III. 1. Gospodarka światowa oraz podmioty gospodarki światowej.
Gospodarka światowa-to system historycznie ukształtowany,lecz zmieniajacy się w czasie system powiązań ekonomicznych (produkcja,handel,usługi itp.) między różnymi krajami,włączjące te kraje i ich gospodarki do światowej.Proces produkcji i wymiany.

Gospodarka światowa (Badnikowski) jest to system trwałych powiązań ekonomicznych, włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów w procesy produkcji i wymiany o zasięgu globalnym.

Elementy gospodarki światowej-podmioty: system przedsiębiorstwa, korporacje trans-narodowe, ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe.
przedsiębiorstwa - te, które uczestniczą w rółżnorodnych powiązaniach z innymi przedsiębiorstwami z innych krajów.

korporacje trans-narodowe - są to największe przedsiębiorstwa, które mają zagraniczny zarząd,aktywa ulokowane za granicą, traktują gospodarkę jako jeden rynek, mają taką samą specyfikę.

gospodarki narodowe - państwo ma wpływ na charakter swojej gospodarki.Prowadzi swoją politykę,np. rolną,przemysłowa.Są to specyficzne podmioty gospodarki światowej.

ugrupowania itegracyjne - nowe podmioty,powstale w latach 50-60.Takim ugrupowaniem jest Unia Europejska. W ugrupowaniach jest jedna polityka,np. to UE ustala dotacje,politykę krajów,,narzuca pewne normy.

międzynarodowe organizacje gospodarcze:Międzynarodowy Fundusz Walutowy,swiatowa Organizacja Handlu - podejmuja pewne decyzje,aby nie bylo np. kryzysu.Wywierają wpływ na stosunki ekonomiczne między miedzy podmioty ekonomiczne z innych krajów.

2. Znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki.
- Wpływ handlu na wielkość Dochodu Narodowego.

dochód=suma inwestycji i konsumpcji.

- W gospodarce otwartej dodajemy wielkości importu i eksportu(eksport netto).

- Wielkość importu i eksportu ma wpływ na dochód.

- Gdy eksport jest większy wówczas lepiej dla kraju-jest lokomotywą.

- Gdy import jest większy,może(podejście podażowe)finansować rozwój gospodarczy kraju.

- Wedlug podejścia popytowego ma wpływ wielkość obrotów.

- Pozytywny wpływ na wielkość i strukturę dochodu.

- Dla małych krajów gospodarka zamknieta nie jest dobra,bo nie mają wszystkiego oraz dla krajów na niższym poziomie rozwoju-bo nie są w stanie wszystkiego wytworzyć.

Pozytywny wpływ handlu zagranicznego na efektywność(zwiększa się efekt)-większa dzięki specjalizacji.Pozwala na zmniejszenie kosztów-lepiej wykorzystujemy zasoby,pozwala na gromadzenie doświadczeń,umożliwia zwiększenie wydatków na specjalizację(badania,rozwój),możliwy import nowych technologii,pozytywny wpływ towarów zagranicznych na towary krajowe.

3. Przyczyny rozwoju międzynarodowego handlu usługami.

USŁUGI- to świadczenie społecznie użytecznych czynności nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem bezpośrednio dóbr rzeczowych.

W rocznikach statystycznych usługi definiuje się jako:

· Produkcja materialna- przemysł przetwórczy, rolnictwo, leśnictwo, przem wydobywczy.

· Usługi- transport, łączność, obrót towarowy.

Główne czynniki wzrostu znaczenia usług i obrotu międzynarodowego nimi to:

0. Wzrost zamożności społeczeństw i więcej czasu wolnego (przestano wykonywać część czynności w gospodarstwach domowych)

1. Pojawił się popyt na nowe mało znane usługi np. turystyczne, bankowe.

2. Ze wzrostem produkcji towarowej pojawiła się konieczność obsługi tego typu towarami ( transportowe, spedycyjne, ubezpieczeniowe)

3. Rozwój techniki (tv sat, komputery), postęp techniczny powoduje unowocześnienie usług i pojawienie się nowych rodzajów usług

4. Większe możliwości świadczenia usług na odległość np. komputerowa rezerwacja biletów na trasy lotnicze.

5. Rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych, spedycyjnych (organizacja transportu)

4.Bilans płatniczy oraz rownowaga bilansu płatniczego.
Bilans płatniczy – to zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą. Zestawienie to dotyczy określonego czasu- zwykle 1 rok; sporządza się też bilanse kwartalny , półroczne.

Bilans płatniczy wyraża więzi gospodarcze jakie dany kraj posiada z zagranicą oraz wyraża stopień otwarcia gospodarki wobec zagranicy. W sposób istotny wpływa na politykę gospodarczą, monetarną, fiskalną, w zakresie handlu zagranicznego. Stan bilansu wpływa na poziom kursu walutowego i na politykę kursową państwa.

Z rachunkowego punktu widzenia bilans jest zawsze zrównoważony. Bilans jest zestawieniem sporządzonym według ogólnych zasad księgowości czyli każda transakcja jest księgowana podwójnie.

Z ekonomicznego punktu widzenia bilans jest zrównoważony gdy saldo obrotów na rachunkach bieżących równy jest saldu obrotów na rachunkach kapitałowych. Gdy kurs walutowy jest nieograniczenie płynny to bilans równoważy się w sposób automatyczny. Gdy kurs walutowy jest kursem centralnym to nie ma automatycznego równoważenia się bilansu. Saldo nie musi równać się zero i zwykle występuje nadwyżka lub deficyt w bilansie płatniczym. Konieczne są wtedy transakcje wyrównawcze polegające na zmianie stanu oficjalnych rezerw walutowych państwa i zaciągnięciu przez państwo pożyczek w taki sposób, że deficyt w obrotach bieżących musi być zrównoważony. Aby ocenić czy bilans jest zrównoważony dokonuje się podziału transakcji na 2 kategorie:

1. Transakcje autonomiczne:

Obroty bieżące + przepływ kapitałów długoterminowych (z kredytami);

2. Transakcje wyrównawcze:

¨ Przepływ kapitałów krótkoterminowych (przede wszystkim w formie pożyczek, które powodują zmiany zadłużenia kraju)

¨ Zmiany stanu rezerw dewizowych.

Jeżeli obroty automatyczne zrównoważą się to mamy bilans zrównoważony.

Jeżeli potrzebne są operacje wyrównawcze to ozn, że bilans jest niezrównoważony.

Przyczyny zakłóceń bilansu mogą być różnorakie np.

- zmiany relacji cen krajowych do cen zagranicznych,

- zmiany wysokości stopy % za granicą w stosunku do stopy krajowej,

- zmiany terms of trade (warunki wymiany handlowej- zmiany relacji cen dóbr eksportowanych do dóbr importowanych),

- klęski naturalne.

W długich okresach czasu (więcej niż 5 lat) o równowadze bilansu płatniczego decydują takie czynniki jak:

¦ krajowa stopa oszczędności inwestycji,

¦ polityka budżetowa państwa,

¦ postęp techniczny i wydajność pracy,

¦ zmiany struktury własnościowej,

¦ rozwój rynku kapitałowego.

Równowaga bilansu płatniczego w dłuższym okresie może być zachowana tylko wówczas gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy wzrost krajowych oszczędności i napływ kapitału zagranicznego. Gdy oszczędności krajowe są zbyt małe istnieje tendencje do wzrostu importui pogłębiania się deficytu obrotów bieżących. Jeżeli nie da się tego skompensować to topnieją rezerwy dewizowe lub kraj się zadłuż

5.Polityka handlowa oraz jej podział na autonomiczną i umowną

Interesy gospodarek narodowych reprezentuje instytucja państwa. Rządy krajów nawet jeśli nie wchodzą w bezpośrednie więzi gospodarcze próbują oddziaływać na stosunki ekonomiczne z zagranicą. Jest to jeden z głównych czynników określających stopień intensywności i kształt powiązań gospodarczych między krajami. Rządy poszczególnych krajów mogą w sposób bezpośredni zawierać kontrakty i porozumienia. Taka bezpośrednia działalność państwa miała miejsce w byłych krajach socjalistycznych. Każde państwo prowadzi określoną politykę dotyczącą oddziaływania państwa na kształtowanie stosunków z zagranicą- jest to tzw. zagraniczna polityka ekonomiczna (wytyczanie celów przez państwo, wybór instrumentów ich realizacji).

Zagraniczna polityka ekonomiczna utożsamia się często z pojęciem polityki handlowej. Ma to wytłumaczenie historyczne gdyż pierwsze więzi gospodarcze to więzi handlowe (wymiana towarowa) później obrót usługami i czynnikami pracy. Zakres polityki ekonomicznej jest więc szerszy niż polityki handlowej.

Zagraniczna polityka ekonomiczna dzieli się na 2 podstawowe typy:

1. Polityka autonomiczna- ma charakter jednostronny ; są to decyzje państwa dotyczące stosunków gosp. z zagranicą.

2. Polittyka umowna- polega na zawieraniu przez państwo z innymi krajami umów międzynarodowych (umowy dwustronne ,wielostronne lub dotyczące np. obniżania stawek celnych czy zasad wzajemnego traktowania w stosunkach międzynarodowych)