Ogólny mechanizm funkcjonowania regulacji nerwowo hormonalnej

-układ nerwowy (impulsy elektryczne)

-układ hormonalny =dokrewny (hormony)

Klasyfikacja receptorów

1. receptor – komórka zmysłowa lub zakończenie nerwowe rejestrujące zmiany zachodzące w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym (odbieranie bodźców). Odbiór polega na zamianie energii bodźca na energię elektryczną neuronu (impuls)

RECEPCJA-> PRZEWODZENIE-> INTEGRACJA-> PRZEWODZENIE-> REAKCJA

1. receptory:

• eksteroreceptory – bodźce z zewnątrz

• interoreceptory – bodźce z wewnątrz

Oko (gałka oczna) – narząd wzroku

-błona włóknista (twardówka – nieprzezroczysta, rogówka – przezroczysta)

-błona naczyniowa (naczyniówka, tęczówka)

-siatkówka (pręcik + czopki)

Narządy dodatkowe:

-brwi – aby zatrzymać pot z czoła

-rzęsy – zatrzymują kurz i pyłki

-powieki – obrona mechaniczna, nawilża oko

-spojówki – nawilża oko (błonka)

-aparat ruchu oka

-aparat łzowy: gruczoł łz., kanaliki łz., woreczek łz., przewód nosowo łzowy

Wady wzroku:

-astygmatyzm – polega na zniekształceniu widzenia wskutek niesymetryczności rogówki oka

-daltonizm – polega na złym rozpoznawaniu barw – zielony, czerwony, brązowy

-krótkowzroczność – lepiej widać to co blisko, gorzej to co daleko

-nadwzroczność – oko nie jest w stanie wyostrzyć obrazów bliskich przedmiotów

Choroby oczu:

-zapalenie spojówek spowodowane przez drobnoustroje chorobotwórcze albo czynniki zewnętrzne

-zapalenie tkanek oczodołu często przyczyną jego są procesy zapalenia zatok przynosowych

-wytrzeszcz oczu polega na nadmiernym wysunięciu gałki ocznej ku przodowi, nadczynność tarczycy

-jaskra charakteryzuje się podwyższeniem ciśnienia śródocznego

-zaćma zmętnienie soczewki

-choroby powiek:

*jęczmień to ropne zapalenie gruczołów znajdujących się na powiekach

*gradówka jest przewlekłym stanem zapalnym gruczołu tarczkowego, objawem jest niebolesne zgrubienie na brzegu powieki

*zapalenie brzegów powiek - stają się one zaczerwienione

*opryszczka zwykła powiek – na skórze powieki pojawiają się drobne przezroczyste pęcherzyki wypełnione płynem

*półpasiec oczny silne pieczenie i ból oraz pojawieniem się na skórze drobnych przezroczystych pęcherzyków wypełnionych płynem

*ospica krowiankowa odmiana ospy, obrzęk na powiece

Mechanizm widzenia

Akomodacja – zdolność ostrego widzenia przedmiotów z bliska i z daleka. Punkt dali (ok6m) oko nie akomoduje - stan spoczynkowy dla oka. Punkt bliży to najmniejsza odległość dobrego widzenia.

Chemizm widzenia w pręcikach

Budowa ucha:

-ucho zewnętrzne: małżowina, przewód słuchowy zewnętrzny

-ucho środkowe: błona bębenkowa, kosteczki słuchowe, młoteczek, kowadełko, strzemiączko, trąbka słuchowa

-ucho wewnętrzne: błędnik (przedsionek +kanały półkuliste) – zmysł równowagi, ślimak – narząd słuchu.

Czucie równowagi

Przedsionek wypełniony jest płynem, w którym zanurzone są otolity (węglan wapnia i fosforan wapnia). Otolity pod wpływem siły ciążenia uciskają komórki zmysłowe co powoduje pobudzenie przenoszone do OUN – ośrodkowego układu nerwowego. Tam przetwarzane jest na wrażenia o położeniu ciała w przestrzeni. Kanały półkuliste są ułożone prostopadle do siebie. Ruch płynu wywołany ruchami głowy podrażnia włoski komórek zmysłowych.

Mechanizm słyszenia

Fale akustyczne kierowane są przez małżowinę uszną do przewodu słuchowego zewnętrznego i wprawiają w drgania błonę bębenkową do której przylega młoteczek. Jego drgania są przenoszone przez kowadełko na strzemiączko przylegające do okienka owalnego. Wzmocnione przez rezonans kosteczek słuchowych drgania błony okienka owalnego wprawiają w drgania śródchłonke wypełniającą ucho wewnętrzne. W zależności od wysokości natężenia dźwięków drgania te pobudzają różne komórki urzęsionego nabłonka znajdującego się w ślimaku.

Przewodzenie impulsów nerwowych – teoria membranowa

Błona komórkowa neuronu charakteryzuje się selektywną przepuszczalnością. Błony są spolaryzowane na skutek nierównomiernego rozmieszczenia jonów: Na­⁺, K ⁺, Cl^-, oraz anionów organicznych.

Ten stan nazywamy potencjałem spoczynkowym. Utrzymanie potencjału spoczynkowego jest możliwe dzięki aktywnemu transportowi Na­⁺ i K ⁺ mechanizm ten nazywamy pompą jonowo sodowo potasową.

W chwili zadziałania bodźca następuje lokalne zaburzenie elektrochemiczne. Kanały jonowe otwierają się i jony Na­⁺ dyfundują (przechodzą) do wnętrza komórki, a jony K ⁺ na zewnątrz dochodzi do depolaryzacji błony i wytworzenia potencjału czynnościowego

Kanały jonowe natychmiast zanikają się i pompa sodowo potasowa przywraca stan początkowy (repolaryzacja błony)

Najniższa wartość siły bodźca przy której powstaje potencjał czynnościowy to progowa wartość bodźca.

Podział układu nerwowego:

1. centralny=ośrodkowy

- mózgowe

*kresomózgowie

*międzymózgowie

*śródmózgowie

*móżdżek

*rdzeń przedłużony

-rdzeń kręgowy

b) obwodowy

- nerwy mózgowe (czaszkowe) 12par

- nerwy rdzeniowe 31par

Budowa mózgowia i rdzenia kręgowego

Ciałka komórek nerwowych tworzą istotę szarą, a włókna nerwowe tworzą istotę białą.

Funkcje układu nerwowego

-Rdzeń przedłużony

Odruchy trawienne: rzucie, ssanie

Ośrodek regulujący prace serca, ośrodek odruchów obronnych

-Móżdżek:

ośrodek koordynacji ruchowej i pracy mięśni szkieletowych

ataksja i zaburzenia koordynacji mięśni szkieletowych

astenia - szybkie męczenie się mięśni

-Śródmózgowie:

kontroluje ruchy orientacyjne np. ruch powiek , zmiana średnicy źrenic, ruch głowy w kierunku bodźca słuchowego.

-Międzymózgowie: częścią międzymózgowia jest podwzgórze które jest centrum koordynacji nerwowo hormonalnej, ośrodki motywacyjne, ośrodki głodu i sytości, agresji i ucieczki, ośrodek termoregulacji, ośrodek pragnienia, ośrodek rozrodczy (popęd płciowy)

-Kresomózgowie z dwóch półkul połączonych spoidłem wielkim w każdej półkuli wyróżniamy płaty – czołowe , ciemieniowe, skroniowe, potyliczne

czołowa- czynności ruchowe i psychiczne

ciemieniowa – czucie bólu, dotyku, ciepła, zimna

skroniowa – słuch i mówienie

potyliczna – wzroku

Opony mózgowo-rdzeniowe

Mózgowie i rdzeń kręgowy otoczone są łącznotkankowymi błonami:

- opona twarda

- opona pajęcza (płyn mózgowo-rdzeniowy)

- opona naczyniowa

Układ nerwowy:

1. autonomizm

- unerwia narządy wewnętrzne

- odbiera bodźce z wnętrza ciała

- działa bez świadomości

b) somatyzm

- unerwia mięśnie szkieletowe

- odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego

- pracuje zgodnie z wolą

Autonomiczny układ nerwowy:

Sympatyczny=współczulny		Parasympatyczny=przywspółczulny
Rozszerzenie	Źrenice	Zwężenie
Przyspieszenie akcji	Serce	Zwolnienie akcji
Rozszerzenie	Oskrzela	Zwężenie
Rozpad glikogenu do glukozy	Wątroba	-
Rozkład	Tkanka tłuszczowa	-
Spadek motoryki	Żołądek	Wzrost motoryki
Spadek perystaltyki	Jelita	Wzrost perystaltyki

Łuk odruchowy to droga jaka przebywają impulsy nerwowe od receptora przez neurony do efektora.

Odruchy bezwarunkowe

- wrodzone

- działają bez udziału świadomości

- umożliwiają szybkie reagowanie na bodźce np. łzawienie i kichanie

Odruchy warunkowe

- nabyte

- wykształcone z wykorzystaniem mózgowia

- oparte na treningu

- wymagają wzmacniania np. pisanie , nauka

Iwan Pawłow – rosyjski fizjolog badający odruchy

Odruch warunkowy polega na tym że bodziec pierwotnie obojętnie zamieniony zostaje na bodziec kluczowy wyzwalający reakcje.

Zapamiętywanie

1. tworzenie pamięci świeżej pamięć trwająca do kilkunastu minut po poznaniu informacji

2. tworzenie pamięci trwałej powstaje ona podczas wielokrotnego przechodzenia impulsów przez te same łańcuchy neuronów

I układ sygnałowy – funkcjonuje również u zwierząt

II układ sygnałowy – tylko u człowieka

Emocje to stany psychiczne organizmu a uczucia oparte są na uczeniu się

Zaburzenia emocjonalne:

- Fobie uporczywy lęk przed różnym określonym zjawiskom, sytuacjom lub przedmiotom i ich unikanie.

- Psychoza objawia się omamami

Stres to fizjologiczny stan podwyższonej gotowości bojowej organizmu do stawiania czoła wyzwaniu. Pozytywny – krótkotrwały, negatywny – długotrwały.

Stresory to bodźce wywołujące reakcje stresową. To nie zdarzenie ale jego percepcja prowadzi do stresu.

- zagrożenie – pożar, napad, wypadek

- przeciążenie – kiedy mamy za dużo do zrobienia i boimy się że zabraknie czasu

- zakłócenie – trudna sytuacja w której człowiek nie jest w stanie skutecznie realizować podjętych zadań ze względu na liczne przeszkody

- deprywacja – utrata osoby, czyjaś śmierć, rozwód.

Fazy reakcji na stres:

- mobilizacja to przygotowanie się do walki lub ucieczki (wysyp hormonów adrenalina itp.)

- krytyczna - natężenie stresu osiąga próg odporności organizmu. Produkcja adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu.

- destrukcja obrona przed stresem przywiera formę agresji, ataku.

Fazy snu:

- SEM- sen wolno-falowy tempo metabolizmu ulega znacznemu zmniejszeniu, spada ciśnienie krwi, zwolnione zostają oddechy i rytm serca, nerki produkują mniej moczu, pokarm przesuwany jest przez jelita wolniej – organizmy odpoczywa, regeneruje siły, temperatura ciała obniża się

- REM- sen paradoksalny – gałki oczne poruszają się bardzo szybko, oddech i puls stają się nieregularne, może się zdarzyć mruczenie i mówienie przez sen, mózg wysyła nieregularne fazy beta.

Hormon- substancja wydzielana przez gruczoły dokrewne wywierający specyficzny wpływ na określone tkanki lub narząd.

Gruczoły dokrewne to gruczoły produkujące hormony. Hormony wydzielane są do krwi która transportuje je do tkanek i narządów.

Endokrynologia- to nauka zajmująca się budową i działaniem hormonów. Niedoczynność lub nadczynność gruczołów powoduje różne zaburzenia w organizmie zwane chorobami czynnościowymi.

Oś podwzgórze- przysadka mózgowa jest najważniejszym gruczołem dokrewnym jej praca kontrolowana jest przez podwzgórze.

Podwzgórze wydziela substancje regulujące wydzielanie hormonów tropowych przysadki.

Podwzgórze jest ogniwem łączącym układ nerwowy z hormonalnym.

Mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego

Przedni płat przysadki mózgowej wytwarza hormony tropowe które pobudzają czynność wydzielniczą innych gruczołów.

Hormon wydzielany przez gruczoł docelowy dla hormonu tropowego nie tylko działa regulująco na określone tkanki ale hamuje wydzielanie hormonu tropowego przez przysadkę.

Gruczoły dokrewne i hormony przez nie produkowane:

1. podwzgórze

- oksytocyna – skurcze porodowe i laktacje

- wazopresyna – zwrotne wchłanianie wody w kanalikach nerkowych

b) przysadka mózgowa

- somatropina – hormon wzrostu

c) tarczyca

- tyroksyna(T4)

-trójjodotynina(T3)

-kalcytonina

d) przytarczyca

-parathormon – podwyższa poziom wapnia

e) trzustka

- α -> produkują glukagon (wzrost cukru)

- β -> produkuje insulinę (normuje poziom cukru)

f) nadnercza

* Kora

- kortykoida reguluje poziom wody w organizmie (gospodarka wodna i mineralna)

* Rdzeń

- adrenalina

g) jądro

- testosteron

h) jajnik

- estrogen i progesteron – odpowiada za cykl miesięczny kobiety

i) szyszynka

- melatonina – opóźnia dojrzewanie płciowe (światło osłabi działanie szyszynki)

j) grasica

- tyrozyna – odpowiada za procesy odpornościowe

Antagonizm hormonów:

Choroby wynikające z niedoczynności lub nadczynności gruczołów dokrewnych:

-cukrzyca I- niedoczynność trzustki

-choroba Grovesa- Basedowa – nadczynność tarczycy

-choroba Hashimota – niedoczynność tarczycy

-moczówka prosta – niedoczynność podwzgórza

Różnorodność funkcji pełnionych przez skórę:

-chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi

-chroni przed wnikaniem drobnoustrojów

-chroni przed utratą wody

-chroni przed promieniowaniem UV

-rola termoregulacyjna

- odbiera bodźce ze środowiska

Gnozja zdolność kory do rozpoznawania przedmiotów i zjawisk oraz ich oceny

Praksja zdolność kory do kierowania wykonywania czynności zamierzonych i celowych np. pisanie pracy dom. włączenie komp.

Budowa autonomiczna skóry:

1. mięsień przy włosowy

2. włos

3. gruczoł łojowy

4. gruczoł potowy

5. gruczoł potowy

6. splot naczyniowy krwionośny

7. splot naczyniowy głęboki

8. tkanka tłuszczowa

Gruczoły potowe to długie poskręcane cewki, pot ma odczyn kwaśny który nie umożliwia rozwoju mikroorganizmu.

Gruczoły łojowe to gruczoły pęcherzykowate. Ich rola polega na natłuszczaniu naskórka i włosów.

Gruczoły sutkowe to przekształcone gruczoły potowe.

Mechanizm termoregulacji

Reakcje na spadek temperatury: gęsia skórka, zwężenie naczyń krwionośnych skóry, drgawki.

Reakcje na wzrost temperatury: rozszerzenie naczyń krwionośnych, pocenie się .

Zmienna i stała cieplność

Higiena i choroby skóry: myć się,

nie chodzić do solarium, grzybica, trądzik, oparzenia, atopowe zapalenie skóry.