Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

Formy rozliczeń bezgotówkowych

Obowiązkowo jednostki gospodarcze muszą się rozliczać bezgotówkowo tylko wówczas, gdy obie strony transakcji podlegają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą obowiązkowi posiadania rachunku bankowego.

Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. nr 41, poz. 324 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 1999 r. nr 41, poz. 412) reguluje obowiązek stosowania rozliczeń bezgotówkowych. W jej art. 3 ust. 3 pkt 1 zapisano, że przedsiębiorca obowiązany jest do posiadania rachunku bankowego i gromadzenia oraz wydatkowania środków pieniężnych za pośrednictwem tego rachunku w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca i jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 euro albo równowartość 1000 euro, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza 10 000 euro, przeliczone na złote według kursu kupna walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe.

Formy rozliczeń bezgotówkowych

Występują dwie grupy w rozliczeniach bezgotówkowych. Pierwsza grupa to rozliczenia dokonywane za pośrednictwem banku, do których przede wszystkim należą:

• polecenie przelewu,

• polecenie zapłaty,

• czek rozrachunkowy,

• akredytywa,

• okresowe rozliczenia saldami,

• rozliczenia planowe,

• karty płatnicze.

Druga grupa to bezpośrednie rozliczenia bezgotówkowe, do których zalicza się:

• kompensata należności i zobowiązań,

• weksle.

Warto podkreślić, że charakter rozliczeń bezgotówkowych ma również zamiana towaru na towar.

Najczęściej stosowanymi formami rozliczeń bezgotówkowych są polecenia przelewu i czeki rozrachunkowe. Rzadziej natomiast wykorzystuje się akredytywę (dotyczącą rozliczeń między kontrahentami nie znającymi się lub niewypłacalnymi).

Polecenie przelewu

Najpowszechniejszą i równocześnie najwygodniejszą formą rozliczeń bezgotówkowych jest polecenie przelewu, stosowane do regulowania wszelkich zobowiązań, bez względu na ich wysokość.

Podstawowym warunkiem korzystania z tej usługi jest posiadanie rachunku bankowego. Nie ma tu natomiast ograniczeń odnoszących się do rodzaju klientów, co oznacza, że poleceniem przelewu mogą się posługiwać zarówno osoby prawne, jak i fizyczne.

Polecenie przelewu polega na tym, że zleceniodawca (dłużnik) składa dyspozycję bankowi, aby przelał z jego rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wyraźnie wskazanego odbiorcy, informując przy tym krótko o rodzaju regulowanego zobowiązania.

Przyjmując polecenie przelewu, bank zobowiązuje się do jego zrealizowania i zaksięgowania jeszcze w tym samym dniu, a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Przedsiębiorstwo musi mieć bowiem pewność, że rachunek wierzyciela zostanie uznany niezwłocznie kwotą złożonej dyspozycji. Dlatego też ma prawo żądać potwierdzenia obciążenia swojego rachunku na rzecz rachunku wskazanego w dyspozycji przelewu.

Polecenie zapłaty

Polecenie zapłaty jako forma rozliczenia bezgotówkowego funkcjonuje na podstawie przywoływanego już wcześniej zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (MP nr 21, poz. 320 ze zm. wynikającą z Dz.U. z 1998 r. nr 160, poz. 1063). Jest nieco zbliżone do stosowanej w przeszłości formy polecenia pobrania (często zresztą nadużywanej przez różne urzędy państwowe i niezgodne z podstawową zasadą, że to posiadacz rachunku bankowego dysponuje środkami zgromadzonymi na rachunku).

Istota polecenia zapłaty polega na tym, że wierzyciel może złożyć bankowi dyspozycję obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania nią swojego rachunku bankowego.

Dłużnik ma prawo odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, którym obciążony został jego rachunek bankowy. Może to uczynić w ciągu 30 dni kalendarzowych od dnia dokonania obciążenia jego rachunku, jeżeli jest osobą fizyczną, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Dla każdego innego dłużnika termin ten wynosi 5 dni roboczych od dnia dokonania obciążenia rachunku bankowego.

Odwołanie polecenia zapłaty musi być złożone przez dłużnika w banku prowadzącym jego rachunek.

Odwołanie polecenia zapłaty przez dłużnika rodzi dla jego banku obowiązek natychmiastowego uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty. Uznanie rachunku następuje z dniem złożenia odwołania polecenia zapłaty. Jednocześnie od dnia obciążenia rachunku dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty naliczane są odsetki, które należą się dłużnikowi z tytułu oprocentowania rachunku bankowego.

Przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych w formie polecenia zapłaty jest obwarowane licznymi warunkami. Mianowicie dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy:

1. banki zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty określające: zakres ich odpowiedzialności wynikający z wykonania polecenia zapłaty, przyczyny odmowy realizacji polecenia zapłaty przez bank dłużnika, procedury dochodzenia wzajemnych roszczeń banków, wynikających ze skutków odwołania polecenia zapłaty przez dłużnika, wzory jednolitych formularzy,zasady realizacji przez banki poleceń zapłaty przy użyciu elektronicznych nośników informacji,

2. dłużnik i wierzyciel posiadają rachunki w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty,

3. dłużnik upoważnił wierzyciela do obciążania swojego rachunku w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach i z tytułu określonych zobowiązań,

4. wierzyciel i bank, prowadzący jego rachunek, podpisali umowę w sprawie stosowania polecenia zapłaty (nie dotyczy to banków będących wierzycielami), zawierającą zwłaszcza zgodę banku na wykorzystywanie polecenia zapłaty przez wierzyciela, zasady składania i realizowania poleceń zapłaty wraz z odsetkami zwracanymi dłużnikowi w razie odwołania polecenia zapłaty oraz zakres odpowiedzialności wierzyciela i banku,

5. maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości: 1000 euro, jeżeli dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, 10 000 euro - w przypadku innych dłużników; podstawą rozliczeń pieniężnych jest średni kurs euro ogłaszany przez NBP w ostatnim dniu kwartału poprzedzającego kwartał, w którym przeprowadzane jest rozliczenie pieniężne.

Bank, który udzielił wierzycielowi zgody na stosowanie poleceń zapłaty, jest wobec banków - sygnatariuszy porozumienia odpowiedzialny finansowo za działania wierzyciela związane ze stosowaniem poleceń zapłaty, a w szczególności jest zobowiązany do natychmiastowego uznania kwotą odwołanego plecenia zapłaty rachunku banku dłużnika wraz z odsetkami, również w przypadku braku środków na rachunku wierzyciela lub wystąpienia innej przyczyny uniemożliwiającej obciążenie rachunku bankowego wierzyciela.

Czek, czek rozrachunkowy

Czek należy do jednej z najstarszych form rozliczeń. Jest dokumentem zawierającym polecenie wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej we wskazanym miejscu, po okazaniu dokumentu. Za pośrednictwem czeku właściciel rachunku bankowego może więc regulować wszelkie zobowiązania.

Indos

Prawo czekowe stanowi, że czek jest dokumentem przenoszonym przez indos. Oznacza, to, że zarówno remitent, jak i każdy następny posiadacz czeku może przenieść wynikające z niego prawa na inną osobę prawną lub fizyczną przez stwierdzenie tego faktu własnoręcznym podpisem złożonym na czeku.

Rodzaje czeków

W obrocie gospodarczym pojawia się kilkanaście rodzajów czeków. Biorąc pod uwagę osobę uprawnioną do realizacji czeku rozróżnia się:

• czek na okaziciela - nie wymienia osoby remitenta; osobą uprawnioną jest każda osoba przedstawiająca czek do realizacji,

• czek na zlecenie - określa osobę remitenta oraz osobę, na którą zostaną przelane uprawnienia z czeku przez indos,

• czek imienny (nie na zlecenie) - zawiera nazwisko remitenta.

Biorąc za kryterium podziału czeków miejsce płatności wyróżnia się:

• czek miejscowy - płatny w miejscu wystawienia,

• czek zamiejscowy - płatny w innym miejscu niż miejsce wystawienia,

Jeśli za podstawę podziału czeków przyjmie się sposoby realizacji czeku (zaspokojenie posiadacza czeku), to wyodrębnia się:

• czek gotówkowy (zwykły, kasowy) - na mocy którego trasat wypłaca osobie upoważnionej określoną sumę pieniężną; może być realizowany przez posiadacza w banku wystawcy lub w każdym innym banku; o tych czekach będziemy pisać szerzej przy okazji omawiania rozliczeń gotówkowych,

• czek zakreślony - oznaczony na określoną osobę, na rzecz której będzie dokonana zapłata; jest on zaopatrzony w dwie równoległe linie na stronie frontowej i ma bardzo ograniczony obieg, ponieważ może być zrealizowany tylko i wyłącznie na rzecz banku lub stałego klienta,

• czek rozrachunkowy - za pomocą którego dokonuje się rozliczeń bezgotówkowych,

• czek potwierdzony - stanowi odmianę czeku rozrachunkowego; bank na wniosek wystawcy czeku potwierdza go rezerwując jednocześnie na jego rachunku odpowiednią kwotę na pokrycie,

• czek gwarantowany.

Czeki sklasyfikowane według kryterium zupełności można podzielić na:

• czeki zupełne - czeki zawierające wszystkie wymagane elementy do ważności czeku,

• czeki niezupełne - tzw. czeki in blanco, zawierające podpis wystawcy, ale niezupełne jeżeli chodzi o pozostałe elementy wymagane dla ważności czeku.

Przy omawianiu klasyfikacji czeków warto również wspomnieć o euroczekach, które stanowią swoistą odmianę czeków gwarantowanych. Centrum rozliczeniowe euroczeków znajduje się w PKO S.A. Klienci wszystkich banków, które funkcjonują w systemie euroczekowym, otrzymują tzw. karty gwarancyjne, upoważniające do dysponowania czekami, których okazanie jest wymagane przy samym wystawianiu i przekazywaniu czeków. Euroczekami można obecnie płacić w wielu jednostkach handlowych i usługowych praktycznie na całym świecie.

Czek rozrachunkowy

Podstawy prawne i funkcje czeków rozrachunkowych regulowane są w art. 39 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo czekowe (Dz.U. nr 37, poz. 283) oraz w przepisach powoływanego wcześniej zarządzenia Prezesa NBP w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banku. Można do nich także posiłkowo wykorzystywać ustawy: prawo bankowe, kodeks cywilny (reguluje niektóre sprawy z zakresu papierów wartościowych, a także pośrednio wpływa na kształt instytucji prawa czekowego, normując m.in. zdolność do czynności prawnych, instytucję przelewu, umowę rachunku bankowego) i kodeks postępowania cywilnego (chodzi o przepisy dotyczące dochodzenia roszczeń z tytułu zapłaty czeku).

Czeki rozrachunkowe, podobnie jak czeki zakreślone, mają na celu zmniejszenie niebezpieczeństwa w razie utraty czeku na skutek kradzieży lub zgubienia oraz zapobieżenie fałszowaniu i wypłacie sumy czekowej osobie nieuprawnionej. Wynika z tego, że ten rodzaj czeku realizuje funkcję gwarancyjną czeków.

Czeki rozrachunkowe stanowią dokument, wyrażający dyspozycję dłużnika wystawiającego czek dla banku finansującego (trasata) do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela (posiadacza czeku), zwanego remitentem. W odróżnieniu od czeku gotówkowego czek rozrachunkowy powinien posiadać zamieszczone w poprzek na przedniej stronie czeku zastrzeżenie przelać na rachunek lub też inne równoznaczne.

Realizacja zapłaty w drodze rozrachunku księgowego, z jakim mamy do czynienia przy czekach rozrachunkowych, polega na uznaniu rachunku, zarachowaniu lub potrąceniu. Można również stosować inne formy tego rozrachunku, z tym że posiadacz czeku musi wskazać ten, który wybrał.

Czeki rozrachunkowe mogą być stosowane w zasadzie przy wszystkich rozliczeniach.

Rozliczenia międzynarodowe

Współczesne rozliczenia międzynarodowe przebiegają głównie w formie bezgotówkowej. Zapłata w formie gotówkowej występuje marginalnie i dotyczy najczęściej podróży zagranicznych.

Różnorodność operacji płatniczych miedzy krajami o różnych walutach, różne przepisy dewizowe oraz różne sposoby regulowania należności i zabezpieczania interesów obu stron transakcji powodują, że rozliczenia zagraniczne odbywają się za pośrednictwem banków. Pośrednictwo banku ma na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z rozliczeniami międzynarodowymi. Ryzyko wynika np. z takich czynników, jak brak znajomości kontrahentów czy płynności kursów walut. Jako instytucje wyspecjalizowane w finansowych operacjach zagranicznych banki mają stałe i uregulowane tradycją stosunki zagraniczne, a tym samym mają szczególne predyspozycje do przeprowadzania bezpiecznych operacji finansowych z zagranicą.

Banki dokonują transakcji w obrocie międzynarodowym korzystając ze swoich placówek za granicą lub we współpracy z bankami korespondentami. Kredytują one transakcje handlu zagranicznego, dyskontując weksle, udzielając gwarancji, skupując czeki itp. Wszelkie kierowane za granicę polecenia wypłaty trafiają do filii banku dewizowego w odpowiednim kraju, który dokonuje rozliczenia z adresatem środków. W przypadku gdy w kraju odbiorcy nie ma filii ani korespondenta banku dewizowego, zleca się dokonanie transakcji swojemu korespondentowi w innym kraju.

Najczęściej stosowaną formą rozliczeń zagranicznych jest polecenie wypłaty.

Polecenie wypłaty

Polecenie wypłaty za granicę dokonywane jest w celu przekazania płatności (realizacji zobowiązań) lub transferu, którego dokonanie nie wymaga zezwolenia dewizowego lub też dokonywane jest na podstawie zezwolenia dewizowego. Dyspozycja wystawienia polecenia wypłaty za granicę przyjmowana jest w oddziale NBP prowadzącym rachunek bankowy zleceniodawcy, a realizowana w głównym Oddziale Walutowo - Dewizowym w Warszawie. Polecenie wypłaty polega więc na wypłacie gotówkowej lub zapisie na rachunek beneficjenta określonej kwoty pieniężnej.

Czeki w obrocie zagranicznym

Czeki, które występują w obrocie zagranicznym używane są przede wszystkim do regulowania drobnych płatności oraz w ruchu turystycznym. W polskiej praktyce bankowej mamy do czynienia z:

• czekami bankierskimi - emitowane przez banki tylko i wyłącznie dla wiarygodnych i cieszących się zaufaniem banku klientów; stanowią polecenie wypłaty przez inny bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku; szczególnie dogodny środek płatniczy za granicą,

• czekami podróżniczymi - emitowane wyłącznie przez banki cieszące się dużą renomą (z reguły emitowane na standardowe kwoty); nie są one odzwierciedleniem posiadanego w banku zasobu środków pieniężnych; stanowią charakterystyczny ekwiwalent pieniądza; są kupowane w bankach i można je w dowolnym momencie zamienić na gotówkę bądź nimi płacić oczywiście poza granicami kraju; klient przedstawiający czek podróżniczy do wykupu otrzymuje gotówkę,

• czekami skarbowymi - wystawiane przez uprawnione do tego organy administracji finansowej, ich trasatem nie jest bank, lecz Skarb Państwa; wystawiane na specjalnych formularzach,

• czekami wystawianymi przez osoby prawne nie będące bankami,

• czekami wystawianymi przez osoby fizyczne posiadające rachunek bankowy.

Akredytywa

Akredytywa stanowi tradycyjną formę rozliczeń w obrotach krajowych i zagranicznych. Polega ona na wyodrębnieniu (zarezerwowaniu) przez bank dłużnika środków na jego rachunku i przekazaniu ich do banku wierzyciela (dostawcy), w celu dokonania zapłaty za spełnione przez wierzyciela świadczenie.

Akredytywa została w operacjach krajowych przywrócona w 1992 r i była to akredytywa dokumentowa. Natomiast w operacjach zagranicznych funkcjonowała, obok akredytywy dokumentowej, również akredytywa pieniężna.

• Akredytywa dokumentowa

Akredytywa jest formą zobowiązania warunkowego i powiązana jest zwykle z umową kupna-sprzedaży, mimo iż stanowi dokument samoistny.

Jej rolą jest przede wszystkim zabezpieczenie interesu dostawcy (natychmiastowa zapłata), chociaż jest również istotna z punktu widzenia interesów odbiorcy, gdyż uzależnia zapłatę od spełnienia przez dostawcę określonych warunków.

Podstawą otwarcia akredytywy jest wniosek kupującego towar lub usługę (dłużnika) składany w banku, w którym ma rachunek lub zaciągnął kredyt i gdzie będą dokonywane płatności. Wniosek powinien określać jakiego rodzaju dokumenty musi złożyć wierzyciel, aby jego bank mógł dokonać zapłaty. Powinien zawierać także stwierdzenie, czy warunki akredytywy mogą być przez dłużnika zmienione (bez takiego stwierdzenia nie można zmienić warunków płatności).

Bardzo istotną część akredytywy dokumentowej stanowi określenie podstawowych elementów transakcji pomiędzy eksporterem a importerem, czyli przedmiotu transakcji (nazwa, ilość, cena), warunków dostawy wynikających z umowy kupna-sprzedaży, terminu ważności, czyli dnia, do którego beneficjent może złożyć dokumenty towarowe, miejsca, w którym upływa termin ważności akredytywy (najczęściej jest to siedziba banku, który otwiera akredytywę).

Rozliczenia określonych wierzytelności za pomocą akredytywy dokonywane są przez bank prowadzący rachunek wierzyciela, w formie bezgotówkowej, z wyodrębnionych na ten cel środków.

Istnieją następujące sposoby płatności za pośrednictwem akredytywy dokumentowej:

• a vista - gdy kontrakt handlowy przewiduje płatność za okazaniem; eksporter otrzymuje należność zaraz po przedstawieniu dokumentów bankowi pośredniczącemu (akredytywa potwierdzona) lub po otrzymaniu dokumentów przez bank otwierający (akredytywa niepotwierdzona),

• przez akceptację traty - gdy kontrakt handlowy przewiduje wystawienie przez eksportera traty płatnej za okazaniem, ciągnionej przez bank otwierający lub potwierdzający akredytywę bądź na importera,

• przez negocjację traty - gdy eksporter może negocjować tratę, korzystając przy tym z pomocy banku pośredniczącego,

• z odroczonym terminem płatności - gdy kontrakt handlowy przewiduje złożenie przez beneficjenta wraz z dokumentami traty terminowej, ciągnionej na zleceniodawcę akredytywy, bank otwierający lub bank pośredniczący; beneficjent otrzymuje należną mu kwotę po upływie terminu wymienionego w akredytywie i akcepcie traty.

.

Akredytywę można uruchomić w ciągu 30 dni od daty jej otwarcia. W uzasadnionych przypadkach na wniosek płatnika bank może termin ten przedłużyć.

W trakcie realizacji akredytywy dokumentowej w operacjach zagranicznych występuje najczęściej pięć podmiotów: zleceniodawca będący importerem, bank importera otwierający akredytywę, bank eksportera realizujący akredytywę na zlecenie banku importera, eksporter akredytywy i bank pośredniczący.

Bank pośredniczący działa zwykle na zlecenie banku importera. Odbywa się to wówczas, gdy np. bank otwierający akredytywę nie ma w kraju eksportera swego banku korespondenta.

Tam gdzie mamy do czynienia z partnerami o niskim stopniu zaufania, w transakcjach handlowych stosuje się inkaso gwarantowane. Rozliczenia są tu bardzo podobne do rozliczeń przy pomocy akredytywy.

Pozostałe formy rozliczeń

Obok omówionych powyżej, powszechnie stosowanych form rozliczeń, stosuje się także inne formy, upraszczające wzajemne rozliczenia kontrahentów. Należą do nich rozliczenia planowe, okresowe rozliczenia saldami i karty kredytowe.

• Rozliczenia planowe

Rozliczenia planowe są szczególną formą rozliczeń za pomocą przelewu. Polegają one na tym, że strony w umowie ustalają okresy, w których rozliczenie będzie następowało i wysokość sumy rozliczeń - niezależnie od wartości dostarczonych towarów bądź świadczonych robót i usług.

Ta forma rozliczeń ma wiele korzyści. Obie rozliczające się strony mogą dokładnie zaplanować terminy zapłaty oraz w przybliżeniu ich wysokość (użyto zwrotu w przybliżeniu, ponieważ strony wyrównują sumy rozliczeniowe na podstawie faktury). Ponadto wierzyciel otrzymuje pokrycie należności bez wcześniejszej długotrwałej procedury inkasowej formy rozliczeń. Ten sposób rozliczeń może być dokonywany automatycznie przez komputery bankowe w ramach stałego zlecenia.

• Okresowe rozliczenia saldami

Okresowe rozliczenia saldami są formą rozliczeń kompensacyjnych, dokonywanych za pośrednictwem banków. Tu strony nie rozliczają każdej transakcji, ale zapisują wzajemne rozliczenia na odpowiednich rachunkach. Istota rozliczeń saldami polega na zaniechaniu regulowania poszczególnych należności i ewidencjonowaniu wzajemnych świadczeń. Okresowe porównanie i rozliczenie sald zastępuje wielostronne i dwustronne rozrachunki.

• Karty płatnicze

Karty płatnicze są powszechnie używanym instrumentem dokonywania zapłaty. Ze względu na swój komfort i wygodę są stosowane chętniej i częściej niż czeki.

Karty płatnicze należą do sfery dotychczas nie uregulowanej całościowo w naszym prawodawstwie. Oprócz kilku przepisów w prawie bankowym oraz w zarządzeniu Prezesa NBP w sprawie trybu i form przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków, żaden akt prawny o charakterze ogólnym nie odnosi się do kart. W związku z tym obrót kartami płatniczymi odbywa się na zasadzie swobody umów i ogólnych reguł wynikających z przepisów kodeksu cywilnego. Główną rolę w regulacji obrotu kartami odgrywają obecnie banki, które na podstawie upoważnienia ustawowego wydają wiążące strony regulaminy. Regulaminy są zatem nie tylko uzupełnieniem zawieranych z klientami umów, ale także spełniają funkcję swoistych aktów prawnych, które są dalej podstawą do formułowania praw i obowiązków stron.

Klasyczna karta płatnicza funkcjonuje przy współudziale trzech podmiotów, tj. wydającego kartę (emitenta) - bank, akceptującego zapłatę kartą, np. sprzedawca i posiadacza karty (osobę fizyczną, jednostkę gospodarczą). W rozliczeniu z jej wykorzystaniem biorą udział właśnie te podmioty. Są one wzajemnie ze sobą powiązane w następujący sposób:

• bank jest związany z posiadaczem karty stosunkiem zobowiązaniowym, wynikającym z umowy karty płatniczej,

• bank jest związany z akceptantem kart (sprzedawcą) umową o akceptowanie kart za nabywane towary lub usługi,

• akceptant jest związany z posiadaczem karty umową kupna-sprzedaży.

Do najbardziej popularnych kart płatniczych (podział ze względu na sposób rozliczenia transakcji zawartych za pośrednictwem karty) należą: karty kredytowe, karty debetowe, karty bankomatowe. Nieco mniej popularnymi kartami są karty obciążeniowe i karty elektroniczne.

Karta debetowa różni się od karty kredytowej tym, że rozliczenia przy jej użyciu muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego posiadacza karty. Tego rodzaju karty przeznaczone są w szczególności do bankomatów albo do płacenia nimi w systemie elektronicznego przelewu z rachunku klienta (posiadacza karty) na rachunek sprzedawcy lub usługobiorcy.

Karta elektroniczna, zwana również inteligentną, należy do kart najnowszej generacji. W tej karcie zamiast magnetycznego paska, który występuje we wszystkich wcześniej omówionych rodzajach kart, znalazł zastosowanie procesor - mikroukład scalony. Dzięki temu karta ma możliwość zapamiętywania nie tylko danych identyfikacyjnych posiadacza karty (co zapewnia już pasek magnetyczny), ale także zapamiętuje informacje dotyczące salda rachunku lub dokonywanych transakcji. Kartę tę cechuje wysoki stopień zabezpieczenia przed fałszerstwami.

Weksel

Należy do grupy rozliczeń bezgotówkowych dokonywanych bezposrednio pzez kontrahentów, tzn. bez uczestnictwa banku.

Stosowanie weksla w obrocie gospodarczym jest szczególnie korzystną formą rozliczenia dla wierzyciela, ze względu na dużą łatwość zdyskontowania weksla.

Weksel jest bowiem bezwarunkowym zobowiązaniem do zapłaty określonej osobie, określonej sumy, w ustalonym miejscu i terminie przez wystawcę lub osobe przez niego wskazaną.

Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:

• weksel własny (sam wystawca przyrzeka dokonanie bezwarunkowej sumy pieniężnej na rzecz lub zlecenie remitenta w okreslonym terminie i miejscu);

• weksel trasowany ( inaczej zwany ciągnionym, przekazowym, tratą – wystawca weksla poleca osobie trzeciej, czyli trasatowi, aby bezwarunkowo zapłacił określoną sumę pieniężną w określonym terminie i miejscu na rzecz lub zlecenie określonej osoby – remitenta).

Forma rozliczeń bezgotówkowych jest dużo bardziej bezpieczną formą obrotu pieniężnego, gdyż nie obciąża przedsiębiorcy szczególnymi obowiązkami w zakresie zabezpieczania pomieszczeń i środków pieniężnych w czasie transportu.

Niemniej jednak i w obrocie gotówkowym, jak i bezgotówkowym występuje tzw. zjawisko „prania” pieniędzy. Polega ono na wprowadzeniu do legalnego krajowego obiegu pieniężnego walut, uzyskanych w drodze różnego rodzaju przestępstw. Związane jest to z funkcjonowaniem nielegalnej tzw. „szarej sfery” działalności gospodarczej.

W związku z występowaniem tego zjawiska w wielu krajach – w tym również i w Polsce – wprowadza się różnego rodzaju rozwiązania przeciwdziające takim manipulacjom. Wprowadzono między innymi obowiązek identyfikacji klienta, który realizuje transakcję przekraczającą równowartość odpowiedniej kwoty.

LITERATURA

1. T. Wyszomirski, Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko, Warszawa 1998,

2. Andrzej Bury, Karty płatnicze, Warszawa 1999

3. Mazur Aneta, Rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe w firmie, Warszawa 2000

4. Jaworski W.l., Krzyżkiewicz Z., Kosiński B., Banki, rynek, operacje, polityka, Warszawa 1992

5. Derejczyk M., Kudłaszyk A., Relacje bank –firma. Partnerska współpraca. Bydgoszcz 1999

6. Karwowski E., Zasady sporządzania, obiegu i kontroli oraz przechowywania i zabezpieczania dokumentów (dowodów) księgowych i ksiąg rachunkowych. Warszawa 1996

- 11 -