Spółka cywilna (SC) jest wyjątkową kategorią spółek. Kodeks cywilny wyraźnie wskazuje na jej brak podmiotowości. Oznacza to, że nie jest ona podmiotem działalności gospodarczej, a więc nie jest przedsiębiorstwem i nie ma osobowości prawnej. Podmiotowość mają natomiast, uznawani za przedsiębiorców, wspólnicy spółki cywilnej.

Spółkę cywilną zawiązują co najmniej dwie osoby, podpisując umowę spółki. Wnoszą one wkłady pieniężne (udziały) lub niepieniężne (aporty, np. maszyny, budynki, ziemię). Spółka cywilna może być zawarta na czas nieoznaczony (nieokreślony) lub oznaczony (określony, np. na cztery lata).

Spółka cywilna jest niezbyt korzystna z punktu widzenia odpowiedzialności i zarządzania, ponieważ za zobowiązania wobec osób trzecich wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej wspólnicy odpowiadają solidarnie całym majątkiem firmy i osobiście. W razie kłopotów z realizacją zobowiązań zaciągniętych przez spółkę cywilną każdy ze wspólników odpowiada również majątkiem osobistym. Jeśli jeden ze wspólników nie posiada majątku osobistego, odpowiedzialność spada na wspólników posiadających taki majątek. We wszystkich sprawach wspólnicy decydują zawsze w drodze uchwał, które dla swojej ważności wymagają jednomyślności.

Tendencja do zakładania spółek cywilnych była powszechna wśród osób podejmujących działalność gospodarczą po 1990r. Wynikało to z krótkiego oczekiwania na rejestrację spółki i prostej formy umowy spółki. Obecnie następuje powolne odchodzenie od zakładania spółek cywilnych, których miejsce zajmują spółki jawne.

Spółka jawna jest spółką handlową. Umowę spółki rejestruje właściwy Sąd Gospodarczy, wpisując ją do Krajowego Rejestru Sądowego. Do spółki jawnej nie stosuje się przepisów k.c. o spółce, ale przepisy kodeksu spółek handlowych z 2000 r.
Spółka jawna nie jest osobą prawną, choć może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Może pozywać przed sąd i być pozwaną pod nazwą swojej firmy. Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania firmy odpowiadają bez ograniczenia, majątkiem firmy i majątkiem osobistym.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna".

Spółka jawna została utworzona, aby eliminować z życia gospodarczego, a w przyszłości zastąpić, niedoskonałą spółkę cywilną. Spółki cywilne muszą być przekształcane w spółki jawne, gdy ich obroty w kolejnych dwóch latach przekraczają w każdym roku 800 tys. euro.

Spółka partnerska jest spółką osobową zakładaną przez co najmniej dwie osoby o różnych lub takich samych wolnych zawodach, których wykonywanie w ramach tej spółki jest działalnością gospodarczą. Umowę spółki zawiera się w formie aktu notarialnego (dokument sporządzony przez notariusza, stwierdzający treść czynności prawnych) i rejestruje w Krajowym Rejestrze Sądowym. Każdy partner może reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że w umowie zapisano inaczej. Partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działań innych partnerów lub osób zatrudnionych przez spółkę.

Spółka komandytowa jest spółką osobową. Powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, a jej umowa powinna być zawarta pisemnie w formie aktu notarialnego. W nazwie spółki komandytowej powinno znajdować się nazwisko co najmniej jednego komplementariusza (wspólnika, który za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczenia – majątkiem firmy i majątkiem osobistym; może być ich kilku). Odpowiedzialność komandytariusza (może być ich kilku) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, w której za zobowiązania wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz); w spółce tej co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Statut spółki powinni podpisać wszyscy komplementariusze w formie aktu notarialnego. Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna".

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.) jest spółką kapitałową utworzoną przez jedną lub kilka osób. Działa ona w oparciu o kapitał zakładowy (nagromadzone dobra służące do rozwoju produkcji lub nagromadzone zasoby finansowe angażowane w działalność gospodarczą). Kapitał zakładowy tworzony jest z udziałów wnoszonych przez wspólnika (w przypadku utworzenia spółki z o.o. przez jedną osobę) lub wspólników, w wysokości przynajmniej 50 tys. zł.
Art. 153 i 154 kodeksu spółek handlowych wymagają dokładnego określenia, czy wspólnik może mieć jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć większą liczbę udziałów, muszą być one równe, np. 5 udziałów po 500 zł. Udziały uprawniają do uczestniczenia w podziale zysku, który może być dokonany inaczej, niż to wynika z udziałów.

Spółka z o.o. nabiera osobowości prawnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (na wniosek wybranego wcześniej zarządu). Organami spółki z o.o. są: Zgromadzenie Wspólników, Zarząd i Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna. W spółkach z o.o., w których kapitał zakładowy przewyższa 500 tys. zł, a wspólników jest więcej niż 25, powinna być Rada Nadzorcza i Komisja Rewizyjna. Odpowiedzialność prawna za zobowiązania spółki z o.o. ciąży na Zarządzie spółki.

Więcej na ten temat...

Dźwięk >
Multilinki >
Sowa-dydaktyk >
Tryb >
Pliki multimedialne...

Spółka akcyjna (SA) należy do spółek kapitałowych. Może ją zawiązać jedna osoba, założycielem może być także Skarb Państwa. Wspólnikami (współwłaścicielami) spółki akcyjnej są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu w formie aktu notarialnego wybierają Zarząd spółki. Rejestruje on firmę w Krajowym Rejestrze Sądowym. Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi 500 tys. zł.

Naczelnym organem spółki akcyjnej uprawnionym do uchwalania statutu jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy (zebranie wszystkich akcjonariuszy spółki akcyjnej, którzy mają prawo głosu). Wybiera ono i odwołuje członków Zarządu i Radę Nadzorczą spółki. Rada Nadzorcza pełni funkcję kontrolną nad Zarządem. Jeśli założyciele spółki zatrzymują dla siebie akcje dające większość głosów, zachowują decydujący wpływ na funkcjonowanie firmy. Zysk rozdziela się w stosunku do liczby akcji, uwzględniając ewentualne uprzywilejowanie akcji co do dywidendy. Za zobowiązania spółki prawną odpowiedzialność ponosi Zarząd. Akcjonariusze odpowiadają do wysokości udziałów.

Rozwój firmy, wzrost produkcji i potrzeba coraz większych pieniędzy na inwestycje powodują, że zachodzi konieczność zmiany formy prawnej spółki, np. z osobowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną.

W celu poszerzenia rynków zbytu, zwiększenia zdolności produkcyjnych i możliwości marketingowych firmy łączą się, tworząc duże przedsiębiorstwa – związki spółek, nazywane korporacjami, koncernami lub holdingami. Związki spółek mają zasięg globalny, a ich przychody przewyższają produkt krajowy brutto wielu państw