ANDRAGOGIKA JAKO NAUKA O EDUKACJI DOROSŁYCH.
POWSTANIE I EWOLUCJA NAZEWNICTWA.
Pozytywizm to czas, w którym na ziemiach polskich nastąpił intensywny rozwój różnych form oświaty dorosłych. Jest to również okres narodzin refleksji naukowej nad tą oświatą oraz nad jej terminologią i nazewnictwem1.
Oświata ludowa.
Działania edukacyjne dotyczyły ludu (chłopi, rzemieślnicy, proletariat fabryczny
i rolniczy), miały dobroczynny i wynikający ze współczucia charakter – często poniżający godność ludzką2. W tym czasie powstało wiele ośrodków oświaty dorosłych: Towarzystwo Oświaty Ludowej (1872, 1881), Towarzystwo Czytelń Ludowych (1880) w Wielkopolsce, Towarzystwo Szkoły Ludowej w Galicji (1891), tajne Koła Oświaty Ludowej w zaborze rosyjskim (1905), Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza w Krakowie (1898) oraz Towarzystwo Wykładów Ludowych w Poznaniu (1898)3.
Oświata pozaszkolna.
Rozszerzenie zakresu oddziaływań edukacyjnych na inne grupy społeczne: nauczycieli oraz przedstawicieli wolnych zawodów wywołało potrzebę znalezienia nazwy określającej coraz rozleglejsze działania edukacyjne skierowane na dorosłych. Stworzono Wydział Oświaty Pozaszkolnej (1921), który koordynował działalności edukacyjne stowarzyszeń, związków i samorządów miast w zakresie kształcenia dorosłych, nazywając je „oświatą pozaszkolną”. Termin rozpowszechniły liczne czasopisma i publikacje, m. in.: „Oświata Pozaszkolna”, „Polska Oświata Pozaszkolna” i „Dzieje oświaty pozaszkolnej” opublikowane na łamach „Encyklopedii wychowania” przez Helenę Radlińską4.
Oświata dorosłych.
Po II wojnie światowej nastąpiła znaczna rozbudowa zajęć pozalekcyjnych
i pozaszkolnych oraz rozpowszechnienie się nazwy „zajęcia pozaszkolne”. Z obawy o mylną interpretację oraz nieodpowiednie charakteryzowanie tych różnych pojęć „oświatę pozaszkolną” nazwano „oświatą dorosłych”. Termin rozpowszechniły podręczniki o tym samym tytule wydane przez Radlińską , Wojciechowskiego i Urbańczyka oraz czasopismo „Oświata Dorosłych” (wydawane przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania w latach 1957 - 1990)5.
Praca oświatowa.
Termin ten nawiązuje do pierwszego w Polsce podręcznika oświaty dorosłych pt. „Praca oświatowa; jej zadania, metody, organizacja” wydanego przez Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza6. Podkreśla on świadomą działalność mającą na celu kreowanie zmian
w osobowości uczestnika oraz wpływ oddziaływania dydaktycznego na dorosłego. Skupienie się na praktyce nie na refleksji nad oświatą oraz jej teorią7.
Oświata i kultura dorosłych.
Dzięki „Encyklopedii oświaty i kultury dorosłych” wydanej przez Kazimierza Wojciechowskiego dotychczasowy termin „oświata dorosłych” został rozszerzony. Obejmuje on działania dydaktyczne i wszelkie formy kontaktu z kulturą – szczególnie wychowanie
i kształcenie poprzez kontakt ze sztuką, zamiłowania artystyczne oraz sport i turystykę8.
Edukacja dorosłych.
W latach 90. XX w. pod wpływem globalizacji oraz umiędzynaradawiania niektórych nazw termin „oświata i kultura dorosłych” zastąpiono zapożyczonym z języka angielskiego terminem „edukacja dorosłych”. Termin ten skupia się na edukacji oraz rodzajach działalności kulturalnej. Przedstawicielami są: Jadwiga Nowak, Tadeusz Wujek, Dzierżymir Jankowski, Kazimierz Przyszczypkowski, Józef Skrzypczak, Józef Półturzycki, Ewa Przybylska oraz E. Anna Wesołowska9.
T. Aleksander, Andragogika. Podręcznik akademicki, Radom – Kraków 2009, s.19↩
Tamże, s.19↩
H. Radlińska, Oświata dorosłych. Zagadnienie, dzieje, formy, pracownicy, organizacja, Warszawa 1947, s.93↩
T. Aleksander, Andragogika. Podręcznik akademicki, Radom - Kraków 2009, s. 20↩
Tamże, s. 21↩
H. Radlińska, Oświata dorosłych. Zagadnienie, dzieje, formy, pracownicy, organizacja, Warszawa 1947, s.94↩
T. Aleksander, Andragogika. Podręcznik akademicki, Radom - Kraków 2009, s. 21↩
Tamże, s.21↩
Tamże, s. 21 - 22↩