"Chłopi" Wł. St. Reymonta

Obraz wiejskiej społeczności:

1. Hierarchia:

- bogaci gospodarze,ksiądz, kleryk

- średnio zamożni chłopi (Dominikowa, Kowal)

- biedni chłopi, ale posiadający troche ziemi i chałupę (np. Weronka)

- parobkowie (Kuba Socha)
- komornicy (np. Jagustynka)

- dziady, żebracy (np. Agata)

2. Hierarchiczna struktura Lipiec została ukazana przez Reymonta w sposób sugestywny (ustawienie ludzi podczas mszy, czy w drodze na "wojnę z dworem" o las)

3. Narracja w "Chłopach":

- realistyczny obserwator

- gawędziarz (duże zaangażowanie uczuciowe)

- młodopolski stylizator ( poetyckie opisy przyrody, przeżyć, subiektywizm, liryzm)

4. Rola pracy w życiu mieszkańców Lipiec:

- podstawa ludzkiej egzystencji (każda pora roku niesie ze soba inne działania)

- nadaje sens i rytm chłopskiemu życiu

- spaja społeczeństwo i buduje poczuciwe wspólnoty

- niekiedy jest pretekstem do zabawy, np. podczas krojenia kapusty

- praca jako coś świętego, wprowadzającego życie ludzkie w wyższy wymiar (symboliczna scena śmierci Boryny, kiedy ostatni raz wychodzi na pole i tam umiera)

5. Naturalizm w "Chłopach":

- ukazanie życia zbiorowości (obiektywizm, precyzja)

- determistyczna koncepcja człowieka i jego losów (uwarunkowania biologiczne i społeczne kierują zyciem mieszkańców - walka o byt, instynkt płciowy - Jagna)

- ukazanie życia chłopów jako zgodnego z naturą

- kwestia dziedziczności genów

6. Chłopska epopeja:

- szerokie tło obyczajowe; chłopi ukazani w ważnym momencie historycznym

- moment przełomowy, budzenie się świadomości klasowej i narodowej (echo powst. stycz.), kwestia edukacji na rusyfikowanych terenach - chłopi nie chcą rosyjskiej szkoły

- opisy pełnią funkcję retardacyjną (wstrzymanie akcji, aby podnieść napięcie)

- wielowątkowość

- realizm opisu

- podniosły patedyczny ton - śmierć Macieja

Główni bohaterowie:

1. Hanka:

- córka biednego Bylicy, który mieszka z drugą córkś Weronką

- bohaterka dynamiczna:

I etap życia:

- płaczliwa

- boi się męża

- przyzwala na zdradę

- zastraszona przez męża

- podporządkowana, uległa

- pokorna, bojaźliwa

- wykorzystywana do ciężkiej pracy

- pogardzana przez męża

II etap życia:

- zaradna

- energiczna

- świetnie zarządzała gospodarstwem

- silna psychicznie

2. Jagna - kobieta fatalna:

- miała 19 lat

- najpiękniejsza we wsi, urodziwa

- podobała się wszystkim

- kobietom nie podoba się jej postępowanie

- Jędrek i Szymek to jej bracia (wykonuja za nia domowe obowiązki)

- córka Dominikowej

- nie była lubiana we wsi

- inni zazdrościli jeje urody

- nie była materialistką

- bardzo chciała być kochana

- mozna ja potraktować jako ofiarę mężczyzn

- świadomie krzywdziła Hankę romansując z jej mężem

- uzdolniona artystycznie (wycinanki)

- bardzo wrażliwa (często płakala bez powodu) - sama siebie nie rozumiała

- skomplikowana osobowość

- nie pasowała do mieszkańców Lipiec, wyróżniała się

- młodopolska bohaterka

3. Maciej Boryna:

- 58-letni mężczyzna

- Jagna to jego trzecia żona

- jest ideałem polskiego chłopa według Reymonta

- zawzięty (nie chce przekazać ziemi Antkowi, bo boi się, że będzie musiał iść żebrać)

- najmożniejszy pan we wsi

- dobrze prowadził gospodarstwo

- cieszył się szacunkiem i poważaniem

- przychodzono do niego po rady

- bardziej niż do rodziny przywiazany był do swej ziemi

- z Jagna ożenił się bo w domu brakowało kobiety i gospodyni

- do czasu zdrady Jagny bardzo ją kochał i dbał o to by się nie przemęczała, potem stosunki do niej zmieniły się radykalnie

- ważniejsze decyzje we wsi konsultowano z nim, mimo, że nie miał urzędu

- w kontaktach z niektórymi był nieprzyjemny, ale bywał też kochający

- dumny, nieugięty, twardy, odważny, uparty

- patriarcha rodu

- kocha ziemie i pracę

- ma władzę nad Antkiem, który jest już dorosły i ma własną rodzinę

4. Antek:

- syn Macieja

- ma żonę Hankę i dzieci

- ambitny, dumny, chce posiadać ziemię

- uważa, że za ciężko pracuje u ojca, który powinien odpisać mu część majątku

- okazuje ojcu nienawiść, za to, że nie chce przepisać mu ziemi, awłaszcza, kiedy Maciej żeni się z Jagna i przekacuje jej część majątku

- też kocha Jagnę i przez to przestaje interesować się rodziną

- odrzucony przez mieszkańców wsi po romansie z macochą

- podczas walki o las chciał zabić ojca, ale gdy życie Macieja było zagrozone rzucił mu się na ratunek (odrodziła się w nim synowska miłość)

- czuje do ojca szacunek, kieruja nimemocje

5. Kuba Socha:

- jest parobkiem u Boryny

- walczyła w powstaniu styczniowym

- jest człowiekiem niezwykle dobrym, wrażliwym na ludzkie cierpienie, interesujący się wszelkimi przejawami życia wsi

- opiekuje się małym sierotą Witkiem

- jako parobek jest bardzo pracowity i uczciwy, dba o bydło i konie jak o własne

- cierpienie i niedole wypaliły w nim jakiekolwiek ślady egoizmu, pozostawiając tylko szlachetność i zrozumienie

- scena jego śmierci jest jedną z najpiękniejszych i najbardziej dramatycznych w powieści

Rola przyrody w "Chłopach":

1. Rola przyrody:

- determinuje życie całej społeczności - od pogody zależy jaka pracę danego dnia chłop podejmie

- pogoda wpływa na samopoczucie, nastrój, sposób odczuwania rzeczywistości, np. Jagna patrząca przez okno

- odznacza odwieczny rytm życia mieszkańców

2. Symbolizm:

- scena smierci Boryny - przed śmiercią wychodzi na pole, nabiera ziemi i zaczyna siać. Urasta to symbolu Piasta; stanowi mit siewcy uświęconego rolniczym obrzędem i biorącego symboliczny ślub z ziemią - naturą

- Jagna odzwierciedla rozrodczy pęd przyrody, można określić ja jako mit ziemi: kobiety - Ewy, matki - natury

3. Impresjonizm:

Zastosowanie delikatnych, suptelnych barw w opisach przyrody

4. Czas i przestrzeń w utworze:

- czas historyczny - właściwa akcja powieści obejmuje 9 miesięcy (wrzesień - lipiec) na początku lat 80 XIX w.

- czas mityczny - wyznaczany przez porządek natury, święta kościelne, kalendarz prac na wsi, upływ czasu mierzony jest ilością dni przed i po świętach

- czas bilogiczny (ma charakterkolisty, ponieważ cechuje go powtarzalnośc ( zmiany zachodzące w przyrodzie)

- czas obrzędowy (liturgiczny) kalendarz świąt kościelnych

5. Mity związane z ziemią:

- biblijny mit siewcy

- antyczny mit eleuzyjski, opowiadający o ciągłym procesie zamierania i ożywiania natury ( nazwa pochodzi od greckiego miasteczka Eleusis, w którym odbywały się misteria poświęcone Demeter i Persefonie)

6. Postacie mają cechy archytepiczne:

- ojciec i syn walczą o władzę (ziemię i kobietę)

- Jagna - archetyp pięknej Heleny trojańskiej lub pradawnych żeńskich bóstw płodności (każda pora roku to inny kochanek: Jesień - Antek, Mateusz; Zima - Antek; Wiosna - wójt; Lato - kleryk Jaś, tylko fascynacja)

- Hanka jako matka rodu

Krótkie streszczenie

Akcja powieści rozpoczyna się w porze wykopków. Najbogatszy gospodarz we wsi, Maciej Boryna, zamierza się ożenić, mimo, iż jego dzieci domagają się rozdzielenia między nich ziemi. Decyduje się starać o rękę najpiękniejszej panny w Lipcach - Jagny Paczesiówny, córki Dominikowej.

Jagna bezwolnie godzi się na ślub z Boryną, ponieważ we wszystkim słucha matki. Córka Dominikowej wyróżnia się spośród wiejskich dziewcząt wrażliwością, spojrzeniem na świat. Antek Boryna, syn Macieja, buntuje się jednak przeciw temu małżeństwu - Jagna jest jego kochanką. Nie wyobraża sobie, że będą mieszkali pod jednym dachem. Ostatecznie, po jednej z awantur, Antek i jego żona Hanka z dzieckiem opuszczają zagrodę Borynów.

Odbywa się jarmark w Tymowie, po którym Boryna wraca wraz z Dominikową i stara się dać do zrozumienia, że ma zamiar starać się o Jagnę. Otrzymując ciche przyzwolenie, wysyła swatów. Jego oświadczyny zostają przyjęte, zwłaszcza, że zostały poparte zapisem ziemi dla Jagny. Pod koniec jesieni odbywa się wspaniałe wesele. Kiedy w chacie Dominikowej trwa huczna zabawa, w stodole u Borynów umiera ich wierny parobek, stary Kuba, postrzelony przez leśniczego, kiedy kłusował w lesie. Nie mogąc znieść bólu toczonej gangreną nogi, odcina ją sobie siekierą.