MAKROEKONOMIA: Zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości.(ocenia się ogólny stan gospodarki).Bada m.in.czynniki wpływające na poziom zmiany takich wielkości ekonomicznych,jak,np. globalna produkcja,konsumpcja w danej gospodarce,globalna podaż produktów i usług,globalny popyt na nie,ogólny(średni)poziom ich cen,globalne zatrudnienie i inwestycje,dochody i wydatki budżetu państwa.POTRZEBA:gospodarowanie obejmuje produkcję,podział(dystrybucję),wymianę i konsumpcję środków zaspokojenia ludzkich potrzeb.RODZAJE POTRZEB:biologiczne(głód,pragnienie)kulturowe(ko-ntakty międzyludzkie,potrzeba informacji,wiedzy,rozrywki)ŚRODKI ZASPOKOJENIA LUDZKICH POTRZ-EB:mają różnorodny charakter i można je podzielić na:materialne(obejmują naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działalności człowieka.niematerialne(obejmują np.przekazywanie wiedzy i informacji,dostarczanie rozrywek oraz porady lekarskie i prawne.PRODUKCJA:jest możliwa dzięki wy-korzystaniu czynników produkcji.Czynniki produkcji:praca,ziemia,kapitał,technologia.PROCES GOSPO-DAROWANIA:podmiotem działalności są ludzie(jednostki,grupy,społeczeństwo)Są one odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze.Podmiotem gospodarczym możemy określić każdego aktywnego uczestnika procesu gospodarowania.PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARCZE:Przedsię-biorstwa,czyli ludzie(lub grupy)dysponujący określonymi środkami(ziemia,lokale biurowe,budynki fab-ryczne,maszyny,itp.)Gospodarstwa domowe-pełniące funkcje konsumpcyjne i produkcyjne.Państwo-ważny podmiot gospodarczy i jego rola w porównaniu z innymi podmiotami jest bardzo zróżnicowana. DECYZJE GOSPODARCZE:MIKROEKONOMIA:mikroekonomia(gospodarstwa domowe,przedsiębiorstwa makroekonomia(decyzje dotyczące gospodarki jako całości)ekonomiczne(kwalifikuje się ze względu na tzw.horyzont czasowy,do którego się odnoszą(krótko i długookresowe)oraz rodzaj działalności(decyzje konsumpcji))SYTUACJA GOSPODARCZA:podmiot X zależy od wartości pieniężnej dóbr,którymi dyspon-uje podmiot gospodarczy, płynności tych dóbr.CZYNNOŚĆ GOSPODARCZA:jest to działanie podejmo-wane w celu zmiany sytuacji gospodarczej(poprawa sytuacji gospodarczej),zapobiegania pogorszeniu się sytuacji gospodarczej.PRAWO POSIADANIA:mówi kto może być legalnym właścicielem danego do-bra.USTROJE GOSPODARCZE:zespół reguł prawnych które decydują o tym komu i jakie przysługują pr-awa do posiadania,kto i jakie czynności gospodarcze może lub musi wykonywać.Zawsze składają się z dużej ilości przepisów.Przepisy w poszczególnych krajach różnią się od siebie trochę,bądź znacznie.KR-YTERIUM WAGI:zakres wolności gospodarczej.TYPY CZYNNOŚCI GOSPODARCZYCH:czynności bezpośr-ednie zakazane(obywatele nie mogą ich wykonywać)czynności pośrednie zakazane lub uniemożliwione (nie można wykonywać,dlatego,że zabrania się wykonywania innych czynności)czynności dobrowolne (dostępne dla obywateli)czynności pośrednio nakazane(wymuszone)czynności bezpośrednio nakazane. WOLNOŚĆ GOSPODARCZA:Ustrój oferuje tym więcej wolności gospodarczej,im mniej w nim takich za-kazów i nakazów.WAGA/RANGA CZYNNOŚCI GOSPODARCZYCH:Im poważniejsze makroekonomiczne rezultaty wykonania jednej tylko czynności danego rodzaju,tym czynność ta posiada większą wagę,np. założenie banku ma większą wagę niż założenie sklepu.USTROJE:estetyczny(im więcej zakazów i nak-azów tym ustrój jest etatystyczny)liberalny(im więcej,mniej nakazów tym nastrój jest liberalny,np.w Angli w XIXw,a także w Honkongu)Ustroje liberalne i etatystyczne różnią się ilością czynności zastrzeżo-nych dla państwa i dostępnych dla ogółu obywateli.2 ZAKRESY WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ:stanowy ustrój gospodarczy(jeżeli części ludności przysługuje znacznie mniej wolności gospodarczej niż innej części ludności,np. Niewolnik ma mniej praw,niż jego pan)bezstanowy(brak podziału ludności,ludzie są równi)2 SYSTEMY(TYPY GODPODARKI):rynkowy(gospodarka rynkowa)nakazowo-rozdzielczy(gospoda-rka centralnie planowana)GOSPODARKA RYNKOWA:charakteryzuje się dwiema zasadniczymi cechami: dominacją prywatnej własności czynników produkcji oraz rynkową alokacją zasobów gospodarczych.W gospodarce rynkowej czynniki produkcji w zdecydowanej większości są przedmiotem własności prywa-tnej.FUNKCJE RYNKU:-Rynek dokonuje wyceny różnych dóbr(produktów,usług i zasobów gospodarcz-ych).Ich ceny ustalają się właśnie na rynku.-Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmio-tów gospodarczych.-Rynek umożliwia ustalenie się stanów równowagi w gospodarce.-Jest równocześ-nie podstawowym mechanizmem rozwiązywania trzech kluczowych problemów każdej gospodarki tzn. Co,jak i dla kogo.WARUNKI REGULUJĄCE MECHANIZM GOSPODARKI RYNKOWEJ:-Dominacja własnoś-ci prywatnej i swoboda w zakresie transferu prywatnych praw własności.-Swoboda prowadzenia dzia-łalności gospodarczej.-Istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek takich jak:komisja papierów wartościowych,giełdy,banki,instytucje ubezpieczeniowe itd.-Integralność rynku,czyli wzajem-ne uzależnienie się od siebie poszczególnych segmentów rynku,np.Rynku dóbr fizycznych i rynku finan-sowego,rynku produktów i rynku usług czynników produkcji,rynku pieniężnego i rynku walutowego. GOSPODARKA RYNKOWA WYSTĘPUJE wtedy,gdy podstawowym celem działanie przedsiębiorstwa je-st maksymalizacja zysku,a podstawowym sposobem kontaktów między przedsiębiorstwami są transak-cje kupna-sprzedaży zawierane w oparciu o swobodnie negocjowane ceny.ZALETY GOSPODARKI RYN-KOWEJ:-Tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych.-Efektywny system motyw-acyjny.-Duża innowacyjnośc gespodarki.-Dyscyplina finansowa przedsiębiorstw.-Duża elastyczność gos-podarki.-Dobrze zaopatrzone sklepy.WADY GOSPODARKI RYNKOWEJ:-Czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce np.Utrudniony dostęp do rynku dla nowych podmiotów np.Monopol.-Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych.-Występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę takich jak bezrobocie,inflacja itp.GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA charakteryzuje się:-Dominacją państ-wowej własności czynników produkcji.-Nierynkowymi alokacjami zasobów gospodarczych.-Centralizac-ja zarządzania gospodarką i planowania.-Dyrektywa gospodarcza(nakłada na jednostkę gospodarczą obowiązek prowadzenia działalności w dziedzinach i rozmiarach określonych przez władze i sposobem przez te władze wymaganym)rozdzielnik i limit(rozdzielnik to wydane przez władze zezwolenie na nab-ycie określonej ilości czynników produkcji)-Administracyjne kształtowanie cen produktów i czynników produkcji.-Niemal całkowity brak konkurencji między jednostkami gospodarczymi.-Brak działających na zasadach komercyjnych instytucji finansowych (bank centralny i system bankowy oraz nie bankowe in-stytucje finansowe)-Duży stopień izolacji gospodarki i przedsiębiorstw od procesów i zjawisk dominują-cych w gospodarce światowej.NIERYNKOWA ALOKACJA ZASOBÓW GOSPODARCZYCH:Głównym regu-latorem gospodarki był nie rynek,lecz plan centralny,istotną cechą systemu planowania był prymat pla-nowania rzeczowego nad planowaniem finansowym,Ani ceny i ich relacje, ani inne kategorie towarow-o-pieniężne(np.Płace i ich relacje,stopy podatkowe,stopy procentowe,kursy walut)nie miały istotnego wpływu na dokonywanie w procesie planowania wyborów ekonomicznych.Dominującym podmiotem w gospodarce centralnie planowanej było państwo.Pozycja gospodarstw domowych była inna niż w gospodarce rynkowej.WŁASNOŚĆ:środki produkcji(maszyny,fabryki,etc.),które pozwalają efektywnie produkować.WŁAŚCICIEL:termin zrozumiały w języku potocznymDOBRO GOSPODARCZE:obiekt(bank, ziemia,fabryka,etc)przy użyciu którego można prowadzić działalność gospodarczą i w rezultacie której przychody wyższe są od kosztów tzn.Powstaje nadwyżka ekonomiczna(Dobro nie przynoszące tej nad-wyżki nie traci swojego gospodarczego charakteru).TRZY STOPNIE WŁASNOŚCI(TRZY GRUPY UPRAW-NIEŃ):-Prawo do sprzedaży dobra, lub nieodpłatnego przekazania – przed/po śmimerci dowolnej oso-bie prawnej, lub fizycznej.-Prawo do prowadzenia przy użyciu dobra działalności gospodarczej, której celem jest otrzymanie zysku.-Prawo do użytkowania dobra zgodnie z jego fizycznymi własnościami.KA-PITALIZM:Ustrój ma charakter kapitalistyczny wtedy,gdy większość dóbr gospodarczych jest(lub na mocy prawa może być)własnością prywatną,przy czym własność ta obejmuje przynajmniej pierwszą i drugą grupę uprawnień.SOCJALIZM:Ustrój ma charakter socjalistyczny wtedy,gdy większość dóbr gos-podarczych jest własnością kolektywną,a w przypadku dóbr prywatnych ograniczona jedynie do pier-wszej grupy uprawnień.DEMOKRACJA:istnieje,jeżeli całe społeczeństwo,lub przynajmniej stan uprzy-wilejowany wyposażony jest w mechanizm wyborczy,za pomocą którego może wpływać na charakter prawa gospodarczego,może zmieniać obowiązujące nakazy i zakazy,a także zwiększać lub ograniczać uprawnienia właścicieli.DYKTATURA:nie ma mechanizmu wyborczego,ma miejsce wtedy,kiedy moż-liwości te nie istnieją,stanowienie praw odbywa się z pominięciem tych mechanizmów.PRODUKT KR-AJOWY BRUTTKO(PKB):za pomocą karjowego produktu brutto mierzy się duże zmienne naraz:dochód całkowity mieszkańców kraju oraz sumę wydatków na dobra i usługi. Jest to wartość rynkowa wszyst-kich finalnych dóbr i usług wytworzonych w kraju w danym okresie.DOBRA I USŁUGI FINALNE:są to do-bra i usługi,które nabywane są przez ostatecznych użytkowników tzn.nie w celu ich dalszej obróbki.DO-BRA I USŁUGI POŚREDNIE(NIEFINALNE):To dobra i usługi,które nabywane są w celu danej obróbki do wytwarzania innych dóbr lub usług dalszej sprzedaży,np.surowce,półprodukty,itp.METODY OBLICZAN-IA PKB:wielkość PKB wyliczmy i rozpatrujemy na trzy sposoby:-Po pierwsze możemy obliczyć wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych:gospodarstw domowych,przedsiębiorstwa,pań-stwa.-Po drugie możemy obliczyć wielkość produkcji w różnych gałęziach gospodarki:w rolnictwie,w górnictwie,w przemyśle itp.-Po trzecie,możemy mierzyć całkowity dochód sumując płace i zyski uzys-kane przez różne grupy wytwarzające PKB..Użycie każdej z trzech przedstawionych miar wiąże się ze specyficznymi celami jednakże wszystkie mierzą tę samą wartość.POMIAR PKB POPRZEZ SUMOWANIE WYDATKÓW:Całkowite wydatki Polaków na produkty i usługi w dowolnym okresie można rozłożyć na następujące składowe:PKB=konsumpcja+inwestycje+zakupy państwowe+eksport netto(eksport minus import).Używając symboli możemy napisać Y=C+I+G+X,gdzie:Y-produkt krajowy brutto,C-konsumpcja, I-inwestycje,G-zakupy państwowe,X-eksport netto.KONSUMPCJA:wydatki gospodarstw domowych. Wliczamy w nią zakupy:dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku,dóbr konsumpcyjnych nietrwałego użytku,usługi.INWESTYCJE:wydatki przedsiębiorstw na fabryki,maszyny,wyposażenie i zapasy oraz wydatki gospodarstw domowych na zakup mieszkań.ZAKUPY PAŃSTWOWE:Oznaczają sumę wszys-tkich wydatków na dobra i usługi ponoszone przez samorząd jak i przez rząd.Uwzględniają one wygnar-odzenia pracowników zatrudnionych przez państwo i wydatki na płace publiczne.Mogą dotyczyć,np.sz-kolnictwa,budowy dróg oraz produkcji sprzętu wojskowego.IMPORT:dostarcznie dóbr i usług z zagran-icy do kraju.EKSPORT:nazywamy dostarczanie i usług z kraju za granice.Słowo”netto”w nazwie”eksport netto”zwraca uwagę na to,że wartość importu jest odejmowana od wartości eksportu.MIERNIK MAK-ROEKONOMICZNE SYSTEMU MPS:w krajach o gospodarce centralnie zarządzonej stosowany był syste-m rachunkowości narodowej MPS(material product system).W tym systemie obliczono następujące mierniki:produkt globalny i produkt krajowy brutto,dochód narodowy brutto i dochód narodowy netto ,dochód narodowy w ujęciu wartościowym i dochód narodowy w ujęciu realnym(ilościowy),ten system analizuje tylko strefy produkcji materialnej,będącą podstawą kształtowania dobrobytu społecznego, ten system nie jest dobrą miarą wartościową dobrobytu społecznego i nie jest dzisiaj w praktyce stoso-wany. MIERNIK MAKROEKONOMICZNE SYSTEMU SNA:jest stosowanym systemem rachunkowości na-rodowej na całym świecie,oparty jest na koncepcji pracy produktywnej Jeana B.Saya.Według niego ka-żda praca społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą bogactwo narodow-e,np.nauczyciele,lekarze,sportowcy,pisarze,malarze itp.W tym systemie proponuje się stosowanie na-stępujących mierników makroekonomicznych:-Mierniki mierzące poziom produkcji w kraju:produkt narodowy netto(PNB),produkt narodowy netto(PNN),produkt krajowy brutto(PKB).-Mierniki obrazują-ce poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa:dochód narodowy(DN),dochody osobiste(DO),doch-ody osobiste do dyspozycji(DOD)PIĘĆ ZAŁOŻEŃ METODY SNA:1.Jeżeli ktoś pracuje zarobkowo czyli sp-rzedaję swoją pracę bądź jej rezultat to znaczy,że jego praca lub jej rezultaty są komuś potrzebne.2.P-osiadacze różnego rodzaju otrzymujących dochody z tytułu posiadania własności,np.wydzierżawienie ziemi czy mieszkań.3.Dotyczy posiadaczy kapitału pożyczającego pieniądze różnego rodzaju.4.Dom,w którym mieszka jego właściciel tworzy PKB.5.Odnosi się do właściciela przedsiębiorstwa.PRODUKT NA-RODOWY BRUTTO(PNB):PNB jest miernikiem dochodów osiągających przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca(kraju)świadczenia usług przez czynnika produkcji,natomiast na PNB składają się zarówno samochody,rakiety,czołgi jak i jajka,kiełbasa,chleb bądź lub usługi oświatowe,medyczne.Ich wartość wyrażona jest według bieżących cen rynkowych.Dobra i usługi pośrednie nie wchodzą w jego skład.W analizie miernika PNB dotyczy on tylko dóbr finalnych,które”przeszły”przez rynek.Nie wlicza się również transferów rzeczowych,wynika to z definicji PNB,że dobro finalne tylko jeden raz jest wlicz-one do PNB.Również nie powiększa transferu.PNB jest również sumą wartości danej na danym obszar-ze.WARTOŚĆ DANA:jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.Jest two-rzona na każdym etapie produkcji.W skład niej mogą wchodzić następujące elementy:płace,premie i inne składniki wynagrodzenia za pracę,amortyzacja,podatki pośrednie,podatek obrotowy,podatek VAT ,dotacje,subwencje.PKB NOMINALNY:to PKB w cenach bieżących a więć obowiązujących w danym cza-sie.PKB REALNY:to PKB w cenach stałych wziętych za podstawę z jakiegoś jednego roku.DEFLATOR: PKB=PKBnominalny/PKBrealny*100%.W PORÓWNANIACH MIĘDZYNARODOWYCH PKB:Poszczególny-ch krajów przelicza się w jednej walucie,najczęściej w dolarach USA(USD),według kursu wymiany wal-utowego albo,według parytetu siły nabywczej.Parytet siły nabywczej określa się porównując ceny dóbr i usług(wyrażone w USD)w danym kraju z cenami analogicznych dóbr i usług w innych krajach.ZALETY PKB:Jest łatwy do obliczenia,łatwo daje się porównać w czasie i przestrzeni(nie tylko międzynarodo-wy, ale również między regionami,województwami,powiatami,miastami i gminami).WADY PKB:Nie uj-muje on produkcji,która nie jest przeznaczona na rynek,nie ujmuje rezultatów gospodarki „cieni,a więc gospodarki podziemnej,przestępczej„szarej”(nielegalne),PKB nie ujmuje czasu wolnego,który jest dobr-em poszukiwanym przez członków społeczeństwa w takim samym stopniu,jak żywność,obuwie,usługi kulturalne itp.,PKB ujmuje produkcje tzw.Antydóbr takich jak:wszystkich efektów zewnętrznych zakłóc-ających środowisko naturalne człowieka i produkcję tytoniu,alkoholu,które to produkty nie służą zdro-wiu człowieka,a wręcz je niszczą.RÓWNOWAGA:Jeżeli popyt jest równy podaży,mamy do czynienia z równowagą.Na rynku jakiegoś dobra na danym terytorium w momencie,gdy na tym terytorium popyt na to dobro równy jest jego podaży.Dzieli się na:globalną(Istnieje wtedy, gdy w jakimś kraju, w danym okresie suma popytu zgłoszonego w tym okresie na wszystkie dobra równa jest sumie podaży dóbr w tym czasie zaoferowanych.Istnieje również,wtedy gdy połowa towarów dotknięta jest poważnym nied-oborem,a istnieją znaczne nadwyżki drugiej połowy.Będzie istnieć również wówczas,gdy połowa teryt-orium kraju dotknięta jest nierównowagą podażową,a druga popytową.Jeśli w połowie badanego okr-esu istnieć będzie nierównowaga popytowa, a w drugiej połowie podażowa, to cały okres może chara-kteryzować się globalną równowagą)idealną(Panuje,jeżeli istnieją wszystkie możliwe równowagi cząst-kowe na rynkach wszystkich towarów,na każdym terytorium kraju i w każdym momencie badanego ok-resu.Jeśli taki stan będzie zachodzić,też będzie równowaga globalna)PODAŻ GLOBALNA:Są to wszystk-ie składające się na nią towary liczone w jednostkach naturalnych i mnożone przez ceny stałe, obowią-zujące w przyjętym za punkt odniesienia momencie.NIERÓWNOWAGA:Jeżeli popyt jest od podaży ró-żny,mamy do czynienia z nierównowaga.Dzieli się na nierównowagę podażową(w gospodarce rynkow-ej)nierównowagę popytową(w gospodarce centralnie planowanej)NIERÓWNOWAGA PODAŻOWA:Po-daż w gospodarce rynkowej jest tym większa,im ceny są wyższe.Popyt jest tym wyższy,im niższe są ce-ny,lub odwrotnie.Zależność ta spowodowana jest dążeniem przedsiębiorców do maksymalizacji zysku, im wyższe ceny,tym więcej towarów staje się opłacalnymi dla producentów.W gospodarce rynkowej stale istnieje nierównowaga podażowa.Objawia się ona bądź jako nadwyżka dóbr,których nie można sprzedać,bądź jako nadwyżka mocy produkcyjnych,których z braku popytu nie sposób uruchomić.Jeżeli ogólny poziom cen jest zbyt wysoki(odcinek ON na wykresie)w kraju panuje nierównowaga podażowa. Wielkość podaży po cenie(ON odcinek na wykresie równa się odcinkowi OC,a wielkość popytu po tej samej cenie–odcinek OB (OB< OC).Odcinek BC symbolizuje niedostatek popytu i nadmiar podaży, czyli nierównowagę podażową.Obniżenie poziomu cen do wysokości OR powoduje zrównanie popytu z po-dażą o wielkość OA.Poziom cen odnosi się do wszystkich dóbr i usług lub poziom cen to średnia ważo-na cen wszystkich oferowanych w gospodarce dóbr i usług.NIERÓWNOWAGA POPYTOWA:Nierówno-waga popytowa istnieje w gospodarce centralnie zarządzanej.W skali globalnej objawia się ona jako stały nadmiar popytu w stosunku do podaży.W gospodarce centralnie zarządzanej podaż nie reaguje na cenę.Celem przedsiębiorcy w gospodarce centralnie zarządzanej jest wykazania dyspozycyjności wobec zwierzchnika.Dyspozycyjność to zdolność do realizacji dyrektyw produkcyjnych.Dyrekcja przeds-iębiorstwa w gospodarce centralnie zarządzanej koncentruje się wokół rezerwy środka którego jest najmniej,który stanowi wąskie gardło i z tego powodu jest najbardziej poszukiwany.W gospodarce cen-tralnie zarządzanej,krzywa nakładu krańcowego w punkcie przecięcia z funkcją przydziału czynnika sta-nowiącego wąskie gardło wyznacza punkt równowagi.Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja rez-erwy czynników produkcji.MECHANIZMY POWSTANIA NIERÓWNOWAGI:przeprowadzamy w dwóch etapach:1.Bez ceny.Włączymy ceny do analizy.Celem przedsiębiorcy w gospodarce rynkowej jest mak-symalizacja zysku,czyli różnicy między uzyskanym utargiem,a poniesionym kosztem.Koszt poniesiony to przede wszystkim równowartość środków zużytych w trakcie działalności gospodarczej,a więc płac, amortyzacji kapitału trwałego,a także koszt zużytego surowca nabytego przez przedsiębiorstwo.2.Ana-liza przy założeniu cen zmiennych:Przedsiębiorca dążąc do maksymalizacji zysku,wykorzysta każdą ok-azję do podniesienia ceny,wtedy gdy popyt rósnie,a rozmiary produkcji pozostają bez zmian.Popyt Mo-że wzrosnąć z wielu powodów jednym z nich będzie pojawienie się dodatkowych zasobów pieniężnych konsumentów.KOSZT KRAŃCOWY:Wytwarzania każdej następnej jednostki produktu najpierw spada,a później rośnie.PUNKT RÓWNOWAGI PRZEDSIĘBIORSTWA:Istnieje,gdy produkcja przedsiębiorstwa ry-nkowego osiąga rozmiary,którym odpowiada zrównanie ceny i kosztu krańcowego. DODATNIE SPRZĘ-ŻENIE ZWROTNE:Nierównowaga–zarówno podażowa jak popytowa–nie powstaje wyłącznie w rezulta-cie działania wyżej przedstawionych mechanizmów.Istnieje także mechanizm wzmacniający,który pos-iada charakter dodatniego sprzężenia zwrotnego–jest to samo pogłębianie nierównowagi.WZROST GOSPODARCZY,A ROZWÓJ GOSPODARCZY:są to dwa różne terminy,oznaczają różne pojęcia.Wzrost jest też ważny u wzrostu PKB.Jest to kategoria ilościowa.Wzrost gospodarczy=wzrost PKB.Pojęcie wzro-stu gospodarczego i rozwoju gospodarczego są czystko ustanowione ze sobą.WZROST GOSPODARCZY, TO: Długookresowy proces powiększania produkcji dóbr i usług w danym kraju.Proces zwiększania za-sobu dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych w danym kraju.Jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi.Istnieje wówczas,gdy produkt krajowy brut-to w roku tn jest większy niż w roku t1.Spadek pkb w wielkościach bezwzględnych obserwowany międ-zy rokiem t1 a rokiem tn to recesja gospodarcza.Brak wzrostu, ale także brak spadku to stagnacja.ROZ-WÓJ GOSPODARCZY:Obejmuje ono,oprócz zmian ilościowych podstawowych wielkości makroekono-micznych,jeszcze zmiany jakościowe,które można by określić jako postęp cywilizacyjny.MIERNIKI WZR-OSTU GOSPODARCZEGO:PKB(produkt krajowy brutto)PNB(produkt narodowy brutto)PNN(produkt na-rodowy netto=dochód narodowy).CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO:Proces wzrostu gospodarcz-ego uzależniony jest od czynników ekonomicznych,politycznych,kulturowych, demograficznych i przyr-odniczych.Do najważniejszych należą:Nakłady pracy i jej wydajność,Zasoby naturalne,Kapitał produkt-yjny–budowle,maszyny,Kapitał finansowy,Technologia – wiedza o tym,jak wykorzystać pracę i kapitał do wytwarzania dóbr i usług,Postęp organizacyjny,Nauka,Czynniki rynkowe,np.Rozwój rynków finanso-wych,Polityka gospodarcza państwa,Stabilność polityczna.KAPITAŁ:Kapitał produkcyjny(majątek prod-ukcyjny,to maszyny,budynki oraz zapasy surowców i materiałów,które wraz z innymi czynnikami wyt-wórczymi uczestniczą w procesie produkcji.Wzrost ilości kapitału w gospodarce umożliwia wytworz-enie większej produkcji,Np.Rolnik posiadający traktor może wytworzyć o wiele więcej zboża niż rolnik bez traktora.PRACA:Wzrost liczby ludności gotowych do podjęcia pracy jest ważnym źródłem wzrostu potencjalnego PKB.Wielkość nakładów pracy zależy od liczby zatrudnionych i czasu pracy.Przy danej wielkości zatrudnienia wydłużenie czasu pracy spowoduje wzrost nakładów pracy i zwiększenie rozmi-arów produkcji.ZIEMIA:Rola tego czynniki jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolnicz-ym.Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadającej na 1-ego zatrudnionego pozwała zwiększyć pro-dukcję rolną.W gospodarkach wysoko uprzemysłowionych rola ziemi jako czynnik produkcji nie jest ist-otna.SUROWCE:Należy rozróżnić surowce:Nieodnawialne-można wykorzystać tylko jeden raz,np.Zuży-cie jednej baryłki ropy naftowej.Odnawialne–należą do nich np.Lasy i wiatr.Wzrost nakładu surowców prowadzi do wzrostu produkcji.Surowce rzadkie i drogie są w procesie produkcji zużywane ostrożnie i oszczędnie.TECHNOLOGIA:Obejmuje wszystko,co wpływa na wydajności pracy lub produktywności ka-pitału.Technologie możemy więc rozumieć jako,np.Technikę komunikacji umożliwiającą przedsiębiorst-wu wysłanie zamówienia do dostawcy faksem,e-mailem,zamiast skorzystania z tradycyjnej poczty. Przez technologie możemy rozumieć sposób efektywnego zorganizowania przedsiębiorstwa i zarządza-nia nim.CZYNNIKI EKONOMICZNE ROZWOJU GOSPODARCZEGO:Bezpośrednie–zatrudnienie i wydajn-ość pracy.Pośrednie–związane z poziomem rozwoju oświaty,służby zdrowia itp.Wewnętrzne–uzależni-one od zasobów majątkowych i pracy oraz bogactwa naturalnego.Zewnętrzne–związane z udziałem w międzynarodowym obrocie handlowym.Inwestycyjne–nakłady na przyrost majątku.Pozainwestycyjne–wzrost wydajności pracy w drodze poprawy organizacji pracy, podnoszenia kwalifikacji.Ekstensywne-związane ze wzrostem zatrudnienia i przyrostem majątku.Intensywne–związane ze wzrostem zatrudni-enia i produktywności majątku.JEDNOCZYNNIKOWY MODEL WZROSTU:Wzrost liczby ludności jest jed-nym z kluczowych przyczyn wzrostu gospodarczego.Wzrost wstępuje wtedy gdy rośnie liczba ludności zatrudnionej przy wytwarzaniu produktu krajowego oraz gdy rośnie przeciętna wydajność.Zależność wzrostu od zmian zatrudnienia i wydajności można ująć w jednym równaniu:/\Y/Y=/\Z/Z+/\W/W+ /\Z/Z*/\W/W.Z= zatrudnienie ludności wytwarzającej PKB./\Z – przyrost zatrudnienia między okresami porównywanymi.W – wydajność pracy(produkt na zatrudnianego)./\W – przyrost wydajności między porównywanymi okresami.Znak równości w formule oznacza,że zjawiska symbolizowane po jego pra-wej stronie(wzrost zatrudnienia i wydajności)są przyczyną zjawiska którego symbol znajduje się po le-wej stronie.STAGNACJA:gdy /\Z=0,/\W=0 lub spadek jednego ze składników sumy jest rekompensowa-ny wzrostem drugiego.RECESJA:gdy oba składniki są ujemne,lub spadek jednego nie jest rekompens-owany wzrostem drugiego.PRODUKT POTENCJALNY:To najwyższy produkt krajowy brutto,jaki kraj mó-głby wytworzyć.ZASÓB PRACY:to liczba ludności w wieku zdolności do pracy.ZASÓB WYTWÓRCZY KR-AJU:to zbiór,którego elementami są wszystkie osoby w wieku produkcyjnym oraz wszystkie obiekty bę-dące kapitałem trwałym.KAPITAŁ TRWAŁY:To wszelkiego rodzaju obiekty,za pomocą których jest lub może być wytwarzany produkt krajowy.POPRAWA KONIUNKTÓRY:Następuje wówczas,gdy wzrasta odsetek istniejących zasobów wytwórczych(kapitału trwałego i pracy)zaangażowanych w wytwarzanie PKB.WZROST DŁUGOFALOWY:Dokonuje się wówczas,gdy przyrasta PKB oraz przynajmniej część przy-rostu zasobów wytwórczych jest natychmiast angażowana w wytwarzanie PKB.DWUCZYNNIKOWY MODEL WZROSTU:Wzrost gospodarczy może nastąpić na dwa sposoby:Dzięki wzrostowi odsetka zas-obu zaangażowanego(poprawa koniunktury).Dzięki wzrostowi zasobu wytwórczego kraju (przyrost długofalowy) przynajmniej częściowo angażowanego w wytwarzanie PKB.Decydujący czynnikiem jest bądź wzrost zatrudnienia,bądź wzrost kapitału lub jedno i drugie jednocześnie.Wzrost odsetek ludności produktywnej w zasobie pracy powoduje wzrost zatrudnienia i to prowadzi do poprawy koniunktury. Model dwuczynnikowy bazuje na dwóch czynnikach–kapitał i praca i w jego skład wchodzą również parametry k i z =>są to współczynniki nazywane miarami udziału w wzroście PKB(spełniają one równ-ość:k + z = 1).Ma następującą postać: /\Y/Y = /\K/K* k+/\Z/Z * z.Gdzie:/\K to fragment pkb odpowiada-jący amortyzacji kapitału trwałego istniejącego w gospodarce,/\Z to fragment PKB równy dochodom tych, którzy zaangażowani byli przy wytwarzaniu produktu.MIARA UDZIAŁU WE WZROŚCIE PKB:Miara udziału czynnika(kapitału trwałego lub zatrudnienia)we wzroście PKB to liczba informująca o ile % wzr-ośnie PKB jeśli czynnik(kapitał trwały, lub zatrudnienie )wzrośnie o 1%.EFEKTYWNOŚĆ KAPITAŁU TRW-AŁEGO:Jest to ilość rzeczywistego PKB przypadająca na jednostkę zaangażowanego kapitału trwałego. Model dwuczynnikowy uzupełniony o efektywność przybiera postać:/\Y/Y = /\K/K * k + /\Z/Z * z + e. e to dodatkowy składnik stopy wzrostu PKB wywołany wzrostem efektywności kapitałuBARIERY RO-ZWOJU:bariery polityczno-ekonomiczne:bariera ustrojowo-ideologiczna,bariera braku stabilizacji wew-nętrznych stosunków politycznych,bariera politycznego podziału świata,bariera instytucjonalno-organ-izacyjna.Bariery społeczno-ekonomiczne:Bariera demograficzna,Bariera konsumpcji(płacy realnej),Ba-riera infrastruktury społecznej.Bariery techniczno – ekonomiczne:Bariera rzeczowej struktury aparatu wytwórczego;Bariera surowcowa–materiałowa i energetyczna,Bariera infrastruktury technicznej.Ba-riery przyrodniczno-ekonomiczne:Bariera ekologiczna,Bariera zasobów naturalnych,Bariera żywności-owa.CYKL KONIUNKTURALNY:Wzrost gospodarczy nie jest procesem stałym,ale charakteryzuje go ok.-resowa zmienność.W jednym okresie występuje zwiększenie wielkości całkowitej produkcji dóbr i usł-ug(wzrost PKB),w innym czasie pojawia się spadek produkcji(recesja),wzrost stopy bezrobocia i inflacji, czyli ogólne pogorszenie koniunktury gospodarczej.KONIUNKTURA GOSPODARCZA:To wszelkie zmi-any aktywności ekonomicznej występujące w gospodarce.Zmiany aktywności ekonomicznej wywołują określone czasowo wahania gospodarcze,które dzieli się na:Trendy,czyli długookresowe tendencje zmian aktywności ekonomicznej.Wahania sezonowe–dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzow-ego i wynikające głównie ze zjawisk związanych z działaniem czynników przyrodniczych.Wahania przy-padkowe,(losowe),których czynnikiem sprawczym nie są zmiany w działalności gospodarczej,a przycz-yny przypadkowe.Wahania koniunkturalne,które są względnie regularnie powtarzającymi się zmianami aktywności ekonomicznej w całej gospodarce, oscylujące wokół określonego trendu wzrostu lub spad-ku.KLASYCZNY CYKL KONIUNKTURALNY:Kryzys(złamanie koniunktury,spad produkcji,nakładów inwe-stycji,konsumpcji cen oraz wzrostu stopy bezrobocia)Depresja(oko kryzysu,następuje po kryzysie i ozn-acza stabilizacje na najniższym poziomie,nie spada do 0 bo istnieje popyt konsumpcyjny)Ożywienie(w-zrost produkcji,rośnie powoli zatrudnienie,a tys samym dochody i popyt na towary konsumpcyjne)Roz-kwit(w tej fazie wzrost produkcji zazwyczaj przekracza poziom gospodarczy sprzed kryzysu)BEZROBO-CIE:Oznacza taką sytuację na rynku pracy,kiedy to nie wszyscy zdolni do pracy, a chcący pracować zna-jdują zatrudnienie. W różnych krajach stosuje się różne kryteria określające kogo można zaliczyć do gr-ona bezrobotnych.W Polsce przyjmuje się, że są to osoby, które:Zarejestrowały się we właściwym dla miejsca zamieszkania powiatowym urzędzie pracy,Ukończyły 18 lat,Nie ukończyły 60 lat(kobiety)lub 65 lat(mężczyźni),Nie nabyły prawa do emerytury,Nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa ro-lnego,Nie uczą się w szkołach różnego typu.Ta część społeczeństwa,która znajdując się w wieku produ-kcyjnym i będąc zdolną do pracy,jest zaliczana do całkowitych zasobów siły roboczej w danym kraju w określonym czasie.DO GRONA ZATRUDNIONYCH ZALICZA SIĘ:Wszystkich tych,którzy są pracownikami najemnymi oraz tych,którzy są właścicielami przedsiębiorstw własności indywidualnej.DO GRONA BEZ-ROBOTNYCH ZALICZA SIĘ:Tę część zasobów siły roboczej,która poszukuje pracy.Bezrobocie=zasoby siły roboczej–zatrudnieni.ZMIANY W POZIOMIE BEZROBOCIA ZALEŻĄ OD:Zmian w zasobach siły roboczej. Zmian w rozmiarach zatrudnienia.ZMIANY W ZASOBACH SIŁY ROBOCZEJ WYNIKAJĄ Z:Rachunku dopł-ywu i odpływu ludności do oraz z grona osób aktywnych zawodowo.PODSTAWOWYM ŹRÓDŁEM DOP-ŁYWÓW SĄ:Absolwenci różnego typu szkół zwiększają zasoby nie tylko ilościowo,lecz także stanowią zmianie ich struktury z punktu widzenia określonych kwalifikacji.Kolejnym źródłem są osoby,które nie były aktywne zawodowo,lecz w pewnym momencie z różnych powodów zdecydowały się na poszukiw-anie pracy.PODSTAWOWYMI KANAŁAMI ODPŁYWU SĄ:Przechodzenie części zatrudnionych oraz po-szukujących pracy w stan spoczynku(emerytury,renty inwalidzkie).Dobrowolna rezygnacja z dalszego zatrudnienia ze starań o poszukiwanie pracy.W wielu krajach,także w Polsce istotną przyczyną zmniej-szania się grupy osób aktywnych zawodowo jest emigracja.ZMIANY W ROZMIARACH BEZROBOCIA WYNIKAJĄ Z:Jego przyrostu, lub redukcji.Podstawową przyczyną redukcji rozmiarów zatrudnienia jest ograniczanie rozmiarów produkcji w okresie recesji gospodarczej.PODSTAWOWYM ŹRÓDLEM WZRO-STU ZATRUDNIENIA SĄ:Nowe inwestycje w wyniku których tworzone są nowe miejsca pracy–przy da-nym poziomie nakładów inwestycyjnych ilość tych miejsc zależeć będzie od rodzaju zastosowanej tec-hniki produkcji.RODZAJE BEZROBOCIA:Bezrobocie klasyczne,Bezrobocie strukturalne,Bezrobocie fryk-cyjne,Bezrobocie przymusowe,Bezrobocie cykliczne(koniunkturalne),Sezonowe,Dobrowolne.METODY POMIARU BEZROBOCIA:W praktyce statystycznej stosuje się kilka podstawowych metod obliczania bezrobocia.Obejmują one:Rejestrację bezrobotnych przez urzędy pracy,Rejestrację osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych,Badania ankietowe reprezentacyjnej grupy ludności,Najbardziej znaną metodą jest metoda badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL).ZASÓB PRACY:Zasób pracy=li-czba osób pracujących+liczba osób bezrobotnych.Stopa bezrobocia=liczba bezrobotnych/zasób pracy x 100WSPÓŁCZYNNIK AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ:To odsetek osób aktywnych zawodowo(pracujących i bezrobotnych)w populacji ludzi pełnoletnich.Współczynnik aktywności zawodowej=zasób pracy/osoby pełnoletnieX100Populacja osób pełnoletnich=zasób pracy+bierni zawodowoEKONOMICZNE SKUTKI BEZROBOCIA:Przejawiają się w kosztach wynikających z:Różnicy pomiędzy tym,co bezrobotny mógłby wyprodukować,gdyby pracował,a sytuacją kiedy pozostaje bez pracy.Podstawowym makroekonomicz-nym skutkiem bezrobocia jest utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykorzystania siły roboczej.Po-zostawania w stanie bezczynności maszyn i urządzeń na nieobsadzonych stanowiskach pracy.Obniżo-nego popytu bezrobotnych na środki konsumpcji – zasiłek dla bezrobotnego jest przecież niższy od prz-eciętnej płacy.Konieczności wydatkowania środków finansowych na zasiłki dla bezrobotnych przy Dan-ych zasobach budżetu państwa przeznaczanie ich na ten cel oznacza konieczność uszczuplenia tych śr-odków na inne ważne cele(np. Na rozbudowę infrastruktury).Źródłem finansowania tego typu wyda-tków na podatki pobierane od pracujących w gospodarce.Zbyt wysokie podatki mogą stanowić anty-bodziec do wzrostu produkcji i zmniejszyć aktywność w gospodarce.Konsekwencją tego może być da-lszy wzrost bezrobocia i napięcia społeczne.SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA:Wiążą się z powstawan-iem tzw:Nowego ubóstwa,Brakiem szans na awans społeczny,Wzrostem zagrożenia ryzykiem utraty miejsca pracy,Powstanie tzw. Nowego ubóstwa pociąga za sobą–Szczególnie w krajach,gdzie dotych-czasowy poziom życia jest i tak już niski–konsekwencje w postaci:Braku środków na właściwe odżyw-ianie co może pociągnąć za sobą obniżenie przeciętnego okresu życia wzrost śmiertelności niemowląt, spadek kondycji fizycznej i psychicznej młodzieży.Braku środków finansowych na kupno mieszkania Or-az jego wyposażenie, co naturalnie zakłóca tok życia rodziny i uniemożliwia właściwie jej funkcjo no-wanie.Braku środków finansowych na uczestnictwo w życiu kulturalnym, co wpłynie na duchowe zub-ożenie społeczeństwa.Wzrost rozmiarów tych form patologii społecznych, które wynikają między Inn-ymi z ubóstwa(np. Kradzieży,prostytucji).BRAK SZANS NA AWANS SPOŁECZNY PRODZADZI DO:Spadku aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym,co może stanowić realne zagrożenie dla rozwoju procesu demokracji w danym kraju.Braku motywacji do zdobywania kwalifikacji i ich dalszego pogłębiania.Wzr-ostu rozmiarów tych form patologii społecznych, które wynikają z braku realnych perspektyw(np.Alko-holizm,narkomania)WZROST ZAGROŻENIA RYZYKIEM UTRATY MIEJSCA PRACY POCIAGA ZA SOBĄ: Pogorszenie pozycji zatrudnionych wobec pracodawców w zakresie płac.Dobrowolne rezygnowanie pr-acowników z niektórych uprawnień(np.Zwolnień lekarskich w sytuacjach rzeczywistej choroby)w oba-wie przed utratą pracy.Wymienienie wszystkich negatywnych skutków bezrobocia jest niemożliwe.