W stronę kompetencji. Zadania języka polskiego w szkole podstawowej

– Anna Dyduchowa, Barbara Dyduch, Maria Jędrychowska.

Jednym z najważniejszych zadań współczesnej szkoły powinno być uczenie jak się uczyć czyli nabywanie przez uczniów sprawności do samodzielnego nabywanie informacji o otaczającym świecie i samodzielne ocenianie własnych i cudzych działań. Tak więc podstawowe zadania szkoły to nauczenie mówienia, pisania, działania i czytania.

Przyrost wiedzy a kompetencje

Wraz z rozwojem nauk w dziedzinach polonistycznych ich specjalizacja, co powoduje dezintegrację spójnego systemu.

Można to łatwo zauważyć na przykładzie gramatyki szkolnej. Mimo prób korekt systemu, występuje tu zdecydowane przeładowanie informacyjne, które operuje duża ilością terminów oderwanych od rzeczywistości. Przesłania to celowość i użyteczność tej wiedzy.

Trzeba nauczać języka żywego, nie posługiwać się martwymi przykładami:

- zapoznawanie uczniów z opisem struktury języka na podstawie żywych operacji językowych;

- uświadomienie uczniom możliwości wyboru różnych kombinacji i struktur dla wyrażania różnych funkcji mowy;

O kompetencje komunikacyjne

O sprawności porozumiewania się decyduje nie tylko kompetencja językowa, ale równie ważna kompetencja komunikacyjna. To społeczny aspekt języka. Uświadomienie uczniom różnych ról społecznych i odpowiadającego im języka. Zmierzamy tym do wykształcenia indywidualnego stylu, który jest najgłębszym poziomem kompetencji językowej. Należy stwarzać w nauczaniu naturalne sytuacje wypowiedzi, gdzie uczeń opowiada, relacjonuje, komentuje etc. Tylko wtedy może być autentyczny. Wprowadzenie żywego języka dziecka w strefę zainteresowań szkoły, prócz oczywistych korzyści, jest także problemem ważnym, zwłaszcza wobec dziejących się tu i teraz dramatów wynikających z nieumiejętności porozumienia się.

Polisemiczność kultury

Nowa sytuacja antropologiczna człowieka. Ikonosfera i audio sfera zdominowały kulturę druku i pisma. Dziecko wzrasta wśród innych i nowych obrazów: telewizja, film, plakat, komiks, internet. Inicjacja kulturowa to już obecnie nie książki. Nie wolno uchylać się od krytycznego odbioru zjawisk kultury masowej. Ich komentowanie nie jest łatwe, ale na pewno nie będzie czasem straconym. Trzeba martwe utwory kultury wysokiej ubrać w stój odpowiedniej alfabetu kultury.

Jak bronić literatury?

Nie należy mnożyć tytułów w nieskończoność, ale uwzględnić potrzeby i możliwości konkretnego zespołu uczniowskiego. Otwiera się problem przygotowania polonisty do sztuki selekcji i samodzielności w wyborze, czyli tego czego sam ma nauczyć swoich uczniów. Pojawia się tu problem bryków, które są jednym z grzechów głównych polonistyki, do których należą także:

- zdezintegrowany sposób widzenia naszego przedmiotu w szkole podstawowej;

- przekonanie, że szkoła ma zwłaszcza informować, mnożyć wiedzę, być encyklopedią, podczas gdy wobec istnienia innych źródeł informacji ma przede wszystkim stymulować, motywować, pośredniczyć w przepływie wiedzy.

Obronę literatury ma więc stanowić kształcenie kompetencji czytelniczych – odbiorczych.

Cele koronne

Nauczania w szkole podstawowej powinno zawierać aspekt teleologiczny i pragmatyczny. Uświadamianie celów i środków ich osiągnięcia. Pomoc uczniowi w okrywaniu jego człowieczeństwa. Pomoc w:

- budowaniu poczucia własnej wartości i wiary w siebie;

- otwieraniu się na drugiego człowieka i wspólnotę (Polskę, świat);

- utrwalaniu szacunki dla dzieł ludzkich i pracy człowieka, własnej i innych.

Treścią nauczania języka polskiego w szkole podstawowej nie jest materiał językowy, literacki, kulturowy, ale praca nad umiejętnościami, aby ten materiał stał się budulcem osobowości.