Górnictwo i kopalnictwo na Świecie:
Górnictwo i kopalnictwo to przemysł wydobywczy. W zakres tego rodzaju przemysłu wchodzi wydobywanie surowców mineralnych, które ze względu na ich użyteczność można podzielić na:
energetyczne – węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny, uran,
metaliczne – rudy metali, np. żelaza, miedzi, cynku, ołowiu, boksyty,
chemiczne – siarka, sól kamienna, sól potasowa, fosforyty,
skalne – wapienie, margle, dolomity, piaskowce, granity, bazalty i inne
1. Surowce energetyczne:
Górnictwo i kopalnictwo surowców energetycznych stanowi dziś około 80% wartości światowej produkcji górniczej.
Ropa naftowa:
To dziś najważniejszy surowiec energetyczny wydobywany na Świecie określany czasem jako surowiec strategiczny. Jest to skała osadowa pochodzenia organicznego powstała ze szczątków organicznych gromadzących się na dnie zbiorników wodnych jest to mieszanina węglowodorów i występuje przeważnie w porowatych skałach osadowych, najczęściej piaskowcach.
Charakteryzuje się bardzo wysoką wartością opałową, energetyczną od 9500 do 115 000 kcal/kg węgiel kamienny dla porównania ma wartość energetyczną, opałową 5000 –7500 kcal.
65% posiadają kraje Zatoki Perskiej
25% Arabia Saudyjska,
około 10% Irak,
około 10% Iran
około 10% Kuwejt
16% Ameryka Północna i Ameryka Południowa
6% Wenezuela,
5% Meksyk
4% USA
Arabia Saudyjska – 13% wschodnia część kraju
USA - około 10% rejon Zatoki Meksykańskiej, Teksas, Kolorado, Nowy Meksyk, Alaska,
Rosja - około 10% Zagłębie Zachodniosyberyjskie, Timańsko-Peczorskie, Uralsko-Wołżańskie,
Iran – 5,5% południowo-zachodnia część kraju
Wenezuela – 5,2% rejon jeziora Maracibo
Chiny – 4,9% dorzecze Huang-he, Sungari (dpoływ Amuru)
Meksyk – 4,9% rejon zatoki Meksykańskiej,
Norwegia- 4,4% Morze Północne,
Inne obszary wydobycia ropy naftowej:
północne obrzeżą Sahary – Libia, Egipt, Nigeria,
wybrzeże Nigerii,
Kabinda – enklawa Angoli,
szelf Morza Północnego – Norwegia, Wielka Brytania,
obszar Wielkiej Równiny w Kanadzie,
wybrzeża Morza Kaspijskiego – Kazachstan, Uzbekistan Azerbejdżan,
Jawa – Indonezja,
Borneo – Malezja, Brunei, Indonezja,
Państwa wydobywające na jednego mieszkańca najwięcej:
Kuwejt – 54 tony,
Katar – 58 ton,
Zjednoczone Emiraty Arabskie – 39 ton
Norwegia – 35 ton,
Arabia Saudyjska – 20 ton,
Polska – 17 kilogramów,
W Polsce wydobycie w 2001 roku wyniosło około 700 tys. ton, co stanowiło 2% krajowego zapotrzebowania reszta pochodzi z importu, głownie z Rosji przez rurociąg.
W Polsce ropa naftowa występuje w rejonach: Kamienia Pomorskiego, wyspy Wolin, Koszalina (Daszewo), Dębna Lubuskiego koło Gorzowa Wielkopolskiego, na północ od Bochni, oraz w rejonie Gorlic, Krosna, Jasła, niewielkie złoża występują w szelfie Morza Bałtyckiego około 70 km na północ od przylądka Rozewie.
Eksporterzy ropy naftowej:
Arabia Saudyjska – ponad 15%,
pozostałe państwa posiadają ponad 5% udziału
Iran,
Rosja,
Norwegia,
Kuwejt,
Zjednoczone Emiraty Arabskie,
Wenezuela
Importerzy ropy naftowej:
państwa kupujące ponad 5% światowego eksportu
USA – 15%
Japonia – 14%
Francja
Niemcy
Włochy
Połowa wydobywanej na Świecie ropy naftowej jest przedmiotem wymiany handlowej, USA są największym na Świecie importerem ropy naftowej mimo posiadanych własnych zasobów, wpływa na to niższa cena sprowadzanej ropy.
Z ropy naftowej produkuje się obecnie około 40% energii na Świecie.
Pierwsza kopalnia ropy naftowej wybudowano w Polsce w Bóbrce koło Krosna w roku 1854 przez Ignacego Łukasiewicza.
OPEC – Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową, w tej organizacji są zrzeszone następujące kraje: Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Algieria, Gabon, Libia, Nigeria, Indonezja, Ekwador, Wenezuela. Celem tej organizacji jest koordynacja wydobycia i wpływ na cenę ropy naftowej na świecie.
Istnieje od 1960 roku, ma ona na celu koordynację polityki naftowej wielkich producentów i eksporterów w dziedzinie wydobycia, handlu i w ustalaniu cen na ropę naftową. Od wojny w Zatoce Perskiej w roku 1991 (wojny w Kuwejcie) na Irak jest nałożone embargo. Irak może eksportować ropę tylko na zasadzie wymiany ropa za żywność, nie może jej sprzedawać, tzw. ropa za żywność.
Gaz Ziemny:
to gazowa mieszanina węglowodorów,
głównym składnikiem jest metan,
zawiera domieszki etanu, propanu, butanu, oraz siarki i helu,
może występować samodzielnie, samoistnie jako gaz ziemny suchy lecz na ogół towarzyszy on ropie naftowej tzw. gaz ziemny mokry,
używany głownie do produkcji energii elektrycznej,
jego znaczenie rośnie ze względów ekologicznych, w wyniku spalania gazu nie powstaje: sadza, popiół, dym
Zasoby gazu ziemnego:
Rosja – posiada największe zasoby tego surowca,
Drugie miejsce to kraje Zatoki Perskiej – na razie jednak nie wydobywają tego surowca,
Inne duże złoża tego surowca znajdują się w basenie Zatoki Meksykańskiej, Morza Karaibskiego, w Afryce Północnej, nad Zatoką Gwinejską, dno Morza Północnego
Rozmieszczenie złóż gazu ziemnego:
Europa:
Wielka Brytania, Norwegia – szelf Morza Północnego,
Niemcy – północno-zachodnia część (Zagł. Emsland),
Polska – rejon między Lubaczowem a Przemyślem,
Włochy – Nizina Padu, Sycylia
Rosja – okolice Orenburga, Uchty, Zagłębie Wołżańsko-Uralskie, dorzecze Peczory
Holandia – okolice Groningen
Azja:
Rosja – północno-zachodnia część Syberii: Półwysep Jamał, Jakucja, Sachalin,
Uzbekistan – okolice Gazli,
Turkmenistan – Pustynia Kara-Kum,
Arabia Saudyjska
Indonezja
Afryka:
Algieria – dostarcza gaz rurociągami do Hiszpanii i Portugalii przez Cieśninę Gibraltarską oraz na Sycylię,
Libia, Egipt
Ameryka Północna:
USA – rejon Zatoki Meksykańskiej, Wielka Równina ponad 50% wydobycia Teksas i Luizjana,
Kanada- południowo-zachodnia,
Ameryka Południowa:
Wenezuela i Kolumbia – północna część,
Argentyna – południowa i środkowa część,
Australia:
wschodnia i południowo-wschodnia część
Wydobycie:
Rosja – 24%
USA – 23%
Kanada – 7%
Wielka Brytania – 4%
Algieria – 3,5%
Indonezja – 3,2%
Holandia – 3%
Główni eksporterzy gazu ziemnego:
Rosja
Kanada
Turkmenistan
Holandia
Polska: wydobycie gazu ziemnego w Polsce pokrywa jedynie około 35% zapotrzebowania, gaz wysokometanowy wydobywany jest w południowo-wschodniej części kraju, rejon Przemyśla, Jarosławia, Lubaczowa.
Złoża o mniejszej kaloryczności znajdują się w rejonie Ostrowa Wielkopolskiego, Trzebnicy w woj. Dolnośląskim, na szelfie Morza Bałtyckiego, okolice Dębna Lubuskiego.
Około 65% gazu jesteśmy zmuszeni importować głównie z Rosji.
Węgiel kamienny:
zaspokaja 29% światowego zapotrzebowania energetycznego,
główny surowiec do produkcji energii elektrycznej,
skała osadowa pochodzenia organicznego,
zawiera 80-90% węgla, 3-10% wody
domieszki innych pierwiastków (głównie siarki),
wartość opałowa 5000 – 7500 kcal/kg
jego znaczenie w ostatnich latach silnie spada, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych,
węgiel kamienny szeroko stosuje się w produkcji energii elektrycznej, hutnictwie, karbochemii, ogrzewaniu mieszkań,
Zasoby węgla kamiennego:
wydobywane:
oceniane na 520 – 900 mld ton, wszystkie rozpoznane zasoby do głębokości 1000m, których eksploatacja jest opłacalna w obecnych warunkach ekonomicznych
geologiczne: 8 000 mld ton, wszystkie zasoby do głębokości 1200 metrów,
Europa:
Wielka Brytania: Szkockie, Northumberland, Yorkshire,
Francja – Północne, Lotaryńskie,
Niemcy – Ruhry,
Polska – GOP, Zagłębie Lubelskie – kopalnia w Bogdance,
Ukraina – Lwowsko-Wołyńskie, Donieckie,
Rosja – Peczorskie
Azja:
Rosja – Kuźnieckie, Czeremchowskie, Południowo-Jakuckie,
Kazachstan – Ekibastuskie, Karagandzkie,
Chiny – na północ od rzeki Jangcy – Szansi, Szensi, Ahuei, Liaoming,
Indie – okolice Kalkuty
Ameryka Północna:
USA – Północne Appalachy, Centralne Appalachy, Południowe Appalachy, Góry Skaliste około 50% wydobycia metodą odkrywkową
Ameryka Południowa:
Brazylia – niewielkie wydobycie koło Porto Alegre,
Kolumbia – na północny wschód od Bogoty,
Afryka:
RPA – Yorkshire,
Australia:
Newcastle
Wydobycie na Świecie:
Chiny – 34%
USA – 25%
Indie – 8%
RPA – 6%
Australia – 6%
Rosja – 4%
Polska – 3%
Wydobycie na jednego mieszkańca:
Australia – 15 ton
Kazachstan – 5 ton
RPA – 5 ton,
USA – 3,5 tony,
Polska – 2,6 tony,
Polska mimo sporego udziału w wydobyciu węgla kamiennego nie jest sporym eksporterem tego surowca ze względu na duże koszty wydobycia i wysoką cenę. Mimo to eksportujemy pewne ilości węgla do: Austrii, Niemiec, Danii, Węgier
Głowni eksporterzy:
Australia – 30% światowego eksportu,
USA – 15%
RPA – 10%
Polska – 5%
Głowni importerzy:
Japonia – ponad 20% światowego importu,
Francja – powyżej 10% światowego importu
WEGIEL BRUNATNY:
paliwo używane tylko w energetyce światowej,
skała osadowa pochodzenia osadowego,
jest kruchy, zawodniony nawet do 30%, nie nadaje się do transportu,
z 1 kg uzyskuje się 2000 –2500 kcal, niskokaloryczny,
roczne wydobycie węgla brunatnego to 1,5 mln ton,
Najwięksi producenci węgla brunatnego:
Niemcy – 19,6%
Rosja – 9,8%
USA – 8,5%
Polska – 6,7%
Największe zagłębia gdzie wydobywa się węgiel brunatny:
Dolnoreńskie i Łużyckie w Niemczech,
Podmoskiewskie w Rosji,
Konińskie i Bełchatowskie w Polsce,
Williston – USA,
Mosteckie i Sokołowskie w Czechach,
2. SUROWCE METALICZNE:
Rudy żelaza:
najbogatsze rudy żelaza to magnetyty i hematyty
znacznie mniej żelaza zawierają syderyty i limonity
występują w skałach magmowych i metamorficznych (magnetyt, hematyt),
są w skałach osadowych (syderyt, limonit),
Obszary wydobycia rud żelaza:
EUROPA:
Szwecja – Rejon Kiruny,
Francja – Zagłębie Lotaryńskie,
Ukraina – okolice Krzywego Rogu,
Rosja – okolice Kurska
AZJA:
Chiny – prowincje północno-wschodnie (Anshan), rejon Jangcy (Huainan),
Indie – stan Bihar (rejon Jamshedpur)
Rosja – Magnitogorsk,
AMERYKA PÓŁNOCNA:
Kanada – półwysep Labrador (Scheferville i Labrador City),
USA – Zagłębie Mesabi Range nad Jeziorem Górnym
AMERYKA POŁUDNIOWA:
Wenezuela – rejon Cerro Bolivar
Brazylia – rejon Itabiry,
AFRYKA:
RPA – okolice Pretorii
Liberia – Bomi Hills
AUSTRALIA część zachodnia Mount Newman
Kraje o największym wydobyciu rud żelaza:
Chiny
Brazylia
Australia
Rosja
Indie
Polska importuje rudy żelaza z Krzywego Rogu na Ukrainie, z RPA, Brazylii i Szwecji.
Głowni producenci stali: Japonia, USA, Rosja, Niemcy, Korea Południowa, Brazylia, Włochy
Huty żelaza znajdują się najczęściej w miastach portowych, zagłębiach węgla kamiennego lub w miejscach wydobycia rud żelaza. Coraz większe zapotrzebowanie na świecie jest na stal stopową uszlachetnioną (żaroodporną, odporną na korozję lub zmiany tempertury). W związku z tym zwiększa się znaczenie rud metali uszlachetniających stal – chrom, mangan, molibden, nikiel, wolfram, kobalt, wanad, tytan.
W czołówce producentów stali jest Japonia mimo iż nie ma zasobów rud żelaza jest czołowym producentem stali, ponieważ jednocześnie jej dużo potrzebuje do bardzo dobrze rozwiniętego przemysłu elektromaszynowego (samochodowego, stoczniowego itp.).
Czołówka krajów wydobywających rudy metali uszlachetniających stal:
Chrom: RPA, Kazachstan, Indie, Turcja,
Mangan: Ukraina, RPA, Brazylia, Gabon,
Molibden: USA, Chile, Kanada, Rosja
Nikiel: Kanada, Rosja, Nowa Kaledonia, Australia,
Wolfram: Chiny, Rosja, Kanada, Portugalia,
Kobalt: Republika Kongo, Australia, Zambia, Nowa Kaledonia
Rudy innych metali:
Duże znaczenie w hutnictwie metali nieżelaznych mają rudy miedzi, glinu cynku i ołowiu.
Rudy miedzi:
Ze względu na bardzo dobre przewodnictwo elektryczne miedź jest używana przede wszystkim w przemyśle elektromaszynowym, elektrycznym i chemicznym. Polska znajduje się w czołówce producentów i eksporterów tego surowca na świecie.
Najważniejsze miejsca wydobycia rud miedzi:
Polska – Zagłębie Lubińsko-Głogowskie
Rosja – okolice Udokanu i Norylska
Kazachstan – Konradskij i Dżezkazgan
Filipiny
Japonia
USA – Arizona, Utah, Montana,
Kanada – Sudbury, Highland Valley, Chibougamau
Meklsyk – Cananea
Chile – El Salvador, El Teniente
Australia – okolice Mount Isa
Kraje wydobywające najwięcej rud miedzi:
Chile, USA, Kanada,
Najwięksi producenci miedzi rafinowanej:
USA, Chile, Japonia, Rosja
Rudy aluminium (glinu) noszą nazwę boksytów, największe złoża boksytów są w czterech rejonach:
Rejon Morza Karaibskiego: Jamajka, Surinam, Gujana,
Stany Minas Gerais i Sao Paulo w Brazylii,
Zachodnia Afryka – Gwinea, Sierra Leone,
Półwysep York oraz okolice przylądka Arnhem w Australia
Kraje wydobywające najwięcej boksytów: Australia, Gwinea, Jamajka,
Najwięksi producenci aluminium: USA, Rosja, Kanada, Australia, Brazylia
Kraje które najwięcej wydobywają rud cynku i ołowiu:
Kanada, Australia, Chiny
Najwięksi producenci cynku: Chiny, Kanada, Japonia
Najwięksi producenci ołowiu: USA, Chiny, Niemcy
Kraje które najwięcej wydobywają rud cyny: Chiny, Indonezja, Brazylia
Najwięksi producenci złota: RPA, USA, Rosja, Australia,
Najwięksi producenci srebra: Meksyk, USA, Peru, Rosja
SUROWCE CHEMICZNE:
Fosforyty służą do produkcji nawozów fosforowych, najważniejsze obszary wydobycia to:
Rosja – okolice Kirowa na półwyspie Kolskim,
Chiny – na południu kraju,
Jordania,
Kazachstan – okolice Karatau
USA – półwysep Floryda,
Maroko, Tunezja,
Sole Potasowe używane do produkcji nawozów potasowych:
Niemcy – Heringen i Werra
Francja – Miluza,
Rosja – Solikamsk,
Białoruś – Soligorsk
USA – Carlsbad
Kanada – Saskatchewan
Siarka – to ważny składnik do produkcji kwasu siarkowego, poza wydobyciem siarki rodzimej surowiec ten pozyskuje się z pirytów (głównie w Chinach) oraz podczas odsiarczania gazu ziemnego, ropy naftowej i węgla.
Najważniejszymi miejscami wydobycia siarki rodzimej są:
Polska – Zagłębie Tarnobrzeskie,
USA – okolice Nowego Orleanu i Houston,
Meksyk – San Cristobal