1 POSTMODERNIZM : współczesny nurt twórca Lyotard
1) zanegowanie uniwersalności rozumu – nie dotrzemy rozumem do żadnej prawdy bo każdy na swój sposób poznaje prawdę wiec jest tyle prawd ile ludzi , mamy własne drogi do poznania prawdy ale nigdy do niej nie dotrzemy
2) nie istnieje przekaz prawd o głębokim sensie, każda mowa jest tylko emisja, sformułowaniem językowym, dialog to gra językowa
3) zanegowanie dotarcia do prawdy droga rozumowa , możemy poznać kawałek prawdy ale nie cala
4) odrzucenie obiektywności prawdy
5) nie ma interpretacji obiektywnej odnoszonej do prawdy
6) każda interpretacja jest interpretacja subiektywna – każdego z nas
7) nie ma wspólnej prawdy, interpretacji, wspólnej drogi do prawdy
8) odrzucenie idei jedności – nie ma wspolnych prawd , wspólnych przepisów, reguł moralnych, wspólnych interpretacji, wspólność = jedność
9) odrzuca idee ładu i porządku10) wielość interpretacji powoduje chaos
11) głosi tolerancje - pluralizm – wielość , mnogość poglądów
2 WIELKA TEORIA GRECKA PIEKNA :
KALOS- piękno
- Sztuka to rzemiosło
- bardziej ceni poezje niż sztuki piękne
- sztuka jest naśladownictwem natury ale to natura jest piękna
WIELKA TEORIA GRECKA OPIERA SIE NA CHARMONI
Pojęcia określające piękno: to wdzięk, harmonia ładu, symetria, współmierność, właściwa miara, eurytmia = właściwa proporcja i rytm
3.ESTETYKA PITAGOREJCZYKOW
- ważna jest harmonia oparta na liczbie (odnoszona do kosmosu)
- harmonia to ład, dobra proporcja, symetria
- harmonia jest cenna, piękna i pożyteczna
- o harmonii stanowi prawidłowość, regularność i ład rzeczy
- harmonia jest prawidłowym układem wielu rzeczy, jak tez wielu części tych rzeczy
- harmonia zależy od liczby, miary i proporcji
4. ESTETYKA SOKRATESA
- mimetyzm- sztuka jest po to aby idealizować przyrodę bo czasem jest brzydka
- idealizacja sztuki, przyrody
- piękno duchowe jest ważniejsze od zmysłowego i polega na wyrazie duszy
- stosowność = eurytmia
- aptum= decorum – rzecz piękna ze wzgl. na celowość decorum = stosowność
5. Piękno WG. PLATONA
- piękno dot. wyglądu, sztuki, charakteru
- prawda, dobro i piękno łączy na równi te wartości transcedentalne (triada 3 jedności)
- piękno to: stosowność, przydatność i użyteczność (do realizacji dobra )
- jest to przyjemność dla oczu i uszu
- każdy z nas ma wrodzony zmysł piękna
- ponad wszystkimi pięknymi rzeczami stoi idea piękna, która sie w rzeczach pięknych
wyraża
- ta idea to samo piękno, jest wieczna
- najdoskonalej ta idea wyraża sie w postepowniu moralnym
6 .PIEKNO WG . ARYSTOTELESA
- pięknem jest to co samo przez sie jest cenne i zarazem dla nas przyjemne
- piękno w związku z tym , ze to piękno cenione jest same przez sie cenione jest dla
własnej wartości
- nie jest cenione za korzyść , pożytek
- piękno cieszy nas i budzi podziw i radość
- piękno jest dobrem ale nie każde dobro to piękno
- piękno to przyjemność ale nie każda przyjemność jest pięknem
- piękno łączy sie z przyjemnością
- ludzie dążą do piękna a niekiedy do pożytku , piękno zawsze dominuje nad pożytkiem
- na piękno składa sie lad, proporcja , wielkość
- lad i proporcje utożsamiane sa z umiarem , to jest piekne co zachowuje umiar
- odpowiedniość składa sie na piękność rzecz jest piękna jeśli służy celowi dla którego
została stworzona
7.ESTETYKA EPIKUREJCZYKOW
- piękno materialne najważniejsze
- wartość piękna i sztuki zależy od dostarczanej przez nie przyjemności
- piękno utożsamiamy z przyjemnością, należy dbać o nie bo dostarcza
przyjemności
- piękno i sztuka nie sa rzeczą konieczna
- nie toleruje muzyki, poezji nazywa je chaosem
8. ESTETYKA STOIKOW
- piękno moralne najważniejsze - piękno cielesne stoi niżej
- piękno wewnętrzne = dobro
- dobro jest utożsamiane z realizacja cnot
- dobry oznacza piękny, np. mędrzec nawet brzydki jest piękny
- nie ma nic piękniejszego nad cnota
PANKALIA:
- świat nie ma żadnego braku, jest doskonały w proporcjach i częściach , w przyrodzie
widzi nie tylko mistrzynie sztuki, ale i artystkę
9. PIEKNO WG. CYCERONA
- materialne- zmysłowe
- moralne- duchowe
- piękno zmysłowe to ład i zgodność części, i to cieszy oczy to piękno , polega na
pięknym widoku- piękno wyglądu, estetyczne
- piękno duchowe jest wyższe, to piękno charakteru, obyczaju, czynów, to piękno
moralno –estetyczne
- DECORUM to stosowność części do całości
- PULCHRUM dekoracja, ozdoba.Wszystko, co dekoruje, odobność –typ piękna
- DIGNITAS oznacza dostojność , odnosi sie do piękna męskiego
- VENUSTAS odnosi sie do urody, piękna kobiecego
PODZIAL, PIEKNA WG. CYCERONA:
przyrody i sztuki
estetyczne i moralne
pożytku i ozdoby
Dostojność i uroda
Piękno jest samo przez sie cenne i nie jest zdeterminowane przez ład albo przez jakąś przyjemność .
10 ESTETYKA PLOTYNA
- pisze o pięknie ENNEADA
- piękne są rzeczy złożone i proste: proste – słońce, dźwięk, światło, barwa, złoto,
- pyta jak to jest że w rzeczach prostych nie ma symetrii (nie ma części w której byłaby
zgodność ) a sa piekne
- skoro tak jest to symetria nie wpływa na to, ze cos jest piękne
- jednia jest źródłem i celem piękna , piękno wyraża sie w duchu, duszy i materii , piekno
wraca do jedni bo jednia jednoczy dobro i piekno
- z tej teorii korzysta Augustyn i mówi ze w kazdym bycie jest ślad Boży a tym śladem jest
piękno , kazde stworzenie wraca do źródła czyli do Boga ( jednia = Boga)
- PRZEZ WIDZIALNE DO NIEWIDZIALNEGO
- piękno jest postrzegane jako jakosc a nie jako stosunek części, czyli symetria (samo
przez sie )
- mówi o pierwiastku zmysłowym zawartym w pięknie zmysłowym (zmysł estetyczny)
- piękno jest zadaniem sztuki
- piękno działa na człowieka
PLOTYN uznaje blask jako kategorie piękna, przez niewidzialne docieramy do jedni czyli niewidzialnego, ta sama droga dotyczy światła
11 PIĘKNO WG. AUGUSTYA
- Pojęcie piękna – wywodzi swoją myśl od greckiej teorii piękna. Jest obiektywne, jest
również obiektywną własnością rzeczy. Ta rzecz podoba się ponieważ jest piękna.
- Ta rzecz nie byłaby piękna gdyby nie matematyka.
- Harmonia jest podstawą tego matematycznego piękna rzeczy.
- Jest właściwym stosunkiem części ale również linii, barw, dźwięków np. tęcza jest harmonią, pięknem.
- Piękno postrzegamy wzrokiem ale także słuchem
- Oryginalną kategorią piękna jest rytm, rytm jest źródłem wszelkiego piękna.
- Piękno powstaje z kontrastów (z przeciwieństw).
- Piękno zależy od barwy i zależy od światła. Takie piękno może być przyjemne.
- Mówił o pięknie świata, które jest rzeczywistością.
- Piękno świata opiera się: na mierze; proporcji i rytmie.
- Źródłem piękna świata jest Bóg.
- Zajmuje się również brzydotą. Brzydota jest konieczna dla lepszego dostrzeżenia
piękna .Brzydota jest brakiem piękna – podobnie jak zło jest brakiem dobra.
- Mimo, że docenia piękno materialne to najwyżej na piedestale jest piękno duchowe.
- Sam Bóg jest pięknem duchowym dlatego jest nad pięknem materialnym. Postrzega
piękno materialne, że może być złe jeżeli przesłania piękno wieczne
Relacja sztuka a piękno:
- Sztuka oparta jest na wiedzy, jest przywilejem człowieka, jest także umiejętnością
rzemieślniczą.
- Zadaniem sztuki nie jest naśladowanie czegoś ani wytwarzanie iluzji ale jej zadaniem
jest nadanie kształtom piękna opartego na mierze i harmonii.
12 ESTETYKA PSEUDO DIONIZY AREOPAGITA
- źródłem piękna jest Bóg
- to piękno utożsamia z dobrem
- rzeczy piękne i dobre pochodzą od Boga , Bóg jest pięknem i dobrem
- wszystko jest jego pochodzenia
- Bóg podtrzymuje w świecie to dobro i piękno
- piękno emanuje z Boga i zakorzenia sie w każdym bycie ze względu na to nic nie jest brzydkie
- każdy byt stworzony prowadzi do Boga czyli przez widzialne do niewidzialnego
Jak dotrzeć do piękna:
-doświadczenie- przypisuje ruch cykliczny
- rozumowanie – odp.ruch prosty
- kontemplacje – ruch spiralny
Dążenie do piękna odp. także dążeniu do dobra i prawdy .
- piękno to jasność , światło, blask , harmonia powiązana z blaskiem
13 ESTETYKA KAROLIŃSKA
- w estetyce karolińskiej jest mowa o funkcji sztuki ,sztuka ma ilustrować, upiększać, pouczać. Są one przyczyną rozłamu sztuki wschodu a sztuki zachodu. Sztuka musi być wykonana kunsztownie.
- piękno opiera się na świetle, proporcji a przede wszystkim wynika z kunsztu artysty.
- piękne jest to dzieło, które posiada wysoki poziom artystyczny.
- piękniejsze od wszystkich rzeczy materialnych jest piękno duchowe, wieczyste.
- u podstaw kunsztu artysty stoi talent, nauka i doświadczenie.
ERIUGENA
- piękno przyrody.
- Piękno to harmonia, ta harmonia nazywana jest symfonią rzeczy i kształtów zespolonych w jedno.
- Piękno polega na jedności.
- Powstaje z czynn. materialnych i duchowych. Każdy szczegół przyrody przyczynia się do piękna.
- Piękno świata jest wyrazem i objawieniem piękna bożego.
- Piękno to jest wyrazem rozumu, ładu, mądrości, prawdy, wieczności, wielkości, miłości, pokoju czyli tego co według niego jest doskonałe i boskie
14 ESTETYKA CYSTERSÓW
- BERNARD z Clairvaux
– piękno duchowe, wynika z proporcji, symetrii w architekturze.
- piękno zewnętrzne zachwyca ale jawi się jako niższe w stosunku do piękna duchowego.
- piękno zewnętrzne jest niższego gatunku, jest kruche, ono zniknie, nie jest wieczne.
- konflikt jaki się pojawia między pięknem zewnętrznym a wewnętrznym należy rozstrzygać na rzecz piękna duchowego.
- piękno duchowe nie koniecznie musi być połączone z ciałem, może istnieć „samo przez się”.
- piętnuje rzeczy materialne (piękno sztuki) ale nie piętnuje piękna muzyki. --- Końcowa myślenie – piękno materialnie nie ma znaczenia, tylko uznają piękno duchowe (przejście do spirytualizmu.)
Typologia piękna wg. Bernarda z Clairvaux:
rzeczy są piękne w porównaniu z innymi rzeczami;
rzeczy są piękne pod pewnym względem;
rzeczy są piękne częściowo.
SUGER – za bogactwem a bogactwo świadczy o wielkości Boga, wynikać miało z lasku drogich kamieni.
Typologia piękna wg. Tomasza Cystersa:
I Podział:
piękno to pokora i niewinność (rozumie je jako ozdoba duszy);
piękno to jasność i miłość ( jako piękno duszy).
II Podział:
piękno pochodzące z cenności surowca (kosztowność materiału);
piękno pochodzące z kunsztowności natury (piękno przyrody);
piękno pochodzące ze świetności kolorów.
III Podział:
piękno rzeczy bez skazy;
piękno rzeczy eleganckiej ( w jej smaku i ozdobie);
piękno w postaci wdzięku ( ściąga uczucia patrzących).
Przedstawiciele myśli Cysterskiej:
Baldwin z Cauterbury – piękno wywodzi się z równości, miary, wzajemnego dostosowania części;
Gilbert Foliot – piękno to właściwe połączenie części
ESTETYKA WIKTORIANOW (nazwa od klasztoru św. Wiktora w Paryżu)
Hugon o pięknie:
- ceni piękno niewidzialne bardziej od widzialnego
- piękno widzialne jest podobne do niewidzialnego
- piękno zmysłowe (widzialne ) ujmują zmysły, piękno niewidzialne ujmuje umysł intuicyjny czyli inteligencja,
- piękno niewidzialne jest proste a widzialne złożone,
- piękno rzeczy niewidzialnych leży w samej ich istocie ,
- piękno rzeczy widzialnych w formie ,piękno widzialne ma charakter symbolu bo wyraża to co niewidzialne,
Źródła piękna materialnego:
położenie ( porządek lub układ rzeczy)\
ruch( najpiękniej poruszają się ludzie i zwierzęta , jest ruch lokalny, naturalny, zwierzęcy i umysłowy)\
wygląd rzeczy ( to wszystko co postrzegamy zmysłami ,które rzeczy składają się na ich wygląd)
jakość
Panestetyzm –wszystko może być piękne ,świat może być piękny
Ryszard ( od św .Wiktora)
Piękne rzeczy są ( gdy chodzi o ich materię np. złoto,brąz)
-piękne są działania człowieka i przyrody
-piękne są obyczaje
Teoria przeżyć estetycznych – przeżycie to kontemplacja :
Wyróżnia 6 rodzajów kontemplacji :
1 grupa: - wyobraźni i przez wyobraźnię , - wyobraźni przez rozum
2 grupa:- w rozumie przez wyobraźnię , - w rozumie przez rozum
3 grupa:- ponad rozumem ale nie wbrew niemu ,- ponad rozumem i wbrew rozumowi
15 .ŚWIATLO JAKO KATEGORIA ESTETYCZNA
do estetyki chrześcijańskiej wchodzi pojęcie światła (piękno to jasność ,światło ,blask)
piękno to harmonia powiązana z blaskiem do estetyki chrześcijańskiej wchodzi pojęcie piękna absolutnego
do estetyki chrześcijańskiej wchodzi koncepcja emanacji piękna zmysłowego z piękna absolutnego wskutek tego piękno zmysłowe nabiera charakteru symbolicznego ,piękno zmysłowe więc to symbol piękna niewidzialnego
-kategorią piękna jest blask ( Claritas) piękno staje się kategorią metafizyczną
piękno częściowo wchodzi w sferę tajemnicy
zaczęto uważać ,że obraz święty zawiera postać wyobrażalną (przez widzialne do niewidzialnego)
16.ESTETYKA BONAWENTURY
Metafizyczne tezy estetyki:
teza optymizmu estetycznego (świat jest piękny)
teza integralizmu ( świat jest piękny jako całość, nie dla szczegółów ale dla powszechnego ładu jaki w nim panuje)
teza transcendentyzmu estetycznego( piękno prawdziwe to Bóg , jeśli świat jest piękny to jako jego twór i jego odblask)
teza ascetyzmu estetycznego( w świecie piękno dusz jest wyższe od piękna ciał)
Pojęcie piękna Bonawentury :
- najpiękniejsze jest światło ,ale piękna jest też forma (proporcja) ,a proporcja ma zgodnośc, a zgodność ma równości .Równość można mierzyć,
Piękno jako zgodność :
- zgodność przedmiotów materialnych i duchowych ( są to też myśli)
- zgodność przedmiotów prostych i złożonych,
- zgodność przedmiotów ze sobą a także z ujmującym je podmiotem ( człowiekiem)
Relacja między sztuką a pięknem:
- dzieło jest piękne gdy dobrze odtwarza przedmiot ,ale także gdy ma kunszt i realizm (naśladowanie natury przez artystę i jego talent)
17.ESTETYKA TOMASZA Z AKWINU
- Piękne są te rzeczy , które podobają się gdy się je ogląda (spojrzenie na rzecz)
- piękne są te rzeczy ,których samo postrzeżenie się podoba (nasze odczucia ,które towarzyszą kontemplacji piękna)
- piękno polega na proporcji części i barw,
- piękno polega na odpowiednim kształcie i barwie
- piękno określa 2 właściwościami: upodobanie i kontemplacja
- piękno jest przedmiotem kontemplacji a nie dążenia (dąży się do dobra a nie do piękna
Cechy piękna: piękno jest formą ,którą oglądamy
Piękno opiera się na proporcji i blasku (rzecz która się podoba cechuje się pełnią blasku ,proporcji –ideał ) , pełnia to doskonałość ,to co ma braki jest brzydkie bo wtedy jest niedoskonałe .
18. PIĘKNO WG.ALBERTIEGO
Piękno wg Albertiego :
- jest harmonią czyli zgodnym układem części i doskonałą proporcją ,
- zgodność osiąga się przez określoną liczbę , kształt i rozmieszczenie,
- harmonijny zgodny układ części jest dla każdej rzeczy tylko jeden , polega on na harmonii i ją stanowi,
- jest prawem i celem ,czyli prawem natury i celem człowieka,
- jest obiektywną własnością rzeczy,
- jest to co jest celowe i odpowiednie ,
- jest zgodnością formy jako doskonała proporcja , a jako odpowiednik jest zgodnością formy z treścią
Piękno a natura:
- harmonia istnieje w naturze
- harmonia w naturze poprzedza harmonią w sztuce ,
- natura zmierza do uczynienia wszystkich swoich dzieł doskonałymi ,
- natura jest wzorem piękna dla człowieka,
- zadaniem sztuki jest naśladowanie natury, to co niedoskonałe w naturze sztuka ma idealizować ( udoskonalić)
Czynniki sztuki i piękna:
- harmonia – na którą składa się :proporcja ,kształt i rozmieszczenie dot. Tylko architektury
- malarskie – kompozycje, kontur, oświetlenie
- rzeźba-miara i granica ,proporcje i kształt ,
- muzyka – rytm, melodia i kompozycja
19. DA VINCI , Michał Anioł – Buonarroti , ALBERT DURER,
Piękno- DA VINCI
-przy tworzeniu sztuki należy dobierać z natury doskonałe elementy ,naśladowanie piękna natury,
-starając się o jedno piękno można niszczyć inne(zabiegając o piękno szczegółu można zepsuć piękno całości),
-„Różne ciała mają różne piękno” ale czar jednakowy (czar to wdzięk)
-artysta ma być wierny naturze ale w sztuce ma ją udoskonalać
Michał Anioł –Buonarroti –
Piękno jest zadaniem sztuk,
Piękno jest dla malarstwa i rzeźby światłem i zwierciadłem ,
Artysta naśladuje naturę zaś piękno jest właściwością natury ,kto wzoruje się na naturze ten wzoruje się na pięknie ,
-nie należy aby uzyskać piękno wybierać i zestawiać fragmenty pięknych rzeczy ale należy wybierać z natury rzeczy ,które są w całości piękne.Żaden artysta nie jest w pełni zdolny oddać piękna modelu (może to czynić tylko Bóg tworząc model na nowo)
ALBERT DURER :
-„co to jest wszakże piękno nie wiem „
-postrzegał piękno widzialne ale nie był w stanie powiedzieć czym jest piękno absolutne(bezwzględne)
Sąd estetyczny: sąd estetyczny jest bardziej wiarygodny u artysty ,który posiada wiedzę o sztuce niż u człowieka kierującego się naturalnym upodobaniem ,
-najlepszą gwarancją piękna jest właściwa miara (umiar), wszystko co przeciwne jest pięknem natury jest złe ale należy z natury wybierać piękne rzeczy , sztuka tkwi w naturze ,
Sztuka malarska to przedstawienie a nie naśladowanie.
20. ESTETYTKA GIORDANO BRUNO
- piękno to symetria ,jest ukryte w naturze i dziełach ludzkich ,piękno jest własnością rzeczy materialnych ,piękno materialne działa potężnie na umysły ,
- różnorodność rzeczy pięknej przyczynia się do ładu a ład jest piękny .
Sztuka to piękno przyrody ,potęguje ,nie ma jednego piękna ,mamy piękno wielorakie ,
- nie ma piękna cieszącego się powszechnym uznaniem ,przyczyna piękna nie jest znana ,
- nie ma takiej cechy ,która przesądzałaby o tym ,że rzecz będzie piękna , nie ma piękna które działałoby na wszystkich , piękno jest różne dla różnych gatunków i różnych jednostek ,
- piękno jest zależne od usposobienia tego ,który je ogląda