TEORETYCZNE KONCEPCJE ROLI PAŃSTWA W GOSPODARCE
Pierwszy zwarty system teoretyczny - ekonomia klasyczna
-podstawa liberalizmu ekonomicznego
-główna teza – gospodarka wolnokonkurencyjna samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji dąży do równowagi
-przewodnia idea – laissez faire (swoboda działania)
-niewidzialna ręka rynku (dokonuje optymalnej alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytarzania, uruchamia samoregulujące się mechanizmy gospodarki)
-interesy społeczne – wypadkowa interesów indywidualnych
-koncepcja homo oeconomicus
-produkcja stwarza możliwość zbytu produktów, tworzy efektywny popyt wystarczający na zakup całej podaży towarów (J.B. Say)
-pieniądz w gospodarce – neutralny, kształtuje wielkości nominalne (ceny), nie wpływa na kształtowanie wielkości realnych (produkcja, zatrudnienie)
Ekonomia neoklasyczna
-nawiązanie do klasycznego dorobku ekonomii klasycznej
-indywidualizm metodologiczny(podejście badawcze)
*zależności formułowane na szczeblu mikroekonomicznym przenosi się na szczebel makroekonomiczny,
*psychologia jednostek – podstawa wyjaśniania zjawisk społecznych,
-podobne podejście – kierunek subiektywno-marginalistyczny (metoda badawcza oparta na mikroekonomicznym p. widzenia, subiektywizmie, zastosowaniu rachunku marginalnego)
-daleko idąca liberalizacja i wiara w skuteczność samoczynnych mechanizmów rynkowych doprowadziły – do wielkiego kryzysu gospodarczego
Keynesizm – rewolucja keynesowska
-pojawienie się w gospodarce nowych zjawisk (monopolizacja, kryzysy) – konieczność stosowania odmiennych narzędzi badawczych
-tworzy teorię obejmującą stany równowagi, przy różnym stopniu wykorzystania czynników wytwórczych
-popyt efektywny – decyduje o wykorzystaniu potencjału produkcyjnego
-obszar badań – makroekonomiczne warunki produkcji (a nie poszczególne podmioty gospodarcze)
-konieczność włączenia do analiz zjawisk pieniężnych
-do zapewnienia równowagi – potrzebny czynnik egzogeniczny (instrumenty rządowe; obniżenie stopy procentowej, opodatkowanie wysokich dochodów, wzrost świadczeń społecznych, wzrost wydatków rządowych)
Monetaryzm
-teza o neutralności pieniądza
-zmiana ilości pieniądza w obiegu powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych (cen), a nie realnych (produkcji, zatrudnienia)
-zapobieganie inflacji wymaga zapewnienia stałego tempa przyrostu podaży pieniądza (3-4% rocznie, tyle wynosi naturalna stop wzrostu potencjału podażowego gospodarki)
-stosowanie innych narzędzi polityki gospodarczej (wysokie zatrudnienie) – niewskazane, ponieważ zakłóca grę sił rynkowych
Nowa ekonomia klasyczna – założenia
-pełna elastyczność rynków (stany nierównowagi są natychmiast likwidowane)
-teoria racjonalnych oczekiwań (ludzie, podmioty gospodarcze – prognozują na podstawie przebiegu zjawisk w przeszłości),
Ekonomiczna teoria polityki (teoria wyboru publicznego, nowa ekonomia polityczna)
-jednostce obce jest „dobro społeczne”
-jednostka działając w instytucjach interesu społecznego optymalizuje swoja egoistyczna funkcję celu
-państwo powinno interweniować w gospodarce tylko wtedy, gdy formy tego oddziaływania będą mniej kosztowne od oddziaływania mechanizmu rynkowego
Ekonomia podaży
-wszelkie trudności w funkcjonowaniu gospodarki wynikają z zewnętrznych zakłóceń mechanizmu rynkowego
-ingerencja państwa, zwłaszcza polityka podatkowa wpływa negatywnie na aktywność gospodarki