TEMAT: Opłaty i podatki na rzecz gminy.

Realizowanie przez samorząd terytorialny właściwych mu zadań w sposób bezpośredni wiąże się z koniecznością pozyskania środków niezbędnych do wcielenia w życie idei demokratycznych, w którym to mieszkańcy, a nie wszechobecne państwo decydować będą o celach, które powinny być realizowane ze środków wspólnoty mieszkańców.

Fundamentem demokracji lokalnej jest zasada pomocniczości państwa. Zasada ta głosi, że „społeczność wyższego rzędu nie powinna ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności niższego rzędu, pozbawiając ją kompetencji, lecz raczej powinna wspierać ją w razie konieczności i pomóc w koordynacji jej działań z działaniami innych grup społecznych dla dobra wspólnego”.

Aby móc realizowac powyższe postanowienie samorząd lokalny, w tym gmina, pobiera następujące opłaty i podatki:

0. podatek od nieruchomości,

1. podatek rolny,

2. podatek leśny,

3. podatek od środków transportowych,

4. podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych (karta podatkowa),

5. podatek od spadków i darowizn,

6. podatek od posiadania psów,

7. podatek od czynności cywilnoprawnych,

8. opłata skarbowa,

9. opłata eksploatacyjna,

10. opłaty lokalne:

11. targowa, miejscowa, administracyjna,

inne:

0. za usuwanie drzew i krzewów,

1. drogowe,

2. prolongacyjna,

3. dopłaty adiacenckie, za użytkowanie wieczyste gruntów komunalnych, za użytkowanie gruntów nie zabudowanych w terminie,

4. samoopodatkowanie mieszkańców,

5. podatek katastralny (projekt).

Podatek od nieruchomości

Z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do otrzymania podatków, podatek od nieruchomości jest podatkiem samorządowym, stanowiącym w całości dochód własny gmin. Jest rzeczą znamienną, że w większości ustawodawstw jest to podatek traktowany jako podatek lokalny. Składa się na to kilka przyczyn: ścisłe związanie podatku z terenem, co zapobiega ucieczce podatników z danego obszaru; stosunkowo prosta konstrukcja podatku, co czyni z niego model podatku odpowiadający charakterowi i istocie podatków lokalnych; bardzo ścisłe powiązanie między przeznaczeniem nieruchomości, sposobem jej wykorzystania a zadaniami władz lokalnych. Istnieje jeszcze jedna właściwość przesądzająca o przekazaniu tego podatku przez organy centralne na rzecz jednostek lokalnych - relatywnie (względem podatków dochodowych i obrotowych) niska wydajność finansowa. Jeśli jednak rozpatruje się dochód tego podatku na tle wielkości innych źródeł dochodów lokalnych, a także biorąc pod uwagę zarówno możliwość oddziaływania poprzez ten model podatku na gospodarkę terenu, jak i płynące z tego tytułu dochody, to nie można nie nie przyznać podatkom od nieruchomości szczególnego i czołowego miejsca w lokalnym systemie podatkowym.

Modele podatków od nieruchomości przybierają różne nazwy i konstrukcje. Część ustawodawstw posługuje się nazwą podatek od nieruchomości inne używają określenia podatek od majątku zabudowanego i nie zabudowanego. System podatkowy może łączyć grunty zabudowane i nie zabudowane w jednej konstrukcji (Niemcy, Austria, Włochy, USA) może też je rozdzielać (Francja, Dania, Wlk. Brytania, Japonia, Turcja). System ten może być uzupełniany podatkiem od mieszkań lub czynszów mieszkaniowych będący swoistą formą opłaty, którą obciąża się osoby wynajmujące mieszkania.

Polska konstrukcja podatku od nieruchomości, obejmując łącznie wszelkie rodzaje nieruchomości zabudowanych i nie zabudowanych, mieści się w grupie podatków scalonych. Pod tym względem spełnia wymogi modelu zwartego, obejmującego łącznie wszelkie formy posiadanego majątku. Jest to podatek, w którym została zrealizowana zasada równego obciążenia przedsiębiorstw oraz osób fizycznych. Jednakże podstawowe zasady opodatkowania w tym względzie niewiele się różnią od dawnych form opodatkowania, nadal opierając się na stosunkowo prostych konstrukcjach, mało, a niekiedy wcale, nie związanych z ekonomicznym i socjalnym oddziaływaniem podatkowym.

Podatek od nieruchomości stanowi przykład podatku majątkowego, w którym posiadanie lub nabycie majątku jest przedmiotem opodatkowania, zaś wymiar podatku nawiązuje do majątku lub jego składników. Podatki tego typu płacone są z dochodów lub przychodów podatnika nie obciążając bezpośrednio jego majątku.

Wielkość podatku od nieruchomości, podobnie jak pozostałe daniny podatkowe regulowane przez ustawę o podatkach i opłatach lokalnych (podatek od środków transportowych, od posiadania psów oraz opłata targowa, miejscowa i administracyjna) podlega ograniczeniu, ze względu na wprowadzenie limitów stawek podatkowych, które samorządowe organa stanowiące nie mogą swoimi uchwałami przekraczać. Limity te określa, od roku 2003, Minister Finansów w obwieszczeniu publikowanym w Monitorze Polskim (Dz. U. z 2003 r. Nr 51, poz. 804). Graniczne stawki ustawowe podlegają rokrocznie waloryzowaniu o oficjalny CPI.

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają (przedmiot opodatkowania):

0. grunty, budynki, budowle a także urządzenia budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Ponieważ, jak już wyżej zostało nadmienione, podstawowym kryterium rozstrzygającym o sposobie opodatkowania gruntów są dane wynikające z ewidencji gruntów i budynków, to wyłączone z opodatkowania podatkiem od nieruchomości, a objęte podatkiem rolnym będą grunty zaliczone w ewidencji gruntów do użytków rolnych oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych, natomiast podatkiem leśnym - grunty ujawnione w tej ewidencji jako las. Wyjątek stanowią lasy i użytki rolne zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza lub leśna, które podobnie jak inne grunty nie zaliczone w ewidencji gruntów i budynków do użytków rolnych oraz lasów podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.

Podmiotami zobowiązanymi do zapłaty podatku są (niezależnie od formy organizacyjno-prawnej):

0. właściciel

1. użytkownik wieczysty

2. samoistny posiadacz

3. w niektórych przypadkach - posiadacz zależny nieruchomości lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do przedmiotu opodatkowania lub wejście w jego posiadanie. Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Terminy i sposoby płatności podatku od nieruchomości

0. osoby fizyczne - w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego

1. osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej - za poszczególne miesiące w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 dnia każdego miesiąca
   - przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie; w przypadku osób fizycznych również w drodze inkasa.

W przypadku osób fizycznych podatek od nieruchomości pobierany jest wraz z podatkiem rolnym i podatkiem leśnym jako łączne zobowiązanie pieniężne doręczane w formie jednego nakazu płatniczego (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie łącznego zobowiązania pieniężnego - Dz. U. z 1999 r. nr 105, poz. 1200).

Podatek rolny

Podatek rolny stanowi przykład podatku majątkowego, w którym posiadanie lub nabycie majątku jest przedmiotem opodatkowania, zaś wymiar podatku nawiązuje do majątku lub jego składników. Podobnie jak podatek od nieruchomości ipodatek leśny, podatek rolny można również uznać za podatek rzeczowy - ponieważ jego konstrukcja i wymiar wiążą się przede wszystkim zpojęciem i właściwościami gospodarstwa rolnego, nie zaś z cechami rolnika.

Z punktu widzenia podmiotów uprawnionych do otrzymania podatków, podatek rolny, zwany niekiedy gruntowym, stanowi wcałości dochód własny gmin. Dalece idące podobieństwo do podatku leśnego i podatku od nieruchomości pozwala uznać go za jedno z najważniejszych źródeł zasilenia podatkowego samorządów, cechujące się stosunkowo prostą konstrukcją, bardzo silnym związkiem zpodstawami terytorialnymi samorządu i realizowanymi zadaniami przez władze lokalne.

Model podatków rolnych, nie jest tak jednorodny jak podatki od nieruchomości, występują też różne formy opodatkowania. Często stosuje się uproszczone formy wymiaru podatku i metody opodatkowania. Bezpośrednie opodatkowanie rolnictwa można podzielić na: podatki dochodowe i podatki gruntowe. Od rodzaju systemu podatkowego w danym kraju zależy czy:

0. dochód z rolnictwa można włączyć do ogólnego dochodu podlegającego opodatkowaniu jako odrębną cedułę podatku dochodowego - i wtedy prawie z reguły jest to podatek państwowy,

1. jest on odrębnym podatkiem od dochodu netto z rolnictwa.

Podatek gruntowy sięga wstecz do wieków średnich, gdy władca czerpał zyski z osiąganych plonów. Podatki gruntowe nakładano na plony z uprawianego obszaru (płacone w naturze lub gotówce) lub na dany grunt (wzależności od wielkości, urodzajności lub wartości gruntów).

Chociaż podatek rolny w Polsce od lat pozostaje podatkiem lokalnym, to wielokrotnie zmieniana była koncepcja tego podatku, jego konstrukcja, a nawet jego nazwa. Podatek ten działał bowiem przez wiele lat jako podatek gruntowy obejmujący według różnych zasad gospodarkę indywidualną i państwową. Podatek rolny w obecnym kształcie stanowi merytorycznie konstrukcję dziwną obejmującą tylko część dochodów rolniczych, płynących z uprawy gruntów rolnych (konstrukcja nieodmiennie odwołuje się do klas bonitacyjnych, jako sposobu ustalania przychodów z działalności rolniczej), a okrojoną o przychody z działów specjalnych produkcji rolnej, które zostały objęte państwowym podatkiem dochodowym.

Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają (przedmiot opodatkowania)

0. grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako: użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym mogą być:

- hektary przeliczeniowe,

- hektary fizyczne.

Od 2003 r. o objęciu gruntu podatkiem rolnym decyduje wpis do klasyfikacji gruntów i budynków gruntu jako użytku rolnego. Grunt użytkowany rolniczo, który w ww. ewidencji nie został sklasyfikowany jako użytek rolny albo zadrzewiony lub zakrzewiony na użytkach rolnych, objęty jest podatkiem od nieruchomości, a w razie sklasyfikowania go w ewidencji jako las - podatkiem leśnym (chyba że jest zajęty na działalność gospodarczą). Kwestię klasyfikacji normuje Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków - Dz. U. Nr 38, poz. 454.

Podmiotami zobowiązanymi do zapłaty podatku są (podatnik podatku rolnego):

0. właściciel,

1. użytkownik wieczysty,

2. samoistny posiadacz (np. osoby, które weszły w posiadanie na podstawie nieformalnych umów kupna sprzedaży zawartych bez udziału notariusza),

3. w niektórych przypadkach - posiadacz zależny gruntów (gdy grunty stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz gdy grunty gospodarstwa rolnego zostały wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników).

Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał tytuł prawny do gruntów lub objęcie gruntów w posiadanie. Obowiązek podatkowy w podatku rolnym wygasa ostatniego dnia miesiąca, wktórym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Czynności i dokumenty związane z podatkiem rolnym

Podatnicy podatku rolnego są obowiązani składać organowi podatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia gruntów, sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru:

0. informacje o gruntach w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego (osoby fizyczne),

1. deklaracje na podatek rolny (korekty deklaracji) w terminie do dnia 15 stycznia roku podatkowego, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i Lasów Państwowych)

Jeżeli grunty stanowią współwłasność (znajdują się w posiadaniu) jednocześnie osoby fizycznej oraz osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej (w tym spółki) nieposiadającej osobowości prawnej - osoba fizyczna składa deklarację na podatek rolny oraz opłaca podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne. W tym przypadku osobie fizycznej nie jest doręczana decyzja (nakaz płatniczy) ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego.

Obowiązek składania informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień i ulg na mocy przepisów ustawy o podatku rolnym.

Terminy i sposoby płatności podatku rolnego

Wszyscy podatnicy płacą podatek rolny w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego:

0. do 15 marca,

1. do 15 maja,

2. do 15 września,

3. do 15 listopada roku podatkowego,

przelewem na konto lub - w przypadku osób fizycznych - również gotówką. O takiej formie poboru podatku, realizowanej przez inkasentów w formie inkasa, decyduje rada gminy. Inkasentem wykonującym odpłatnie swoje obowiązki jest sołtys. Wysokość wynagrodzenia za inkaso określa rada gminy.

Podatek leśny

Obowiązujący obecnie podatek leśny jest stosunkowo nową konstrukcją w polskim systemie podatkowym. Wprowadzony w 1991 r. ustawą o lasach należy do grupy podatków majątkowych, nominalnych, o charakterze rzeczowym i bezpośrednim zasilających w całości budżet gmin. Konstrukcja podatku zbliżona jest do podatku rolnego - co oczywiste, z punktu widzenia budżetów samorządowych podatek leśny jest komplementarny względem podatku rolnego (np. grunty leśne nie wchodzą w skład gospodarstwa rolnego itd.).

Pierwotna konstrukcja podatku leśnego z czasem ulegała znacznej ewolucji, co związane było z koniecznością dokonania w niej zmian związanych z przewartościowaniem filozofii użytkowania lasów jak i pojawieniem się doraźnych zagrożeń dotyczących: nielegalnego pozyskania i obrotu drewnem, braku planów urządzenia lasów (zmiany w planach zagospodarowania wprowadzane są co 10 lat !) i braku dbałości o stan odnowień, a także niekorzystnego wpływu czynników abiotycznych (np. pożary, wiatrołomy), biotycznych (szkodniki drzew) a także atmosferycznych (emisja dwutlenku siarki i związków azotu) na stan polskich lasów. Szczyt Ziemi w Roi de Janeiro przyniósł deklaracje wyznaczające między innymi kierunki zrównoważonego wzrostu i rozwoju, ochrony i użytkowania lasów wszystkich typów, a co ważniejsze, znalazł także swoje odzwierciedlenie w polityce ekologicznej (leśnej) państwa, dążącej do postrzegania lasów jako podstawowego składnika środowiska naturalnego, wymagającego szczególnej troski (Polska zobowiązała się do zwiększenia powierzchni lesistości kraju do roku 2010 do 30%).

Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są lasy - co w ustawie oznacza grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.

W razie zajęcia lasu czy gruntu, na którym była prowadzona gospodarka leśna, na cele pozaleśnej i pozarolniczej działalności gospodarczej obowiązuje podatek od nieruchomości, ustalonych wedle najwyższej stawki przewidzianej dla gruntów, budynków i budowli związanych z taką działalnością. Art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych - Dz. U. Nr 9, poz. 31 ze zm. - ustanawia swoiste pierwszeństwo podatku leśnego i rolnego przed podatkiem od nieruchomości. W razie więc wątpliwości badać trzeba przede wszystkim, czy dany grunt nie jest objęty jedną z tych danin, a gdy się okaże, że nie - uznać, iż obciążony jest podatkiem od nieruchomości.

Las, zgodnie z definicją art. 3 ustawy o lasach, to grunt:

0. o zwartej powierzchni przekraczającej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną - drzewami, krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony, przeznaczonym:

1. do produkcji leśnej lub

2. stanowiącym rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo

3. wpisany do rejestru zabytków,

4. związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych itd. (...)

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej będące:

0. właścicielami,

1. posiadaczami samoistnymi,

2. użytkownikami wieczystymi,

3. w niektórych przypadkach posiadaczami zależnymi lasu (gdy las stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego).

Podmiotem podatku należnego od lasów znajdujących się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych oraz wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa są nadleśnictwa i jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania w podatku leśnym jest powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach wynikająca z ewidencji gruntów i budynków (dawniej hektarów przeliczeniowych ustalanych w relacji do powierzchni i klas bonitacji drzewostanu).

Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku leśnego na obszarze gminy (co ważne, nie wywoła to skutku w postaci obniżenia kwoty wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin).

Terminy i sposoby płatności podatku leśnego

0. osoby fizyczne - w 4 ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego,

1. osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej - za poszczególne miesiące, bez wezwania - do 15 dnia każdego miesiąca.

Płatność podatku jest możliwa przelewem na konto lub - w przypadku osób fizycznych - również gotówką (jeżeli pobór podatku dokonywany jest w formie inkasa np. przez sołtysa). W przypadku osób fizycznych podatek leśny pobierany jest wraz z podatkiem rolnym i podatkiem od nieruchomości jako łączne zobowiązanie pieniężne doręczane w formie jednego nakazu płatniczego (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie łącznego zobowiązania pieniężnego - Dz. U. z 1999 r. nr 105, poz. 1200).

Podatek od środków transportowych

Podatek od środków transportowych pobierany w Polsce mieści się w szerokiej kategorii tzw. podatków transportowych, drogowych itp. spotykanych w ustawodawstwach innych państw. Podatek od pojazdów mechanicznych może odnosić się do podatku od zakupów lub rejestracji pojazdu mechanicznego, okresowych podatków pobieranych za prawo do korzystania np. z płatnych odcinków dróg itd.

Konstrukcja podatku od środków transportowych stosowana w Polsce podlegała znacznym zmianom. Początkowo opłata od środków transportowych (1955 r.) przekształciła się w podatek drogowy, a następnie w podatek od środków transportowych. W roku 1997 dokonano największej dotychczasowej zmiany w podatku, przekształcając jego część w zwiększoną akcyzę od paliw silnikowych (na marginesie można zauważyć, że jeszcze w 2003 r. w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych ustawodawca zamiennie z podatkiem od środków transportowych dopuszcza używanie określenia - podatek drogowy - art. 21 ustawy).

Przedmiot opodatkowania

Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają (art. 8):

0. samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) od 3,5 tony i wyższej,

1. ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej,

2. przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą (DMC) od 7 ton i wyższą,

3. autobusy.

Jedyne wyłączenie z opodatkowania dotyczy przyczep i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton, związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego - art. 8 ust. 5 i 6.

Podstawa opodatkowania wyrażona jest ilościowo i pokrywa się z przedmiotem opodatkowania. Do 31 grudnia 2001 r. podstawą opodatkowania podatkiem od środków transportowych była generalnie dopuszczalna ładowność pojazdu. Obecnie podstawę opodatkowania stanowi dopuszczalna masa całkowita pojazdu (DMC).

Podmiotami zobowiązanymi do zapłaty podatku są:

0. właściciel środka transportu (osoby fizyczne i prawne),

1. jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, na którą środek transportowy został zarejestrowany.

Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany lub nabyty. Obowiązek podatkowy wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany.W miejsce dotychczasowego wykazu środków transportowych, od 2003 r., podatnicy są obowiązani do składania, do dnia 15 lutego każdego roku podatkowego, deklaracji na podatek od środków transportowych wraz z załącznikami o posiadanych środkach transportowych.
Terminy i sposoby płatności podatku od środków transportowych. Podatek wpłaca się w dwóch ratach, bez wezwania:

0. w terminach do dnia 15 lutego

1. do 15 września każdego roku

na rachunek budżetu gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie.

Podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych (karta podatkowa)

O ryczałtach podatkowych Traktowanie ryczałtów podatkowych jako odrębnej kategorii podatków jest z samego założenia błędne. Ryczałt podatkowy jest wyłącznie jedną z technik nakładania podatku, uproszczoną względem techniki podstawowej bazującej na ewidencji przychodów, dochodów, księgach rachunkowych itp. Ryczałt nie wiąże się z konkretną klasą podatków chociaż ze względu na szacunkową formę ustalenia podstawy opodatkowania bywa częściej wykorzystywany w podatkach dochodowych i obrotowych niż np. podatkach majątkowych czy konsumpcyjnych.

Występowanie zryczałtowanych form opodatkowania związane jest z kilkoma przesłankami, pośród których można wymienić: 1)dążenie do ułatwiania wymiaru podatku, gdy nie można ustalić faktów, 2) przy zbyt wysokim obciążeniu podatkowym - zachęcanie podatnika do dostarczenia dokumentów, na których podstawie będzie możliwe obliczenie danego podatku, 3) skłanianie podatników do zachowań akceptowanych przez władze, jeżeli ich obciążenia są niższe, niżby to wynikało z normalnych zasad, 4) zachęcanie podatników-rezydentów do podejmowania czasowej pracy za granicą lub też zamożne osoby fizyczne do osiedlania się w kraju, w którym stosuje się stawkę zryczałtowaną.

Podmiotem podatku opłacanego w formie karty podatkowej są wyłącznie osoby fizyczne (w tym spółki cywilne osób fizycznych)prowadzące określony w ustawie rodzaj gospodarczej działalności.

Osoby fizyczne mogą skorzystać z tej formy opodatkowania, jeżeli złożą odpowiedni wniosek do naczelnika urzędu skarbowego (deklarację PIT 16 - nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego), nie korzystają z usług osób nie zatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę, jak i innych przedsiębiorstw, nie prowadzą innych rodzajów działalności; nie przekroczą określonego limitu zatrudnienia.

Przedmiot podatku. Podatkiem dochodowym opłacanym w formie ryczałtu objęte są następujące rodzaje działalności:

0. usługowa lub wytwórczo-usługowa,

1. detaliczny handel artykułami spożywczymi, rolnymi i ogrodniczymi,

2. obnośny i obwoźny handel artykułami przemysłowymi,

3. działalność gastronomiczna,

4. usługi transportowe,

5. usługi rozrywkowe,

6. sprzedaż posiłków domowych w mieszkaniach,

7. działalność wykonywana w ramach niektórych tzw. wolnych zawodów (pielęgniarka, położna, weterynarz),

8. opieka domowa nad dziećmi i osobami chorymi,

9. usługi edukacyjne.

Zryczałtowany podatek w formie karty podatkowej mogą opłacać także osoby fizyczne, w tym rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne zajmujący się:

0. usługami o charakterze agrotechnicznym i przewozowym, świadczone na rzecz kół łowieckich,

1. usługi polegającymi na przewozie mleka do punktów skupu, zrywce i wywózce drewna z lasu do punktów przeładunkowych oraz przewozie uczniów do szkoły,

2. sprzedaż piasku, żwiru, kamieni, glinki, torfu i innych minerałów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,

3. usługi hotelarskie polegające na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych (w tym wydawanie posiłków), jeżeli łączna liczba pokoi (w tym także w domkach turystycznych) nie przekracza 12,

4. usługi w zakresie wytwórczości ludowej i artystycznej.

Dochodów opodatkowanych w formie karty podatkowej nie łączy się z dochodami z innych źródeł. Nie wyłącza opodatkowania w formie karty podatkowej: prowadzenie przez podatnika działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, w elektrowniach wodnych i wiatrowych, o mocy oddawanej do 5.000 kilowatów, oraz wytwarzanie biogazu; osiąganie przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze - z których przychody (dochody) podlegają odrębnemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach.

Podstawa opodatkowania kształtowana jest przez szereg czynników, praktycznie pozostaje nią dochód lub przychód osiągany przez podatnika z danego rodzaju działalności. Podatek dochodowy w formie karty podatkowej podatnik obniża o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne o ile nie została odliczona od podatku dochodowego.

Podatek od spadków i darowizn

Podatki majątkowe realne nakładane na przeniesienie własności w przypadku śmierci w opinii wielu autorów swoją genezą sięgają wieków średnich. Podatek od spadków i darowizn stanowi jeden z niewielu modeli podatkowych, w którym powtarza się i w podobny sposób rozwiązanych jest wiele elementów konstrukcyjnych. Cechą szczególną podatku od spadków są progresywne stawki opodatkowania, co wskazuje na chęć sprawiedliwego obciążenia podatników, z uwzględnieniem na ogół wielu cech personalnych, wyrażających się w różnego rodzaju ulgach, łącznie z minimum wolnym od opodatkowania. Tego rodzaju modele opodatkowania występują zwykle w krajach silniej rozwiniętych. W wielu krajach, w szczególności mniej zamożnych lub rozwijających się, opodatkowanie spadków i darowizn ma mniejsze znaczenie i dokonywane jest w uproszczonej formie w drodze opłat, znaczków stemplowych lub notarialnie itp.

Z reguły podstawą opodatkowania jest wartość czysta (netto) majątku stanowiącego przedmiot spadku lub darowizny. Podatek w takiej formule obciąża zarządzającego spadkiem lub na wykonawcę testamentu. Stosowana stawka ma ścisły związek w wielkością masy spadkowej a nie stopniem pokrewieństwa pomiędzy spadkodawcą a spadkobiorcą.

Podatkiem objęte jest nabycie przez osoby fizyczne rzeczy i praw majątkowych w drodze:

0. nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1. spadku,

2. darowizny,

3. zasiedzenia,

4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności,

5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu.

6. nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci,

7. nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyłączenie z obowiązku podatkowego:

0. nabycia własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium RP lub praw majatkowych podlegających wykonaniu na terytorium RP, jeżeli żadna ze stron nie była rezydentem ani nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby.

1. nabycia w drodze spadku lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw.

2. nabycie środków:

3. z pracowniczego programu emerytalnego na podstawie rozrządzenia dokonanego przez uczestnika na wypadek jego śmierci lub w drodze spadku,

4. w drodze spadku zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.

Podmiot opodatkowania i powstanie obowiązku podatkowego. Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne (obywatele polscy lub osoby osób mających stałe miejsce pobytu na terenie RP), które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe poprzez spadek, zasiedzenie, dyspozycję wkładcy lub darowiznę.

Obowiązek podatkowy w podatku od spadków podatkowy ciąży na nabywcach własności rzeczy i praw majątkowych a w przypadku darowizn - ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy. Powstanie obowiązku podatkowego uzależnione jest, od sposobu nabycia, lub charakteru prawnego, rzeczy i praw majątkowych.

0. przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku,

1. przy nabyciu w drodze zapisu lub dalszego zapisu - od daty ogłoszenia testamentu,

2. przy nabyciu z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania tego polecenia,

3. przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części,

4. przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci - z chwilą śmierci wkładcy,

5. przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń,

6. przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia,

7. przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie,

8. przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności.

Podstawą opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), powiększona o odszkodowanie należne z tytułu ubezpieczenia ubytków rzeczy, i pomniejszona o kwotę wolną od podatku. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

0. do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,

1. do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych,

2. do grupy III - innych nabywców.

Kwoty wolne od podatku są zróżnicowane w zależności od stopnia pokrewieństwa pomiędzy beneficjentem a darczyńca lub spadkodawcą. Aktualne(od stycznia 2003 r.) kwoty wolne od podatku wynoszą odpowiednio:

0. 9 637 zł wartości czystej - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (także darowizny na cele mieszkaniowe),

1. 7 276 zł wartości czystej - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,

2. 4 902 zł wartości czystej - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Podatek od posiadania psów

Z punktu widzenia kształtu systemu podatkowego, podatek od posiadania psów można zakwalifikować do grupy podatków bezpośrednich, rzeczowych i konsumpcyjnych (nomen omen). Podatek od posiadania psów jest podatkiem samorządowym, stanowiącym w całości dochód własny gmin. W państwach europejskich podatek od posiadania psów pojawił się powszechnie w XIX w., kiedy to posiadanie psów traktowano jako przejaw luksusu. Zaznaczyć należy, że obecnie w wielu krajach podatek obciąża głównie właścicieli psów łowieckich, w ten sposób podatek nawiązuje w pewnym stopniu do dawnego motywu opodatkowania przejawów luksusu. Z czasem uzasadniano utrzymanie tego obciążenia celowością i motywami sanitarno-porządkowymi.

Podmiotem zobowiązanym do zapłacenia podatku są wyłącznie osoby fizyczne.

Przedmiotem opodatkowania jest posiadanie psa.

Podstawa opodatkowania jest wyrażona ilościowo i jest nią ilość posiadanych psów.

Stawki podatku od posiadania psów są stawkami kwotowymi, ustalanymi przez rady gmin. W przypadku nieuchwalenia stawek stosuje się stawki obowiązujące w roku poprzedzającym rok podatkowy. Uchwalane stawki nie mogą jednak przekroczyć poziomu określonego pierwotnie w ustawie lub rozporządzeniu Ministra Finansów.

Terminy i sposoby płatności podatku od posiadania psów ustalane są przez rady gmin. Przykładowo we Wrocławiu podatek jest płatny bez wezwania w terminie do 31 grudnia 2004 r. do kasy miejskiej lub na rachunek UM.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek przez część autorów jest traktowany jako swoista forma podatku przychodowego (obrotowego) od transakcji przenoszenia własności rzeczy i praw majątkowych, a w tym niezawodowej sprzedaży towarów i usług. Można go również uznać za jedną z form podatku majątkowego (sensu largo) od nabycia lub zbycia praw majątkowych i od przyrostu wartości majątku. Nadmieńmy, że tego rodzaju podatek (opłata) jest konstrukcją rozpowszechnioną w krajach wysoko uprzemysłowionych, w których różne formy umów cywilnych i handlowych są bardzo rozwinięte. Stawki podatku (opłaty) są z reguły proporcjonalne i uzależnione od dwóch czynników - rodzaju nabytego prawa i rodzaju rzeczy.

Podatek od czynności cywilnoprawnych należy do najmłodszych danin publicznych w Polsce. Wprowadzono go w roku 2001 częściowo w miejsce opłaty skarbowej. W zamyśle autorów podatek miał stanowić dochód powiatów samorządowych, ostatecznie jednak stał się dochodem własnym gmin.

Przedmiot opodatkowania

0. czynności cywilnoprawne (umowy) wymienione w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zmiany tych umów,

1. orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.

Ustawa zawiera grupę czynności cywilnoprawnych wyłączonych z opodatkowania (art. 2) m. in.:

0. sprawy alimentacyjne, związane z ubezpieczeniem społecznym, wyborami, zatrudnieniem, świadczeniami związanymi z zatrudnieniem, nauką, zdrowiem,

1. umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego zawieranej w związku z realizacją roszczeń wynikających z ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska; umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym,

2. czynności podlegające przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych; podlegające przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych,

3. czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku.

Nowelą z 2003 r. całkowicie zrezygnowano z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych umów poręczenia.

Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.
Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są:

0. notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego,

1. nabywcy rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub do dalszej sprzedaży.

Powstanie obowiązku podatkowego

0. z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, a w przypadku gdy płatnikami są nabywcy rzeczy przeznaczonych do przerobu lub odprzedaży - z chwilą wypłacenia należności. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność

1. z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną

2. z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody

3. z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność jej dokonania; w tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.

Obowiązek podatkowy w przypadku ustanowienia hipoteki powstaje z chwila złożenia oświadczenia o jej ustanowieniu lub z chwilą zawarcia umowy o jej ustanowieniu (brak wpisu do księgi wieczystej pomimo zawarcia umowy powoduje skutek w postaci zwrotu podatku).

Sposób zapłaty podatku. Zapłaty podatku dokonuje się bądź bezpośrednio w kasie właściwego urzędu skarbowego, bądź na rachunek bankowy tego urzędu w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Organem skarbowym w podatku od czynności cywilnoprawnych są właściwe miejscowo urzędy skarbowe.

Opłata skarbowa

Danina od odpłatnego przeniesienia praw majątkowych - opłata skarbowa - od dawna występuje w większości ustawodawstw państw europejskich(*). Jest zaliczana do form świadczeń konsumpcyjnych, pośrednich. To co wyróżnia opłaty skarbowe z systemu danin publicznych to postać poboru. Mogą to być znaczki skarbowe wypuszczane przez administrację publiczną, pieczęcie umieszczane na dokumentach, a także wpłaty pieniężne ustalane i pobierane albo przez organy administracji publicznej lub też przez notariuszy, lub inne instytucje do tego upoważnione. Taka postać poboru opłat bezpośrednio wymusza stosowanie stawek kwotowych, rzadziej proporcjonalnych lub progresywnych. Za odrębną formę danin od nieodpłatnego przeniesienia praw majątkowych, uzupełniającą podatki obrotowe (np. podatek VAT) uznaje się opłaty stemplowe (podatki pobierane przy czynnościach cywilnoprawnych).

Przedmiotem tej opłaty, co do zasady, są tylko te przedmioty, które są wymienione expressis verbis w przepisie art. 1 ust. 1 ustawy o opłacie skarbowej. Ze względu na ich charakter można je przyporządkować do jednej z 5 grup:

1) podania (żądania, wnioski, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań:

0. w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej,

1. podania i załączniki do podań, zaświadczenia i zezwolenia wydawane przez podmioty inne niż organa administracji rządowej i samorządowej w ramach zadań z zakresu administracji publicznej wykonywanych przez te podmioty,

2) czynności urzędowe dokonywane na podstawie zgłoszenia lub na wniosek zainteresowanego,

3) zaświadczenia wydawane na wniosek zainteresowanego,

4) zezwolenia (pozwolenia, koncesje) wydawane na wniosek zainteresowanego,

5) dokumenty:

0. stwierdzające ustanowienie pełnomocnika i ich odpisy (wypisy),

1. weksle,

2. dokumenty zwierające oświadczenie woli poręczyciela.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłaty skarbowej są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, jeżeli wystawiają (sporządzają) dokumenty, składają podania i załączniki do podań, albo jeżeli na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowych lub wydaje zaświadczenia albo zezwolenia.

Płatnikami opłaty skarbowej są notariusze - od sporządzanych przez nich dokumentów.

Powstanie obowiązku zapłaty opłaty skarbowej

0. z chwilą wniesienia podania lub złożenia załącznika (podanie od którego nie uiszczono opłaty skarbowej pozostawia się bez rozpatrzenia),

1. z chwilą dokonania zgłoszenia lub wystąpienia z wnioskiem o dokonanie czynności urzędowej, a jeżeli w wyniku tej czynności ma być wydany dokument - z chwilą wydania tego dokumentu,

2. z chwilą wydania zaświadczenia lub zezwolenia,

3. z chwilą wystawienia (sporządzenia) dokumentu.

Podstawa opodatkowania. "Podstawa jest zróżnicowana nie sprecyzowana. Powinna zależeć od rodzaju składanego pisma, podania, rodzaju i pracochłonności przedsięwziętej czynności urzędowej jak również kosztów działania urzędu. Wyjątkowo podstawa może być określona kwotowo: wartość limitu obrotu rocznego alkoholem, bądź ilościowo: ilość m2 powierzchni użytkowej budynku, na budowę którego uzyskuje się zezwolenie".

Opłata eksploatacyjna

Polską opłatę eksploatacyjną należy zaliczyć do stosunkowo szerokiej grupy opłat płaconych przez przedsiębiorstwa górnicze na rzecz państwowych lub innych właścicieli za prawo eksploatacji zasobów mineralnych. Opłaty tego rodzaju najczęściej pobierane są w jednej z trzech form:

1) opłat za prawo eksploatacji (w Polsce stanowią w całości dochód Skarbu Państwa),

2) opłat od ilości lub wagi wydobytych minerałów,

3) czynszu za eksploatację terenu.

Opłaty tego rodzaju podlegają odliczeniu przy obliczaniu zysków z działalności.

Opłata eksploatacyjna znakomicie wpisuje się w dyskusję nad wyodrębnieniem, w ramach systemu danin publicznych, kategorii tzw. danin koncesyjnych, które uzupełniać by miały opłaty za korzystanie z urządzeń publicznych i opłaty za czynności administracyjne. Kategoria ta obejmowałaby daniny nakładane za korzystanie z zasobów środowiska naturalnego, traktowanych jako przypadek szczególny opłat za udzielenie praw. Nakładając daninę koncesyjną, państwo reguluje dostępu do deficytowych dóbr naturalnych, względnie ogranicza pewnego rodzaju działalność gospodarczą stwarzającą zagrożenie dla środowiska naturalnego. Zasadniczo za wprowadzeniem tego rodzaju opłaty przemawiać muszą ważne względy merytoryczne inne niż czysto fiskalne np. ochrona ograniczonych, częściowo nieodnawialnych zasobów wodnych, leśnych itd. Poważnym problemem w przypadku danin koncesyjnych jest ustalenie ich wysokości. Dla porządku dodajmy, że część autorów zrównuje opłatę eksploatacyjną z podatkiem obrotowym (dawniej opłata wymierzana była jako procent ceny sprzedaży kopaliny) odmawiając jej elementu ekwiwalentności charakterystycznego dla opłat; inni kwalifikują opłatę eksploatacyjną jako podatek środowiskowy.

Przedmiotem opłaty eksploatacyjnej, zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze, jest:

0. koncesjonowane wydobywanie kopalin ze złoża - art. 84 ust. 1ustawy,

1. koncesjonowana działalność inna niż określona w art.84 ust. 1 - art. 85 ust. 1 ustawy,

2. działalność regulowana ustawą a prowadzona bez wymaganej koncesji lub z rażącym naruszeniem jej warunków - art. 85a ustawy:

3. polegająca na wydobywaniu kopaliny bez wymaganej koncesji lub z rażącym naruszeniem jej warunków - art. 85a ust. 1,

4. polegająca na prowadzeniu działalności innej, niż określona w art. 85a ust. 1, bez wymaganej koncesji lub z rażącym naruszeniem jej warunków - art. 85a ust. 3.

Koncesjonowania wymaga (art. 2 i 15) działalność gospodarcza w zakresie: poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych (z wyjątkiem takiej działalności prowadzonej w odkrywkowych wyrobiskach górniczych).

Prowadzenie działalności bez koncesji lub z naruszeniem jej zasad jest objęte przepisami karnymi (art. 119-127).

Podmiotem zobowiązanym do wniesienia opłaty jest każdy podmiot wydobywający kopalinę lub prowadzący inną działalność regulowaną ustawą Prawo geologiczne i górnicze, niezależnie od tego czy posiada, czy też nie koncesję na taką działalność. Podmiot posiadający koncesję nazywany jest przedsiębiorcą.

Podmiotem uprawnionym do otrzymania opłaty są NFOŚiGW (40%) i gminy (60%).

Stawki opłaty eksploatacyjnej mają charakter kwotowy (dawniej procentowy) lub stanowią tzw. krotności (dla działalności prowadzonej bez koncesji). Stawki są zróżnicowane w zależności od:

0. rodzaju pozyskiwanej kopaliny,

1. charakteru prowadzonej działalności: wydobywanie kopalin ze złoża (art. 84 ust. 1), pozostała działalność (art. 85),

2. charaktery eksploatacji złoża (eksploatacja kopaliny głównej i towarzyszącej),

3. czasu, na jaki koncesja została wydana,

4. odrębne stawki dotyczą przypadków działalności prowadzonej bez koncesji lub z naruszeniem zasad koncesji.

Opłaty miejscowe

Opłata targowa. Jedna z najstarszych danin publicznych w Polsce stanowiąca w całości dochód własny gmin. Zobowiązanie z jej tytułu powstaje bez udziału organu podatkowego, w drodze wystąpienia okoliczności faktycznych, z zaistnieniem których przepisy prawa łączą powstanie zobowiązania.

Opłata targowa uznawana jest za uproszczoną formę opodatkowania sprzedaży dokonywanej na targowiskach. Przemawia za tym m.in.: fakt odprowadzania daniny niezależnie od innych opłat za korzystanie z urządzeń targowych; brak zwolnienia sprzedawców od obowiązku podatkowego w zakresie innych zobowiązań publicznoprawnych w przypadku zapłaty opłaty targowej; włączenie z opłaty podmiotów, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach. W tym kontekście trudno również mówić o typowo ekwiwalentnym charakterze opłaty targowej.

Przedmiotem opłaty targowej jest sprzedaż dokonywana na targowiskach (niezależnie od tego, czy jest to targowisko prowadzone przez gminę, czy osobę prywatną). Podmiotami zobowiązanymi do wniesienia opłaty są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Za targowiska uważa się wszelkie miejsca, w których prowadzony jest handel, w tym targowiska pod dachem oraz hale używane do targów, aukcji i wystaw. Węższa definicja targowiska, pojawiająca się w orzeczeniach NSA w związku z funkcjonowaniem opłaty targowej, znajdowała się w dekrecie z dnia 2 sierpnia 1951 r. o targach i targowiskach. Ostatecznie jednak dekret został uchylony ustawą z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej.

Podstawa wymiarowa w opłacie targowej nie jest jasno określona w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Może nią być rozmiar prowadzonej działalności handlowej, wielkość obiektu służącego do sprzedaży, powierzchnia sprzedaży, liczba punktów sprzedaży, ładowność pojazdu, typ pojazdu itp. W praktyce konkretyzacja podstawy następuje w uchwałach rad gminnych.

Obowiązek podatkowy. Obowiązek podatkowy z tytułu opłaty targowej powstaje z chwilą przystąpienia do wykonywania sprzedaży na targowisku, a przynajmniej z wyjściem z ofertą sprzedaży, polegającą na wystawieniu towaru z oznaczeniem jego ceny.

Stawki w opłacie targowej mają generalnie charakter kwotowy. Ustawa określa jedynie nieprzekraczalną, maksymalną kwotę stawki (w 2004 r. wynosiła ona 579,32 zł dziennie), które samorządowe organa stanowiące nie mogą swoimi uchwałami przekraczać. Ustawowa stawka opłaty targowej ulega corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku, w którym stawki ulegają podwyższeniu, w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Podwyższenia dokonuje minister właściwy do spraw finansów publicznych w drodze obwieszczenia w "Monitorze Polskim" (Dz. U. z 2003 r. Nr 51, poz. 804).

Opłata miejscowa. Dawna opłata kuracyjna, następczyni taksy i opłaty kuracyjnej nazywana opłatą klimatyczną. Ujmując rzecz odrobinę żartobliwie - jedyna danina publiczna w Polsce, której wielkość zależy od pogody. Wszystkie te określenia i sformułowania odnoszą się do opłaty miejscowej.

Opłata miejscowa regulowana jest przez ustawę o podatkach i opłatach lokalnych. Zobowiązanie z jej tytułu powstaje bez udziału organu podatkowego, w drodze wystąpienia okoliczności faktycznych, z zaistnieniem których przepisy prawa łączą powstanie zobowiązania. Z punktu widzenia systemu podatkowego jest w całości dochodem własnym gmin, przy czym o dosyć ciekawej zasadzie wskazywania podmiotów uprawnionych - w wykazie sporządzanym przez odpowiedniego miejscowo wojewodę w porozumieniu z ministrem środowiska.

Przedmiotem opłaty miejscowej jest czasowy pobyt w celach wypoczynkowych, zdrowotnych szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach. Poza oczywistymi warunkami jak: korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe, odpowiednie warunki umożliwiających pobyt ludzi w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych, gminy muszą wykazać m. in., że na ich terenie nie znajdują się zakłady zanieczyszczające środowisko. Nie wszystkie gminy które mają walory krajobrazowe i turystyczne oraz odpowiednią infrastrukturę, mogą pobierać opłatę miejscową. Istnieją dodatkowo warunki formalnoprawne, którym gmina musi sprostać. Najważniejszy to złożenie stosownego wniosku i uzyskanie wpisu na listę gmin uprawnionych do pobierania opłaty, którą sporządza wojewoda po uzgodnieniu wniosku z ministrem właściwym do spraw środowiska. Obok wniosku gmina składa również specjalną ankietę. W ankiecie znajdują się pytania dotyczące m.in. jakości i czystości wody, zagrożeń ekologicznych, hałasu, spalin, ilości miejsc noclegowych, gastronomicznych, handlowych, krajobrazu, plaży, przystani i bibliotek.

Podmiotami zobowiązanymi do wniesienia opłaty są wyłącznie osoby fizyczne.

Podstawa wymiaru jest liczba dni pobytu czasowego w miejscowości posiadającej walory opisane ustawą, z których wynika prawo poboru opłaty.

Stawki opłaty Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych nakłada na rady gmin obowiązek uchwalenia wysokości stawek opłat obowiązujących na ich terenie. Ustawa, z jednym wyjątkiem, nie różnicuje stawek opłaty miejscowej gminach, które tym samym nabywają znaczną swobodę w kształtowaniu stawek opłaty miejscowej na swoim terenie. Ustawa wprowadza podstawowe rozróżnienie na gminy uzdrowiskowe i pozostałe oraz nieprzekraczalne limity górnych stawek jakie mogą być przyjęte przez rady gmin w swoich uchwałach. Ponieważ stawka opłaty miejscowej nie stanowi dużego obciążenia dla budżetów osobistych, w praktyce uchwalane są stawki zbliżone do maksymalnych. Stawka ustawowa w 2004 r. wynosi 3,22 zł dziennie dla gmin uzdrowiskowych i 1,61 zł dla pozostałych gmin, na terenie których pobierana może być opłata miejscowa.

Opłata administracyjna. Czynności urzędowe wykonywane przez organa administracji publicznej stanowią klasyczny przykład podstawy do nałożenia opłaty. W polskim systemie danin publicznych podstawa ta wykorzystywana jest głównie w opłacie skarbowej i uzupełniającej wobec niej opłacie administracyjnej - art. 18 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Opłata administracyjna w całości stanowi dochód własny gmin. Zobowiązanie z jej tytułu powstaje bez udziału organu podatkowego, w drodze wystąpienia okoliczności faktycznych, z zaistnieniem których przepisy prawa łączą powstanie zobowiązania.

Przedmiotem opłaty miejscowej są za czynności urzędowe wykonywane przez organy gminy, wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Chociaż przedmiot opłaty administracyjnej określony jest dosyć lakonicznie to łatwiej wskazać czynności, które nie są objęte opłatą niż jej dotyczą.

Wyłączenie z opłaty dotyczy wszelkich czynności objętych przepisami o opłacie skarbowej, także zwolnionych z opłaty. Wprowadzenie przez rady gmin opłaty administracyjnej od takich czynności urzędowych niszczyłoby praktycznie ulgi i zwolnienia od opłaty skarbowej, przewidziane w przepisach ustawowych.

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłaty skarbowej są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Podstawa wymiarowa w opłacie administracyjnej nie jest jasno określona - charakter opłaty nakazuje wiązać podstawę z kosztem świadczeń publicznych - stopniem pracochłonności czynności urzędowych.

Stawki opłaty administracyjnej w praktyce są bardzo zróżnicowane. Jest to wynikiem określenia w ustawie jedynie ich maksymalnej wysokości, która aktualnie nie może przekroczyć 193,31 zł. Natomiast konkretne stawki muszą być określane przez rady gmin w stosownej uchwale.

Opłata za usuwanie drzew i krzewów

Sprawy usuwania zieleni zgodnie z prawem reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usuwanie drzew lub krzewów (Dz.U. 2003 nr 99 poz. 906). Rozporządzenie poza zmianami o charakterze formalnym (wymogi UE) wprowadziło dwie ważne regulacje dotyczące ulg w opłatach:

0. usunięcie drzew lub krzewów przez przedsiębiorców (tylko osoby fizyczne) w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą ustala się z zastosowaniem współczynnika 0,1 - co oznacza, że stawki dla nich stanowią 1/10 stawek z tabeli opłat !

1. usunięcie topól (mieszańców euroamerykańskich) i klonu jesionolistnego objęto również 90% ulgą w opłacie.

Sprawy kar za nielegalne usuwanie drzewi krzewów i niszczenie zieleni regulują dwa rozporządzenia:

1) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie jednostkowych stawek kar za usuwanie drzew lub krzewów (Dz.U. 2003 nr 99 poz. 907);

2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie trybu nakładania kar pieniężnych za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia oraz za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów (Dz.U. 2003 nr 113 poz. 1074). jako zasadę można przyjąć, że kary są dwukrotnie wyższeod normalnych opłat. Należy jednak pamiętać, że:

0. ustawodawca łagodnie potraktował usunięcie bez zezwolenia drzew obumarłych - zapłacimy tylko 10% kary należnej.

1. surowiej potraktował przypadki usunięcie drzewa bez zezwolenia na obszarze ochrony uzdrowiskowej alba na terenie parku, zieleńca, bulwaru, promenady i zieleni osiedlowej, a takie na nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków - zapłacimy stawki wyższe o 50% (ale za to legalna opłata nie jest już podwyższana na takich terenach o 100%)..

2. osoby fizyczne mogą jednak liczyć na łagodniejsze traktowanie - kary dla nich stanowią tylko 10% kary wynikającej z tabeli kar,

3. wymierzenie kary może być zawieszone na wniosek władającego terenem na okres 3 lat - o karze zadecyduje stan drzewa po tym okresie,

4. nawet wówczas, gdy drzewo lub krzewy zachowały żywotność nakłada się zawsze karę w wysokości 1% kary wynikającej z tabeli kar.

W tabeli scalono obowiązujące stawki opłat (na zielono) i kar (na czerwono).

Rodzaj zieleni stawki jednostkowe opłat za usunięcie 1m2 stawki jednostkowe kar pieniężnych za 1m2

krzewy obecnie nie są regulowane

trawinki 129,90 zł (do lipca 2003 r. 45,6 zł)

kwietniki (do lipca 2003 r. 395,2 zł)

Opłaty drogowe

Opłaty parkingowe i za wjazd do stref śródmiejskich

Zgodnie z art. 13 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych - (t.j. Dz. U. z 200 r. Nr 71, poz. 838 z późn. zm.) korzystanie z dróg publicznych może być uzależnione od wniesienia opłat drogowych. Opłaty mogą być pobierane m. in:

0. za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach,

1. wjazd i poruszanie się po drogach strefy śródmiejskiej (stanowiona przez radę gminy),

2. przeprawy promowe na drogach publicznych,

3. przejazdy po drogach publicznych pojazdów samochodowych o gabarytach i ciężarze przekraczających dopuszczalne normy ( w ostatnim przypadku pobierane są kary pieniężne).

W przypadku stref śródmiejskich stawki opłat, zwolnienia są określane przez radę gminy. Opłaty pobierane w strefach śródmiejskich są dochodem gminnym.

Opłata prolongacyjna

Opłata prolongacyjna pobierana jest na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1994r. - Ordynacja podatkowa i chociaż to brzmi paradoksalnie, pośrednio o jej wielkości decyduje Rada Polityki Pieniężnej na mocy przysługujących jej prerogatyw.

Opłatę tę wnoszą podatnicy którym, na mocy decyzji organu podatkowego, odroczono lub rozłożono na raty zapłatę należnego podatku. Wprowadzenie opłaty miało na celu uniknięcie sytuacji, w której odroczenie płatności podatku staje się formą bezpłatnego kredytu dla podatnika.

Opłatę prolongacyjną kalkuluje się w relacji do stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, a te z kolei w relacji do stopy kredytu lombardowego, która ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Opłata prolongacyjna stanowi 50% wartości odsetek za zwłokę, te zaś stanowią 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego.

Stopa lombardowa ulega obniżeniu lub podwyższeniu w stopniu odpowiadającym obniżeniu lub podwyższeniu podstawowej stopy oprocentowania tego kredytu, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie. Opłata prolongacyjna od lipca 2003 r. wynosi 6,75 proc. w stosunku rocznym (odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych wynoszą w stosunku rocznym 13,5 proc). Stawki odsetek za zwłokę ogłasza w "Monitorze Polskim" minister finansów.

Wysokość opłaty prolongacyjnej jest wyliczana według stawki obowiązującej w dniu wydania decyzji o odroczeniu płatności albo o rozłożeniu podatku na raty (art. 57 ordynacji podatkowej).

Samoopodatkowanie mieszkańców

Jest to jedna z najbardziej oryginalnych koncepcji finansowania zadań publicznych, realizowana drogą nałożenia ciężarów finansowych o charakterze zbliżonym do podatków, w drodze referendum, przez samych mieszkańców. Samą koncepcję można by uznać żartobliwie za prapodatek, chociaż jak żadna inna oddaje ona ducha samorządności.

Kwestie samoopodatkowania mieszkańców reguluje przede wszystkim ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym - Dz. U. z 2000 r. Nr 88 poz. 985. Obok tego aktu prawnego samoopodatkowanie, jako źródło dochodów samorządowych, wymieniane jest w art. 54, ust. 2, pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 (t.j.). Pewnego rodzaju ciekawostką jest brak bezpośredniej wzmianki o samoopodatkowaniu, w podstawowym dla dochodów samorządowych akcie prawnym, ustawie z 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1998-2003 - Dz. U. z 1998 r. Nr 150 poz. 983 z późn. zm. Poczynając od 1999 r. samoopodatkowanie włączono pod art. 4 ust. 10 jako "inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów".

Podmiot samoopodatkowania są wszelkie podmioty zamieszkałe, lub mające swoją siedzibę na terenie gminy. Ze względu na terytorialnie ograniczony zasięg samoopodatkowania, kontrowersje budzi kwestia obciążania daniną osób, które nie zamieszkiwały na terenie gminy w okresie, gdy referendum było przeprowadzane.

"Opodatkowanie" innych podmiotów niż osoby fizyczne jest nadinterpretacją normy zawartej w art. 12 ustawy o samorządzie gminnym.

Stawki podatkowe są najczęściej stawkami kwotowymi, przy czym określa się stawkę minimalną wpłaty, pozostawiając woli mieszkańców wyższe kwoty świadczeń.

Pozostałe elementy techniki podatkowej -stawki, przedmiot opodatkowania, podstawa opodatkowania, zwolnienia, ulgi - określane są w uchwałach rad gminnych w sprawie referendum gminnego i mogą być tym samym mocno zróżnicowane w skali kraju.

Podatek kastralny

Podatek katastralny - jeden ze sposobów opodatkowania nieruchomości, w którym wysokość podatku jest uzależniona od wartości katastralnej nieruchomości.

Uważa się, że podatek katastralny realizuje jedną z zasad prawa podatkowego - tzw. sprawiedliwość podatkową. Sprawiedliwość podatkowa wymaga, by podatek był płacony proporcjonalnie do wartości nieruchomości, tzn. najmniej obciążał podatników posiadających mały majątek. Obecnie w Polsce wysokość opodatkowania nieruchomości jest uzależniona od powierzchni (nieruchomości gruntowe i budynkowe) oraz od wartości służącej do obliczania amortyzacji (budowle). Opodatkowanie według powierzchni prowadzi do tego, iż podatnicy mający nieruchomości o tej samej powierzchni — jeden w atrakcyjnym miejscu w centrum miasta, drugi na jego obrzeżach — płacą taki sam podatek, mimo że wartość ich nieruchomości jest inna. Możliwe jest wprowadzenie ulgi podatkowej lub obniżonej stawki podatku dla głównego miejsca zamieszkania (miejsce zameldowania lub np. adres używany do celów podatkowych) właściciela będącego osobą fizyczną. Przyjęcie podatku katastralnego może wpłynąć korzystnie na podaż nieruchomości.

Podmiot opodatkowania. Podatkiem objęci są właściciele nieruchomości, lub - w przypadku prawa wieczystego użytkowania nieruchomości Skarbu Państwa i gminy - użytkownicy władający nieruchomością.

Przedmiot opodatkowania. Wszelkie nieruchomości klasyfikowane wg przepisów kodeksu cywilnego: grunty, budynki, budowle oraz inne konstrukcje wzniesione na gruncie i trwale z nim związane. Dla celów podatku katastralnego nieruchomości pozarolnicze i pozaleśne zostaną zróżnicowane w zależności od ich przeznaczenia na nieruchomości służące celom gospodarczym, nieruchomości służące potrzebom osobistym (mieszkaniowym lub publicznym) oraz nieruchomości służące na wynajem.

Podstawa opodatkowania. Podstawę opodatkowania stanowi procent wartości nieruchomości określonej zgodnie z przepisami ustawy o katastrze nieruchomości. Przy czy wartość ta ustalana będzie głównie metodą kapitałową* - wg faktycznej bieżącej wartości. W przypadku budynków i budowli będących przedmiotem wynajmu ustalono wartośc w oparciu o wartość czynszową - czyli wg dochodowości nieruchomości tj. czynszu realnego lub hipotetycznego.

Stawki podatkowe charakteryzować się będą zróżnicowaniem w zależności od rodzaju (przeznaczenia) nieruchomości. Ustalaniem wysokości stawek zajmóją się rady gminy, w granicach wyznaczonych przez ustawę.

Bibliografia:

1) http://www.finanse_lokalne.republika.pl/

2) Leksykon Samorządu Terytorialnego. pod red. M. Chmaja. Warszawa: Graf-Punkt 1999 r. s.156

3) http://pl.wikipedia.org/wiki/