dydaktyka pierwszej pomocy

Wykorzystanie techniki w procesach kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży jest problemem aktualnym i ciągle rozwijającym się. Czyni się starania, aby przekazywanie wiadomości, lepsze przygotowanie do życia w społeczeństwie wychowanków oraz zwiększenie efektywności edukacji dzieci i młodzieży były aktualnym i ciągle realizującym się procesem poprzez współpracę pedagogów, wychowawców z instytucjami wprowadzającymi nowości techniczne.

Na podłożu poszukiwań dydaktycznych znajduje się dyscyplina zajmująca się podstawami teoretycznym i praktycznym zastosowaniem środków dydaktycznych tzw. technologia kształcenia. Duży wpływ na rozwój tej dziedziny miało zastosowanie informatyki w szkołach, placówkach i ośrodkach wychowawczych. Komputer jako środek pośredniczący między jednym człowiekiem a drugim, magazynujący i przetwarzający informacje jest bardzo dobrym udoskonaleniem we współpracy ludzi na całym świecie.

Istnieje wiele typologii środków dydaktycznych. Wśród nich znacznie wyróżnia się podział, który został dokonany przez Edwarda Fleminga i Jana Jacoby’ego. Przedstawia się on następująco:

Istnieje także inny podział środków dydaktycznych. Są one najczęściej wykorzystywane w każdym typie szkół.

Kategorie środków dydaktycznych wytypowane przez Wincentego Okonia:

Pierwszą z nich są środki proste, do których należą:

Drugą z kategorii są środki złożone wykorzystujące rozwój techniki, nowinek, urządzeń i sprzętu przekazującego informacje. Można tu zaliczyć:

Ostatnią pozycją w tym podziale są środki automatyzujące uczenie się (tutaj wymienić można laboratoria z wyszczególnionych dziedzin nauki, maszyny dydaktyczne, oraz komputery)

Podział dokonany przez W. Okonia jest ułożony jakby hierarchicznie. Od środków prostych takich jak podręczniki do złożonych (komputery, laboratoria). Poprzez zastosowanie środków złożonych zmniejsza się nakład pracy nauczyciela i ucznia. Wiele rzeczy można zobrazować, przy czym porusza się wyobraźnią wychowanka np.: możemy na komputerze pokazać uczniowi powstawanie cząsteczki DNA, co poprzez zwykłe mówienie było by wręcz niemożliwe.

 

Charakterystyka środków prostych.

 

Środki te nie wymagają zbyt dokładnego opisu jednak są one niezbędne i trudno byłoby wyobrazić sobie proces uczenia bez ich pomocy.

Przedstawię teraz środki słowne, które są najbardziej rozpowszechnione. Ilość podręczników oraz zawarta w nich wiedza czasem przerasta możliwości ucznia. Są w nich zbyteczne wiadomości, które uczniowie powinni opanować, a które są zbędne w procesie wychowania i kształcenia. Wychowankowie, aby dobrze przygotować się do zmieniającej się sytuacji społecznej czy nawet stosunków panujących na świecie powinni sami wytwarzać tą wiedzę, przez co samorealizując się.

Kolejną grupą są proste środki wzrokowe tzw. pomoce naukowe. Pomoce te pobudzają wyobraźnię ucznia, łączą umysł z rzeczywistością. Realny obraz świata przedstawiany na zajęciach lekcyjnych w postaci środków wzrokowych może występować jako bezpośredni, pośredni oraz uogólniony. Postać bezpośrednia może występować jako: rzeczywiste, naturalne okazy w środowisku (są to drzewa, zwierzęta, żywa przyroda, pomniki natury). Uczeń poznając dane zwierzę czy okaz żyjący w odpowiednim dla siebie otoczeniu wyobraża sobie relacje panujące w danym środowisku. Służą temu obserwacje, wycieczki, rajdy. Następnie wyróżnia się naturalne okazy lecz żyjące w otoczeniu sztucznym np.: na wystawie, czy w muzeum. Postać bezpośrednią mają także okazy spreparowane. Mogą to być wypchane zwierzęta, zasuszone owady i rośliny, jak również rośliny i zwierzęta zakonserwowane w odpowiednich roztworach.

Środki wzrokowe będą pod postacią pośrednią gdy obrazują otaczający nas świat pod postaciami np.: modeli wiernie przedstawiającymi przedmioty realne. Modele stosuje nauczyciel także wtedy, gdy chce przedstawić obiekt zainteresowań w postaci zmniejszonej jak np.: plac zabaw, lotnisko lub w postaci powiększonej np.: sztuczna mucha, wirus jakiejś choroby czy cząsteczka związku chemicznego.

Można przedstawić rzeczywistość przy pomocy obrazów, które pobudzają wzrok.

W zależności od poziomu uczniów, charakteru przedmiotu nauczania stosuje się środki wzrokowe uogólniające. W skład tych pomocy wchodzą: mapy, schematy, wykresy, znaki symbolizujące treści umowne (cyfry, litery, symbole fizyczne, matematyczne, chemiczne, czy nawet znaki drogowe).

W podziale środków dydaktycznych kolejno następują środki wykorzystujące osiągnięcia techniki, czyli złożone.

Zaliczamy tu mechaniczne środki złożone, które mają długą historię powstania.

Nowoczesne osiągnięcia techniczne znacznie udoskonaliły pracę nauczyciela. Bardzo trudno byłoby wyobrazić sobie życie zwierząt na głębokości kilkudziesięciu metrów pod wodą bez zobaczenia filmu, czy np. obserwacje planet, gwiazd w planetarium. Sucha teoria na niewiele by się przydała gdyby nie była poparta, uzupełniona wrażeniami wzrokowymi.

Kolejne są środki słuchowe, czyli radio, magnetofon, gramofon. Radio jest masowym środkiem przekazywania informacji. Zasługuje ono na szczególne zainteresowanie uczącej się młodzieży ze względu na dużą funkcję, jaką pełni w społeczeństwie. Szkoła, aby dobrze przygotować młodzież do wejścia w życie dorosłych powinna wdrożyć środki masowe do procesu nauczania i kształcenia.

Z połączenia środków wzrokowych i słuchowych powstał film oraz telewizja.

Bardzo ważne jest przedstawienie odpowiednich przedmiotów, momentów, przyśpieszanie i zwalnianie obrazów. Służy temu film dydaktyczny.

Mająca ogromne znaczenie jako środek techniczny dostarczający rozrywki, informacji i niezbędna w wielu dziedzinach nauki jest telewizja. Dzięki połączeniu obrazu ze słuchem uczeń może jednocześnie zobaczyć np. wybitną osobistość i jednocześnie ocenić ją na podstawie wypowiedzi. Nieustannie w wielu państwach obserwujemy rozwój telewizji kształcącej. Może ona występować jako: telewizja otwarta oraz w obwodzie zamkniętym.

W pierwszym przypadku telewizja otwarta to zwykle stacje nadawcze, które mają wyznaczony czas i podczas niego transmitują programy edukacyjne, rozrywkowe i oświatowe. Natomiast telewizja w obwodzie zamkniętym różni się od otwartej tym, że jest to zwykle transmisja przewodowa i nadaje zwykle dla szkół zawodowych, także w uczelniach. Jest całkiem zależna od szkoły, co odciąża pracowników instytucji od nadmiaru zajęć lub dostosowaniem tematu zajęć do czasu transmisji.

Środkami nowatorskimi, wchodzącymi do procesu nauczania są środki automatyzujące uczenie się. Należą tu maszyny dydaktyczne, które działają tak, aby mogły kierować etapami uczenia się bez pomocy nauczyciela. Występują one w różnych postaciach. Zazwyczaj wyróżnia się tutaj: maszyny uczące, egzaminujące (kontrola wyników), oraz ćwiczące (opanowanie umiejętności i nawyków).

Stosunkowo niedawno, bo dopiero po drugiej wojnie światowej stosuje się gabinety językowe. Wyposażenie takiego gabinetu jest inwestycją bardzo kosztowną i dlatego stosowaną w dobrze sytuowanych szkołach.

Duże znaczenie w procesie kształcenia znalazł komputer służący jako środek analizowania, przetwarzania, sprawdzania osiągnięć. Aktualnie duży nacisk wywiera się na edukację informatyczną dzieci i młodzieży. Podstawowa wiedza o budowie, zastosowaniu i użytkowaniu komputera powinna być przekazywana w każdej szkole. Oczywiście powinna być poparta praktyką.

W procesie kształcenia znajdują również zastosowanie lokalne i rozległe sieci informatyczne udostępniające m.in. wideokonferencje (mała sala seminaryjna na uczelni połączona poprzez internet z dziesiątkami salek szkoleniowych w szkołach i przedsiębiorstwach lub z pojedynczymi uczestnikami szkolenia w ich domach pozwoli w sposób aktywny przekazywać nową lub udoskonaloną wiedzę jednocześnie setkom osób).

Nadchodząca era informacyjna, dzięki rozpowszechnieniu za pośrednictwem sieci informatycznych dostępu do wiedzy, spowoduje znacznie większe, niż w przeszłości, wyrównywanie szans osiągania karier indywidualnych (genialnie zdolne dziecko z biednej rodziny w Indiach dzięki dostępowi do internetu może zdobyć wiedzę i umiejętności większe niż dzieci z bogatych rodzin uczące się w bardzo ekskluzywnych szkołach i uczelniach).

 

Funkcje środków dydaktycznych.

 

Do ważnych funkcji w procesie kształcenia jest umożliwienie wychowankom poznania otaczającej ich rzeczywistości, ukształtowania ich postaw, uczuć wobec otaczającego świata. W nawiązaniu do tej roli przypisuje się środkom dydaktycznym cztery funkcje, które mają za zadanie poznawanie rzeczywistości i wiedzy o niej, kształtowanie pojęć i emocjonalnego nastawienia do świata realnego oraz rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.

Poznawanie rzeczywistości najlepiej odbywa się przez nią samą. Pomocne mogą tu być lupy, mikroskopy, aparaty fotograficzne, kamery telewizyjne. Pośredni kontakt z rzeczywistością odbywa się przez obserwację nagrań i ilustracji.

Postać uogólniona w tej funkcji to środki takie jak: mapy, globusy, diagramy.

Podręczniki szkolne są środkiem dydaktycznym w procesie zdobywania wiedzy o rzeczywistości. Obok podstawowych podręczników w miarę rozwoju technicznego pojawiły się takie udoskonalenia jak np. kserokopiarki. Umożliwia to udostępnienie jednego egzemplarza tekstu większej ilości uczniów.

Bardzo dobrym udoskonaleniem jest zastosowanie w procesie kształcenia maszyn dydaktycznych, czytników lub komputerów. Uczniowie mogą wybrać to co najważniejsze w danym tekście.

Funkcjami środków dydaktycznych, o których warto wspomnieć jest: kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości oraz działanie przetwarzające świat realny.

W pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnikami pobudzającymi młodzież do wzruszeń, emocji, przemyśleń osobistych. Są to takie środki jak: płyty przeźrocza, taśmy z nagraniami. Nauczyciel wykorzystujący w pracy dydaktycznej takie elementy staje się jakby promotorem uczuć, postaw, także motywacji wychowanków.

Najbardziej rozpowszechnionymi środkami są komputery, które nie tylko sterują procesem uczenia się, ale wspomagają proces doboru materiału do kształcenia się. Opracowują treści programowe. Są bardzo pomocne w systemie zarządzania oświatą.

Środki dydaktyczne techniczne znalazły największe zastosowanie w szkołach zawodowych przygotowujących młodzież do przyszłej pracy o danej specjalności. Duży zasób narzędzi pracy, środków technicznych służy wykwalifikowaniu przyszłego społeczeństwa.

1. Klasyfikacja i podział środków dydaktycznych Spośród wielu klasyfikacji środków kształcenia najpowszechniejszymi są te, które za główne kryterium podziału przyjmują rodzaje eksponowanych bodźców, a mianowicie bodźce wzrokowe, słuchowe i wzrokowo słuchowe. Środki dydaktyczne dzieli się na: - wzrokowe, do których należy zaliczyć przedmioty oryginalne i ich zastępniki (mapy, wykresy, modele itp.); - słuchowe, jak na przykład radio, magnetofon itp. - wzrokowo-słuchowe, oddziaływujące na oba zmysły (film dźwiękowy, telewizja kasety video itp. // Stosunkowo dobrze znany jest także podział oparty na swoiście rozumianej zasadzie "od prostego i konkretnego do złożonego i abstrakcyjnego", według którego wyróżnia się takie środki dydaktyczne, jak: - przedmioty oryginalne eksponowane w warunkach naturalnych; - przedmioty oryginalne umieszczone w warunkach sztucznych; - modelowe zastępniki przedmiotów oryginalnych; - symbole; - podręczniki programowane i maszyny dydaktyczne. // Istnieje także podział środków nauczania traktujący jako kryterium stopień ich złożoności. Zgodnie z tym podziałem rozróżnia się: - środki proste, do których należą m.in. naturalne okazy występujące w środowisku naturalnym, okazy eksponowane w warunkach sztucznych, okazy spreparowane, modele, obrazy, mapy, wykresy itd. - środki złożone, którymi są różnorodne urządzenia mechaniczne, elektryczne i elektroniczne (projektory filmowe, foliogramy, odbiorniki telewizyjne komputery itd.) // W klasyfikacji tej rodzaje eksponowanych bodźców zmysłowych zostały podporządkowane kryterium złożoności środków dydaktycznych. W związku z tym zarówno wśród środków prostych jak i złożonych występują środki wzrokowe, słuchowe i wzrokowo-słuchowe, a także nie mieszczące się w ich obrębie podręczniki programowane oraz maszyny dydaktyczne. Klasyfikacja środków dydaktycznych: 1. tablice - do pisania kredą, flanelowe, magnetyczne, perforowane, montażowe i inne; 2. urządzenia do projekcji świetlnej - projektory obrazów statycznych, projektory filmu niemego, ławy optyczne i lampy do projekcji ciemniowej, ekrany, zaciemnienia itp.; a. urządzenia do wzmacniania zapisu i odtwarzania dźwięku - urządzenia do nagłaśniania pomieszczeń dydaktycznych, magnetofony, gramofony, radiole, dyktafony itp.; b. środki audiowizualne-wideofony, projektory filmu dźwiękowego, urządzenia sprzężone dia-filmo-magnetofonowe, telewizja szkolna w obwodzie zamkniętym, magnetowidy itp.; c. maszyny dydaktyczne - urządzenia do utrwalania wiadomości (repetytory, maszyny informacyjno-instruktażowe i inne), urządzenia do szybkiej kontroli postępów uczniów w nauce (egzaminatory), urządzenia treningowe i symulatory, urządzenia wielofunkcyjne itp.; d. urządzenia do reprodukcji tekstów i obrazów - powielacze kliszowe, kserografy, kserokopiarki itp.; e. środki masowego przekazu - radio, telewizja; f. elektroniczne maszyny cyfrowe (EMC) ogólnego użytku, EMC dydaktyczne; g. technikę informacji naukowej - czytniki mikrofilmów, klasyfikatory, kartoteki segregacyjne; h. aparaturę obrazu przestrzennego - rzutniki stereo, projektory filmowe stereo, holografia. // Środki wzrokowe Środki wzrokowe ułatwiając współdziałanie wyróżnionych przez I.P. Pawłowa układów: pierwszego, którego podstawę stanowią sygnały bezpośrednio odzwierciedlające rzeczywistość, oraz drugiego, opartego na sygnałach słownych, spełniają w procesie dydaktycznym niezwykle istotną funkcję. Wskutek racjonalnego powiązania tych układów słowa stają się odpowiednikami doznań bezpośrednich, wzrokowych, słuchowych i innych, zyskując zdolność sygnalizowania rzeczywistości. // Jak zostało wspomniane wcześniej rzeczywistość można ukazywać w procesie dydaktycznym za pomocą okazów naturalnych, a można też wykorzystywać w tym celu modele, mapy i inne środki wzrokowe o charakterze uogólniającym (schematy, diagramy itp.) // Okazy naturalne mogą być z kolei eksponowane bądź w ich naturalnym środowisku, jak np. zwierzęta żyjące na swobodzie, bądź w środowisku sztucznym, np. zwierzęta żyjące w ogrodzie zoologicznym, bądź wreszcie w formie spreparowanej (zwierzęta wypchane). // Wymienione sposoby posługiwania się środkami wzrokowymi mają cały szereg zalet. Jedną z najważniejszych z nich jest to, że umożliwiają one uczniom nabycie wrażeń adekwatnych do rzeczywistości, co wywiera pozytywny wpływ na proces kształtowania pojęć. Nie zawsze jednak nauczyciel dysponuje okazami naturalnymi lub ich preparatami i wtedy na ogół stosuje się tzw. środki zastępcze, a więc modele, mapy, obrazy, schematy, wykresy, diagramy itp. Pozwalają one (np. modele) przedstawić dany obiekt w zmniejszeniu, powiększeniu, przekroju itp., podkreślić (wykresy i schematy) zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i inne, albo też (mapy) ukazać rzeczywistość za pomocą umownych znaków wizualnych. // Środki słuchowe Udział tej grupy środków dydaktycznych w procesach nauczania - uczenia się systematycznie wzrasta. Spowodowane jest to dynamicznym postępem nauki i techniki i związanym z tym rozwojem stereofonii, pozwalającej również na stosowanie w pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej z dziećmi i młodzieżą gramofonu, magnetofonu, radia, tzn. środków posiadających oczywiste walory dydaktyczne. // Wymienione środki mogą dostarczyć nauczycielowi nieocenionej pomocy na lekcjach różnych przedmiotów. Na przykład trudno jest sobie wyobrazić przeprowadzenie lekcji języka polskiego na temat początków naszej literatury bez odtworzenia na niej z płyty lub taśmy magnetofonowej hymnu Bogurodzica. Marnotrawieniem cennego czasu nauczyciela i uczniów byłoby nauczanie języków obcych bez pomocy magnetofonów, a nawet specjalnych laboratoriów językowych. // Jeszcze bardziej doniosłą rolę spełniają dydaktyczne środki słuchowe na zajęciach z wychowania muzycznego (sztuki). Stają się one tam jednym z głównych narzędzi kształtowania kultury muzycznej dzieci i młodzieży, w szczególności przyczyniając się do rozbudzania zainteresowań muzyką i śpiewem, do pogłębienia wrażliwości na jej piękno oraz do przyjemnego spędzania czasu wolnego, m.in. przez ukształtowanie umiejętności słuchania wartościowej muzyki i przygotowania się do jej uprawniania. // Środki wzrokowo-słuchowe Dydaktyczne środki wzrokowo-słuchowe oddziałując jednocześnie na dwa analizatory: wzrokowy i słuchowy, oddają szkole znaczne usługi w zakresie kształtowania u uczniów określonych wrażeń wzrokowo-słuchowych. Do środków wzrokowo - słuchowych zaliczamy film dźwiękowy, telewizję i komputerowe programy multimedialne. // W miarę rozwoju techniki i technologii te właśnie środki coraz częściej uzupełniają nauczanie, a niekiedy wręcz wypierają z niego proste środki dydaktyczne, jak modele czy radio. W związku z tym rośnie znaczenie kształcenia multimedialnego, polegającego - najogólniej rzecz ujmując - na wykorzystaniu w oddziaływaniach dydaktycznych racjonalnie i funkcjonalnie dobranych prostych i złożonych (w tym technicznych) środków dydaktycznych. Cechą charakterystyczną tych ostatnich jest to, iż są one dwuelementowe, np. określone urządzenie techniczne (magnetowid) i materiał dydaktyczny (odpowiednio dobrany film). // Różnorodności wykorzystywanych w procesach dydaktycznych środków technicznych, łącznie z tymi najnowocześniejszymi, nie zawsze musi towarzyszyć - niejako automatycznie - poprawa uzyskiwanych efektów nauczania. Efekty takie są bowiem zależne nie tyle od ilości włączonych w proces nauczania środków, co raczej od ich kompleksowego i funkcjonalnego zastosowania w tym procesie. Kryterium rozstrzygającym musi tu być zatem pytanie, czy daną czynność, kontrolę i ocenę stopnia jej opanowania przez uczniów, utrwalenie wiadomości itp., lepiej wykona nauczyciel, czy np. maszyna dydaktyczna. Ponadto trzeba brać pod uwagę, że o ile w nauczaniu konwencjonalnym środki dydaktyczne służą głównie, a niekiedy wręcz wyłącznie, do "ilustrowania" werbalnego przekazu nauczyciela, o tyle w nauczaniu multimedialnym należy wykorzystywać je w celu realizacji różnych zadań dydaktycznych, a więc kształtowania u dzieci i młodzież motywów pobudzających ich do aktywności poznawczej, samodzielnego przyswajania wiadomości, autokontroli i samooceny postępów w nauce, rozwiązywania problemów, posługiwania się zdobytą wiedzą w praktyce itd. // Środki wzrokowo-słuchowe a maszyny dydaktyczne Maszyny dydaktyczne spełniają następujące funkcje: -przekazują informacje, a zarazem wymagają odpowiedzi na zadawane pytania; - zapewniają natychmiastowe sprzężenia zwrotne, bezpośrednio informując ucznia, czy odpowiedział dobrze; - umożliwiają uczniowi pracę indywidualną, tak by tempo przyswajania wiadomości było dostosowane do jego własnych potrzeb i zdolności. // Film także podaje wiadomości, ale nie wymaga od uczącego się żadnych odpowiedzi. W związku z powyższym ten ostatni środek nie ocenia trafności wniosków uczniów. Nie umożliwia ponadto uczenia się w stosownym dla każdego z nich tempie oraz zgodnie z wykazywanymi predyspozycjami. // 2. Definicja i podział mediów Terminem mass media przyjęto określać środki masowej komunikacji, czyli urządzenia przekazujące określone treści (komunikaty) poprzez kontakty pośrednie. Do urządzeń tych należy zaliczyć przede wszystkim radio, film, telewizję i prasę; przekazujące komunikaty za pomocą słów, obrazów i dźwięków. // Biorąc za podstawę etymologię słowa media (łac. pomiędzy) przyjmuje się, iż media - to przedmioty, materiały i urządzenia służące do przekazywania komunikatów pomiędzy nadawcą a odbiorcą poprze słowo, obrazy i dźwięki, umożliwiające jednocześnie wykonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych. // Termin media można też zdefiniować przyjmując za podstawę dwa zasadnicze sposoby przekazywania informacji w procesach dydaktycznych. Komunikowanie może mieć bowiem charakter bezpośredni (nauczyciel mówi, uczniowie słuchają) lub pośredni, czyli odbywać się za pomocą różnorodnych pośredników takich jak książki, czasopisma, filmy, foliogramy, komputery itp. Te właśnie pośredniki niezależnie od tego, czy komunikowanie ma charakter masowy, czy też odbywa się w niewielkich zbiorowościach ludzkich przyjęto nazywać mediami. // Biorąc za podstawę kryterium złożoności i wykorzystania energii elektrycznej do stosowania mediów można dokonać ich podziału na dwie grupy: Media proste - są stosowane bez udziału urządzeń i energii elektrycznej; należą do nich m.in. modele, plansze, tablice, podręczniki drukowane, materiały kserograficzne itp. // Media złożone (techniczne) - tworzą dwa elementy - urządzenia i materiały dydaktyczne np. projektoskopy, magnetofony, nagrania audio i video, magnetowidy, komputery, oprogramowanie itp. W nawiązaniu do tej klasyfikacji można dokonać innego podziału mediów, a mianowicie na: a. drukowane (papierowe), b. elektroniczne (ekranowe). Ze względu na poziom aktywizowania odbiorców można podzielić media na: a. podające - zapewniające przede wszystkim transmisję komunikatów; b. interaktywne - wymuszające możliwie wysoki poziom i wielostronny charakter aktywności uczących. // Funkcje środków dydaktycznych w procesie nauczania - uczenia się Środki dydaktyczne tylko wtedy są pełnowartościowym elementem procesu kształcenia, kiedy są ściśle powiązane z pozostałymi składnikami tego procesu oraz precyzyjnie wyznaczone zostały im zadania jakie powinny spełniać. Ich dobór zależy więc nie tylko od materialnego wyposażenia określonej szkoły w pomoce naukowe, lecz również od założonych celów konkretnej lekcji, od zastosowanych metod dydaktycznych, od wieku uczniów, a ponadto od charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania. // środki dydaktyczne: - służą nie tylko lepszemu poznaniu bezpośredniemu, lecz również pośredniemu; - wymagają od uczniów samodzielnego myślenia i działania, a zwłaszcza stałego posługiwania się już posiadaną wiedzą dla zdobywania nowej wiedzy; - zapewniają uczniom możliwie pełny obraz poznawanych rzeczy, zjawisk, procesów i wydarzeń, co wymaga operowania środkami zróżnicowanymi, naświetlającymi poznawane fakty z różnych punktów widzenia; - w sprzyjających warunkach mogą być przez uczniów samodzielnie wykonane w ramach pracy domowej, w warsztacie szkolnym itp.; samodzielne sporządzanie tego rodzaju środków przez uczniów, właściwie przygotowane i kierowane przez nauczyciela, ma duże walory wychowawcze, a ponadto może stanowić dla szkoły istotne źródło dopływu pomocy naukowych. // środki dydaktyczne pełnią w procesach dydaktycznych następujące funkcje: a. poznawczą; ułatwiają uczniom poznawanie określonych rzeczy, zjawisk i procesów poprzez ich reprezentowanie lub pośredniczenie między tymi rzeczami, zjawiskami i procesami a uczniami. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z tzw. środkami pomocniczymi, w drugim - ze środkami pośredniczącymi; b. wspomagająca myślenie; środki dydaktyczne ułatwiają analizę, syntezę i porównywanie poznawanych rzeczy i zjawisk oraz formułowanie określonych uogólnień, w tym pojęć będących podstawowym składnikiem naszej wiedzy o rzeczywistości; c. uzupełniającą; środki dydaktyczne w wielu sytuacjach zastępują lub uzupełniają czynności nauczyciela np. w postaci zaprogramowanych tekstów, nagrań audio i video itp. // Podziału środków dydaktycznych można dokonać również w oparciu o kryterium celowości procesów dydaktycznych realizowanych z udziałem tych środków, mamy wtedy do czynienia z funkcjami środków: poznawczą, kształcącą i dydaktyczną. // Niezależnie od takiego czy innego podziału pewnym jest, iż środki dydaktyczne są pomocne w zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem, w jego utrwalaniu, w kontroli i ocenie stopnia jego opanowania. Środki dydaktyczne pozwalają także zdobyć kompetencje wyrażające się w umiejętności wykorzystywania zdobytych informacji i umiejętności w działaniu o charakterze stricte praktycznym. // Wymienione funkcje środków dydaktycznych w realizacji konkretnych procesów dydaktycznych bardzo często łączą się i uzupełniają. Dlatego opisanych wyżej podziałów nie należy absolutnie traktować jako rozłączne, tzn. takie, których człony wykluczałyby się wzajemnie, lecz raczej - jako orientacyjne, ukazujące główne w tej materii dominanty. // Środkami dydaktycznymi są zarówno tzw. pomoce naukowe, czyli wykorzystywane przez nauczyciela w celu zwiększenia skuteczności kształcenia - przedmioty, jak i przedmioty stanowiące indywidualne wyposażenia uczniów (podręczniki, zeszyty szkolne, tzw. ćwiczeniówki itp.). Pomoce naukowe służą przede wszystkim realizacji zasady poglądowości w nauczaniu, są narzędziem pracy nauczyciela. Natomiast podręczniki, zeszyty i inne przedmioty należące do indywidualnego wyposażenia uczniów są narzędziami ich pracy. Do środków dydaktycznych zalicza się także obiekty sportowe, działki botaniczne itp., będące terenem wspólnej pracy nauczyciela i uczniów. // Media -- środki i nośniki komunikowania Termin "medium" (liczba mnoga -- media) bywa bardzo różnie rozumiany i interpretowany. Wywodzi się od łacińskiego słowa "medium", oznaczjącego środek, pośrednik. W XIX wieku mianem "medium" określano osoby, które dzięki rzekomo ponadnaturalnym zdolnościom komunikowały się z duchami zmarłych. Dzisiaj słowo "media" najczęściej wskazuje na prasę, radio i telewizję jako na nośniki (środki przekazu) informacji. // podział mediów na trzy zasadnicze kategorie. 1. Środki wyrażania, do których należą wszelkie postacie ludzkiego zachowania słownego i pozasłownego, a więc mowę, mimikę, gesty itd. 2. Środki rejestracji, obejmujące narzędzia przystosowane do utrwalania określonych symbolicznych zachowań ludzkich. Należą tu tak proste narzędzia jak ołówek, karta papieru, a z drugiej tak skomplikowane jak magnetowid. 3. Środki transmisji, obejmujące instrumenty przesyłaniu, a także powielaniu zarejestrowanych symbolicznych zachowań ludzkich. (Mrozowski, 1991: 12--12) // Podstawowe funkcje mediów - mogą być założone lub rzeczywiste. Pierwsze towarzyszą procesowi powstawania komunikatu, drugie - są efektem końcowym i jako takie mają rozstrzygające znaczenie z pozycji odbiorcy.// Media spełniają następujące funkcje w relacji - nadawca i odbiorca komunikatu: informacyjne, wychowawcze, integracji społecznej, rozrywkowe i propagandowe. // Funkcja informacyjna mediów. Medium, które dysponuje największą siłą oddziaływania w zakresie informowania jest telewizja, która przekazuje przetworzoną rzeczywistość za pomocą bodźców wzrokowych i słuchowych. // > Największą zaletą i zarazem siłą telewizji jest możliwość relacjonowania wydarzeń„na żywo”. > Z ogromnej ilości dostępnych informacji media wybierają tylko część. Kładą nacisk na niektóre wydarzenia, uzasadniają je i same ustalają preferowaną kolejność, a także tworzą w umysłach odbiorców połączenia między zdarzeniami i ich przyczynami. > Recepcji telewizyjnych programów informacyjnych towarzyszą przeżycia wynikające z indywidualnej reakcji odbiorcy na poziom emocji zawartych w przekazanej informacji. // 1. Selekcja i dozowanie informacji. Programy informacyjne w telewizji podporządkowane są często zasadzie medialności. W związku z tym, przyjęło się uważać, zarówno u nas jak i na świecie, że wszystko co „dobre” jest niemedialne, za to medialne są: zbrodnie, gwałt i sensacja. Niewyrobiony odbiorca, zmuszony do przyjęcia takiej perspektywy patrzenia na rzeczywistość otrzymuje zamiast informacji horror, żywcem przeniesiony z płócien średniowiecznych mistrzów we współczesną scenerię. 2. Wielokrotność powtórzeń treści. Nadawcy, wzorując się na reklamie, przenoszą tę zasadę do programów informacyjnych. Stosując zabieg wielokrotnych powtórzeń w odniesieniu do treści przykrych i brutalnych, epatują nieszczęściem i tym samym, wzmacniają jednostronnie negatywny ogląd rzeczywistości utrwalony w świadomości odbiorcy. 3. Obiektywna informacja bywa często zastąpiona komentarzem „dorobionym” do faktów - stanowi wówczas element urabiania opinii na określony temat. Tak spreparowana informacja jest niewiarygodna i najczęściej nieweryfikowalna przez odbiorcę, przestaje pełnić swoją funkcję stając się elementem dezinformacji. 4. Odsłonięty tu mechanizm dezinformacji stosowany dla celów komercyjnych, bądź propagandowych funkcjonuje w mass mediach i wykorzystuje się go do sterowania świadomością odbiorców. 5. W kontekście powyższych rozważań, istotnej wagi nabiera postulat formowania u dzieci i młodzieży umiejętności prawidłowego korzystania z informacji. Należy posługiwać się kilkoma źródłami informacji, np. telewizją i gazetą a młody odbiorca powinien uświadamiać sobie różnicę między rzeczywistością obiektywną a przetworzoną. W rozróżnieniu tych dwu jakości pomocne będą następujące pytania : - Czy przedstawiona informacja lub reportaż nie relatywizuje wielu problemów? - Czy program lub film stoi po stronie wartości? - Czy mam problem z nazwaniem rzeczy po imieniu, czy zło jest złem, dobro dobrem? - Czy odbiorca informacji traktowany jest przez autorów programu w sposób podmiotowy, a „serwowana” mu informacja rozjaśnia problem, czy raczej zaciemnia? // Funkcja wychowawcza i integrująca mediów Wychowawczy aspekt mediów wynikać może z zamierzeń edukacyjnych szkoły i nauczycieli, którzy posługują się nowoczesnymi nośnikami w procesie dydaktycznym. Oprócz przydatności programowej i metodycznej materiał udostępniony w tej postaci, powinien pobudzać aktywność uczniów, motywować do twórczości, oddziaływać na sferę emocji. // 1. Takie ujmowanie mediów; jako środka realizacji zamierzeń wychowawczych, pozwala mówić o „wychowaniu do mass mediów”. 2. W przeciwnym wypadku, gdy proces ten przebiega w sposób niekontrolowany, w kontakcie bezpośrednim: odbiorca – media, bez czynnika pośredniczącego, jakim jest nauczyciel lub dorosła osoba z otoczenia ucznia, mówimy o „wychowaniu przez media”. Funkcja rozrywkowa mediów 1. Media, w ramach zaspakajnia wielu ważnych potrzeb człowieka, dostarczają okazji do zabawy i rozrywki, sprzyjając rozładowaniu stresów i uwalniając odbiorcę od napięć nerwowych spowodowanych przeciążeniem pracą i nadmiarem obowiązków. 2. Czynią to w stopniu więcej niż podstawowym, gdyż rozrywka jest prezentowana szeroko w programach telewizyjnych, filmowych i muzycznych. 3. Powinna to być rozrywka ukierunkowana nie tylko na zabawianie widza. Programy rozrywkowe powinny przekonywać odbiorcę, że zabawa nie jest celem życia i nie może przesłaniać pracy i obowiązków. 4. Rozrywka nie powinna być bezmyślną zabawą, gdyż przypisuje się jej funkcje nie tylko kompensacyjne, ale i te wynikające z wychowania młodego pokolenia. 5. Rozrywka w mediach powinna wskazywać na: - inne oprócz zabawiania możliwości i formy relaksu; - przygotowywać do organizowania sobie rekreacji; - wychowywać do zabawy. 6. Zabawa jako niezbędny element dorastania wpływa na rozwój i kształtuje osobowość człowieka, stąd potrzeba dostarczania młodzieży nie tylko lekkostrawnej „papki”. 7. W programach o charakterze rozrywkowym, przeznaczonych dla młodego odbiorcy, treści poświęcone zabawie i rozrywce powinny zaszczepić młodym optymizm i zaufanie do ludzi. Upowszechnianie kultury za pośrednictwem mediów 1. Kulturotwórcza misja mediów powinna najpełniej być realizowana w telewizji ze względu na specyfikę tego medium i zadania nałożone na nią przez ustawę o radiofonii i telewizji. 2. Misyjność nadawcy publicznego w tym zakresie polega na: - upowszechnianiu treści dotyczących aktualnych wydarzeń w dziedzinie kultury; - uwrażliwieniu na odbiór dzieł sztuki; - realizowaniu programów w celu przybliżenia młodemu pokoleniu spuścizny kultury europejskiej i narodowej; - popularyzowaniu postaw uczestnictwa w życiu kulturalnym 3. Domeną telewizji powinny być programy realizowane przy pomocy takich środków wyrazu, jak słowo mówione i drukowane, muzyka i obraz ruchomy oraz sekwencja tych środków. Oddziałują one w sposób, który w najwyższym stopniu potrafi zafascynować odbiorcę „oswojonego” z dziedzictwem kultury, o wyrafinowanych gustach, świadomego własnych potrzeb estetycznych. 4. Od dłuższego czasu obserwujemy zjawisko zanikania w mediach kultury tzw. wysokiej, zarezerwowanej dla wąskiego grona osób, na rzecz masowego upowszechniania treści kulturalnych. Misja edukacyjna związana z upowszechnianiem „kultury wysokiej” w mediach podlega licznym ograniczeniom, jak: - komercjalizacja telewizji - niski poziom wykształcenia adresatów kultury - organizacja czasu antenowego, czyli tzw. ramówki - tzw. niska oglądalność programów elitarnych - ograniczenia natury technicznej - niskim stopniem zamożności społeczeństwa -łatwy dostęp do kultury masowej - ciągłe poszukiwanie przez telewizję nowego języka i atrakcyjniejszej formuły dla przekazu tych samych tre,ści 5. Poziom nasilenia tych negatywnych zjawisk wskazuje na ciągłą komercjalizację mediów, a przy okazji dóbr kultury, która powoli przestaje być własnością całego społeczeństwa, a staje się dostępna nielicznym. 6. W poszukiwaniu nowych pomysłów realizatorzy magazynów kulturalnych, felietonów o bieżących wydarzeniach w kinie, galeriach lub księgarniach, sięgają do: - arsenału środków typowych dla przekazów reklamowych, przyczyniając się do kształtowania postaw konsumpcyjnie nastawionych do rzeczywistości - pomysłów sprawdzonych w programach imitujących rozrywkę - konwencji i zwyczajów przyjętych w środowisku młodzieżowym - zaawansowanej techniki komputerowej oraz efektów stosowanych w wideoklipach - sondaży badających tzw. oglądalność jako kryterium oceny i podstawowy miernik wartościowania 7. Obecność kultury na antenie to zjawisko tyleż samo przelotne co iluzoryczne i nieoczekiwane, bo często nie odnotowane w programie. Ta efemeryda, tak samo, czyli w sposób nieoczekiwany znika, bez większego uzasadnienia. Zdani tu jesteśmy na przypadek i pełną improwizację. Nadawca stosuje się różnorodne (maskujące) praktyki: - kultura nadawana jest „na żywo”, ze studia - wiadomości kulturalne pojawiają się często jako wypełniacz „dziur” między kolejnymi programami ramówki - wątki o treściach kulturalnych pojawiają się w programach z pozoru poświeconych innej tematyce - kultura pojawia się w oprawie programów 8. Tworzy się w ten sposób drugi obieg wiadomości kulturalnych, ukryty przed odbiorcami, ograniczając im dostęp do kultury. 9. Ponadto realizatorzy programów kulturalnych zakłócają odbiór treści koncentrując uwagę widza na mało istotnych detalach jak zbliżenie ust lub ucha prezentera występującego w „Pegazie.” Operują skrótem a kamera, dokonując gwałtownych zbliżeń obrazu penetruje szczegóły postaci lub twarzy człowieka; 10. Adresatem treści kulturalnych emitowanych w mediach jest przede wszystkim młodzież. Młodzi ludzie formują publiczność o zbliżonych potrzebach i zainteresowaniach, przyczyniając się do komercjalizacji mediów i „umasowienia” odbioru zamieszczanych tam treści. 11. Kultura masowa utożsamiana w powszechnym odczuciu ze środkami masowego przekazu, zwiększa dostępność do kultury i integruje młodych ludzi wokół haseł i symboli oraz wprowadza standaryzację w obrębie stylów zachowań i modeli życia i sposobów myślenia. 12. Następstwem funkcjonowania kultury masowej są następujące zjawiska społeczne: - uniformizmu - i homogenizacji 13. Uniformizm doprowadza do zniwelowania różnic, poziomów i dystansów. Poddanie się temu zjawisku oznacza utratę indywidualności, skutkuje ogólną dezorientecją w hierarchii wartości, wprowadza chaos w miejsce uporządkowania. Młodzieży uczestniczącej w tym zjawisku, należy zapewnić warunki rozwoju własnej tożsamości, proponując programy odwołujące się do indywidualnych aspiracji i zamiłowań. 14. Homogenizacja czyli zjawisko polegające na przemieszaniu elementów kultury o zróżnicowanym poziomie i znaczeniu. W ramach kultury masowej zestawia się i oferuje odbiorcom programy ambitne obok prymitywnych, tworząc konglomerat treściowy na podobieństwo lekkostrawnej „papki.” 15. Przejawem zjawiska homogenizacji są m.in. adaptacje dla filmu arcydzieł literatury, potraktowanych często w sposób dowolny, oddalający odbiorcę od oryginału. Ważne jest, aby odbiorca zdolny był dostrzec istotną różnice między oryginałem a jego imitacją. // ODDZIAŁYWANIE MEDIÓW // Media mogą mieć dla odbiorców efekty pozytywne i negatywne. Następstwa pozytywne są znane, gdyż to one są przyczyną, dla której ludzie korzystają z mediów. Można by je podzielić na trzy grupy: rozrywka, zwiększanie wiedzy i włączanie w życie społeczne. To, że media dostarczają rozrywki, jest najbardziej oczywiste. Muzyka, filmy, gry itp. przynoszą odprężenie, przyjemność, oderwanie od trudnych problemów, łatwy sposób wypoczynku. Jednocześnie dzięki mediom odbiorcy mają szanse na zwiększenie wiedzy, zobaczenie miejsc i ludzi, o których inaczej nigdy by nie wiedzieli, uczestniczyć w wydarzeniach kulturalnych i sportowych. Media dają też szansę na włączenie się w problemy grup społecznych, a nawet ludzkości, uczestniczenie w akcjach pomocy i nawiązywanie kontaktów z ludźmi w odległych miejscach. // Mniej znane są następstwa negatywne, które są tym silniejsze, im więcej czasu mediom się poświęca, a szczególnie ważne, jeśli chodzi o dzieci, które są najbardziej podatne na wpływy. Do oddziaływań negatywnych można zaliczyć erotyzację wyobraźni, kształtowanie "postawy mieć", wzrost agresywności i wyobcowanie ze świata realnego. // W telewizji jednym z najczęstszych obrazów są sceny o charakterze seksualnym. Choć najczęściej nie mają one charakteru, ściśle biorąc, pornograficznego, jednak wywołują zainteresowanie dzieci obrazami erotycznymi i powodują nasycenie nimi ich wyobraźni. W Internecie bardzo dużo jest obrazów wyraźnie pornograficznych, w tym także tzw. pornografii twardej i dewiacji. // Wpływ korzystania z tych obrazów nie jest jeszcze do końca zbadany, gdyż jest to badanie niezwykle trudne. Ponieważ jednak stwierdzono, że użytkownicy mediów, a zwłaszcza dzieci, mają tendencję do naśladowania oglądanych treści, nie ma powodu sądzić, by nie dotyczyło to zachowań seksualnych. Można więc przypuszczać, że zachowania dewiacyjne, a nawet przestępcze, na przykład pedofilia, są przez Internet upowszechniane. Zostało także empirycznie udowodnione, że oglądanie pornografii z obrazami przemocy zwiększa agresywność. // Obrońcy pornografii twierdzą, że szkodliwość korzystania z niej nie została udowodniona. Rzeczywiście, nie można wykazać bezpośredniego związku między pojedynczym faktem obejrzenia pornografii a jakimś konkretnym zachowaniem. Jeśli się jednak weźmie pod uwagę to, że oczywistym (i skutecznie realizowanym) celem pornografii jest wywołanie podniecenia seksualnego, częste korzystanie z pornografii przez dzieci może powodować, że żyją one w stanie permanentnego pobudzenia seksualnego i zainteresowania biologicznym aspektem seksualności oderwanej od sfery uczuć, co ogranicza ich inne zainteresowania, zakłóca rozwój psychospołeczny i zwiększa ryzyko przedwczesnej inicjacji seksualnej, a także zachowań dewiacyjnych i agresywnych. // Innym (wskazanym przez badania) następstwem korzystania z mediów jest kształtowanie orientacji wobec rzeczywistości, określanej jako "postawa mieć", którą charakteryzuje nastawienie na gromadzenie dóbr materialnych, w przeciwieństwie do "postawy być", czyli nastawienia na własny rozwój, poznawanie świata i działania prospołeczne. Nadreprezentacja ludzi bogatych w filmach i programach telewizyjnych, a także ogromna liczba reklam pokazywanych tak w telewizji, jak i w Internecie pobudza w dzieciach chęć posiadania. Dzieci identyfikują się z bohaterami reklam i kształtuje się w nich przekonanie, że bogactwo, uroda, siła, gromadzenie zabawek, słodyczy i innych przedmiotów jest najważniejszą w życiu sprawą. // Reklamy mają dwa rodzaje oddziaływania: zamierzone i niezamierzone. Zamierzonym celem reklamy jest zachęcenie odbiorcy do zakupienia reklamowanego towaru. Jeżeli chodzi o dzieci, które na ogół nie dysponują własnymi pieniędzmi, dużego znaczenia nabiera wpływ niezamierzony, czyli niedoprowadzający do zakupów, ale powodujący, przez sam kontakt z reklamą, jakieś zmiany w psychice. Zależnie od rodzaju reklam może to być pobudzenie różnych emocji, takich jak łakomstwo, pożądanie seksualne i chciwość. Emocje te wzmacniają orientację życiową typu mieć. // Najlepiej zbadanym problemem oddziaływań medialnych jest wzrost agresywności. Agresja jest zachowaniem zmierzającym do zrobienia komuś krzywdy, a agresywność - względnie stałą tendencją do takich zachowań. Postawa ta jest wielorako uwarunkowana (skłonności wrodzone, bezpośrednie środowisko), ale wzory przedstawiane w mediach mają tu duże znaczenie. Badania empiryczne pokazały jednoznacznie związek między oglądaniem filmów nasyconych obrazami przemocy i graniem w takież gry komputerowe a agresywnością. // Pod wpływem częstego oglądania obrazów przemocy w telewizji i stosowania jej w grach widzowie nie tylko nabierają przekonania o jej normalności, ale także reagują na nią obojętnością; są nieczuli na sytuacje przemocy i krzywdy także w realnym życiu, nie mając poczucia winy przy własnych agresywnych zachowaniach, a także naśladują je. // Poświęcanie przez dzieci bardzo dużo czasu na korzystnie z mediów stwarza zagrożenie osłabienia więzi społecznych. Szczególnie dotyczy to gier komputerowych i Internetu. Internauci, spędzający wiele czasu na korzystaniu z Internetu, odrywają się od problemów świata realnego. To oderwanie od rzeczywistości nasila się szczególnie przy uczestnictwie w sieciowych grach z gatunku fantasy, w których gracz przebywa całymi godzinami w świecie wirtualnym jako osoba zupełnie inna niż ta, którą jest w rzeczywistości. Może to doprowadzić do zaburzeń poczucia tożsamości, zerwania realnych więzi społecznych i pogrążenia się w świecie fikcyjnym. // Kontakt w Internecie dokonuje się za pomocą komunikatów pisanych. Bardzo często występujące trudności z wyrażaniem swoich myśli na piśmie, a także pośpiech towarzyszący interakcjom synchronicznym powodują, że wypowiedzi są najczęściej proste, a nawet prymitywne. Tworzy się język żargonowy, ubogi pod względem gramatycznym, składniowym i słownym, a wyrażenia są niewybredne i prostackie. Dlatego kolejnym zagrożeniem niesionym przez Internet jest upośledzenie umiejętności językowych, ważnych w kontaktach międzyludzkich. // Media zadomowiły się w naszym życiu od rana do nocy. Są coraz wspanialsze, coraz atrakcyjniejsze, dają coraz więcej możliwości. Jednocześnie są niebezpieczne. Choć ludzie poddani negatywnym wpływom korzystania z mediów nie zdają sobie z tego sprawy, to zagrożenie jest realne. Trzeba więc podejmować starania o ochronę przed tym niebezpieczeństwem i zarazem o pożyteczne wykorzystywanie mediów. Odpowiedzialne za to są obie strony masowej komunikacji: nadawcy i odbiorcy. Ponieważ szczególnie bezbronne są w tej kwestii dzieci, należy się im specjalna ochrona i specjalna pomoc. // Nadawcy są więc odpowiedzialni za skutki, jakie wywołują w psychice młodych widzów poprzez podawane im treści. Obowiązkiem tak telewizji publicznej, jak i prywatnej jest dbanie o to, by swymi programami nie działać na dzieci w sposób szkodliwy, ale przeciwnie, by dostarczać im wzorów pozytywnych, kształtujących postawy prospołeczne. Odpowiedzialność za oddziaływanie na dzieci ciąży także na twórcach gier komputerowych i użytkownikach Internetu. O odpowiedzialności za to, co wprowadza się do Internetu, stosunkowo mało się jeszcze mówi. Jak się wydaje, jest to jedno z tych zjawisk, w których działanie wyprzedziło refleksję o nim. Nie chodzi o wprowadzanie cenzury, ale o własne poczucie odpowiedzialności twórców. // Odbiorca powinien regulować korzystanie z mediów tak, aby czerpać z nich korzyści, a chronić się przed wpływem negatywnym. Odbiorca również jest odpowiedzialny za to, jak wpływają na niego media, bo - choć najczęściej nie ma wpływu na nadawane treści - od niego zależy sposób korzystania, czyli czas przeznaczany na media i wybór programów. Dzieci jednak nie potrafią same kierować tą sprawą, a i rodzice najczęściej również nie mają wystarczającego rozeznania w tym względzie. Bardzo potrzebne jest więc szerokie wprowadzanie do szkół edukacji medialnej, która dotyczyłaby nie tylko informatyki, ale uczyła również rozumienia języka mediów i posługiwania się nim, a także wyjaśniała psychologiczne mechanizmy oddziaływania i potrzebę uruchamiania aktywności własnej, czyli świadomego decydowania o sposobie korzystania. // Nauczyciele tego przedmiotu powinni się kształcić na studiach podyplomowych. Edukacja ta jest ogromnie ważna, jeśli chodzi o korzystanie z telewizji i gier komputerowych, którym dzieci poświęcają bardzo dużo czasu, a także - wchodzącego coraz szerzej w życie dzieci - Internetu. Wynalazek wspaniały bywa zarazem zagrażający, stąd wynika odpowiedzialność za media zarówno nadawców, jak i odbiorców. Nadawcy powinni zrozumieć, że są odpowiedzialni za treść i formę programów, bo przez nie zmieniają widzów. Odbiorcy powinni pamiętać, że nie może zaszkodzić program nieobejrzany, dlatego trzeba korzystać z mediów z umiarem i z wyborem, czyli dokonywać ograniczania czasu i krytycznego wyboru treści. // Trzeba nauczyć się życia w świecie mediów, który jest współcześnie naszym światem. // Wpływ mediów na kulturę polską Powstaje wobec tego pytanie: jak dzisiejsze media w Polsce wpływają na kulturę, a w szczególności na kulturę polską? // Zanim przebiegniemy poszczególne dziedziny kultury, zatrzymajmy się najpierw nad tym, co w sposób uniwersalny przenika całą kulturę i wszystkie media. Jest to język. W radio i w telewizji jest to język mówiony, w prasie – język pisany. Warto przypomnieć, że słowo „bárbaros” odnosiło się pierwotnie do niezrozumiałego dla Greków języka obcych ludów, później natomiast zaczęło oznaczać pewien typ braku kultury. Barbarzyńca to ten, który po prostu bełkocze, wydaje z siebie jakieś niezrozumiałe dźwięki. // Episkop jest wcześniejszą wersją bardziej uniwersalnego urządzenia - epidiaskopu, który umożliwia prezentację w powiększeniu także materiałów, które można oświetlić światłem przechodzącym przez nie (np. różnego rodzaju folie). // Rzutnik przeźroczy (diaskop) to urządzenie służące do wyświetlania przezroczy na ekranie. // RZUTNIK, diaskop, aparat projekcyjny do wyświetlania pojedynczych obrazów nieruchomych (diapozytywów) w świetle przechodzącym; rzutniki są używane do celów dydaktycznych, reklamowych, w technice teatr. i film. (rzutowanie obrazów stanowiących fragment dekoracji, np. tło); w nowoczesnych rzutnikach zmiana diapozytywów, umieszczonych w pojemniku, może się odbywać automatycznie (sterowanie sygnałami z taśmy magnetofonowej, zawierajacej komentarz lub ilustrację dźwiękową). // Wpływ mediów na wzmocnienie pozytywnych, bądź negatywnych cech utrwalonych w postawie lub zachowaniu odbiorcy 1. Media budują postawę otwartości i tolerancji wobec odmienności, kształtują pozytywny stosunek do świata, oraz pozwalają spełnić kilka ważnych potrzeb psychicznych człowieka jak: - odreagować zły nastrój, uwolnić się od stresów i napięć dnia codziennego - dostarczyć bodźców intensyfikując reakcje emocjonalne - poruszyć wyobraźnią człowieka, poprzez odwołanie się do sfery uczuć - przyjąć właściwą postawę wobec negatywnych zjawisk społecznych - ukształtować wzorce osobowe i hierarchię wartości, integrując społeczeństwo wokół spraw ważnych i społecznie pożądanych - ocenić wymowę faktów moralnych zawartych w programie telewizyjnym lub filmie - uodpornić młodzież na negatywne wpływy ze strony otaczającego środowiska 2. Problemy natury wychowawczej, wynikłe z negatywnego wpływu mediów, najczęściej pojawiają w skutek zaniedbań ze strony otoczenia, rodziny i szkoły. 3. Telewizja pozytywnie wzmacnia zaszczepione młodym ludziom przez dom i szkołę wzory zachowań, sprzyja rozwijaniu zainteresowań, o ile rodzice wcześniej zadbali, aby dzieci mogły rozwinąć te zainteresowania. 4. Równoległe wzmacnianie wpływów pozytywnych wywieranych przez mass media wraz z przestrzeganiem przed negatywnym oddziaływaniem pozwala odpowiednio kształtować postawę odbiorcy. 5. Aktywność wobec mediów staje się źródłem samokształcenia, pomaga urzeczywistnić własne ambicje i marzenia, rozszerzając ciągle możliwości poznawcze w konsekwentnym zmierzaniu do wyznaczonego celu. 6. Media dają szansę i możliwość wykształcenia u słuchacza lub widza aktywności wyrażającej się m.in. w niezależności ocen i sądów, pod warunkiem, że ograniczymy nieplanowy, żywiołowy i najczęściej szkodliwy kontakt z nimi. 7. Należy rozmawiać z telewizorem, dzielić się z otoczeniem krytycznymi opiniami na temat mediów. Krytyczne uwagi odnosić należy również do własnego zachowania i swoich kontaktów z mediami. 8. Człowiek naprawdę aktywny wykazuje ambicje działania „powyżej mass mediów”, a to oznacza, że aktywność, która wynika z odbioru telewizji nie zaspakaja jego potrzeby twórczości. Media jako narzędzie wywierania wpływu na ludzi. 1. Wpływ mass mediów na zachowania i osobowość przejawia się w sposób pośredni i bezpośredni. Dają o sobie znać czynniki tkwiące w samym człowieku jak i pozostające na zewnątrz. 2. Bezpośredni wpływ programu telewizyjnego lub filmu na osobowość odbiorcy ma charakter krótkotrwały i szybko ustępuje. Sprzyja temu mechanizm psychicznego odreagowania stanów emocjonalnego napięcia 3. Natomiast oddziaływanie w sposób pośredni ma charakter trwały i uwidacznia się w obrębie postaw i zachowań. 4. W działaniu i psychice ludzkiej tkwi skłonność na manipulację związana z: - zakodowaną w człowieku potrzebą konsekwencji - dążeniem do wyznaczonego celu za każdą cenę - niechęcią do zmiany wcześniejszego punktu widzenia - do automatycznej i często bezmyślnej reakcji na treści oparte na błędnym rozumowaniu i fałszywych przesłankach 5. O sile tego wpływu decyduje: - czas i stopień uległości jednostki na wpływy - brak zdrowego krytycyzmu i naiwność myślenia - brak empatii w stosunku do ludzi - nieliczenie się z oczekiwaniami i prawami innych ludzi // Wpływ mediów na sposoby i formy komunikacji 1.Mass media, to zarazem środki masowego komunikowania, a wśród nich najbardziej popularne medium – telewizja. Dzięki telewizji sprawy pozornie niezrozumiałe stają się czytelne, a często wręcz oczywiste. Ma wtedy miejsce „oswajania nieznanego”. 2.Skuteczność telewizji w komunikowaniu jest spotęgowana zastosowaniem wielu różnych środków masowego komunikowania jak: film, publicystyka, widowisko, inscenizacje, koncerty muzyczno-estradowe, transmisje uroczystości i programów sportowych, reportaże, wywiady itp. 3.Rozważając funkcję komunikacyjną mediów należy odróżnić „przekaz” od „komunikatu.” Komunikat, oprócz treści założonej formułą programu niesie informacje dodatkowe, zauważone przez odbiorcę, a wynikające z wiedzy i umiejętności kojarzenia z sobą różnych faktów i informacji, docierających do adresata komunikatu, niezależnie od intencji realizatorów. 4.Istotę komunikacji w mass mediach stanowić powinna umiejętność odczytywania przez odbiorcę: - kontekstu treściowego (tzw. drugie dno) komunikatu - związków przyczynowo – skutkowych informacji pozornie usytuowanych w oderwaniu od siebie - pochodzenia cytatów - nie dość wyeksponowanych - dostrzeżenie i interpretacja podtekstów - aluzyjnie zaznaczonych. 5.Płaszczyznę porozumienia, na której spotykają się oczekiwania nadawcy i odbiorcy komunikatu stanowić może nastawienie realizatora programu na konkretnego widza o bliskich mu potrzebach, zainteresowaniach, poglądach. 6.Atmosfera podczas udzielania wywiadu, dobór osób i styl prezentowania zaproszonych do studia gościu stanowić mogą wzór poprawności, ale może także daleko odbiegać od postawy dialogu i standardów przyjętych w tym względzie. 7.Komunikacja może zostać zakłócona przez: - usytuowanie jej w natłoku innych, często sprzecznych informacji, -zastosowanie niewłaściwego dla konkretnego medium kodu/języka - uzasadnione podejrzenia odbiorcy komunikatu o ukryte i nieczytelne intencje, manipulujące niepełną wiedzą odbiorcy. - naświetlenie problemów tylko z jednego punktu widzenia 8.Odbiorca powinien ocenić, jak wywiązuje się telewizja z misji popularyzowania pozytywnych wzorów zachowań i właściwych postaw w komunikowaniu się z otoczeniem. Czy: a. przedstawia pozytywne skutki dialogu b. prezentuje ludzi dialogu, którzy dają świadectwo postawy dialogu c. oferuje wartościowe filmy i programy, w których zawarty jest twórczy dialog d. aranżuje sytuacje ścierania się sprzecznych racji i poglądów e. wskazuje na różne punkty widzenia, obiektywizując tym samym przedstawianą rzeczywistość f. uczy kultury przekonywania, prowadzenia dyskusji, sztuki kompromisu i szacunku dla rozmówcy. 9.W poszukiwaniu nowości lub dla odświeżenia formuły programu media sięgają po arsenał środków zarezerwowanych dotąd dla reklamy. Dzieje się to w sytuacji dużej konkurencji na rynku medialnym. Powstają programy, które muszą zapewnić dużą oglądalność, aby mogły „przyciągnąć” reklamodawców. Program zostaje podporządkowany regule zysku i podaży, tracąc z pola widzenia konkretnego odbiorcę i widza zarazem. 10.Przyjęta strategia programowa mediów to efekt komercjalizacji i uwikłania ustawowego poszczególnych nadawców w mechanizmy rynkowe oraz konsekwencja merkantylnego podejścia decydentów medialnych do ich funkcjonowania. 11.Media stały się areną walki o wpływy różnych grup interesów. Jako oręż wykorzystuje się narzędzia komunikacji medialnej. Słowo – środek o znacznie mniejszym ładunku ekspresji niż obraz, ulega marginalizacji, traci swoją siłę nośną, wypierane przez ruchomy obraz, który kolorem i kompozycją oddziałuje w sposób bardziej sugestywny niż słowo mówione lub drukowane. 12.Pod pretekstem dewaluacji słowa odchodzi się od tekstu, jako elementu organizującego komunikat, obraz zaczyna wypełniać w życiu człowieka sfery przynależne dotąd słowom. Na przykład: - kontakt z literaturą z powodzeniem zastępuje „książka na wideo.” - filmy składające się z coraz większej liczby scen operują jednocześnie dialogiem ubogim w słowa pod względem słowotwórczym i stylistycznym. 13.Badania i codzienna informacja dowodzą, że nadmierne obcowanie jednostki z obrazami wywołuje następstwa w sferze umysłowej: - spłyca myślenie; - ogranicza krytycyzm; - zniechęca do twórczej refleksji //  Właściwości poznawcze mediów (w aspekcie psychologicznym). 1. Zaletą i czynnikiem motywującym widza i słuchacza do kontaktów z mediami jest chęć poznania, w szerokim tego słowa znaczeniu. 2. Powszechnie uważa się, że czynnikiem przyciągającym uwagę i skupiającym zainteresowanie widza jest ruchomy obraz i efekty specjalne, pojawiające się na ekranie telewizora. 3. Badacze mediów dowiedli, że jest inaczej.1[3] Czynniki takie jak: ruchomy obraz, efekty specjalne, ton i rodzaj głosu; jedynie podtrzymują uwagę widza, natomiast elementem koncentrującym uwagę na ekranie są treści - zrozumiałe dla odbiorcy, przekazywane w sposób spójny i klarowny. Zainteresowanie ustępuje m.in. pod wpływem skutek rozumienie // Media pozwalają zintensyfikować procesy poznawcze w sposób następujący: pomagają wytworzyć wyobrażenia oraz zrozumieć świat symboli, znaków i pojęć abstrakcyjnych; rozwijają spostrzegawczość kojarząc obraz ze słowem; uwydatniają fragmenty i konkretne cechy; wzmacniają percepcję odbioru i polepszają efekty uczenia; pomagają usystematyzować i zestrukturalizować wiedzę. Kultura medialna odbiorcy polega m.in. na przestrzeganiu zaleceń, norm i czynności poprzedzających bezpośredni kontakt z mediami: Korzystać z mediów należy w sposób planowy uwzględniając tę czynność w swoim planie dnia; Posłużyć należy się programem i informacjami zawartymi w recenzjach, zapowiedziach, zwiastunach; Obowiązujący powinien być zakaz oglądania programów telewizyjnych podczas posiłku; Unikać należałoby słuchania lub oglądania programu „od początku do końca” w warunkach ograniczonego czasu; Warto kierować się oznakowaniem graficznym, tzw. piktografami. // Reguły warunkujące prawidłowe uczenie się z mediów 1. Uczenie się jest to proces poznawczy, wynikający z adaptacyjnego rozwoju wszystkich żywych organizmów, które w ten sposób poznają swoje środowisko i przystosowują się do niego. 2. Uczenie się na poziomie wyższym dotyczy człowieka, i przejawia się coraz wyższym poziomem zachowań adaptacyjnych, inaczej mówiąc: poznawczych. 3. Poznanie i przyswojenie „świeżej” wiedzy to efekt zetknięcia się obecnych w umyśle osoby uczącej się struktur wiedzy (zakodowanej wcześniej) z tymi, które aktualnie poznaje. // A. Podkreślenia wymaga fakt, że w procesie przyswajania wiedzy, zasoby, które posiadamy są niezbędne do zasymilowania nowej informacji (następuje zachwianie równowagi i w efekcie tego: synteza fizycznych, i funkcjonalnych struktur wiedzy – wyłącznie własnych). B. Ludzie różnią się stylem poznawczym umysłu i typem inteligencji, która określa rodzaj aktywności. Należy poznać preferencje naszego umysłu związane ze stylem myślenia i kryteriami, według których kodujemy informacje. Stwierdza się przewagę kodu konkretno - wyobrażeniowego i emocjonalno-obrazowego nad kodem werbalno - abstrakcyjnym. Kody określają rodzaj aktywności, wzmacnianej dzięki mediom i tak: - myślenie myślenie konstrukcyjne pozwala na rozwój talentów wynalazczych; - intuicyjne na obserwację, poddającą się ocenom i interpretacjom. C. Uczeniu się z mediów sprzyja przestawienie percepcji z wyłącznie rozrywkowego charakteru odbioru na odbiór: - o charakterze naukowym i planowanym, tzn. wybierać te pozycje programowe, które zaznaczyliśmy w programie jako wartościowe (wg własnych kryteriów) - sporządzać notatki, które ułatwią zapamiętanie i utrwalenie materiału; - przygotować się wcześniej do odbioru konkretnego programu, zmieniając nastawienie psychiczne. D. Metoda doboru i selkcji W nabycie umiejętności świadomego wyboru tego, co chcemy zobaczyć lub usłyszeć pomocna może okazać się metoda selekcji i doboru przekazów. Warto stosować tę metodę, aby nie narażać się na powikłania natury somatycznej, jako że: 1. wielość bodźców wzrokowych i słuchowych obciąża nadmiernie układ nerwowy i osłabia koncentrację, powodując trudności w skupieniu uwagi; 2. wystrzegać się należy nieumiejętnego dawkowania treści drastycznych. // Mechanizm selekcji wprowadza do naszego planu określony zamysł związany z wyborem zajęć, formy spędzania czasu, rozrywkami, spotkaniami itp. Zasada selektywności „sprawdza” się także w kontakcie z mediami pod warunkiem. że: 1. zachowamy dystans zakreślony np. poziomem naszej wrażliwości na publikowane treści 2. zastosujemy kryteria selekcji i doboru w oparciu o pewne stałe wyznaczniki // Wyznaczniki te decydują o przydatności przekazów medialnych w uczeniu się i zdobywaniu wiedzy, i dotyczą treści o charakterze: 1. poznawczym, zawartych, np. programów kulturotwórczych 2. emocjonalnym, jak choćby: ekranizacja wstrząsającej książki pt.: My, dzieci z Dworca Zoo. 3. społecznych, jak np. obrady Sejmu odzwierciedlają poziom życia publicznego. SPOSOBY WYKORZYSTANIA KOMPUTERA W KSZTAŁCENIU I WYCHOWANIU Umiejętne użycie komputera w procesie nauczania - uczenia się już od początku edu-kacji szkolnej dziecka ma bardzo duże znaczenie, ponieważ odwołuje się do naturalnej po-trzeby rozwoju ucznia i uczestniczenia w poznawaniu świata poprzez nowoczesne środki me-dialne. Dla dziecka wychowanego w otoczeniu takich środków naturalnym staje się fakt wy-korzystywania ich w szkole. // Zastosowanie komputerów w pracy z dziećmi ma też bezpośredni wpływ na przebieg procesu kształcenia. Rozbudza wszechstronną aktywność poznawczą dziecka, jego zaanga-żowanie w pracy, zaciekawienie i zwiększenie zainteresowania materiałem nauczania, a także samą szkołą. W efekcie zwiększa się jego motywacja do nauki, oraz efektywność kształcenia. // Organizując tego typu zajęcia należy kierować się właściwymi celami, które w odnie-sieniu do nauczania początkowego można ująć w dwóch grupach: 1. Kształtowanie pozytywnego stosunku do komputera jako narzędzia użytecznego w pracy i w nauce; 2. Możliwości zastosowania i wykorzystania komputera oraz odpowiedniego oprogramo-wania w procesie nauczania - uczenia się. // Możliwości praktycznego wykorzystania komputera w kształceniu zintegrowanym są bardzo d. Zastosowanie komputera w nauczaniu początkowym stwarza też wiele możliwości w zakresie właściwych oddziaływań wychowawczych. Umiejętnie zorganizowana praca z komputerem: > wyrabia u ucznia umiejętność prawidłowej organizacji i planowania pracy, > kształtuje poczucie odpowiedzialności za własną pracę, > wyrabia nawyk koncentracji uwagi podczas pracy, > kształtuje właściwe postawy koleżeńskie, > wdraża do dokładności i cierpliwości podczas wykonywanej pracy, > rozbudza zainteresowania i działalność poznawczą, oraz aktywność twórczą, > wdraża do samokształcenia i samokontroli., że w każdej płaszczyźnie integracji. // komputer może stać się: 1. źródłem informacji zarówno dla nauczyciela przygotowującego się do zajęć, jak też dla ucznia w trakcie lekcji 2. środkiem dostarczającym materiału poglądowego ( szczególnie istotnym w pracy z dziećmi głębiej upośledzonymi) 3. środkiem symulacji i modelowania 4. narzędziem ćwiczenia umiejętności 5. partnerem do dialogu 6. narzędziem wypowiedzi // Nie wszystkie wymienione wyżej możliwości komputera mogą stać się przydatne w codziennej pracy z dzieckiem głębiej upośledzonym. Pragnę wymienić te, które każdy z nas będzie mógł zastosować w praktyce. // Komputer może być pomocny w przygotowywaniu przez nauczyciela lekcji realizowanej następnie bez jego użycia, w tworzeniu wymaganych programem zajęć wspomaganych komputerowo- ośrodki pracy, w realizowaniu zajęć rewalidacyjnych. // Komputer staje się też przydatny w utrwalaniu przyswajanej wiedzy i ćwiczeniu nabytych umiejętności. Nieocenioną rolę może odegrać jako środek upoglądowiający. Wykorzystanie komputera do tworzenia pomocy- wykresy, rozsypanki, układanki, ilustracje odciąża nauczyciela od żmudnej i czasochłonnej pracy, a jakość uzyskiwanych wytworów znacznie przewyższa standardy pomocy otrzymywanych sposobami tradycyjnymi. Ponadto zastosowanie technologii komputerowej poszerza możliwości ujednoliconego oddziaływania na różne receptory. Proces kształcenia zostaje wzbogacony o nowe, trudno dostępne w tradycyjnym nauczaniu środki ilustracji poznawanych obiektów np. przez pokazanie ich dynamiki, eksponowanie istotnych elementów obiektu (powiększenia, wydruk całości obiektu lub jego części). Wsparcie techniką komputerową zajęć rewalidacyjnych, które wymagają indywidualizacji pozwala na równoległe prowadzenie zajęć z większą grupą uczniów. Użycie komputera pozwala dzieciom szybciej wykonywać ćwiczenia rozwijające sprawność manualną, a poprzez wprowadzenie elementów zabawowych czyni je bardziej atrakcyjnymi dla dziecka. Ze względu na cechy formalne edukacyjne programy komputerowe dzielimy na: 1. zabawy komputerowe – służą głównie wprowadzeniu do właściwego procesu edukacji; zabawa nie stawia przed dzieckiem specjalnie określonych zadań do wykonania, a jedynie przyzwyczaja je do używania komputera 2. ćwiczenia komputerowe – realizują wprost określone cele edukacyjne lub terapeutyczne; zadanie jakie dziecko ma do wykonania stanowi analogię do ćwiczeń tradycyjnych, jednak forma jego wykonania jest zdecydowanie atrakcyjniejsza 3. gry komputerowe – powodują, że cele edukacyjne są realizowane w sposób pośredni; zadanie postawione przed dzieckiem wynika ze scenariusza gry, który odwraca uwagę od właściwych treści kształcenia , wiedza i umiejętności są zdobywane przez dziecko w sposób niejawny 4. programy użytkowe – to narzędzia do tworzenia rozmaitych obiektów (edytory tekstu, grafiki, melodii) 5. programy informacyjne – formy komputerowej prezentacji wiedzy od prostych programów dotyczących jednego tematu aż do multimedialnych encyklopedii // Trudno znaleźć program edukacyjny, który w czystej formie odpowiadałby tylko jednej kategorii. Często poszczególne etapy programu obejmują różne punkty powyższej klasyfikacji. Ze względu na wartości dydaktyczne programy edukacyjne można podzielić na: A. kształcące: - kształcące sfery percepcyjne ( wzrokową, słuchową); - kształcące syntezę słuchową ( wstęp do nauki czytania); - kształcące sferę ruchową; - kształcące koordynację percepcyjno- motoryczną ( wzrokowo- ruchową, słuchowo- ruchową) B. kompensacyjne – przystosowujące do korzystania z częściowo ograniczonych zdolności psychomotorycznych C. korekcyjne – stymulujące rozwój opóźnionych funkcji psychomotorycznych // Programy ułatwiające opanowywanie umiejętności dzielimy dalej na : 1. programy wspomagające naukę czytania różnymi metodami (sylabową, całościową, głoskową, itp.) 2. programy wspomagające naukę pisania 3. programy wspomagające naukę matematyki Dokonując zakupu programu powinniśmy zwracać uwagę na: atrakcyjność – oprócz estetyki wizualnej i dźwiękowej istotne jest znaczenie psychologiczne użytych środków oraz ich adekwatność do wieku dziecka i jego rozwoju psychologiczno – pedagogicznego; polisensoryczność techniki kształcenia; komunikatywność i łatwość obsługi; otwartość – możliwość dostosowywania poziomu programu do potrzeb konkretnego dziecka oraz konkretnego wymogu zajęć // Edukacyjny program komputerowy powinien rodzić pozytywne emocje. Przez dziecko może być traktowany jako zabawka, a praca z nim powinna stać się formą interesującej zabawy. Dobrze zaprojektowany program sprawia, że dziecko staje się podmiotem zajęć, przywraca mu wiarę we własne siły dzięki osiąganiu sukcesów w trakcie wykonywania ćwiczeń lub zwycięstwa w grze komputerowej. // Gry komputerowe utożsamiane często z brutalnością i przemocą przy odpowiedniej selekcji mogą podobnie jak programy edukacyjne pełnić funkcję terapeutyczno – dydaktyczną. Z uwagi na ich atrakcyjność dla dziecka dają szczególną możliwość wykorzystania pozytywnych mechanizmów psychologicznych w procesie kształcenia. // Niewątpliwymi zaletami gier są: możliwości wykreowania świata gry zgodnego z oczekiwaniami dzieci; - możliwości kształtowania jawnych i ukrytych (dydaktycznych, terapeutycznych) celów programu;- wykorzystanie rywalizacji jako ważnego bodźca motywacyjnego; Gry komputerowe dzielimy na trzy podstawowe kategorie: zręcznościowe; logiczne; strategiczno – ekonomiczne // ZALETY I ZAGROŻENIA INTERNETU W KSZTAŁCENIU I WYCHOWANIU 1. Internet jest medium nieskończenie bogatym informacyjnie. Ponadto są to informacje podawane we wszystkich formach komunikowania jakie wymyśliła ludzkość. Dzięki tym właściwościom internet dostarcza dzieciom wszelkich informacji, znakomicie rozszerza pole poznawcze uczniów, a także czyni proces poznania interesującym i zindywidualizowanym. Internet integruje wszystkie dotychczasowe media, a jednocześnie ma wiele wspólnego ze sztuką, co czyni przekaz i odbiór medialny zaangażowany emocjonalnie. Internet umożliwia nie tylko sięganie do informacji ale także ich gromadzenie przechowywanie, przekształcanie i przesyłanie, bez żadnych ograniczeń przestrzennych i czasowych. Dzięki tym właściwościom internet zapewnia wszystkie rodzaje poglądowości: ilustratywną, operacyjną, wyobrażeniową. 2. Internet nie tylko daje szansę, ale wręcz wymusza na szkole zmianę paradygmatu współczesnej edukacji. Na przestrzeni dziejów dydaktyka dopracowała się dwóch modeli kształcenia. Są to a/ nauczanie podające, którego naukowe podstawy opracował J. Herbart, b/ nauczanie problemowe, szerzej mówiąc poszukujące, które zapoczątkował J. Dawey. Choć udowodniono wyższość nauczania poszukującego nad podającym, to szkoły ciągle kontynuują paradygmat podający. Nauczanie poszukujące z trudem przebija się w praktyce szkolnej. Jest szansa, że to właśnie za sprawą internetu zmieni się model nauczania w naszych szkołach. Przypomnijmy, że nauczanie poszukujące oparte jest na założeniach psychologii poznawczej, a zwłaszcza tego jej nurtu, który nazywamy konstruktywizmem. Konstruktywizm zakłada, że uczeń jest samodzielnym i aktywnym podmiotem, który korzystając z różnych źródeł informacji konstruuje swój własny system wiedzy i swoją osobowość. Nauczyciel nie jest mu potrzebny jako źródło wiedzy, lecz jako osoba, która stawia zadania poznawcze, doradza, motywuje i kieruje różnymi rodzajami aktywności ucznia. Twierdzę, że dzięki internetowi już nie długo będzie tak, że dzieci przychodząc do szkoły powiedzą do swojej pani, niech się pani nie trudzi przekazywaniem informacji. Niech pani tylko postawi nam zadanie, powiem na jakie pytanie mamy odpowiedzieć, a my już sami będziemy poszukiwać informacji, i będziemy zaskakiwać panią bogactwem zgromadzonych odpowiedzi. Internet spowoduje zatem, że marzenie o edukacji poszukującej i podmiotowej stanie się rzeczywistością. Okazuje się ponadto, że internet może być lekarstwem na leniwych nauczycieli i uczniów. Nauczyciel musi wymyślać zadania dla uczniów, co jest trudniejsze niż wykładanie czy opowiadanie. Również uczeń przed ekranem komputera nie posiedzi tak spokojnie jak w ostatniej ławce na wykładzie, czy przed telewizorem. Komputer jako medium interaktywne domaga się od ucznia stałej i wielorakiej aktywności. 3. Internet ułatwia, a także wprowadza i wymusza, nowe formy komunikowania -porozumiewania się nauczycieli, uczniów i rodziców. Komunikowanie to staje się bardziej upodmiotowione i otwarte, nie zna granic przestrzennych i czasowych, a jednocześnie może odbywać się w czasie rzeczywistym (one - linę). Na szkolnym serwerze nauczyciel może umieścić ważne informacje dla swoich uczniów i ich rodziców: programy nauczania, zadania poznawcze, ćwiczenie, prace domowe, system oceniania, informacje dla rodziców itp. Nauczyciel, uczniowie i rodzice -jak często powtarza to w swoich wywiadach Bill Gates -przestają być od siebie odizolowani, zyskują szansę na ścisłą współpracę, oferta usług internetowych w zakresie komunikowania jest bogata: poczta e-mail, grupy dyskusyjne, pogaduszki, strony www. 4. Korzystanie z internetu w szkole to najlepsza droga wprowadzania naszego społeczeństwa do społeczeństwa informacyjnego. Im szybciej wejdziemy do społeczeństwa informacyjnego, tym szybciej dołączymy do krajów najbardziej rozwiniętych. Już niejednokrotnie sprawdzono, że szkoła tym lepiej przygotowuje do życia, im w większym stopniu owe życie wprowadza do szkoły. Wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych przez dzieci w szkole oznacza także ich wykorzystanie w życiu dorosłym tych dzieci. // Zobaczmy teraz jak wygląda, rzeczywistość szkolna! Czy i w jakim stopniu wyszczególnione walory internetu są wykorzystywane w praktyce szkolnej i jakie to przynosi rezultaty. Od kilku lat w Zakładzie Technologii Kształcenia prowadzimy badania sondażowe i weryfikacyjne nad wykorzystaniem i efektywnością stosowania internetu w edukacji szkolnej. Nie jest celem mojego wystąpienia dokładne referowanie tych badań. Oto zatem tylko niektóre, zdobyte w drodze badań empirycznych, informacje i wnioski. Najczęstsze zagrożenia, na jakie narażone są dzieci: kontakt z treściami pornograficznymi kontakt z materiałami epatującymi przemocą kontakt z pedofilami uzależnienie od Internetu kontakt z internetowymi oszustami nieświadome uczestniczenie w działaniach niezgodnych z prawem konsekwencje finansowe (np. korzystanie z dialerów, czyli programów łączących komputer z Internetem za pośrednictwem numerów 0-700) nieświadome udostępnianie informacji (np. numerów kart, adresów, haseł // Pojęcie sieci „ Internet” sięga przełomu lat 60-tych i 70-tych, kiedy cztery amerykańskie placówki badawcze połączyły swoje komputery w sieć. Jednakże prawdziwy początek Internetu to rok 1983, w którym nastąpił jej rozpad na część militarną i cywilną. Obecnie sieć ta obejmuje swoim zasięgiem praktycznie wszystkie kraje świata. Ogólnie można więc powiedzieć, że Internet jest siecią połączonych ze sobą fizycznie komputerów. // Korzyści płynące z dostępu do Internetu : zdobywania informacji, kontaktów z innymi ludźmi, wymiany poglądów, przesyłania danych, zamawiania towarów konsumpcyjnych, dokonywania zakupu książek, publikacji, druków, opłacania rachunków, wykonywania wielu innych czynności bez zbędnego marnowania czasu. // Poczta elektroniczna pozwala na wymianę listów w postaci elektronicznej pomiędzy dwoma użytkownikami sieci. Przesyłane w ten sposób informacje mają formę listu, a odbiorca nie musi być w danej chwili podłączony do Internetu. Zalety poczty elektronicznej to: prostota obsługi programów pocztowych, możliwość przesyłania załączników, szybkość przesyłania informacji, łatwość poddawania listu kolejnym edycjom i poprawkom. /// Korzystanie z zasobów Internetu można porównać do czytania gazety i oglądania telewizji. Żadna encyklopedia nie zawiera tylu informacji, ile można uzyskać za pośrednictwem Internetu na stronach w.w.w. /// Grupy dyskusyjne pozwalają na prowadzenie listownej dyskusji oraz wymianę doświadczeń z dużą grupą użytkowników sieci Internetu. Korzystając z grup dyskusyjnych, możemy szybko otrzymać potrzebne informacje, wyjaśnienie nurtujących nas problemów. /// Możliwość przesyłania różnych plików między komputerami. Z sieci Internetu można pobierać oprogramowanie, pliki graficzne, muzyczne. /// Internet ułatwia i umożliwia porozumiewanie się w czasie rzeczywistym wielu użytkownikom poprzez przesyłanie i otrzymywanie wiadomości tekstowych. Internet jest stosunkowo tanim środkiem komunikacji między ludźmi na całym świecie (m.in. ma ogromne znaczenie dla osób głuchoniemych). // Zagrożenia związane z Internetem Niestety, Internet to nie same korzyści. Należy sobie uzmysłowić ciemną stronę tej sieci- pokusy i zagrożenia czyhające na jej użytkowników, przede wszystkim nieletnich. // Problem ten dotyczy bowiem głównie młodzieży- grupy o podwyższonym ryzyku. Większość osób nawiązuje połączenie z Internetem, wypełnia mnóstwo formularzy, nawiązuje kontakty z nieznanymi wcześniej ludźmi, wymienia z nimi korespondencję. Ale wiele stron w.w.w. zbiera informacje o nas: m.in. dane techniczne naszego komputera, rodzaj oprogramowania, nasze dane osobowe. Wypełniamy formularze z pełną beztroską, a dane są wykorzystywane, dobrze, jeśli tylko do celów marketingowych. // Obecnie największą grupę użytkowników stanowią osoby w wieku 15-25 lat. Bardzo dużą grupę tworzą dzieci do lat 15, czyli duża część dorosłego społeczeństwa nie miała nigdy styczności z Internetem lub ma na ten temat bardzo ograniczoną wiedzę. // Często rodzice kupują dziecku drogi sprzęt, finansują podłączenie do Internetu i na tym ich zainteresowanie się kończy. Wszyscy są zadowoleni: dziecko dostało niekontrolowane medium, rodzice pozbyli się kłopotu. A przecież nigdy nie wiemy, kto jest po drugiej stronie… Może internetowy kolega syna czy córki jest 50-letnim pedofilem wielokrotnie karanym za gwałty, koleżanka- członkinią sekty planującej za dwa lata zbiorowe samobójstwo, a sieciowy przyjaciel, z którym syn wymienia informacje o swojej rodzinie (status materialny, planowane wakacje w ciepłych krajach) w rzeczywistości to członek grupy złodziejskiej gromadzącej informacje o przyszłych ofiarach. Najważniejsze zagrożenia to: A. rozpowszechnianie nielegalnych treści ( np. pornograficznych -na miejsce zlikwidowanych stron wciąż pojawiają się nowe, brak jednoznacznych definicji ogranicza możliwość skutecznego ścigania), oferty sprzedaży pirackiego oprogramowania, nagrań audio i video, oferty sprzedaży przedmiotów pochodzących z kradzieży, B. informacje propagujące używanie narkotyków, propozycje współpracy w przestępczej działalności, przez większość czasu pobytu osoby w sieci zbierane są o niej informacje, zupełnie nieświadomie pozostawiamy wiadomości o używanym przez nas sprzęcie, o naszych danych personalnych, zainstalowanym oprogramowaniu, naszych zainteresowaniach, C. przy dokonywaniu transakcji wciąż istnieje możliwość przechwycenia numeru naszej karty kredytowej przez niepowołane osoby. Aby zminimalizować zagrożenie związane z tego typu przykrymi niespodziankami, musimy podchodzić do po

dawania w Internecie jakichkolwiek danych z dużą nieufnością (powinno się unikać wypełniania różnego rodzaju formularzy, w których jesteśmy zmuszeni podawać informacje o sobie), D. włamania sieciowe i zainfekowanie komputera programem wirusowym, żelazną zasadą powinno być nieotwieranie korespondencji pochodzącej z nieznanego źródła i wstrzemięźliwe nawiązywanie nowych kontaktów, E. ponieważ Internet jest doskonałą platformą do nawiązywania nowych kontaktów międzyludzkich (często anonimowych), staje się jednocześnie wymarzonym narzędziem dla przestępców i dewiantów. Często podają się oni za rówieśników nastolatków ( sprośna korespondencja może mieć negatywny wpływ na psychikę dziecka, pozyskuje się w ten sposób nowych członków sekty, zaszczepia czytającemu określone poglądy), F. uzależnienie od Internetu- podobnie jak telewizja, gry video, hazard, tak sieć Internetu może stać się źródłem uzależnienia. Niestety, dzieje się tak coraz częściej. // Czasami Internet staje się pułapką, zwłaszcza dla osób w życiu nieśmiałych i bardzo wrażliwych. W Internecie mogą być kimś: Internet daje im poczucie wyższości i własnej wartości. Nie ma to odniesienia do rzeczywistości, wiec pogłębia niechęć do realnego świata i uzależnienie od sieci staje się większe. W związku z niska aktywnością fizyczną, bo dziecko stale przebywa przy komputerze, narasta niechęć do jakiegokolwiek wysiłku i przekonanie, że czas spędzony poza siecią jest czasem straconym. Korzystając z doświadczeń innych państw, trzeba się przygotować na ten problem społeczny i zwrócić na niego baczna uwagę. Podsumowanie: Internet, tak jak wszystko w życiu, ma swoje wady i zalety, natomiast to, jak zostanie wykorzystany, zależy w znacznym stopniu od nas. ZAŁOŻENIA KSZTAŁCENIA NA ODLEGŁOŚĆ Uczenie na odległość (ang. Distance Learning) zostało wynalezione już prawie 100 lat temu. W swoim początkowym okresie polegało ono na przesyłaniu pocztą materiałów szkoleniowych, ćwiczeń i rozwiązanych przez studentów zadań między uczącymi się a instytucją prowadzącą kurs. Ten sposób prowadzenia uczenia na odległość, wzbogacony o kursy na kasetach audio i wideo popularny jest do dzisiaj. W krajach, gdzie Distance Learning weszło w epokę internetu ten styl prowadzenia nauczania wyraźnie traci już na popularności. W latach dwudziestych, wraz z upowszechnieniem się tego wynalazku, pojawiło się „radio edukacyjne”. W 1945 rozpoczęła działalność zainicjowana przez Uniwersytet Stanu Iowa „Telewizja edukacyjna”. Prawdziwy przełom i jak dotąd apogeum popularności uczenia na odległość nastąpił dopiero w latach dziewięćdziesiątych wraz z odkryciem i upowszechnieniem się internetu. To nowe medium dało nauczaniu na dystans nowe, nie spotykane dotąd możliwości interakcji i komunikacji uczącej się grupy oraz bliski nauczaniu tradycyjnemu, rzeczywisty kontakt studentów z prowadzącym kurs nauczycielem. // "Nauczanie na odległość jest to metoda prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy nauczyciele i uczniowie (studenci) są od siebie oddaleni (czasami znacznie) i nie znajdują się w tym samym miejscu, stosując do przekazywania informacji - oprócz tradycyjnych sposobów komunikowania się - również współczesne, bardzo nowoczesne technologie telekomunikacyjne, przesyłając: głos, obraz wideo, komputerowe dane oraz materiały drukowane. Współczesne technologie umożliwiają również bezpośredni kontakt w czasie rzeczywistym pomiędzy nauczycielem a uczniem za pomocą audio- lub wideokonferencji, niezależnie od odległości, jak ich dzieli. A. uczenie się korespondencyjne  - Kształcenie na odległość jest znany od co najmniej stu lat.  Materiały szkoleniowe  były pierwotnie przesyłane studentom w formie drukowanej za pośrednictwem poczty. Obecnie ten sposób uczenia się nadal funkcjonuje. Materiały drukowane zostały uzupełnione o kasety audio i wideo, a także płyty CD i DVD. // Jako prekursorów kształcenia korespondencyjnego wymienia się Jamesa Stewarda oraz Isaaca Pitmana, którzy przesyłali materiały do nauki pocztą. W 1883 r. w Nowym Jorku powstał uniwersytet nauki korespondencyjnej, a w 1890 - Międzynarodowa Szkoła Korespondencyjna.  B. radiowe programy edukacyjne (Powstają na Uniwersytecie Stanu Iowa w 1925 r. wraz z  upowszechnianiem się radia). C. telewizja edukacyjna  (Powstała z inicjatywy Uniwersytetu Stanu Iowa w USA w 1940 roku). D. komputerowe programy edukacyjne. Pojawiły się jako wynik współpracy Uniwersytetu Standford z firmą IBM. E. wideokonferencje; F. kształcenie przez Internet  Rozpoczyna się w latach dziewięćdziesiątych XX stulecia. Wiąże się z upowszechnieniem Internetu. Obecnie jest to sposób kształcenia na odległość dający obu stronom procesu kształcenia największe możliwości i przynoszący największe efekty.

Środki dydaktyczne – to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Środki dydaktyczne skracają proces nauczania, pozwalając w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości.

Podział środków dydaktycznych:

Zobacz też: dydaktyka

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Arodki_dydaktyczne"


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
METODY PRAKTYCZNE W DYDAKTYCE, Ratownicto Medyczne, Metodyka nauczania pierwszej pomocy, Metody prak
Znajomosc zasad udzielania pierwszej pomocy
instrukcja pierwszej pomocy cz 1 1
OCENA FORMY KSZTAŁCENIA, Ratownicto Medyczne, Metodyka nauczania pierwszej pomocy, Ocena formy kszta
WIERSZYK DO NAUKI PIERWSZEJ POMOCY
instrukcja pierwszej pomocy zlecenie opracowania instrukcji pierwszej pomocy
instrukcja pierwszej pomocy postepowanie w przypadku krwotoku z nosa
instrukcja pierwszej pomocy postepowanie w przypadku zlaman
instrukcja pierwszej pomocy id Nieznany
Instrukcja bhp pierwszej pomocy medycznej w nagłych wypadkach zagrażających życiu
instrukcja pierwszej pomocy resuscytacja krazeniowo oddechowa u osoby doroslej
Metody oparte na działalności praktycznej, Ratownicto Medyczne, Metodyka nauczania pierwszej pomocy,
02 Znaczenie pierwszej pomocy, pierwsza pomoc
METODYKA NAUCZANIA PIERWSZEJ POMOCY, Ratownicto Medyczne, Metodyka nauczania pierwszej pomocy, Metod
instrukcja pierwszej pomocy podstawowe podtrzymanie zycia
instrukcja pierwszej pomocy postepowanie w przypadku zranienia i krwotokow
instrukcja pierwszej pomocy postepowanie w przypadku zagrozenia chemicznego
Instrukcja udzielania pierwszej pomocy przed medycznej

więcej podobnych podstron