Strategicznym
celem polityki makroekonomicznej
państwa jest trwały, zrównoważony wzrost gospodarczy. Wokół
tego celu winny być skoncentrowane wszelkie polityki cząstkowe, o
krótszym horyzoncie czasowym, do których zaliczyć należy także
politykę wobec małych i średnich przedsiębiorstw
.
Analizując
w tym kontekście globalne wskaźniki, charakteryzujące udział
małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce narodowej, można
stwierdzić, że potencjał rozwojowy tego sektora nadal nie jest w
pełni wykorzystany. Udział sektora MSP w liczbie pracujących
ogółem (61,13%) jest znacznie wyższy niż udział w przychodach ze
sprzedaży (50%). Wynika z tego, że miejsca pracy w MSP są znacznie
mniej produktywne, niż w przedsiębiorstwach dużych. Przyczyn
takiego stanu rzeczy należy upatrywać między innymi w niskim
poziomie nakładów inwestycyjnych małych i średnich
przedsiębiorstw (udział MSP w nakładach inwestycyjnych w sektorze
przedsiębiorstw wyniósł 41,7%).
Z
drugiej jednak strony, począwszy od 1994 r. zaobserwować można
wyraźne trendy wzrostu udziału sektora MSP zarówno w przychodach
ze sprzedaży, jak i w nakładach inwestycyjnych w gospodarce
narodowej. Polityka Rządu wobec MSP powinna stwarzać warunki dla
kontynuacji i wzmacniania tych pozytywnych trendów. W nadchodzących
latach przyrost wartości dodanej wytworzonej w sektorze małych i
średnich przedsiębiorstw winien być wyższy, niż w sektorze
przedsiębiorstw dużych, czyli wzrost gospodarczy powinien być
generowany przede wszystkim w sektorze MSP. Taka właśnie sytuacja
występuje obecnie w krajach Unii Europejskiej, gdzie małe i średnie
przedsiębiorstwa wytwarzają około 2/3 wartości dodanej.
Głównym
celem polityki Rządu wobec MSP jest kształtowanie warunków dla
tworzenia i pełnego wykorzystania potencjału rozwojowego sektora
małych i średnich przedsiębiorstw.
.
Dlatego skuteczne działania wobec sektora MSP muszą być prowadzone
w dwóch płaszczyznach tzn. poprzez stosowanie instrumentów i
rozwiązań wspólnych dla ogółu przedsiębiorstw, uzupełnionych
instrumentami szczególnymi, adresowanymi wyłącznie do MSP.
W
sferze instrumentów wspólnych dla wszystkich przedsiębiorstw
szczególne znaczenie przypisać należy:
-
uzdrawianiu finansów publicznych, polegającym na ograniczeniu
deficytu budżetowego poprzez racjonalizację wydatków budżetowych.
Działania takie powodują obniżenie stopy inflacji oraz
ograniczenie potrzeb pożyczkowych budżetu. Te czynniki z kolei
prowadzą bezpośrednio do polepszenia dostępu przedsiębiorstw, w
tym małych i średnich, do bankowych i pozabankowych źródeł
zewnętrznego finansowania oraz do obniżenia kosztów takiego
finansowania.
-
stworzeniu systemu podatkowego, promującego inwestycje i przyjaznego
dla podatnika. System taki winien charakteryzować się niskimi
stawkami podatku dochodowego, jednolitymi dla ogółu
przedsiębiorstw, oraz dużą prostotą i przejrzystością. Istotne
jest także określenie takich zasad amortyzacji, które pozwalałyby
przedsiębiorstwom na pełne odtwarzanie majątku produkcyjnego.
-
ograniczaniu obciążeń i barier biurokratycznych, które powodują
nieuzasadniony wzrost kosztów działalności przedsiębiorstw, a
przez to zmniejszają ich konkurencyjność. Obciążenia
biurokratyczne są szczególnie dotkliwe dla małych i średnich
przedsiębiorstw, bowiem w ich przypadku udział tego rodzaju kosztów
w całkowitych kosztach działalności jest najwyższy.
Natomiast
wśród instrumentów specyficznych dla sektora małych i średnich
przedsiębiorstw szczególne znaczenie mają te, które służą
wyrównywaniu szans w konkurowaniu na wolnym rynku, jak np.:
-
rozbudowa systemu doradztwa dla przedsiębiorców, we wszystkich
dziedzinach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W
przedsiębiorstwach dużych istnieją wyspecjalizowane służby
marketingowe, finansowe itd., natomiast w MSP funkcje te często
muszą być realizowane przez samego właściciela, lub wąskie grono
osób, niekoniecznie będących specjalistami we wszystkich tych
dziedzinach.
-
poprawa dostępu MSP do informacji istotnych z punktu widzenia
prowadzonej działalności gospodarczej, poprzez tworzenie i
udostępnianie baz danych dotyczących np.: potencjalnych możliwości
eksportowych i kooperacyjnych, regulacji obowiązujących na
jednolitym rynku europejskim itd.
-
rozbudowa systemu funduszy poręczeń kredytowych dla MSP. Małe i
średnie przedsiębiorstwa charakteryzują się niską wartością
majątku trwałego, co powoduje trudności w przedstawianiu bankom
wiarygodnych zabezpieczeń zaciąganych kredytów. Fundusze poręczeń
kredytowych dla MSP są skutecznym i sprawdzonym w praktyce
instrumentem łagodzącym te bariery.
-
rozwiązania prawne i instytucjonalne służące rozwojowi rynku
kapitałowego, a zwłaszcza funduszy podwyższonego ryzyka (venture
capital). Doświadczenia państw o dojrzałej gospodarce rynkowej
wskazują, że fundusze tego typu są optymalnym źródłem kapitału
dla przedsiębiorstw niewielkich, lecz o dużym potencjale
rozwojowym.
Dalsza
analiza
rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw pozwala na sformułowanie
trzech celów pośrednich:
1.
Zwiększenie konkurencyjności sektora małych i średnich
przedsiębiorstw
Przyrost
sprzedaży towarów i usług wytwarzanych przez małe i średnie
przedsiębiorstwa będzie możliwy o tyle, o ile będą one w stanie
sprostać konkurencji innych wytwórców krajowych i zagranicznych.
Tymczasem, w wyniku procesu integracji naszego kraju z Unią
Europejską oraz postępującej liberalizacji wymiany handlowej
Polski z zagranicą, konkurencja na rynku wewnętrznym staje się
coraz silniejsza. To samo zjawisko można zaobserwować na rynkach
zewnętrznych. Zwiększenie konkurencyjności sektora małych i
średnich przedsiębiorstw jest zatem koniecznym warunkiem dla
wzrostu jego udziału w tworzeniu produktu krajowego
brutto.
Działania
Rządu, służące zwiększeniu konkurencyjności sektora MSP,
polegają przede wszystkim na:
-
zmianach legislacyjnych służących obniżeniu kosztów związanych
z zatrudnianiem pracowników,
-
finansowym wsparciu przedsięwzięć innowacyjnych i wdrożeniowych
podejmowanych przez przedsiębiorstwa, w tym przedsięwzięć
służących wprowadzaniu systemów jakości,
-
rozwoju infrastruktury gospodarczej, w tym m.in. sieci doradztwa
gospodarczego,
-
tworzeniu sieci zapewniających powszechny dostęp przedsiębiorców
do informacji istotnych z punktu widzenia prowadzonej przez nich
działalności gospodarczej,
-
ułatwianiu przedsiębiorcom dostępu do wiedzy w zakresie
prowadzenia przedsiębiorstwa.
2.
Wzrost eksportu sektora małych i średnich przedsiębiorstw
Udział
małych i średnich przedsiębiorstw w eksporcie ogółem wykazywał
w ostatnich latach tendencję malejącą. Odwrócenie tej tendencji,
czyli wzrost sprzedaży MSP na rynki zewnętrzne stanowić będzie
istotny komponent służący realizacji głównego celu
polityki.
Działania
Rządu służące wzrostowi eksportu sektora MSP powinny polegać
m.in. na:
o
dofinansowaniu środkami budżetowymi udziału przedsiębiorstw w
zagranicznych imprezach wystawienniczych,
o
rozbudowie systemu informacji o możliwościach eksportowych,
opartego między innymi na informacjach gromadzonych przez polskie
placówki ekonomiczno-handlowe za granicą,
o
upowszechnianiu wśród przedsiębiorców wiedzy o regulacjach
obowiązujących na jednolitym rynku europejskim,
o
dofinansowywaniu udziału polskich przedsiębiorstw w programach Unii
Europejskiej, służących nawiązywaniu transgranicznej współpracy
handlowej,
o
uproszczeniu zasad, warunków i procedur ubezpieczeń kredytów
eksportowych przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych
(KUKE) w celu ułatwienia dostępu MSP do tych ubezpieczeń.
3.Wzrost
nakładów inwestycyjnych w sektorze małych i średnich
przedsiębiorstw
Inwestowanie
jest nieodzownym warunkiem rozwoju małych i średnich
przedsiębiorstw. Tymczasem udział MSP w nakładach inwestycyjnych w
gospodarce narodowej jest relatywnie niski.
Działania
Rządu służące wzrostowi nakładów inwestycyjnych w sektorze MSP
polegają m.in. na:
o
wzmocnieniu proinwestycyjnego oddziaływania systemu podatkowego, w
tym poprzez wprowadzenie korzystniejszych regulacji dotyczących
amortyzacji,
o
rozbudowie i dokapitalizowaniu systemu funduszy poręczeń
kredytowych, ułatwiającego przedsiębiorcom dostęp do finansowania
bankowego,
o
promowaniu rozwoju pozabankowych instytucji finansowego otoczenia
sektora małych i średnich przedsiębiorstw, takich jak: fundusze
typu venture capital, pozagiełdowy regulowany rynek papierów
wartościowych.
Analizując
wymienione powyżej trzy cele cząstkowe należy stwierdzić, iż są
one wzajemnie ze sobą powiązane. Przykładowo: wzrost eksportu nie
jest możliwy bez wzrostu konkurencyjności, ten z kolei wymaga
poniesienia nakładów inwestycyjnych..
Dla
realizacji polityki Rządu wobec sektora małych i średnich
przedsiębiorstw została utworzona Agencja Promocji i Rozwoju
Przedsiębiorczości
Dla
zobiektywizowania ocen niezbędne jest zastosowanie wymiernych
wskaźników. Wskaźniki dotyczące realizacji celów cząstkowych 2
(wzrost eksportu) i 3 (wzrost nakładów inwestycyjnych) powinny
zapewniać porównywalność danych dzięki ich skorygowaniu o stopę
inflacji i zmianę kursów dewiz. Za wskaźnik stopnia realizacji
celu cząstkowego 1 (wzrost konkurencyjności) przyjęto stosunek
przychodów ze sprzedaży sektora MSP do produktu krajowego brutto.
Wreszcie jako syntetyczny wskaźnik, służący do oceny stopnia
realizacji celu głównego przyjęto udział małych i średnich
przedsiębiorstw w tworzeniu produktu krajowego brutto.
Dużą
rolę w realizacji polityki Rządu wobec małych i średnich
przedsiębiorstw mogą i powinny spełniać samorządy gospodarczy i
terytorialny.. Samorząd terytorialny może stosować szereg
instrumentów wspierania małych i średnich przedsiębiorstw takich
jak tworzenie ośrodków doradztwa i inkubatorów przedsiębiorczości,
przygotowywanie terenów pod inwestycje, pomoc w nawiązywaniu
kontaktów zagranicznych, ułatwianie dostępu do zamówień
publicznych itd. Rząd inicjuje współpracę w tej dziedzinie oraz
stosował instrumenty ją pobudzające.
Współpraca
instytucji rządowych z organizacjami samorządu gospodarczego będzie
polegała przede wszystkim na konsultowaniu opracowywanych projektów
aktów prawnych, a także podejmowaniu wspólnych działań
promocyjnych i edukacyjnych. Szczególnie istotna rola przypadnie
samorządowi gospodarczemu w sferze pozaszkolnej edukacji zawodowej.
Dotychczasowe doświadczenia bowiem wskazują na to, że kształcenie
zawodowe prowadzone przez samych przedsiębiorców (w szczególności
rzemieślników) stanowi istotne uzupełnienie państwowego systemu
szkolnictwa zawodowego.
Po
określeniu ram prawnych dla funkcjonowania samorządu gospodarczego,
w miarę jego rozwoju i umacnianiu się jego pozycji w życiu
gospodarczym kraju będzie możliwe sukcesywne rozszerzanie jego
kompetencji o niektóre dziedziny pozostające dotychczas w zakresie
działania administracji państwowej, w tym także dotyczące
realizacji zadań wynikających z tego dokumentu.
LITERATURA
*
GOSPODARKA NARODOWA nr 1/1998 "Polityka strukturalna Polski w
perspektywie integracji z Unią Europejską. Raport końcowy"
*
GOSPODARKA NARODOWA nr 7/1996, Martin Forst "Wsparcie dla małego
biznesu w Europie Środkowej i Wschodniej"
*
RZECZPOSPOLITA "Jak pomagać małym i średnim" Lidia
Oktaba nr 29 z 4 lutego 1999, "Koło zamachowe gospodarki"
Horst Koehler nr 113 z 17 maja 1999
*
Strony w internecie Ministerstwa Gospodarki : service1.mg.gov.pl