RYZYKO W ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM, WYKŁAD 2, 24.11.2013r.

RYZYKO BANKOWE

Rodzaje ryzyka bankowego

• Podstawowym podziałem ryzyka w banku komercyjnym jest klasyfikacja ze względu na jego związek z charakterem podejmowanych decyzji. Wyróżniamy:

1. Ryzyko strategiczne:

- wynikające z wielkości i struktury kapitału

- związane ze sferą zarządzania

2) Ryzyko operacyjne

- płynności

- kredytowe

- stopy procentowej

- walutowe

Ryzyko wielkości i struktury kapitału

• Kapitał własny jest czynnikiem wyznaczającym skalę działalności banku, ponieważ stanowi on zabezpieczenie dla ewentualnych strat wynikających z operacji kredytowych i lokacyjnych

• Obowiązuje zasada, że iloraz funduszy własnych banku podzielonych przez sumę wymogów kapitałowych wynikających z ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego i ryzyka operacyjnego nie może przyjmować wartości mniejszej niż 8 %.

Ryzyko sfery zarządzania

• Ryzyko związane ze sferą zarządzania wynika z wielu różnych zagrożeń, będących następstwem strategicznych decyzji podejmowanych przez kadrę kierowniczą, m.in. w następujących obszarach:

- organizacja,

- technologia,

- planowanie i kontrola,

- powiązania kapitałowe,

- kadry,

- reputacja.

Ryzyko płynności

• Ryzyko płynności jest związane z zagrożeniem utraty zdolności do terminowego regulowania zobowiązań.

• Wynika generalnie z niedopasowania kwot i terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów.

• Autonomiczne decyzje kredytobiorców i deponentów prowadzą do powstania strumienia wypłat, którego wielkość nigdy do końca nie może być oszacowana.

• Proces zarządzania płynnością jest jednym z najważniejszych zadań banku komercyjnego.

• Polega on na dokonywaniu operacji umożliwiających wyrównanie niedostosowań, które występują w wielkości bieżących wpłat i wypłat.

• Chodzi tu głównie o uzupełnianie chwilowego niedoboru środków i lokowanie ich przejściowego nadmiaru.

• Głównym narzędziem zarządzania ryzykiem płynności jest zestawienie terminów płatności i badanie wielkości niedopasowania wartości pozycji w określonych przedziałach terminowych

• Jest to tak zwana analiza luki (GAP)

• Luka dla danego przedziału czasu jest różnicą pomiędzy wartością odpowiednich pozycji aktywów i pasywów. Luka dodatnia pokazuje utrzymywanie się odpowiedniego pokrycia płynności

Ryzyko kredytowe

• Ryzyko kredytowe oznacza zagrożenie ze strony kredytobiorcy niedotrzymania warunków umowy kredytowej, co w konsekwencji spowoduje stratę finansową banku.

• Ryzyko niewypłacalności dłużnika związane jest z prawie wszystkimi operacjami prowadzonymi przez banki komercyjne.

• Jedynymi operacjami pozbawionymi tego ryzyka są lokaty na rachunkach depozytowych w banku centralnym, kredyty udzielane skarbowi państwa i lokaty w państwowych papierach wartościowych.

• Rozległy zasięg ryzyka kredytowego w bankach umiejscowionego w różnych jego komórkach sprawia, że istnieje wiele jego klasyfikacji.

• W literaturze przedmiotu ryzyko kredytowe rozpatrywane jest w czterech aspektach:

- przedmiotowym,

- podmiotowym,

- czasowym,

- rodzajowym.

Ryzyko kredytowe: Aspekt przedmiotowy

• Aspekt przedmiotowy ryzyka uwzględnia szeroki zakres działań, które obarczone są ryzykiem kredytowym. Poza działalnością kredytową, ryzyko dotyczy wszystkich aktywów bilansowych oraz pozycji pozabilansowych banku komercyjnego. Obejmuje ono następujące pozycje:

- udzielone kredyty,

- przyznane a nie pobrane kredyty,

- gwarancja i akcepty bankowe,

- akredytywy,

- lokaty międzybankowe,

- instrumenty rynku kapitałowego – akcje, obligacje, bony skarbowe, operacje dewizowe, transakcje futures i swap, opcje, obrót metalami szlachetnymi.

Ryzyko kredytowe: Aspekt podmiotowy

• Klasyfikacja ryzyka w aspekcie podmiotowym powoduje wyróżnienie dwóch jego grup:

- ryzyka pojedynczego kredytu (ryzyka indywidualnego),

- ryzyka łącznego zaangażowania kredytowego (ryzyka portfelowego)

• Ocena ryzyka indywidualnego wiążą się z określeniem wysokości możliwej straty oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Ryzyko pojedynczej transakcji występuje w trzech podstawowych obszarach:

- ryzyko związane z sytuacją ekonomiczno-finansową podmiotu gospodarczego,

- ryzyko związane z rodzajem transakcji,

- ryzyko wynikające z aktualnych procesów gospodarczych.

• Poziom ryzyka portfelowego zależy od wartości indywidualnych kredytów i prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz korelacji pomiędzy pojedynczymi kredytami.

Ryzyko kredytowe: kryterium czasu

• Zastosowanie kryterium czasu prowadzi do wyodrębnienia następujących kategorii ryzyka:

- ryzyko kredytowe w okresie do podjęcia decyzji kredytowej,

- ryzyko kredytowe w okresie po podjęciu decyzji kredytowej.

Ryzyko kredytowe: kryterium rodzajowe

• Uwzględniają rodzajowy aspekt ryzyka kredytowego, można wyróżnić dwa jego warianty:

- ryzyko aktywne (czynne)

- ryzyko pasywne (bierne)

• Ryzyko aktywne występuje w sytuacji, gdy kredytobiorca nie spłaca rat kapitałowych i odsetek w ustalonej w umowie kredytowej wielkości i terminie. W tym przypadku podmiotami kształtującymi poziom ryzyka są zarówno bank, jak również kredytobiorca.

• Ryzyko pasywne związane jest z pozyskiwaniem przez bank środków na finansowanie swojej działalności. Zagrożenie wynika z możliwości przedwczesnego wycofania środków przez deponenta. Podmiotami kształtującymi poziom ryzyka są deponenci, co oznacza, że banki mają ograniczone możliwości oddziaływania.

Ryzyko stopy procentowej

• Ryzyko stopy procentowej wynika z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego banku oraz jego kapitału na niekorzystny wpływ zmian stóp procentowych. Obejmuje ono:

- ryzyko nieosiągnięcia zamierzonego dochodu,

- ryzyko powodzenia zamierzonej inwestycji finansowej.

• Ryzyko nieosiągnięcia zamierzonego dochodu wynika z niedopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów oraz różnej wrażliwości pozycji bilansowych i pozabilansowych na zmiany rynkowej stopy procentowej

• Ryzyko powodzenia zamierzonej inwestycji finansowej związane jest z posiadanymi papierami wartościowymi. Zależność ta jest większa dla dłużnych papierów wartościowych niż dla własnościowych papierów wartościowych.

• Poziom ryzyka stopy procentowej zależy przede wszystkim od następujących czynników:

- poziomu wahań rynkowej stopy procentowej,

- wartości pozycji bilansowych o niezsynchronizowanych termiach zapadalności i różnej elastyczności dopasowania się do zmian stopy procentowej,

- okresu zapadalności tych pozycji bilansowych.

Ryzyko walutowe

• Występowanie ryzyka walutowego jest związane z niedopasowaniem struktury walutowej po stronie aktywów i pasywów.

• Ryzyko ma miejsce, gdy aktywa i pasywa w walucie obcej nie są zrównoważone oraz gdy rzeczywisty kurs walutowy odbiega od oczekiwanego.

• Brak równowagi walutowej skutkuje pojawieniem się otwartych pozycji walutowych:

- długiej (przewaga aktywów nad pasywami w walucie obcej), lub

- krótkiej (przewaga pasywów nad aktywami w walucie obcej)

• Analiza struktury ryzyka walutowego pozwala na wyodrębnienie trzech rodzajów ryzyka:

- ekonomicznego ryzyka zmiany kursu walutowego,

- ryzyka przeliczenia (konwersji),

- ryzyka transakcyjnego.

• Ryzyko ekonomiczne jest związane z negatywnym wpływem długotrwałych zmian kursu walutowego na poziom oczekiwanych w przyszłości przepływów pieniężnych, dotyczących wszystkich składników majątku banku.

• Ryzyko konwersji stanowi niebezpieczeństwo powstania straty w wyniku przeliczenia wartości aktywów i pasywów, wyrażonych wcześniej w walutach obcych na walutę krajową wskutek zmiany kursu walutowego.

• Ryzyko transakcyjne powstaje w efekcie zawarcia transakcji płatniczej, w przypadku której dokonuje się rozliczenia w walutach obcych.

• Ryzyku walutowemu można przeciwdziałać przy wykorzystaniu różnorodnych umów i transakcji opartych na terminowych kontraktach kupna lub sprzedaży walut, identycznych pod względem kwot i terminów,

• W celu zabezpieczenia przed ryzykiem stosowane są m.in. hedging finansowy, kontrakty terminowe, opcje walutowe na kontrakty terminowe, warranty walutowe.

P = ?

N = 1000

T = 4 lata

K = 5 %

50 50 50 50+1000

0 1 2 3 4

Wzór na wartość bieżącą

PV = $\frac{\text{FV}}{{(1 + k)}^{n}}$

Inflacja

Ryzyko

Realna stopa zwrotu

P = $\frac{50}{{(1 + k)}^{1}}$ + $\frac{50}{{(1 + k)}^{2}}$ + $\frac{50 + 1000}{{(1 + k)}^{n}}$

P_t > P_R (K) – kupuj

P_t< P_R (NK) – nie kupuj

Gdzie,

P_t − cena teoretyczna

P_R − cena rynkowa

P_R = $\frac{50}{{(1 + k)}^{1}}$ + $\frac{50}{{(1 + k)}^{2}}$ + $\frac{50 + 1000}{{(1 + k)}^{n}}$

YTM – stopa dyskontowa

P = $\frac{\sum_{t = 1}^{n}\frac{t\ *CF}{{(1 + YTM)}^{t}}}{\sum_{t = 1}^{n}\frac{\text{CF}_{t}}{{(1 + YTM)}^{t}}}$

Im większa okresowość tym większa zmienność

D_p = $\sum_{t = 1}^{n}W_{i}$ * D_i

Ryzyko związane ze zmianą stóp procentowych przy inwestowaniu w obligacje możemy wyeliminować poprzez tzw. immunizację portfela. Strategia immunizacji pozwala na uzyskanie pewności (gwarancji), że wartość portfela obligacji na końcu okresu objętego inwestycją będzie w każdym przypadku taka sama bez względu na to w jakim stopniu i w jakim kierunku będą zmieniały się w między czasie stopy procentowe. Realizacja tej strategii wymaga spełnienia dwóch warunków:

• Kwota zainwestowana w utworzeniu portfela obligacji musi być równa wartości bieżącej (w rozumieniu matematyki finansowej) oczekiwanej docelowej wartości portfela

• Okresowość portfela musi być równa długości horyzontu inwestycyjnego

Celem inwestora jest uzyskanie gwarancji (pewności), iż po dwóch latach od momentu utworzenia portfela obligacji jego wartość będzie równa 100 000 zł bez względu na to jak w okresie tychże dwóch lat zmieniały się stopy procentowe.

Ile sztuk obu rodzajów obligacji powinien kupić inwestor ? Sprawdź wynik.

Aktualnie na rynku dostępne są jedynie dwa rodzaje obligacji:

1. Obligacje o terminie wykupu T = 4 lata

N = 100

K = 10%

P₀ = 100

1. Obligacje o terminie wykupu T = 1 rok

N = 100

K = 0 %

P₀ = 90,91 $\frac{100 - 90,91}{90,90}$ = 0,1 = 10 %

PV = $\frac{100\ 000}{{(1 + k)}^{2}}$, gdzie k = 0,1

PV = 82644,63

82644,63

W1 W2

A B

szt1 szt4

cena 1 cena 4