Polska przelotna, niepewna, pomijana

Wie.kszos'ć amerykańskich krytyków chwaliła film. „New York Times" uważał, że przyczynia się on do lepszego zrozu­mienia Rosji. Lewicowiec Jack McManus wychwalał Mission to Moscow pod niebiosa, komentując, że Hollywood w końcu zajęło się Rosjanami w sposób „prosty i rozsądny", co było tym waż­niejsze, że padali ofiarą polskich „antysowieckich ataków". Kate Cameron z „New York Sun" narzekała, że „to szkoda", iż wysiłki Daviesa, aby zaskarbić „więcej sympatii dla celów Rosji w czasie wojny i po jej zakończeniu", wystawiła na szwank „groźba ze­rwania z polskim rządem na uchodźstwie". Zaznaczyła, że film niewątpliwie przekonywał, iż Stany Zjednoczone musiały bardzo się starać, aby „utrzymać Rosję po naszej stronie", ale nie zawierał żadnego „napomknienia, że Rosjanie mają jakieś' zobo­wiązania wobec nas czy innych swoich sojuszników".

W wyjątkowo trafnym podsumowaniu wszystkich holly­woodzkich wizerunków Polski i stosunków polsko-sowiec-kich z okresu wojny Dewey i LaFollette odrzucają zapewnienia Warner Brothers o działaniu z pobudek patriotycznych na rzecz promowania przyjaźni amerykańsko-sowieckiej i opisują ten film oraz jemu podobne jako atak na zwykłą przyzwoitość, stwarzający „bezduszność moralną w naszej umysłowości spo­łecznej". Jak konkludują, „jeszcze kilka przyjętych bezkrytycznie filmów w rodzaju Mission to Moscow — bo przecież tysiące ludzi czyta książki, miliony zaś oglądają filmy — i Amerykanie staną się nieczuli na wartości moralne". Niezależnie od motywów Kocha i Leydy fakt, że Biały Dom zachęcał do nakręcenia tego filmu, a potem nieustannie nadawał mu rozgłos, świadczy, jak to ujął Dań Georgakas, że administracja Roosevelta „brała udział w propagowaniu gigantycznego kłamstwa politycznego"⁶⁵.

Nic dziwnego, że „Daily Worker" określił wszelką krytykę filmu jako dzie­ło „zdominowanej przez nazistów piątej kolumny', a John H. Lawson po­tępił krytyków jako „zdradzieckich".

W 1995 roku Koch określił autorstwo scenariusza Mission to Moscow jako „rzecz, którą ceni w swoim życiu najbardziej"⁶⁶. |ack Warner natomiast przedstawiał siebie później jako naiwną ofiarę, niezdolną do ujawnienia faktu wyprodukowania filmu pod naciskiem Białego Domu, a co więcej próbującą tylko wy­świadczyć „przysługę Amerykanom, aby wiedzieli więcej o na­szych ówczesnych sojusznikach, Rosjanach". Niestety, ze szkodą dla jego szlachetnej służby, Warnera otaczali zewsząd „trockiści". Davies pierwotnie planował więcej filmów o Rosji. Szczęśliwie nigdy nie powstały.

Innym spośród wielu hagiograficznych hollywoodzkich por­tretów Rosji Sowieckiej była produkcja RKO z 1943 roku. The North Star, zawierająca charakterystyczny dla hollywoodzkiej le­wicy sposób traktowania Polski podczas wojny. Był to dość roz­budowany i często całkiem subtelny „kod" geopolityczny wplą­tany w akcję filmu⁶⁷. Podany w sposób dyskretny i nienachalny, zwykłym widzom nie przeszkadzał.. Głębsza analiza wskazuje jednak, że chodziło w nim o usprawiedliwienie planów politycz­nych i terytorialnych Związku Sowieckiego.

TheNorth Star było dziełem Lillian Hellman, członkini Partii Komunistycznej od roku 1938, gorąco oddanej stalinowskiej Rosji, co ilustruje jej rozpaczliwy okrzyk, gdy dowiedziała się o inwazji Hitlera na Związek Sowiecki w roku 1941: „Ojczyzna została zaatakowana!". Hellman należała podczas wojny do nie­zliczonych organizacji przyjaciół Rosji i hojnie na nie łożyła.

^l(' Koch nigdy nie przyznał, że jego film był propagandą ani że fałszywie przedstawiał ludzi i wydarzenia. Upierał się jeszcze długo, że miał jedy­nie na celu poprawę dominującego wówczas w Stanach Zjednoczonych krytycznego wizerunku Rosji Sowieckiej poprzez ukazanie jej w „lepszym świetle".

' Przychylny filmowi Bernard F. Dick przekonuje, że za jego powstanie oso­biście odpowiadał doradca FDR Harry Hopkms.

242

243