Czym jest informacja? (30.10.2012)

1. Informacja jest różnorodnością jaką jeden obiekt zawiera o innym obiekcie-D. Urósł(filozofia)

2. Informacja nie jest ani energią ani materią, jest to treść zaczerpnięta ze świata zewnętrznego w procesie naszego dostosowywania się do niego i przystosowania do niego naszych zmysłów- N. Wiener(cybernetyka)

3. Informacja to meta energia, impuls energetyczny, który reguluje większe ilości energii w różnych rodzajach systemów biologicznych lub fizycznych oraz pomiędzy tymi systemami- G. Harmon(fizyka)

4. Informacja jest specyficznym dobrem niematerialnym który w miarę postępu gospodarczego oraz rozwoju środków i form komunikowania się społecznego nabiera coraz większego znaczenia przeobrażając oblicze wielu tradycyjnie zorganizowanych gospodarek świata- E. Niedzielska(ekonomia)

Inf. To treść komunikatu

K:=<O,X,x,t> gdzie: k-komunikat informacyjny

o-opisywany obiekt

X-cechy obiektu

x-wartość cechy X

t-czas w którym cecha X obiektu O ma wartość x

1. Informacją jest każdy czynnik zmniejszający stopień niewiedzy o badanym zjawisku umożliwiający człowiekowi innemu organizmowi żywemu lub urządzeniu lepsze poznanie otoczenia i przeprowadzenie w sprawniejszy sposób celowego działania. Inaczej mówiąc inf. będzie wszelka treść zaczerpnięta z otaczającej rzeczywistości, zmieniająca stan danego obiektu na inny – ujęcie cybernetyczne

2. Informacją jest znaczenie (treść) przypisywanie danym przez które rozumie się liczby, fakty, pojęcia , rozkazy, przedstawione w sposób wygodny do przesyłania interpretacji lub przetwarzania metodami ręcznymi

3. Informacja to treść zaczerpnięta ze świata zewnętrznego w procesie dostosowania się do niego : wiadomości zawarte w danym komunikacie językowym będące obiektem przekazywania, przechowywania i przetwarzania; usunięte niepewności; specyficzne dane służące realizacji przez człowieka celowego działania; informacja to znaczenie(treść) jakie przypisuje się danym za pomocą odpowiednich konwencji;

Ogólna definicja :

Informacja to treści i sygnały mające sens dla odbiorcy- Witold Nawrocki

Dane- ciąg informacji np. 12-10-899

Informacja- dane + interpretacja np. telefon [phone]

Wiedza- informacja powiązana relacjami np.15-99-89 jest numerem Anny

Tabela !!!!!!

Atrybuty informacji:

1.własności informacji- niezależnie od obserwatora takie które informacja ma. Cechy te są niezmienne ponieważ są stałe

2.cechy pożądane- zależnie od interpretacji obserwatora, są to cechy zmienne mogące przyjmować różne wartości

Własności informacji:

1. Obiektywna- istnieje niezależnie od subiektywnego odbioru, od człowieka

2. Niematerialna- nie jest żadna formą materii, żeby ją dotknąć zobaczyć potrzebny jest nośnik

3. Ma różne znaczenie lub wartość dla różnych odbiorców

4. Każda jednostkowa informacja opisuje obiekt tylko ze względu na jedną jego cechę

5. Różnorodna- zawiera się w komunikatach przyjmujących postać znakową

6. Przejawia cechę synergii

7. Mobilna- może być powielona i przenoszona w czasie i przestrzeni

8. Niewyczerpalna

9. Można ją przetwarzać

10. Jest trwała

11. Przenika granice i bariery

12. Kosztuje

13. Asymetryczna

Cechy informacji:

1. Relewantność- informacja odpowiada na potrzeby i ma istotne znaczenie dla odbiorcy

2. Dokładność- informacja jest adekwatna do poziomu wiedzy odbiorcy

3. Aktualność- cykl jej aktualizacji jest zgodny z zawartością treści

4. Kompletność- zawiera optymalną liczbę danych która wystarcza by móc przetwarzać inf.

5. Dostępność- jest dostępna kiedy jest potrzebna- 24h

6. Spójność- poszczególne dane współgrają ze sobą forma odpowiada treści

7. Odpowiedniość formy- odpowiednia prezentacja inf. umożliwia poprawne zrozumienie

8. Przystawalność- informacja jest zgodna z inną informacją

9. Wiarygodność-potwierdza prawdziwość danych

Cecha pożądana- jakość

Cecha niepożądana- nawał, rozległość, ogólnikowość

Nawał informacji- zawał mózgu – S. Garczyński

Zniekształcenia informacji:

-świadome: manipulacja, dezinformacja

-nieświadome: pomyłka, błąd, wypowiedzi wieloznaczne, pseudoinformacja, para informacja

Dezinformacja- mylące informacje

Para informacja- informacja subiektywna wynikająca z mylnej interpretacji

Pseudoinformacja- informacja dostarczana przez różne komunikatory opisujące ten sam obiekt

Funkcje informacji:

1. Informacyjna

2. Sterująca- zmniejsz niepewność skutków podejmowania decyzji

3. „łagodna siła”-słowa wspierają ale mogą i ranić

4. Kulturotwórcza

5. Integracyjna

6. Demokratyzująca

7. Opiniotwórcza, wychowawcza, motywacyjna

8. Jako: składnik wiedzy, kapitał, towar, atrybut władcy

Czym jest dokument?

Dokument-materialny nośnik na którym została utrwalona informacja w znaczeniu wiadomości

Dokumentacja-¹jako część działalności informacyjnej związanej z gromadzeniem i opracowaniem dokumentów;² jako zbiór lub spis dokumentu określonego zagadnienia bądź dobranych wg innych kryteriów np. dokumentacja zbiorów własnych biblioteki, dokumentacja techniczna,

Dokumentacja naukowa- dziedzina nauki ustalająca teoretyczne podstawy działalności dokumentacyjnej, jej metodykę i technikę- M. Dębowska

Informacja naukowa- informacja o osiągnięciach nauki; informacja przeznaczona dla pracowników nauki; inf. opracowana metodą naukową; dziedzina nauki zajmująca się teorią i techniką działalności informacyjnej

Technika informacji naukowej- dotyczy środków przekazywania i przetwarzania informacji

Teoria informacji- bada strukturę, właściwości informacji ,jej oddziaływania oraz procesy rządzące przepływem informacji

Informacja naukowa:

1. Działalność praktyczna- dziedzina wiedzy obejmująca całokształt zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z działalnością informacji

2. Dyscyplina naukowa

Działalność informacyjna:

Działalność zorganizowana; cel: gromadzenie, opracowanie, przechowywanie, udostępnianie informacji o osiągnięciach nauki, techniki, innych dziedzin życia społecznego

gromadzenie

opracowanie(opis treści i formy)

przechowywanie

wyszukiwanie informacji

udostępnianie

Działalność informacyjna- związana ze wszystkimi czynnościami procesu informacyjnego dotycząca nie tylko informacji czerpanej z dokumentów i przeznaczonej dla pracowników nauki lecz także wszelkiej innej informacji przygotowanej metodami naukowymi, czynności te realizowane są w sposób celowy i zorganizowany

Działalność dokumentacyjna- gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie, wyszukiwanie, przekazywanie i rozpowszechnianie informacji utrwalonych w dokumentach

Informacja naukowa jest związana z innymi naukami np. psychologia i pedagogiką.

Geneza nauki o informacja:

1. informacja naukowa

2. nauka o informacji

3. nauka o informacji naukowej

4. informatologia

5. informologia

6. wiedza o informacji i komunikacji naukowej

Terminologia nauki o informacji:

1. normalizacja- norma zawierająca terminologię

2. leksykografia

Pole badawcze informacji naukowej(7 równorzędnych koncepcji przedmiotu inf. naukowej):

1. nauka o informacji- bada obiekty, procesy, zjawiska informacji w społeczeństwie

1. działalność informacyjna

2. przepływ informacji od źródła do przewodu

1. bada komunikowaną w społeczeństwie wiedzę informację i znaczenia:

1. informatywne artefakty, nośniki, dokumenty, tekst

2. narzędzia przekazu

3. organizacja, procesy i struktura znaczenia i wiedzy

1. bada zjawiska, procesy informacyjne w nauce

2. przedmiotem nauki jest wyszukiwanie informacji

3. przedmiotem nauki jest użytkownik informacji

4. zajmuje się nośnikami, systemami informacyjnymi, źródłami informacyjnymi, źródłami informacji i zarządzaniem informacją z technicznego i argumentacyjnego punktu widzenia

5. bada naukę jako taką

Pięć orientacji badawczych informacji naukowej(wg M. Dombrowskiej):

1. cybernetyczne

2. naukoznawcze

3. psychologiczne

4. prakseologiczne

5. systemowe

Przedmiotem badań nauki o informacji jest obiekt, proces, zdarzenie, zjawisko informacji w społeczeństwie, uchwycone w perspektywie mediacji pomiędzy utrwalonymi zasobami informacji a ludźmi.

Typologia źródeł informacji: (06.11.2012)

Źródło informacji- ¹materiał wyjściowy do wszelakich działań prawidłowości informacji; ²dowolny system służący do uzyskania lub umożliwiający uzyskanie żądanej informacji w celu zaspokojenie potrzeb informacyjnych; ³może nim być dokument, instytucja, osoba stąd źródła dokumentalne, instytucjonalne i personalne.

Źródła informacji naukowej to zasoby wiedzy i umiejętności praktycznych w postaci udokumentowanej oraz zespół różnorodnych działań i opracowań mających na celu przekazywanie i upowszechnianie wiadomości o tych zasobach.

Źródło informacji- ¹element rzeczywistości emitujący sygnał przez jakiegoś odbiorcę komunikatu w tym nadawca komunikatu np. liczba i cechy słojów drzewa są źródłem inf. o jego wieku i warunkach klimatycznych w danym wieku; ²dokument z którego pochodzi dana informacja lub meta informacja.

Źródła informacji:

1. dokumentalne: piśmiennicze(kodeksy prawne) i nie piśmiennicze(programy TV)

2. niedokumentalne: Instytucjonalne(biblioteki, ośrodki informacji naukowej, archiwa, muzea, księgarnie, szkoły, uczelnie) i personalne(osoby dostarczające inf. w przekazie bezpośrednim)

Kryteria podziału źródeł informacji:

1. forma fizyczna i sposób utrwalania treści

1. dokumenty piśmiennicze (druki)

2. dokumenty nie piśmiennicze(wizualne, audialne, audiowizualne)

1. nośnik fizyczny( papierowy i nie papierowy)

1. dokumenty konwencjonalne

2. dokumenty elektroniczne

3. dokumenty zminiaturyzowane(mikroformy)

dokument- utrwalona informacja wraz z materiałem na którym została utrwalona

dokument elektroniczny- dokument z inf. utrwaloną na nośniku elektronicznym (dok. Cyfrowy)

mikroformy- obejmują kilka rodzajów dokumentów zminiaturyzowanych jak mikrofilmy, mikrobłony, mikrofisze. Powstają przez fotografowanie w postaci konwencjonalnej i równoczesne znaczne pomniejszanie. Do odczytania potrzebne są specjalne rodzaje czytników(metoda analogiczna nie cyfrowa).

1. Pochodzenie i sposób powstania

1. Dokumenty pierwotne(prymarne) np. starodruk

2. Dokumenty pochodne np. dok. Zawierający inf. o dok. Pierwotnym

3. Dokumenty wtórne lub zastępcze np. dok. Zastępczy dla dok. Pochodnego

Dokument pierwotny- dokument w postaci przewidzianej przez autora stanowiący podstawę do sporządzania dokumentu pochodnego i zastępczego

Dokument pochodny- dokument opracowany na podstawie dokumentów pierwotnych lub wtórnych zawierający charakterystykę formalna lub treściową albo obydwa łącznie

Dokument wtórny- dokument sporządzony na podstawie innego dokumentu pierwotnego lub pochodnego identyczny z nim pod względem treści, różniący się podstawą zewnętrzną np. ksero

1. Zasięg upowszechniania:

1. Dokumenty opublikowane

2. Dokumenty nieopublikowane

1. Stopień dostępności:

1. Powszechnie dostępne publiczne

2. Powszechne o ograniczonym udostępnianiu

3. Powszechne do użytku wewnętrznego

4. Powszechnie dostępne tylko bibliograficzne

1. Cechy wydawnicze:

1. Publikacje periodyczne(regularne)

2. Publikacje nieperiodyczne

1. Forma wydawnicza:

1. Wydawnictwa samoistne

2. Utwory

3. Fragmenty

Wydawnictwo- dokument samoistny pod względem wydawniczym i piśmienniczym np. Książka

Utwór-dokument niesamoistny pod względem wydawniczym, samoistny pod względem piśmienniczym np. artykuł w czasopiśmie(wydawnictwie ciągłym) praca wchodząca w skład książki zbiorowej

Fragment- dokument niesamoistny pod względem wydawniczym i piśmienniczym np. część tekstu oznaczona (rozdział) i nieoznaczona której nadajemy tytuł

1. Forma piśmiennicza:

1. Monografia

2. Teksty źródłowe

3. Publicystyka

4. Powieści

5. Podręczniki

6. Spisy bibliograficzne

7. Encyklopedie

8. beletrystyka

9. Słowniki itd.

1. Przeznaczenie czytelnicze i zaspakajanie potrzeb czytelniczych:

1. Prowadzenie poradnie naukowych- dokumenty naukowe

2. Rozwój gospodarki naukowej i życia społecznego- literatura fachowa

3. Nauczanie i kształcenie

4. Wykorzystanie wolnego czasu i kształtowanie się kultury masowej- lit. Piękna

5. Inne potrzeby- inne dokumenty

1. Działalność ludzka :

1. Działalność naukowa- dokumentu naukowe

2. Działalność produkcyjna i gospodarcza- dokumenty techniczno-ekonomiczne

3. Działalność społeczno-polityczna- dokumenty legislacyjne

4. Działalność artystyczna0 malarstwo, rzeźba

5. Działalność społeczno-kulturalna- filmy, wystawy

1. Kryteria biblioteczne:

1. Wydawnictwa zwarte- książki

2. Wydawnictwa ciągłe- czasopisma

3. Zbiory specjalne- rękopisy, starodruki, muzykalia, kartografia, DŻS, dok. Reprograficzne

Wydawnictwa zwarte- dokumenty ukazujące się od razu w zakończonej postaci lub też ich zakończenie jest z góry przewidziane przez wydawcę. Dzieła jedno lub wielotomowe, broszury, książki

Wydawnictwa ciągłe- ukazują się częściami w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu, a ich zakończenie nie jest przewidziane, łączy je wspólny tytuł i ta sama szata graficzna są to periodyki, wydawnictwa zbiorowe, seryjne

Wydawnictwa periodyczne- ukazują się w określonych odstępach czasu pod tym samym tytułem posiadają kolejną numerację, np. gazety i czasopisma

Wydawnictwa zbiorowe- składają się z tomów opatrzonych kolejną numeracją i tym samym tytułem. Tom-kilkanaście prac różnych autorów. Ukazują się w nieregularnych odstępach czasowych

Wydawnictwa seryjne- składają się z tomów z których każdy stanowi samoistne piśmiennictwo i wydawnicze dzieło odrębnego autora posiadające własny tytuł

Zbiory specjalne- dokumenty które ze względu na szczególne cechy wymagają innego niż zwykłe druki gromadzenie, przechowywania, opracowanie i udostępniania

Rękopisy- każdy tekst utrwalany ręcznie niezależnie od rodzaju pisma i materiału piśmienniczego

Stare druki- publikacja z drukiem od wynalezienia druku do końca 1800 roku. Odrębną grupę stanowią inkunabuły ( od wynalezienia druku do 1500roku)

Formy dokumentów elektronicznych:

1. E-book

2. Encyklopedia PWN wydana na płycie CD-ROM

3. Mp3

4. E-faktura

5. Gra komputerowa(50/50 i tak i nie)

Dokument elektroniczny- stanowiący odrębną całość znaczeniową, zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisanych na informatycznym nośniku danych

Dokumentem jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku inf. z którym związane jest określone prawo albo który ze względu na zwartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Własności przekazu elektronicznego i tradycyjnego- porównanie:

1. Właściwości fizyczne

2. Sposoby istnienia tekstu

3. Intencje autora oraz postawa czytelnika

4. Obraz strony

Hipertekst- tekst rozgałęziający się i działający na żądanie czytelnika; termin stworzony w 1965r prze Teda Nelsona na oznaczenie rodzaju hiper mediów o charakterze tekstowym. Jest to ustrukturyzowana praca wiedzy- w szerszym znaczeniu. Idea pojawiła się w związku z literackim potencjałem komputerów, czytelnik nadał kształt końcowy poprzez lekturowe decyzje. Ten sposób organizacji tekstu nie daje się w pełni zrealizować w druku, najlepiej czyta się go na ekranie komputera. ( worlde.net, taggalaxy.de, flickr.com)

Ukryty Internet-deep web: (27.11.2012)

Wyszukiwarka- wyszukuje zagadnienia wprowadzone w pasek zapytań

Multiwyszukiwarka- wyszukuje z wielu wyszukiwarek i podaje kilka odpowiedzi

Metawyszukiwarka- wyszukuje z wielu wyszukiwarek ale podaje jedną właściwą odpowiedź

Crawler- robot, pająk internetowy, moduł pobierający dokumenty z sieci

Indekser- program analizujący i oceniający

Searcher- interfejs odpowiadający na zapytania czyli analizator pytań+ moduł prezentacji wyników

Katalog stron www- serwis internetowy z uporządkowana tematycznie bazą adresów który dzięki strukturze mapy kategorii pozwala na łatwe znalezienie wyszukiwanych informacji

Multiwyszukiwarki: metacrawel.com mamma.com, dogpile.com

Wyszukiwarki naukowe: galaxy.com, scirus.com/srsapp/, search4sciencs.as, sciseek.com

Wyszukiwarki ukrytego Internetu: brightplanet.com, complete planet, deep peep, incy wincy,

Główne obszary wyszukiwania:

1. Statyczne: dotyczące danych liczbowych np. rozkład jazdy busów

2. Transakcyjny: zakupy których dokonujemy na podstawie inf. w sieci

3. Nawigacyjny: kieruje do konkretnej docelowej strony

Specyfika informacji www: (03.12.2012)

1. „zalew informacji” o wątpliwej wiarygodności

2. Information overload

3. Każdy może publikować w sieci

4. Treści nie podlegają kontroli

5. Dokumenty w sieci są efemeryczne

Jakość informacji w sieci:

• Kategoria filozoficzna oznaczająca w sensie ogólnym: właściwość, rodzaj, gatunek, wartość danego przedmiotu/ zjawiska

• Zgodność z celem, ze specyfiką czyli 0 braków

• Stopień doskonałości wyboru usługi

• Zespół cech i charakterystyk wyboru lub usługi które noszą w sobie zdolność zaspokajania potrzeby

• Właściwości jednostki odnoszące się do zdolności zaspokajania wymagań jakościowych

Cel oceny jakości informacji:

• Użyteczność

• Wiarygodność

• Aktualność

Metody:

• Techniczna

• Statystyczna

• Jakościowo-heurystyczna(analityczna/ekspercka)

Kryteria oceny(dotyczą następujących cech informacji w www):

1. Autorstwo- kto jest autorem strony dokumentu sieciowego; czy tekst jest podpisany nazwiskiem autora; czy w serwisie jest osobny dział informujący np. o nas, kontakt z nami

2. Zawartość treściowa( wiarygodność, zakres tematyczny, obiektywizm, ilość informacji): czy w tekście pojawiają się kontrowersyjne treści; czy tekst jest kompletna odpowiedzią na przedstawiony problem czy tylko częściowo jest w nim opracowany problem; jakim językiem jest napisany tekst( naukowy, potoczny, łatwy, trudny)

3. Prezentacja informacji: czy jest równowaga między formą a treścią, czy grafika jest odpowiednia do treści; analiza układu treści menu(działy, poddziały, sekcje, mapa serwisu); wyszukanie błędów(stylistycznych, gramatycznych, ortograficznych, interpunkcyjnych); przyjrzenie się strukturze dokumentu(tytuły, przypisy, śródtytuły, akapity, marginesy)

4. Aktualizacja informacji: kiedy powstał serwis, dokument, dane ze stopki; w przypadku aktualności czy podana jest data opublikowania informacji

5. Dostępność: bariery dostępności mogą mieć charakter finansowy(płatny) i technologiczny(serwis jest nie dostępny ze względów technicznych)

Prawidłowości rozwoju nauki: (11.12.2012)

Przedstawione w funkcji spirali charakterystycznego wzrostu liczby informacji(J. Thierry)

„Szybkość przyrostu informacji pochodnej uwarunkowana jest tempem wzrostu ilości informacji pierwotnej zawartej we wszelkiego rodzaju publikacjach ukazujących się na całym świecie oraz w różnych źródłach niepublikowanych. Jednakże rozwój tego procesu nie ma cykli o zamkniętym obiegu” (spirala rozwoju)

Prawidłowości rozwoju nauki:

Przyspieszony rozwój nauki wzrost liczby uczonych na świecie wzrost liczby populacji

Proces ten ma charakter wykładniczy „rozmiar nauki wyrażony liczbą publikacji podwaja się ogólnie licząc w ciągu 10-15lat” D. de Solla Price

Zjawiska determinujące rozwój potrzeb informacyjnych:

1. Masowość utrwalonych materialnie informacji

2. Ciągle zwiększające się tempo przyrostu informacji

3. Eksplozja i kryzys informacji związane z nagłym nasileniem się badań naukowych , ze wzrostem liczby uczonych i publikacji

4. Specjalizacja i integracja nauki

5. Lawinowy rozwój nauki i techniki

6. Dublowanie informacji

7. Politematyczność treściowa przekazywanych informacji

8. Wzrost liczby języków używanych w publikacjach naukowych

9. Brak jednolitego systemu utrwalania, gromadzenia i opracowywania publikacji z zakresu nauki i techniki

• Wydłużenie cyklu informacji tj. czasu od momentu powstania informacji do podania informacji o jej istnieniu do powszechnej świadomości

• Spadek niezawodności informacji o dokumentach pochodnych(informacja o informacji) z trudnościami dotarcia do wszystkich dokumentów pierwotnych

Dążenia do:

• Opanowania zalewu informacji plan J.D. Bernala( 1958)

• Poprawy informacji pierwotnej raport Weinberga i Bautry’ego(1963)

• Ograniczenia liczby publikacji Kodeks dobrych obyczajów i publikacji nie naukowych (UNESCO 1963 i 1968)

Plan J. D. Bernala:

Dotyczył reorganizacji systemu publikowania czasopism naukowych stworzenia ograniczenia liczby wyspecjalizowanych ośrodków informacji-analitycznych w skali krajowej i międzynarodowej . artykuły przesłane do tych ośrodków byłyby w nich redagowane, referowane i przechowywane. W przeglądach dokumentacyjnych publikowałoby się analizy dokumentacyjne artykułów, a pełne teksty czytelnik otrzymywałby tylko na oglądanie.

Plan ten wywołał wiele dyskusji i sporów, Bernal postulował także za tym aby zrezygnować z artykułu jako z podstawowej formy informowania o wynikach badań. Czas między ukończeniem badan, a opublikowaniem wyników w czasopiśmie fachowym jest zbyt długi. Ośrodki informacji naukowej gromadziły informacje o wynikach i rezultatach badan poprzez różne formy działalności informacyjnej powiadamiały o nich zainteresowanych wcześniej niż ukazywały się one w czasopismach.

Raport Weinberga( USA) i Bautry’ego(Francja) 1963:

Oba są bardzo podobne. Weinberg zauważył że w środowisku naukowców i techników występują charakterystyczne zjawiska przejawiające się: nieumiejętnością jasnego wyrażania i właściwego konstruowania wypowiedzi pisemnych; wielokrotnym publikowaniem rezultatów tej samej pracy; unikaniem prac nie uznawanych za badawcze np. kompendia; nieważnością i dezinformacyjnością pewnych prac np. zakresu przemysłu. Raporty te stanowiły ważne ogniwo w rozwoju koncepcji państwowego systemu informacji naukowej. Zalecali oni naukowcom i technikom: dostosowanie się do zasad sformułowanych w „Kodeksie dobrych obyczajów w publikacjach nienaukowych”; opracowywanie streszczenia prac wiernych i współpracę przy redakcji i indeksowaniu słów kluczowych, innych funkcji kondensacji zawartości treściowej ich prac; włączenie opracowywania prac które nie przynoszą rozgłosu naukowego; publikowanie własnej pracy jednorazowo; współpracę z ośrodkami informacji naukowej i branie udziału w ich pracach redakcyjnych; dostosowanie się do istniejących systemów unifikacyjnych i normalizacyjnych; branie udziału w szukaniu nowych rozwojów techniki dla celów informacyjno-naukowych; unikanie sposobu wymiany inf. przeciwnych zasadzie jedności i przekazów nauki np. ogłaszanie wyników tymczasowych, wymiana materiałów niepublikowanych; branie udziału w szkoleniu specjalistów i użytkowników inf. naukowej.

Kodeks dobrych obyczajów w publikacjach nienaukowych(UNESCO) 1963 i 1968:

Celem było ujednolicenie zasad redagowania i publikowania wiadomości naukowych w celu zapobieżenia bezużytecznemu powiększaniu objętości publikacji dokumentów oraz wysokim kosztom związanych z ich drukowaniem, streszczaniem, porządkowaniem i wyszukiwaniem. Kodeks obejmuje zalecenia obowiązujące każdego autora publikacji prac naukowych i wszystkich redaktorów naukowych wydawnictw periodycznych. Występował we wskazówkach: cz.1- na początku wszystkich opracowań naukowych winno być umieszczone streszczenie za które odpowiedzialny jest autor; cz.2- określa 3rodzaje oryginalnych tekstów naukowych i wymaga od autorów wskazania od jakiego z tych rodzajów należy przedstawić tekst do publikacji(praca naukowa oryginalna, publikacja tymczasowa, doniesienie wstępne, referat poglądowy) ; cz.3- omawia sprawę redagowania tekstów naukowych; cz4.- zalecenia dla naukowych redaktorów i wydawców publikacji naukowych oraz wykaz zaleceń ISO w odniesieniu do publikacji naukowych.

Orawo rozpowszechnienia S.C. Bradforda i B. Vickery’ego:

Jeżeli czasopisma naukowe uporządkujemy w kolejności zmniejszania się liczby zawartych w nich artykułów na dany temat, to w otrzymanym spisie można wyróżnić tzw. jądro czasopism poświęconych wyłącznie temu zagadnieniu i kilka grup lub stref z których każda zawiera tyle samo artykułów co i jądro, pozostających do siebie w stosunku 1:a:a², czyli np. a=5 jeżeli dane jest 310 czasopism i rozdziela je na 3 strefy to strefa jądrowa będzie zawierała 10 najbardziej specjalistycznych czasopism, strefa druga będzie zawierała 10x5 czasopism o średnim stopniu specjalizacji, a w trzeciej znajdzie się 10x5² czasopism o niskim stopniu specjalizacji tj. 1:50:250.

Vickery weryfikując Bradforda udowodnił że zbiór czasopism uporządkowanych według malejącej liczby artykułów dotyczących określonego zagadnienia można podzielić na dowolną liczbę i każde z nich zawierać będzie jednakową liczbę artykułów.

Prawo starzenia się informacji:

Dotyczy artykułów publikowanych w czasopismach dotyczących czasu jaki mija od chwili ukazania się artykułu do chwili ostatecznego jego cytowania dzielonego przez 2.

Burton i Kebler(1968)- okres półtrwania informacji tj., okres starzenia się połowicznego literatury nauki w danej dziedzinie. Jeżeli jakieś publikacje przestaną być cytowane czyli nie wzbudzają zainteresowania specjalistów oznacza to że jest ona nieważna w danej dziedzinie . Średni okres pełnej aktualizacji jest różny dla różnych dziedzin nauki, najszybciej starzeje się publikacja z tych dziedzin nauki które rozwijają się najszybciej.

Publikacje efemeryczne(starzejące się szybko) i publikacje klaryczne(starzeją się 2x wolniej). Informację uznaje się za użyteczną jeżeli zostanie wykorzystana w graniach terminu starzenia się.

Ts=Tnz+Tp+Tw czyli : Ts- czas starzenia się inf.; Tnz- czas niezbędny do zebrania inf.; Tp- czas przekazywania i przesyłania inf.; Tw- czas wykorzystywania inf. przez użytkownika.

Prawo G.K.Zipfa(do automatycznego tworzenia indeksów) i H.P. Luhana(do automatycznego streszczania dokumentów)

Słowo kluczowe- wyraz znaczący wybrany z tekstu/tytułu dokumentu charakteryzujący jego treść

Frekwencja- częstość występowania określonego elementu w zbiorze np. konkretnego wyrazu

W każdym tekście bez wyjątku na to w jakim języku tekst jest napisany podstawową jego część tworzy niewielka liczba bardzo często używanych wyrazów , reszta to dziesiątki tysięcy słów używanych tylko sporadycznie. Wartość inf. wyrazów w tekście jest odwrotnie proporcjonalna do ich referencji w zbiorze. Im częściej wyraz jest używany tym mniej inf. przekazuje.

Luhan przedstawił sposoby określania wartości informacyjnej słów, polegające na pomiarze częstotliwości ich występowania. Słowa powszechne mają najmniejszą wartość informacyjną, należy eliminować je poprzez: stosowanie wykazu słów nie znaczących tzw. słownika negatywnego; metodą statystyczną, polegającą na mechanicznym wyłączaniu słów o dużej częstotliwości występowania.

Bariery informacyjne:

Są to przeszkody utrudniające lub uniemożliwiające korzystanie bądź rozpowszechnianie informacji.

• Dostępności

• Komunikacyjne

• Technologiczne

• Treściowe

• Językowe

• Terminologiczne

• Ekonomiczne

• Administracyjne

• Psychologiczne

• Polityczne

• Wynikające z ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej

Polscy użytkownicy Internetu (18.12.1012):

Cechy różnicujące internautów:

• Sposób w jaki wykorzystują Internet

• Tematyka poszukiwanych informacji

• Wykorzystanie aplikacji

Segmenty internautów:

• Laicy 28,5%-nie mają określonego celu korzystania z sieci, wykorzystują go do poszukiwania informacji do nauki, zabawy i komunikacji

• Rozrywkowi 15%- nastawieni są tylko na rozrywkę P2P (70% wykorzystuje Internet do wyszukiwania kontaktów z ludźmi) i komunikację tj. fora i czaty

• Gaduły 19,1%- traktują Internet jako rozrywkę i zabawę, poszukują informacji np. muzycznych, są oni średniozaawansowani

• Odkrywcy 9,7%- wykorzystują wszechstronne możliwości Internetu, czytają e-gazety, słuchają radia internetowego, robią e-zakupy itp.

• Pragmatycy 24,1%- Pragmatycy wykorzystują informacje ze strony praktycznej, zarabiają na tym i robią to w sposób prestiżowy np. inforbrookerzy

• Maniacy komputerowi 3,7 %- sami tworzą społeczność, mają jakąś strukturę, informacja jest dla nich pracą, rozrywką, zabawą, życiem codziennym, są najbardziej zaawansowani

Internauci wykorzystują tylko podstawowe funkcje Internetu, nie używają blokad i antyspamów, jednak nie są oni początkującymi internautami. Początkujący są ludźmi zaczynającymi przygodę w Internecie.

Użytkownicy informacji:

1. Wg Dembowskiej- osoby lub zespoły osób korzystające z informacji

2. Wg Bojar- użytkownik systemu informacyjno-wyszukiwawczego czyli użytkownik będący odbiorcą informacji. Na wyjściu systemu informacyjno-wyszukiwawczego występuje w roli nadawcy informacji przekazując do systemu komunikat w postaci zapytania informacyjnego, sam dokonuje wyszukiwania informacji i sam określa strategię wyszukiwania .

Gracz informacyjny- cechy:

• Interaktywność-jest interaktywny

• Rozrywkowość-bawi się informacją

• Aspekt społeczny-nie jest sam

• Komunikacyjność-lubi konkurencję, współzawodnictwo, walkę

Zachowania informacyjne wg Wilsona:

Są to różnorodne działania, które podejmuje jednostka w celu określenia (identyfikacji) swoich potrzeb, szukania oraz użytkowania i przekazywania informacji.

Zachowania informacyjne wg J.Woźniak:

Są to zachowania użytkowników, którzy znaleźli się w sytuacji wymagającej zasilenia inf. aby mogli zbliżyć się do stanu dla nich korzystnego (celu). Powstrzymanie się od działania także jest działaniem i wyraża się określonym zachowaniem.

Na zachowania informacyjne wpływają:

• Cechy sytuacji problemowej-problem do rozwiązania, zadanie do wykonania,

• Determinanty osobnicze np. doświadczenia, ocena, wiek, wiedza o przedmiocie

• Determinanty związane z pełnioną rolą zawodową

• Determinanty środowiskowe

• Cechy źródła inf., usługi inf., dostawy inf., systemu inf. itd.

• Determinacji płci

Rodzaje zachowań informacyjnych:

• Wyszukiwanie

• Pozyskiwanie

• Przekazywanie

• Wykorzystanie

• Reagowanie na informację

• Wykorzystanie informacji do rozwiązania problemu, wykonania zadania, poradzenia sobie z sytuacją problemową

Przykładowym modelem zachowań informacyjnych jest Nielinearny model zachowań związanych z poszukiwaniem A. Forestera.

Zachowania informacyjne uzależniono są od:

• Poziomu świadomości informacyjnej użytkownika

• Postawy jaką przyjmuje on wobec informacji

• Od motywacji korzystania z informacji w procesie samokształcenia

• Od zasobu wiedzy jaką dysponuje

• Sposobów zarządzania informacją (pozyskiwanie, przetwarzanie itd.)

• Poziomu opanowania sprawności inf.

Badając zachowania informacyjne dąży się do poznania:

• W jaki sposób użytkownik formułuje swoje potrzeby

• Jak poszukuje inf. i jak je selekcjonuje

• Z jakich kanałów inf. korzysta, jak często i z jaką przydatnością

• Czy korzysta z pośredników w poszukiwaniu inf.

• Jak przeszukuje konkretne środowisko

• W jaki sposób przetwarza inf.

• Barier jakie utrudniają/uniemożliwiają dostęp do inf.

• Umiejętności w posługiwaniu się nowoczesnymi technologiami informatycznymi

4 modele zachowań informacyjnych B.L. Allena 1996:

• Poznawczy- zachowania poznawcze tłumaczy się indywidualnymi cechami umysłu użytkownika ( to co ludzie wiedzą, myślą tłumaczy ich zachowania), szukają inf. jeśli znajdą lukę w swojej wiedzy. RÓŻNI LUDZIE RÓŻNIE ZACHOWUJĄ SIĘ W TEJ SAMEJ SYTUACJI

• Społeczny- uzależnienie zachowań indywidualne od wpływu społeczeństwa, bada bycie członkiem określonej grupy lub usytuowania społeczeństwa , determinują zachowania jednostki, jednostka należy jednocześnie do wielu grup społecznych. RÓZNI LUDZIE ZACHOWUJĄ SIĘ PODOBNIE W TEJ SAMEJ SYTUCJI.

• Organizacyjny- bada cechy określonej organizacji lub systemu wpływają na zachowania grupowe, im silniejsza struktura wewnętrzna grupy tym mniejsza potrzeba szukania inf., grupy które funkcjonują w środowisku którym obowiązują pewne wartości i normy. DWIE GRUPY O RÓŻNYCH STRUKTURACH I DOŚWIADCZENIACH BĘDĄ ZACHOWYWAŁY SIĘ PODOBNIE W PODOBNEJ SYTUACJI.

• Społecznopoznawczy- bada wpływ cech członków określonej grupy na konkretne jej zachowania, o zachowaniach ludzkich decyduje ciągła dynamiczna interakcja między indywidualnymi cechami jednostki jej zachowaniem i środowiskiem w jakim ma ono miejsce, ludzie o określonych cechach reagują na wpływy zewnętrzne

Nielinearny model zachowań związanych z poszukiwaniem A. Forestera:

Jest reprezentowany w 3 kategoriach kluczowych procesów i 3 pozycjach kontekstualnej interakcji. Każdy składa się z pojedynczych aktywności i atrybutów, te oddziałują na siebie dynamiczne w czasie w sposób nielinearny. Wzory związane z zachowaniami informacyjnymi są analogiczne do powstawania obrazu na płótnie-nie ma w tym stałości i określonych form.

Języki informacyjno-wyszukiwawcze(08.01.2013):

System informacyjny:

Zapytanie wyszukiwawcze służby informacyjne instrukcja wyszukiwawcza SIW kryteria relewantności charakterystyka wyszukiwawcza dokument, informacja

System informacyjno-wyszukiwawczy:

• realizuje etapy procesu informacyjnego

• zespół środków umożliwiających wyszukanie i przekazanie informacji

• cel: zaspokojenie potrzeb użytkowników przez wyszukanie relewantnych odpowiedzi lub też wskazanie dokumentu w którym znajduje się potrzebna informacja

Elementy systemu informacyjnego:

• uporządkowany zbiór informacji o dokumentach w postaci ich charakterystyk formalnych( baza danych) i tekstowe bazy danych(zbiór dokumentów)

• język informacyjny

• środki techniczne zapewniające realizację procesu opracowania, wyszukiwania, i przekazywania informacji

System informacyjno-wyszukiwawczy wczoraj:

• SDI- selektywna dystrybucja informacji

• Zautomatyzowany system rozpowszechniania informacji, który wykorzystuje bazy danych przygotowane na taśmach magnetycznych, CD-Romach

• Informacja adresowana tj. dostosowana do indywidualnych potrzeb użytkownika

• Cechy SDI to selektywność dostarczanych informacji, kompletność dostarczanych informacji, szybkość dostarczania informacji

SDI rozwój:

• Pierwsze systemy SDH lata 60 XXw.

• Pierwsze usługi SDI w Polsce 1974 w BG i Ośrodku IN Politechniki Wrocławskiej, BG Politechniki Wa-wskiej, BG Lekarska

• Zasady działania: przyjęcia zgłoszenia od użytkownika( formularz zgłoszeniowy, odpłatność itp.), określenie zakresu tematycznego i formy zapisu, skie4rowanie instrukcji wyszukiwawczej do zasobów informacyjnych, otrzymanie odpowiedzi i przekazanie jej użytkownikowi, powtarzanie tego samego zapytania co jakiś czas (profil SDI) i cykliczne dostarczanie wyników czytelnikowi

SIW wczoraj:

• Bazy danych( bibliograficzne, abstrahowa, pełnotekstowa), indeksy cyfrowań, katalogi biblioteczne, katalogi centralne, repozytoria naukowe, biblioteki cyfrowe, specjalistyczne wyszukiwarki

Język informacyjno-wyszukiwawczy- definicja ze słownika terminologicznego IN:

• Specjalistyczny, sztuczny język utworzony przez człowieka, przeznaczony do odtwarzania podstawowych treści dokumentów lub kwerendy w celu wyszukiwania ze zbioru informacyjnego tylko tych dokumentów które odpowiadają na kwerendę , tzn. których charakterystyka wyszukiwawcza pokrywa się z instrukcja wyszukiwawczą.

Podstawowe funkcje jiw:

• Metainformacyjna: polegająca na zdolności wyrażania informacji o informacji tj. odwzorowaniu cech informacji prze tworzenie ich reprezentacji zwanej charakterystyką wyszukiwawcza dokumentu

• Wyszukiwawcza: polega na wyrażaniu zapytań informacyjnych i umożliwianiu znalezienia w zbiorze informacyjnym tych informacji, które spełniają warunki wyrażone w zapytaniu

Najważniejsze cechy jiw:

• J. sztuczny którego konstrukcja poprzedza użycie

• Jednoznaczność i niezmienność struktury( reguł budowy nie podlegają zmianie)

Poziomy jednostek tworzących jiw:

• Znaki graficzne)litery różnych alfabetów, cyfry arabskie i rzymskie)

• Elementarne jednostki leksykalne(deskryptory)

• Zdania jiw zbudowane z deskryptorów

• Charakterystyka wyszukiwawcza dokumentów( jedno lub więcej zdań jiw)

Elementy jiw:

• Słownik (wraz z regułami interpretacyjnymi-semantyka-zespół jednostek elementarnych języka, wyrażeń)

• Gramatyka(wraz z regułami składniowymi-syntaktyka-zespół reguł dotyczących łączenia jednostek)

J=<V,G> gdzie J- system językowy; V-zbiór znaków językowych; G-zbiór reguł gramatycznych

Gramatyka jiw:

• Pozycyjna: każda jednostka leksykalna jest z zdaniu inf. ściśle ustalona, a jego zmiana powoduje zmianę znaczenia zdania

• O dowolnych szyku: miejsce każdej jednostki leksykalnej w zdaniu inf. jest dowolne (indeksowanie współrzędne)

• O typie pośrednim(częściowo pozycyjna): miejsce samodzielnych elementarnych jednostek z zdaniu jest dowolne, a miejsce niesamodzielnych jednostek jest ściśle ustalone

Słowniki jiw:

• J. deskryptorowy- tezaurus

• J. haseł przedmiotowych i określników

• J. klasyfikacji- tablice klasyfikacyjne UKD

• J. słów kluczowych- słownik słów kluczowych

Niekorzystne zjawiska w jiw:

• Synonimia-występuje gdy możliwość przyporządkowania dwu lub więcej jednostkom językowym jednego wyrazu lub połączenia wyrazowego występuje w tekście dokumentu, albo kilku wyrazów lub połączeń wyrazowych będących w stosunku do siebie synonimami. Synonim- wyraz bliskoznaczny lub posiadający takie samo znaczenie jak inny wyraz lecz różniący się od niego formą np. analiza dokumentacyjna- abstrakt

• Wieloznaczność: homonimia- zjawisko to występuje w danych języku wyrazów mających jednakowe brzmienie lecz kilka odzwierciedlonych znaczeń (funkcji) np. rola( ziemia) rola(gra aktorska)

• Wieloznaczność: polisemia- zjawisko polegające na przenoszeniu nazwy jednego przedmiotu na dwa przedmioty jest to związane z występowaniem zbieżności pomiędzy przedmiotami np. język - 1) organ, 2) mowa ludzka

Paradygmatyka- relacje paradygmatyczne; pomiędzy daną jednostką wyrażania, a wszystkimi jednostkami które mogą występować w tym samym kontekście

Syntagmatyka- relacje syntagmatyczne; między daną jednostką, a innymi jednostkami z którymi występuje informacja, tworzą jej kontekst

Przykład: długi wykład z językoznawstwa; paradygmatyka: długi, a nudny, trudny, krótki; Syntagmatyka: długi, a wykład, a z językoznawstwa

Typy jiw:

• J. klasyfikacyjne( klasyfikacyjne piśmiennictwa): paradygmatyka j. który stanowią relacje hierarchiczne odwzorowywane najczęściej w strukturze ich wyrażeń; słowniki-tablice klasyfikacyjne; wyrażenia- symbole klasyfikacyjne; przykłady: UKD, KKD, KBK, USA, fasetowa klasyfikacja Raugenatheca

• J. hp: j. o notacji paranaturalnej; słowniki- wykaz alfabetyczne uporządkowanych tekstów + określniki; gramatyka- reguły budowy hp; najważniejszą cechę relewantną opisuje TEMAT; kolejność określników nie jest dowolna- zawsze na końcu- określnik chronologiczny a przed nim określnik geograficzny kolejne określa gramatyka; przykłady: jhp BN, jhp KABA, MeSH

• J. słów kluczowych : j. o notacji paranaturalnej; słownik- alfabetyczny wykaz sk(otwarty), gramatyka opiera się na regułach indeksowania współrzędnego(dowolność miejsca); sk może być każde wyrażenie(wyraz) wybrane z tytułu lub treści dokumentu(rzeczowniki, przymiotniki w mianowniku lp.); cechy- pluralność słownictwa, brak/częściowa kontrola słownictwa, w słowniku brak relacji paradygmatycznych, gramatyka w dowolnym szyku; przykłady: sk w środowisku www

• J. deskryptorowe: j. o kontrolowanym słownictwie, głownie paranaturalnym z określoną w tezaurusie paradygmatyką i gramatyką indeksowania współrzędnego; słowniki- tezaurus tj. zamknięty w danym momencie wykaz deskryptorów(wyrazów używanych do indeksowania) oraz askryptowów(nieużywanych wyrazów do indeksowania) zawiera także elementy systematyczne będące schematem klasyfikacji; w tezaurusie za pomocą specjalnych wskaźników relacji wyraża się relacje hierarchiczne i kolejnościowe pomiędzy poszukiwanymi deskryptorami; środowisko: technologia z różnych dziedzin wiedzy(specjalistyczna)

• J. kodów semantycznych i j. Syntagmatyczne: j. których słowniki zawierają stosunkowo niewielką liczbę elementarnych jednostek leksykalnych będących wybranymi wyrazami zaczerpniętymi z j. naturalnego lub symbolami, tworzona dla określenia dziedzin ; gramatyka- zapewnia jednoznaczność zapisu ; przykład- kod semantyczny Perry’ego i Kenta j. ASMWRU; J. syntaktyczny charakteryzuje się bardzo rozwiniętymi relacjami składniowymi co daje im dużą zdolność do precyzyjnego opisu treści dokumentu

• J. opisu formalnego: j. paranaturalny którego funkcją jest wyrażanie cech formalnych dokumentów umożliwiających ich identyfikację (nazwisko, imię autora, tytuł, miejsce i rok wydania dzieła); przykład- j. opisu bibliograficznego i cyfrowań bibliograficznych

Typologia jiw w oparciu o cechy strukturalne:

1. Charakter wyrażeń danego języka

2. Charakter koordynacji jednostek leksykalnych

3. Rodzaj kontroli słownictwa i forma słownika

Typy jiw ze względu na charakter wyrażeń danego języka:

• J. informacyjny o notacji sztucznej tj. język w którym wyrażenia zostały przedstawione przez system znakowania w postaci rożnej od wyrażeń j. naturalnego np. UKD

• J. informacyjny o notacji paranaturalnej tj. język w którym wyrażeniom ego języka zostały przyporządkowane znaczenia zgodne z formą wyrażeń j. naturalnego np. j. słów kluczowych

Typy jiw ze względu na charakter koordynacji jednostek leksykalnych:

• j. informacyjne post koordynowane tj. język w którym każde wyrażenie użyte do budowy charakterystyki wyszukiwawczej dokumentu może samodzielnie pełnić funkcje wyszukiwawcze umożliwiając w systemie inf. bezpośredni dostęp do zbioru informacyjnego np. j. deskryptorowy

• j. informacyjne prekoordynowane tj. język w którym tylko niektóre wyrażenia tworzą charakterystykę wyszukiwawczą dokumentu i pełnią funkcję wyszukiwawczą np. j. klasyfikacji fasetowej

Typy jiw ze względu na rodzaj kontroli słownictwa i forma słownika:

• j. o słownictwie swobodnym np. j. słów kluczowych

• j. o słownictwie kontrolowanym przedstawiony za pomocą tzw. słowników dodatnich np. j. deskryptorowy

Trendy w rozwoju jiw:

• dominacja para naturalności jiw i stopniowe eliminowanie ich sztuczności

• dążenie do zapewnienia kompatybilności jiw poprzez tworzenie specjalnych j. pośredników

• komercjalizacja utrzymywania i stosowania poszczególnych jiw

Prawa autorskie:

Open acces- wolny, powszechny, trwały i natychmiastowy dostęp dla każdego do cyfrowych form zapisu danych i tekstów naukowych oraz edukacyjnych. Warunkiem uznania określonej publikacji w Internecie za otwarcie dostępną jest to aby każdy kto ma gdziekolwiek dostęp do sieci mógł tę publikacje swobodnie czytać, kopiować, przechowywać, drukować do celów naukowych czy dydaktycznych zgodnie z prawem otwarty dostęp nie jest równoważny z domeną publiczną, gdyż twórcy nie zrzekają się swoich praw autorskich, mogą stawiać rożnego rodzaju warunki udostępniania twórczości o ile tylko nie ograniczają one wcześniej wspomnianej wolności do swobodnego korzystania z niej.

Open source- otwarte oprogramowanie, to odłam ruchu free software (wolne oprogramowanie) którego celem jest istnienie swobodnego dostępu do oprogramowania dla wszystkich jego uczestników. Oficjalna definicja OS została stworzona w 1997roku przez organizację OS Initiative. W większości oparta jest na www idei wolnego oprogramowania, które zapewnia swoim użytkownikom prawo do legalnego i darmowego uruchamiania, kopiowania, rozpowszechniania, analizowana, modyfikacji oraz ulepszania istniejących produktów.

Wolne licencje- udostępnianie twórczości na wolnych licencjach oznacza, to że każdy ma prawo ją wykorzystywać, poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za darmo luz za opłatą oraz upowszechniać swoje udoskonalenia aby mogła z nich korzystać cała społeczność.

Domena publiczna- twórczość z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień jakie mają posiadacze autorskich praw majątkowych, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego.

Dzieł osierocone- utwór, do którego prawdopodobnie nie wygasły autorskie prawa majątkowe i jednocześnie nie ma możliwości dotarcia do właściciela tych praw. Tego rodzaju utworów nie można publikować, a dostęp do nich jest ograniczony jedynie w czytelniach, archiwach i prywatnych zbiorach.

Copyright- pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo normy prawne upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści finansowej.

Copyleft- rodzaj systemu licencjonowania praw autorskich, zezwalający na modyfikację pracy i jej dalszą redystrybucję na identycznych warunkach