Istota terminu „formy organizacyjne kształcenia”.

Formy organizacyjne – przesądzają o organizacyjnej stronie pracy dydaktycznej, wskazują jak organizować tę pracę stosownie do tego, kto, gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia.

Kryteria doboru form organizacyjnych kształcenia.

Dobór form organizacyjnych zależy od wielu czynników:

- cele i zadania kształcenia

- właściwości przedmiotu nauczania

- wyposażenie szkoły w środki dydaktyczne

- liczba uczniów

- miejsce pracy

- czas pracy

Podział form organizacyjnych kształcenia.

Kryteria podziału:

- liczba uczniów

- miejsce pracy uczniów

- czas trwania zajęć dydaktycznych.

Ze względu na liczbę uczniów biorących udział w procesie dydaktycznym wyróżnia się:

- nauczanie jednostkowe

- nauczanie grupowe

- nauczanie zbiorowe (frontalne)

Ze względu na miejsce pracy formy dzieli się na:

- zajęcia szkolne (nauka w klasie podczas lekcji, praca w laboratorium, warsztacie szkolnym, świetlicy itp.)

- zajęcia pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych itp.)

Stosownie do czasu pracy uczniów można mówić o zajęciach:

- lekcyjnych

- pozalekcyjnych (koła zainteresowań, zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze, zajęcia kompensacyjno – korekcyjne).

Charakterystyka form organizacyjnych kształcenia wyróżnionych ze względu na liczbę uczniów (nauczanie jednostkowe, zespołowe, zbiorowe).

NAUCZANIE JEDNOSTKOWE

Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela.

Zalety pracy jednostkowej:

- możliwość indywidualizacji treści (stopień trudności dostosowany jest do poziomu ucznia) i tempa uczenia się

- stała i zarazem dokładna kontrola przebiegu i efektów pracy ucznia

- omówiona forma jest wysoko efektywna

Wady nauczania jednostkowego:

- jest nieopłacalna z ekonomicznego punktu widzenia

- wydatnie ogranicza społeczny zasięg pracy nauczyciela

- uczeń nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikami

NAUCZANIE ZESPOŁOWE

Nauczanie zespołowe wg koncepcji J. Barteckiego:

- uczniowie tworzą grupy (3-6 osobowe)

- skład grupy jest stały, zróżnicowany i równoważny (żaby każdy zespół miał takie same szanse jak inne)

- sprawna praca w zespołach zależy od dokładnego określenia zadania, wskazania lub dostarczenia źródeł i materiałów oraz sposobu pracy, kierowania przebiegiem pracy

- w trakcie pracy grupowej nauczyciel czuwa nad sprawną organizacją pracy uczniów

- wyniki uzyskane przez grupę referuje jeden z uczniów, co zmusza wszystkich do intensywnej pracy (słuchania, analizy)

- ocena uzyskanych efektów przez poszczególnych uczniów odbywa się wyłącznie indywidualnie.

Rodzaje pracy zespołowej:

- praca jednolita – każdy zespół ma takie same zadanie do wykonania

- praca zróżnicowana – każdy zespół ma inne zadania do wykonania

- praca kombinowana – część zespołu pracuje nad jednym zadaniem, a część nad innym

- praca brygadowa

Walory dydaktyczne i wychowawcze nauczania zespołowego:

- wszyscy uczniowie w klasie są zaangażowani aktywnie w pracę związaną z tematem lekcji

- grupa staje się niezastąpionym narzędziem budzenia aktywności i samodzielności uczniów

- wdraża uczniów do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, a także do racjonalnej organizacji pracy i współodpowiedzialności za jej efekty

NAUCZANIE ZBIOROWE

System klasowo-lekcyjny jako odmiana nauczania zbiorowego (J. Strum):

- tworzenie klas uczniów w tym samym lub zbliżonym wieku

- każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania

- podstawową jednostkę organizacyjną stanowi lekcja, trwająca 45 minut.

- każda lekcja jest poświęcona jednemu przedmiotowi nauczania

- pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel.

Zalety:

- tworzy przejrzystą strukturę organizacyjną

- umożliwia nauczycielowi pracę z liczną grupą uczniów

- pozwala organizować zespołowy wysiłek uczniów i współzawodnictwo w nauce

- zapewnia realizację zasady systematyczności nauczania

- zapewnia opanowanie przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania

Wady:

- „abstrakcyjna jednorodność” treści kształcenia narzucanych wszystkim uczniom (treści są niezrozumiałe, jednakowe)

- brak warunków skutecznej indywidualizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej z uczniami

- nadmierna sztywność organizacyjna

- brak warunków utrzymywania więzi ucznia ze szkołą

- przedmiotowe traktowanie uczniów.