Drzewostan

Drzewostan

Definicja drzewostanu

Drzewostanem nazywamy zespół drzew tworzących główny składnik leśnej szaty roślinnej, które rosnąc w bliskim sąsiedztwie, wzajemnie oddziałują na siebie i wraz z innymi komponentami lasu kształtują warunki środowiska leśnego, a przy tym same w swym indywidualnym i zespołowym życiu pozostają pod wielostronnym wpływem tego środowiska (Obmiński 1977).



Drzewostan to część lasu różniąca się od swego otoczenia sposobem powstania, wiekiem, składem gatunkowym, zwarciem, zagęszczeniem, jakością techniczną drzew, siedliskiem, obecnością nalotów lub podrostów, która wymaga odrębnego sposobu zagospodarowania.



W Instrukcji Urządzania Lasu w grupie kategorii użytkowania – grunty leśne zalesione wymienione są drzewostany, tj.:



Fitoklimat leśny tworzy się dopiero wtedy, gdy uprawa osiąga zwarcie. Stopniowo wraz z rozwojem drzewostanu powstaje przestrzeń zamknięta pod jego sklepieniem. Wnętrze drzewostanu kontaktuje się z przestrzenią otwartą poprzez ażurowy okap koron drzew i ściany boczne.



Ryc. 1. Fitoklimat leśny wewnątrz drzewostanu.

Tabela. 1. Porównanie fitoklimatu leśnego z klimatem terenu otwartego.



Znaczenie okrajka leśnego. Przystosowania morfologiczne drzew do warunków klimatycznych panujących na okrajku.



Drzewostan iglasty powinien posiadać okrajek złożony z drzew tego samego gatunku dlatego, że drzewa liściaste nie zapewniają pełnej ochrony drzewom rosnącym wewnątrz drzewostanu w ciągu całego roku.



Ściana lasu – boczna powierzchnia styku lasu z jego sąsiedztwem.

Ściana odkryta – las sąsiaduje z polem.

Ściana zakryta – drzewostan sąsiaduje z innym, który odróżnia się wiekiem, strukturą lub składem gatunkowym.

Brzeg drzewostanu

Brzeg drzewostanu – obejmuje ścianę lasu oraz część lasu szerokości 5 – 10 m.

Brzeg otwarty nie ma okrajka,

Brzeg zamknięty posiada wykształcony okrajek, który oddziela drzewostan od przestrzeni otwartej i przyczynia się do powstania fitoklimatu leśnego.

Cechy drzewostanu

Drzewostany można klasyfikować ze względu na następujące cechy:

1. pochodzenie,

2. wiek,

3. wysokość,

4. grubość,

5. wielkość,

6. skład gatunkowy,

7. budowę,

8. zagęszczenie,

9. zwarcie,

10. strukturę,

11. jakość.

1. Pochodzenie drzewostanu

Drzewostany pochodzą z odnowienia naturalnego (samosiewu, odrośli) lub z odnowienia sztucznego (siewu lub sadzenia). Te z samosiewu charakteryzują się większym zróżnicowaniem zagęszczenia, wieku, wysokości i grubości drzew.

Trudno określić pochodzenie starszych drzewostanów, gdyż nawet równowiekowe mogą pochodzić z samosiewu. Trzebież dolna powoduje wyrównanie wysokości i grubości drzew w starszym wieku.



Drzewostan może być pochodzenia wegetatywnego (z odrośli) tworząc las niskopienny lub generatywnego (z nasion), kiedy powstaje las wysokopienny. Gdy na tej samej powierzchni występują drzewa pochodzące z odrośli lub z nasion tworzy się tzw. las połączony.





Częściej występują odrośle z pnia niż z korzenia. W młodości odrośle szybciej przyrastają niż siewki korzystając z wody i substancji pokarmowych dostarczanych przez stare korzenie. W późniejszym wieku przyrosty znacznie słabną, co wyraźnie widać na przekroju poprzecznym pnia.

Z wielu pędów wyrastających z jednego pniaka pozostawia się zwykle tylko jeden.

Z odrośli odnawiają się olsze, dęby, wiązy, osika i grab. Zdolność tworzenia odrośli mają nieliczne gatunki iglaste: cis, tuja i sosna smołowa, przez odkłady może rozmnażać się świerk przy górnej granicy lasu.



Drzewostany odroślowe są krótkowieczne, wykazują mniejszą zdrowotność i produkują słabszej jakości drewno, chociaż zależy to silnie od siedliska. Drzewostany odroślowe z wiekiem szybko się degenerują na skutek starzenia się komórek i chorób grzybowych.



Drzewostany pochodzenia generatywnego rosną początkowo wolno, ale są zdrowsze i długowieczne w porównaniu do odroślowych.

Wykształcają proste i gonne strzały, wąskosłoiste drewno, mają prawidłowy pokrój.

Drzewa obradzają w nasiona dopiero po osiągnięciu fizjologicznej dojrzałości, która silnie zależy od warunków świetlnych wzrostu: w miejscu otwartym lub na okrajku wcześniej zakwitają niż w zwarciu.

2. Wiek drzewostanu

Drzewostany równowiekowe (jednowiekowe) – przy zagospodarowaniu rębnią zupełną i stosowaniu sztucznego odnowienia.

Drzewostany różnowiekowe (wielowiekowe) – lasy zagospodarowane bezzrębowo (przerębowo) lub metodą zrębowo-przerębową.



Nie istnieją drzewostany idealnie równowiekowe ze względu na przelegiwanie nasion, pozostawienie samosiewów, dosiewanie się gatunków lekkonasiennych, wysadzanie gatunków wolnorosnących z awansem wieku, poprawki.





Młodsze drzewostany są równowiekowe, gdy różnice wieku nie przekraczają 10 lat, a starsze 20 lat.

Wiek drzewostanu określa się na podstawie:

3. Wysokość drzewostanu. Wysokość i grubość drzew w drzewostanie

Od wysokości drzewostanu zależy objętość powietrza zamknięta między powierzchnią gleby a okapem drzewostanu. Warunki klimatyczne panujące w tej przestrzeni zależą więc w jakimś stopniu od wysokości drzewostanu.

Średnia arytmetyczna, średnia ważona wysokości drzewostanu (proporcjonalnie do liczebności w klasach grubości).



W młodocianym wieku wysokość drzew jest bardzo zróżnicowana i obniża bonitację siedliska. Aby ocenić bonitację młodszych drzewostanów przyjęto określenie „wysokości górnej drzewostanu”.

Wysokość górna drzewostanu – wysokość drzew najgrubszych i najwyższych (górujących), stanowiących 20% liczby drzew w drzewostanie.

Bonitacja drzewostanu – wskaźnik produkcyjnej zdolności drzewostanu. Najczęściej jako wskaźnik bonitacji przyjmuje się wysokość drzewostanu, którą porównuje się z wysokością tablicową drzewostanu w tym samym wieku.



Drzewostany różnią się wysokością, która zależy od:



Krzywa wysokości drzewostanu (zależność miedzy grubością a wysokością drzew)

Krzywa wysokości przedstawia zależność między pierśnicą a wysokością drzew (Ryc. 2). Zmienność grubości drzew w drzewostanie jest większa niż wysokości, gdyż ich przeżywalność w większym stopniu zależy od wysokości (konkurencja o światło). Grubość zależy od wysokości i tym samym pozycji biosocjalnej drzewa w drzewostanie.

Wielkość i kształt powierzchni drzewostanu

Wielkość drzewostanu jest określana arbitralnie. Przyjęto, że drzewostan to skupienie drzew, które zajmuje powierzchnię przynajmniej 1 ha i odróżnia się od otoczenia wiekiem, składem gatunkowym, budową pionową lub bonitacją. Wszelkie fragmenty lasu mniejsze niż 0,5 ha to części drzewostanu.

Części lasu większe od 0,5 i mniejsze od 1 ha to drzewostany małe.



Przyjmuje się, że mały drzewostan ma średnicę lub szerokość nieprzekraczającą dwóch średnich wysokości drzew. Stwierdzono, ze na taką głębokość mogą sięgać wpływy klimatyczne otoczenia. Takie małe drzewostany można wyodrębnić na podstawie kryteriów ekologicznych, ale nie są one drzewostanami z gospodarczego punktu widzenia (nie przekraczają 50 arów).



Kształt powierzchni drzewostanu



Można wyróżnić drzewostany koliste i wydłużone.



Skład gatunkowy drzewostanu

Skład gatunkowy warunkuje wszystkie pozostałe cechy drzewostanu. Wyróżnia się drzewostany jednogatunkowe (lite) oraz wielogatunkowe (mieszane). W drzewostanie litym inne gatunki stanowią do 10% liczby drzew, powierzchni drzewostanu lub jego masy.

Drzewostany lite występują w warunkach naturalnych najczęściej na skrajnie ubogich siedliskach, chociaż zdarzają się wyjątki, np. lite grabiny w Białowieskim Parku Narodowym.

Jednogatunkowe drzewostany sosnowe i świerkowe są najczęściej skutkiem błędów hodowlanych tzn. niedostosowaniem składu gatunkowego drzewostanu do siedliska.





b. formy zmieszania gatunków:



Ze względu na czas trwania można wyróżnić domieszki trwałe (dostarczają cennego drewna) i przejściowe (pełnią rolę pomocniczą, wzbogacają siedlisko, stymulują wzrost gatunku podstawowego).

Domieszki przejściowe to „przedplon” i podgon”. Przedplon ma za zadanie ochronę przed nadmierną insolacją i przymrozkami. Podgon przyspiesza wzrost na wysokość. W podgonie sadzi się gatunki szybciej rosnące niż docelowy i stosuje się go przez pierwsze 10 lat wzrostu uprawy. Podgon powinien być ogłowiony po 7 – 8 latach od założenia uprawy.



Domieszki dzieli się ze względu na położenie koron drzew:



Domieszki początkowe są obecne tylko na uprawie, domieszki końcowe pozostają do wieku rębności drzewostanu.



Najbardziej korzystne jest zmieszanie gatunków cienioznośnych z światłożądnymi, mniej korzystne jest zmieszanie cienioznośnych, a najmniej korzystne zmieszanie światłożądnych.

Powinno się wprowadzać liściaste cienioznośne (grab, lipa, buk) do drzewostanów iglastych, aby poprawić warunki glebowe.

Na ubogich siedliskach pozostawić lub wprowadzić brzozę.

W drzewostanach górskich cenną domieszką w litych świerczynach jest modrzew lub sosna „wdziarowa”. Dzięki tym światłożądnym gatunkom więcej światła i ciepła dociera do dna lasu.



Powinno się stosować grupowe i kępowe formy zmieszania. Drzewostany mieszane są bardziej odporne na działanie stresowych czynników abiotycznych (wiatr, niskie temperatury i in.) oraz biotycznych (grzyby patogeniczne, gradacje owadów). W takich drzewostanach lepsze jest wykorzystanie gleby, która jest penetrowana przez korzenie na różnych głębokościach, lepszy obieg składników pokarmowych.



Największą produkcją masy drewna charakteryzują się jodła, świerk, sosna i buk. Dąb ma mniejszą produkcyjność w wieku 100 lat. Zmieszanie gatunków może pozytywnie wpływać na produkcyjność np. drzewostany jodłowo-świerkowe (działanie allelofilne), jednak zdarza się także obniżenie produkcyjności (działanie allelopatyczne). Produkcyjność gatunków zmienia się w zależności od warunków siedliskowych.

Budowa pionowa drzewostanu

Budowa pionowa drzewostanu kształtuje się wskutek zmieszania gatunkowego i zróżnicowania wieku drzew. Powstawanie pięter w drzewostanie jednogatunkowym jest możliwe przy stosowaniu rębni złożonych. W drzewostanach mieszanych złożonych z gatunków o różnych wymaganiach świetlnych i różnym tempie wzrostu piętra powstają nawet wtedy, gdy drzewa są w tym samym wieku.

Budowa drzewostanu ma znaczenie przy wykonywaniu wszelkich prac pielęgnacyjnych, wyborze rodzaju rębni i sposobu odnowienia.



Ryc. 3.



Drzewostany jednopiętrowe – najczęściej powstają na skutek wykonywania zrębów zupełnych, ale mogą tworzyć się spontanicznie w skrajnie niekorzystnych warunkach siedliskowych.

Cechy charakterystyczne:





Drzewostany dwupiętrowe – korony drzew leżą w różnych płaszczyznach tworząc dwa oddzielne piętra. Górne piętro najczęściej złożone jest z gatunków wymagających więcej światła. Drugie piętro złożone z gatunków cienistych pełni rolę pielęgnacyjną w stosunku do górnego. Wytwarza się tutaj zwarcie pionowe.

Drzewostany dwupiętrowe powstały sztucznie, najczęściej na skutek podsadzenia lub wysiewu żołędzi pod okapem sosny. Typowe drzewostany dwupiętrowe składają się z sosny w górnym piętrze, dębu, graba lub buka w dolnym. Obecność dwóch pięter może być początkiem przebudowy drzewostanu.





Drzewostany wielopiętrowe – drzewostany różnowiekowe, tworzone głównie przez gatunki cieniste, o trzech lub większej liczbie pięter.

Budowa wielopiętrowa jest charakterystyczna dla drzewostanów zagospodarowanych rębnią przerębową. Występuje w nich zwarcie poziome oraz zwarcie pionowe (korony usytuowane jedna pod drugą) oraz zwarcie skośne lub schodkowe (małe grupy drzew stykają się ze sobą koronami).



Ryc. 4. Drzewostan przerębowy, gmina Couvet, Szwajcaria.



Lasy pierwotne powstały bez udziału człowieka i zaadaptowały się do lokalnych warunków środowiskowych. Ich rozwój przebiega niezależnie od czynników antropogenicznych. Obecnie takie lasy właściwie nie istnieją.



Zagęszczenie drzewostanu

Zagęszczenie drzewostanu to liczba drzew na jednostce powierzchni gleby (1 ha).

Wysadza się od kilku do kilkunastu tysięcy sadzonek, ale w odnowieniu naturalnym może ich być nawet kilkaset tysięcy.

W miarę zwiększania się rozmiarów drzew i ich rozwoju fizjologicznego drzewostan przerzedza się, aż w końcu pozostaje kilkaset osobników na 1 ha.

Drzewostany złożone z gatunków światłożądnych przerzedzają się wcześniej i silniej niż drzewostany z gatunków cienistych.



Liczba drzew w drzewostanie sztucznym wynika między innymi z więźby sadzenia. Więźba zależy od cech gatunku np. dynamiki wzrostu, zdolności do oczyszczania się, tworzenia rozpieraczy, grubienia gałęzi, itp.

Obecnie stosuje się luźniejsze więźby, np. ze względu na większą udatność sadzonek z bryłką.

Wzrost drzew w warunkach zagęszczenia powoduje konkurencję wewnątrz i międzygatunkową. Zmieszanie grupowe ogranicza konkurencję międzygatunkową tylko do linii styku grup złożonych z osobników różnych gatunków. Grupowe występowanie drzew pozwala im przetrwać w niekorzystnych warunkach wzrostu np. roty świerkowe przy górnej granicy lasu.



W czasie rozwoju drzewostanu zmieniają się odległości między drzewami, co prowadzi do nierównomiernego rozmieszczenia drzew i powstawania biogrup.

Odległości między drzewami w biogrupie mogą być bardzo małe. Biogrupy powstają w naturalny sposób lub sztuczny na skutek gęstego wysiewu nasion lub sadzenia na placówkach. W tej metodzie sadzi się 21 sadzonek dęba na placówkach o średnicy 1 m. Drzewa w biogrupie mogą zrastać się korzeniami, zwiększa to ich żywotność.



Zwarcie drzewostanu

Właściwy okres wzrostu i rozwoju drzewostanu zaczyna się w momencie, gdy uprawa osiągnie zwarcie. Przed osiągnięciem zwarcia drzewa znajdują się w „fazie indywidualnego wzrostu”.

Definicje zwarcia:





Stopnie zwarcia:





Sposoby oceny zwarcia:



Zwarcie zależy od:





Zwarcie zmniejsza produkcję drewna, ale dzięki niemu jego jakość jest wyższa. Drzewa rosnące w zwarciu różnią się budową morfologiczną i cechami fizjologicznymi od drzew rosnących w otwartej przestrzeni. Później osiągają dojrzałość, później kwitną.

Zwarcie ma korzystny wpływ na glebę. (gruzełkowata struktura, utrzymanie wysokiej wilgotności powierzchniowych warstw).





Struktura drzewostanu

Strukturę drzewostanu opisuje się metodami statystycznymi posługując się między innymi krzywą Queteleta, belgijskiego antropologa, demografa i statystyka. Krzywa dzwonowa Queteleta przedstawia liczebność ludzi w klasach wysokości.

Strukturę drzewostanu określa się przez porównanie rozkładu wartości badanej cechy (pierśnicy, wysokości drzew, wiek i in.) do rozkładu normalnego. Oblicza się: średnią arytmetyczną, średnią modalną, medianę, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności i współczynnik asymetrii.





Krzywa liczebności drzew w klasach grubości jest asymetryczna, jej lewe ramię jest krótsze. Asymetria wynika z istnienia tzw. „pola śmierci”, w którym znajdują się drzewa o najmniejszych grubościach.





Charakterystyczną cechą struktury drzewostanów równowiekowych jest:



Ryc. 8. Struktura klas grubości drzewostanów świerkowych w zależności od ich wieku.



Wraz z wiekiem drzewostanu zmieniają się:

Struktura wysokości drzewostanu

Struktura wysokości różni się od struktury grubości asymetrią krzywej. Krzywa jest prawostronnie skośna. Niższe klasy wysokości są silniej zróżnicowanie niż wyższe (Ryc. 9). Asymetria krzywej grubości drzew jest przeciwstawna do asymetrii krzywej wysokości. Asymetria krzywych jest widoczna w młodniku, w starszym drzewostanie, zwłaszcza intensywnie pielęgnowanym, nie jest wyraźnie widoczna.



Struktura biologiczna drzewostanu

Uporządkowanie frekwencji drzew w poszczególnych stopniach lub klasach grubości bądź wysokości drzew w obrębie klas Krafta nazywa się strukturą biologiczną drzewostanu (Ryc. 10). Wraz z wiekiem maleje udział drzew w niższych klasach Krafta (IV i V).

Struktura drzewostanu różnowiekowego

Ryc. 11. Struktura grubości drzew w lesie pierwotnym wg Paczoskiego (1928).



Krzywa Kowalskiego, oparta na badaniach przeprowadzonych w Puszczy Białowieskiej, ma trzy wierzchołki. Pierwsza depresja, podobnie jak u Paczoskiego, oznacza „pole śmierci”. Podrosty tworzą „warstwę nagromadzenia” (drugi wierzchołek).



Warstwa nagromadzenia składa się z różnych gatunków, które w większości giną i nie wchodzą do drzewostanu macierzystego. Druga depresja powstaje na skutek obumierania, jak i przemieszczania się drzew do wyższych klas wieku.

Faza nagromadzenia jest charakterystyczna dla lasów naturalnych, na bogatych siedliskach, w których zachodzi proces sukcesji.





Krzywa struktury drzewostanu przerębowego jest jednostronna i łączy wierzchołki krzywych dla drzew w różnych klasach wieku (Ryc. 13).



Struktura wieku drzewostanu



Uporządkowana frekwencja drzew w poszczególnych wzrastających klasach wieku. Krzywa struktury wieku opisuje historię drzewostanu.

Struktura drzewostanu wielogatunkowego (mieszanego)

Każdy gatunek w drzewostanie mieszanym traktuje się oddzielnie, jakby tworzyły drzewostany jednogatunkowe. Krzywe wykreśla się dla wszystkich gatunków w tym samym polu współrzędnych (Ryc. 14).



Interpretacja krzywej:

Wpływ zabiegów pielęgnacyjnych na strukturę drzewostanu

Zabiegi pielęgnacyjne (czyszczenia, trzebieże) wyprzedzają naturalny proces wydzielania się drzew. Krzywa struktury drzewostanu pozwala ocenić, czy zabiegi pielęgnacyjne były wykonane prawidłowo.





Zbyt silna trzebież dolna powoduje niedobór drzew w niższych klasach grubości, trzebież górna odwrotnie, prowadzi do redukcji liczby drzew w okapie drzewostanu.

Niekorzystne dla struktury drzewostanu są tzw. cięcia plądrownicze (do niedawna kopalniak, słupy teletechniczne).

Jakość drzewostanu

Jakość drzewostanu zależy od:



Przykłady zniekształceń morfologicznych sosny:



Inne nieprawidłowości morfologiczne:



Jak postępować z rozpieraczami?



Z wiekiem zwiększa się liczba drzew o prawidłowej budowie i w tym samym czasie wydzielają się osobniki zdeformowane.

Ocena jakości drzewostanów wg Instrukcji Urządzania Lasu (2004)

1. Uprawy w wieku od 1 do 10 lat

2. Młodniki i młodsze drzewostany w wieku od 11 lat do wieku niższego o 10 lat od wieku rębności dla gatunku panującego w drzewostanie.

3. Starsze drzewostany w wieku wyższym niż w pkt 2 oraz drzewostany zaliczane do KO, KDO, BP (budowy przerębowej) i do przebudowy.



Jakość drzewostanów określa się jako:



Jakość hodowlaną upraw określa się na podstawie:





Kryteria klasyfikacyjne jakości hodowlanej upraw:

A. stopień pokrycia uprawy (wskaźnik zadrzewienia):

1 – powyżej 90%

2 – 71-90%

3 – 51-70%

4 – poniżej 50%, uprawy poniżej 50% pokrycia kwalifikuje się do upraw przepadłych i zalicza do halizn;



B. przydatność hodowlana (cechy zdrowotne, dostosowanie do siedliska, forma zmieszania, ewentualnie inne wady):

1 - uprawy założone prawidłowo, zdrowe, o składzie gatunkowym dostosowanym do siedliska, dopuszczalne pojedyncze wady do 10%

2 - wady do 20%

3 - wady do 30%

4 – wady powyżej 30%.



W efekcie uzyskuje się dwucyfrowy symbol oceny uprawy:

11, 12 – uprawy bardzo dobre

13, 21, 22 – uprawy dobre

23, 31, 32, 33, 14, 24, 34 – uprawy zadowalające

41, 42, 43, 44 – uprawy przepadłe (halizny)

Tabela kryteriów oceny jakości hodowlanej młodników i młodszych drzewostanów.



Jakość hodowlaną drzewostanu określa się jako przeciętną dla całego drzewostanu, na podstawie cech gatunku panującego, z uwzględnieniem gatunków współpanujących (jeśli uzasadnia to ich znaczenie gospodarcze). W drzewostanach dwupiętrowych jakość określa się oddzielnie dla pięter, najczęściej jako jakość techniczną pierwszego piętra i jakość hodowlaną drugiego piętra.



Jakość techniczną drzew i drzewostanów określa się wskaźnikami (cyframi) od 1 do 4, odrębnie dla grup rodzajowych (gatunków liściastych i iglastych), w starszych drzewostanach oraz drzewostanach w KO, KDO, BP i przebudowy, a także dla pojedynczych drzew zaliczonych do przestojów, nasienników, przedrostów lub występujących na płazowinach, wg kryteriów zamieszczonych w poniższej tabeli.

Tabela. Ocena jakości drzewostanów.



Stopień uszkodzenia ocenia się szacunkowo podczas taksacji, indywidualnie dla każdego drzewostanu, od 21 lat wzwyż, wg następującego podziału:

0 – do 10% uszkodzeń

1 – 11 – 25% uszkodzeń

2 – 26 – 60% uszkodzeń



Taksator ocenia stan ulistnienia drzew (defoliacja, deformacja, chorobliwe przebarwienia), zanik lub deformację pędów wierzchołkowych lub bocznych, stan pni i korzeni (uszkodzenia mechaniczne, od grzybów, owadów). Dla stopni od 1 do 3 określa się główną przyczynę uszkodzeń (owady, grzyby, zwierzyna, pożary, imisje przemysłowe i in.).

Dynamika rozwoju drzewostanu

Zmiany w drzewostanie zachodzą zarówno cyklicznie, w krótkich przedziałach czasu (cykle dobowe, sezonowe, roczne), jak i w ciągłym okresie życia lasu. Procesy wzrostu i rozwoju drzewostanu są ze sobą ściśle powiązane, jednak można je w sztuczny sposób rozgraniczyć.



Najważniejsze procesy rozwojowe drzewostanu:







Ad. 1. Przemieszczanie się drzew w warstwach drzewostanu zależy od zmienności ontogenetycznej, warunków mikrosiedliskowych oraz sposobu i jakości sadzenia. Drzewa, które w młodym wieku mają niewielkie przyrosty mogą później zwiększyć ich dynamikę, dlatego pozycja drzewa może ulegać zmianie z upływem czasu.

W młodniku lub tyczkowinie sosnowej większość drzew przemieszcza się do niższych klas wysokości i wydziela się. W gęstszym młodniku stwierdzono mniejsze nasilenie wydzielania się drzew niż w młodniku o większej więźbie. W drzewostanie dojrzewającym drzewa przemieszczają się tylko w dół. Proces naturalnego przemieszczania się drzew zanika w starym drzewostanie.



Ad. 2. W młodniku sosnowym, na skutek konkurencji wzrostowej o światło tworzą się dwie warstwy drzew:



W fazie uprawy (okres indywidualnego wzrostu drzew) drzewa słabo konkurują ze sobą. Silna konkurencja i inne powiązania między drzewami ujawniają się dopiero po osiągnięciu zwarcia przez uprawę.

Wypady – martwe drzewa w okresie uprawy.



Naturalne wydzielanie się drzew – stała redukcja liczby osobników na jednostce powierzchni gleby spowodowana zwiększaniem się rozmiarów drzew i konkurencją. Wydzielanie się drzew jest skorelowane z ich wiekiem oraz z przyrostem wysokości (Ryc. 16).

1. Liczebność drzew na uprawie jest odwrotnie proporcjonalna do ich wymiarów.

2. Największe nasilenie wydzielania się drzew przypada na fazę młodnika, gdy następuje kulminacja przyrostów na wysokość.

3. Mniej drzew wydziela się w tyczkowinie (20 – 30 lat) i drągowinie (30 lat).



Ryc. 16. Korelacja między wiekiem a przyrostem wysokości drzew.



Proces naturalnego wydzielania się drzew prowadzi do wyrównania liczby drzew w przeliczeniu na jednostkę powierzchni w drzewostanach powstałych przy różnej więźbie.

Przykładowo drzewostan powstały przy gęstej więźbie 1.0 x 0.33 m (30 000 sadzonek / ha) i drzewostan przy luźnej więźbie początkowej 1.2 x 0.5 m (16 000 sadzonek / ha) po 25 latach osiągają podobną liczbę drzew w przeliczeniu na jednostkę powierzchni (Ryc. 17).



Ryc. 17. Wydzielanie się drzew wraz z rosnącym wiekiem drzewostanu w zależności od więźby sadzenia.



W okresie młodnika i tyczkowiny drzewa przede wszystkim inwestują asymilaty w przyrost na wysokość, stosunkowo słabo przyrastają na grubość osiągając duży stopień smukłości. Dzięki samoregulacji zagęszczenia populacji, tylko część osobników utrzymuje się przy życiu, znaczna liczba drzew wydziela się jako posusz.





Inaczej przedstawia się zmiana masy wydzielanych drzew wraz z wiekiem drzewostanu. Okazuje się, że w czasie, gdy wydziela się najwięcej drzew ich masa jest najmniejsza (10 do 20 lat), później zwiększa się osiągając maksimum w wieku od 30 do 50 lat i zmniejsza się w starzejącym się drzewostanie.



Zmniejszającej się liczebności drzew towarzyszy poprawa ich jakości, chociaż zawsze pozostaje pewna liczba osobników, które powinny być usunięte w ramach zabiegów pielęgnacyjnych (drzewa zdeformowane, przerosty i rozpieracze). W zasadzie usunięcie rozpieraczy stanowić powinno główny cel zabiegów (Ryc. 18).



Zmiany ilościowe powodują spłaszczenie krzywej struktury grubościowej drzew (Ryc. 19). Rośnie liczba klas grubości i jednocześnie maleje ich liczebność.



Krzywe zmiany liczebności drzew, wysokości i grubości w zależności od wieku i fazy rozwoju drzewostanu pozwalają prześledzić dynamikę zmian (Ryc. 20).



W fazie uprawy liczebność gwałtownie spada. Wyraźna depresja krzywej zaczyna się od momentu osiągnięcia zwarcia przez uprawę.

Od 24 roku życia młodnik wchodzi w fazę tyczkowiny, w której obserwuje się stabilizację liczebności i załamanie dynamiki przyrostów (do 34 roku). W tej fazie rozwoju drzewostan narażony jest na duże szkody powodowane przez śnieg i wiatr. Drzewa mają bardzo wysoki stopień smukłości, dlatego łatwiej się łamią. Nie należy wykonywać trzebieży silnej w niepielęgnowanym wcześniej drzewostanie, szczególnie wtedy, gdy osiągnął on fazę tyczkowiny.

Następna faza rozwoju drzewostanu - drągowina także rozpoczyna się od zmniejszenia liczebności drzew.



Naturalny proces wydzielania się drzew spełnia korzystną rolę w rozwoju drzewostanu. Przyczynia się on do naturalnej selekcji drzew, w wyniku której osobniki chore, zdeformowane, słabsze giną, a pozostają najbardziej żywotne. Nie oznacza to jednak, że muszą one spełniać normy jakościowe ustalone przez człowieka.



Ad. 3. Oczyszczanie się pni drzew z gałęzi zachodzi pod wpływem zwarcia, które ogranicza dostęp światła. Proces ten zaczyna się od fazy młodnika i trwa do początkowego okresu drągowiny. W fazie młodnika i tyczkowiny zamiera co roku jeden okółek gałęzi i pojawia się jeden nowy okółek. W fazie młodnika oczyszczanie przebiega najintensywniej.



Najważniejsze czynniki wpływające na intensywność oczyszczania się drzew z gałęzi:





Fizjologiczny mechanizm procesu wydzielania się i oczyszczania się drzew z gałęzi.

Starzenie się drzewostanu

W życiu drzewostanu wyróżnia się:

Ten ostatni można obserwować jedynie w warunkach ochrony rezerwatowej.



Drzewa w okresie starzenia się:



Cykliczność rozwoju lasów pierwotnych

Lasy pierwotne mają strukturę mozaikową, tzn. można w nich obserwować różne fazy rozwoju drzewostanu: odnowienia naturalnego, optymalnego wzrostu i zamierania starych drzew. Leibundgut (1959) wyróżnił pięć faz rozwoju drzewostanu pierwotnego:



Podobne fazy rozwojowe można zaobserwować w naturalnych borach górnoreglowych. Zróżnicowanie budowy piętrowej tych drzewostanów spowodowane jest różnym wiekiem drzew i silnym oddziaływaniem czynników klimatycznych związanym z wysokością n.p.m.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
004 relacyjne drzewo katalogów
DrzewoLogiczne
Drzewo decyzyjne przykład, Zadania
drzewogrzyby, botanika, ćwiczenia
TAROT- magia i wiedza(1), Dla Poszukujących, Magia, Tarot i Drzewo Życia
drzewo-genea-piastlw, szkoła
Drzewo celow, studia
Wyszukiwanie drzewo
Drzewo 3 id 143652 Nieznany
MODLITWY I SEKRETY DUSZ CZYŚCOWYCH (oczyszczające nasze drzewo genealogiczne i ratujące dusze czyśco
drzewo liscie
Drzewo marzeń
pytajace drzewo-scenariusz, Ekologia, przyroda
Drzewoznastwo Leśne - Topola, Leśnictwo, Drzewoznawstwo leśne
Drzewoznawstwo spis gatunków
Scenariusz zajęć Rodzina drzewo genealogiczne
drzewo genea piastlw
DRZEWO I DREWNO
Drzewo dobrych życzeń, dla dzieci, karty pracy
Drzewo?kompozycjia 4