None Shall Escape opisuje karierę szczególnie odpychają­cego Niemca, Wilhelma Grimma (granego przez Knoxa, ak­tora z Broadwayu), który jest w procesie jedynym oskarżonym. Grimm był przed pierwszą wojną s'wiatową nauczycielem w fikcyjnej wiosce Litzbark pod Lesznem. Po klęsce Niemiec w 1918 roku wrócił do Litzbarku, znajdującego się teraz w od­rodzonej Polsce, aby kontynuować pracę. Klęska i osobiste po­święcenie (stracił nogę) uczyniły go jednak tak zgorzkniałym, że niemal nieludzkim. W ciągu następnych kilku miesięcy zraża do siebie wszystkich, zostaje odrzucony przez swą narzeczoną i gwałci jedną ze swoich uczennic. Traci oko, zostaje wygnany ze wsi, osiedla się w Monachium. Zostaje nazistą i po zwycięstwie Hitlera w 1933 roku ma swój udział we władzy. Jego zacho­wanie w stosunku do własnej rodziny w Monachium jest kary­godne: wykorzystuje brata, a następnie wysyła go i jego rodzinę do obozu koncentracyjnego. Po niemieckiej napas'ci na Polskę Grimm powraca do Litzbarka jako nazistowski cywilny komi­sarz na całą zachodnią Polskę. Przybywa do wioski tylko po to, by zemścić się na miejscowych Polakach. Film pokazuje ze szcze­gółami czyny Grimma jako sadysty, mordercy i tyrana, na czele z wymordowaniem całej miejscowej gminy żydowskiej w niety­powej dla Hollywood tego okresu scenie dosłownie pokazanej przemocy. Potworne postępowanie Grimma prowadzi go do zguby. Jego ukochany bratanek, wychowany na nazistę, buntuje się przeciw stryjowi i jego metodom. Zrywając nazistowskie in­sygnia, młodzieniec klęka, by pomodlić się nad ciałem zabitej polskiej dziewczyny; stryj, jak łatwo przewidzieć, morduje go.

Ghoć pomyślany jako zaciekły atak na nazizm, film ten omyłkowo przedstawia portret socjopaty, który przypadkiem jest również nazistą. Jedyny inny nazistą pokazany w filmie, bra­tanek, to w najgorszym razie niedoświadczony młodzik, który umiera bohatersko jako nawrócony grzesznik. Dostajemy zatem

nie tyle oskarżenie nazizmu jako takiego, lecz atak ad kominem wymierzony w Grimma. Co znaczące, jego kampania terroru za­czyna się, zanim dołącza do ruchu, więc nazizm daje mu jedynie okazję do zademonstrowania już istniejącego okrucieństwa. Poza tym, co stanowi przykład typowego dla Hollywood niezdecydo­wania, czy za wojnę winić Niemców, czy też nazizm, Grimm jest jedynym nieprzyjemnym Niemcem w filmie. Jego rodzina na przykład jest s'wieta i ciągle powtarza, że naziści to tylko nie­wielka mniejszos'ć. Nie mamy zatem ani oskarżenia nazistów, ani Niemców, co sugeruje, że druga wojna światowa w Europie była w zasadzie dziełem garstki psychopatów w rodzaju Grimma.

Obraz Polaków jest tu najbardziej intrygujący spośród wszyst­kich filmów hollywoodzkich tego okresu. Scenarzysta Cole, członek Partii Komunistycznej od 1934 roku i przez całe swoje długie życie oddany zwolennik Związku Sowieckiego, miał silnie negatywne odczucia wobec Polski, co przyznał w swoich pamiętnikach. Reżyser de Tbth był lewicowcem, podobnie jak aktorka Marsha Hunt⁶¹. Mimo to film przedstawia Polaków, /. paroma drobnymi wyjątkami, w pozytywnym świetle. Gdy (irimm wraca z wojny, polscy sąsiedzi bardzo uprzejmie go witają i oferują mu powrót na dawną posadę. Jego otwarty szowinizm -wielokrotnie określa Polaków jako „klaunów" i „idiotów" -jest w znacznej mierze ignorowany. Jego polska narzeczona, Maria, gotowa jest wybaczyć mu niemal wszystko; pomimo jego ohyd­nego zachowania postanawia poślubić go, by poświęcić życie ra-lowaniu jego udręczonej duszy. Szlachetna Maria porzuca ten /amiar i ostatecznie zostawia Grimma dopiero, kiedy gwałt na uczennicy zmusza go do ucieczki.

Hunt, która nie kryła się z działalnością polityczną, po 1947 roku w praktyce znalazła się na czarnej liście ze względu na oskarżenia o powiązania^ z Komuni­stami, którym zaprzeczała. Gdy wiele lat później spytano ją, czy film ten był prosowiecki, odparła niewinnie, że „przecież wtedy byliśmy sojusznikami".

192

193