Temat: Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw.
1. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych według:
a) form własności- pięć podstawowych form własności:
- państwowa- własność skarbu państwa- państwowe osoby prawne prawnych (np.
przedsiębiorstwa państwowe)
- komunalna- własność samorządów terytorialnych
- prywatna osób prawnych- własność spółdzielni, spółek posiadające osobowość prawną,
- organizacje społeczne- prywatne osoby fizyczne- własność rzemieślników i innych osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz prywatnych jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej
- zagraniczna- należy do osób fizycznych i prawnych mających siedzibę za granicą
podmioty mieszane- zlicza się do jednej z wyróżnionych form własności zgodnie z
przeważającym udziałem kapitału (państwowo- prywatne, ale gdy przeważa kapitał
państwowy podmioty gospodarczo państwowe)
form własności:
- sektor publiczny- podmioty państwowe i komunalne
- sektor prywatny- pozostałe podmioty
b) form prawno-organizacyjna- GUS opracował systematykę form organizacji prawnych w
której wyróżnił 3 podstawowe i kilkanaście szczególnych form prawno organizacyjnych;
podstawowe:
- osoby prawne- podmioty posiadające osobowość prawną
- jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej
- osoby fizyczne prowadzace działalność gospodarcza
2. W szczególnych formach wyróżnia się min:
a) przedsiębiorstwa państwowe:
PRZEDIEBIORSTWO PANSTWOWE- samodzielny, samorządny i samofinansujący się podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną.
Przedsiębiorstwa państwowe są tworzone przez tzw. organy założycielskie (naczelne organy administracji państwowej, terenowe organy…, wojewodowie).
Organ założycielski wydaje akt o założeniu przedsiębiorstwa państwowego, w tym akcie wskazuje nazwę, siedzibę, przedmiot działalności.
Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w środki rzeczowe i pieniężne niezbędne do prowadzenia działalności, wysokość jest również ujęta w akcie o utworzenie przedsiębiorstwa państwowego.
Przedsiębiorstwa mogą być tworzone w dwojaki sposób:
- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej- ich celem jest bieżące i nieprzerwane zaspakajanie potrzeb ludności (np. świadczenie usług w zakresie komunikacji miejskiej, zaopatrzenie w energie elektryczna, cieplna, gazową);
cecha charakterystyczna tych przedsiębiorstw: nie mogą być zlikwidowanie lub postawione w stan niepewności jeżeli ich dalsze istnienie jest uzasadnione dotychczasowymi celami.
- przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych
Organy przedsiębiorstwa państwowego:
- ogólne zebranie pracowników (odpowiednikiem w dużych przedsiębiorstwach- zebranie delegatów)
- rada pracownicza
są organami samorządu załogi… uczestniczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem, formy udziału załogi w zarządzaniu przedsiębiorstwa:
- udział bezpośredni- ogólne zebranie pracowników
- pośredni- rada pracownicza
szerokie kompetencje: decydowanie w istotnych sprawach, wyrażanie opinii, podejmowanie inicjatyw, zgłaszanie wniosków, kontrola działalności przedsiębiorców
- dyrektor przedsiębiorstwa- zarządza i reprezentuje na zewnątrz, dyrektora powołuje rada pracownicza spośród kandydatów wyłonionych na drodze konkurs.
Struktura organizacyjna:
Reguluje ja statut przedsiębiorstwa, uchwalany przez ogólne zebranie pracowników. Przedsiębiorstwo podlega wpisowi do księgi rejestrów (z chwila wpisania uzyskuje osobowość prawną- staje się podmiotem praw i zobowiązań).
Wartość majątku przedsiębiorstwa odzwierciedlają 2 fundusze:
- założycielski- odzwierciedla tę wartość majtku, w jaką przedsiębiorstwo zostało wyposażone w momencie utworzenia (część mienia państwowego)
- przedsiębiorstwa
b) spółdzielnie:
SPÓŁDZIELNIA- dobrowolne i samorządne zrzeszenie o nieograniczonej liczbie członków, które ma na celu prowadzenie działalności gospodarczej, oraz działalności społeczno- wychowawczej.
W zależności od specyfiki prowadzonej działalności wyróżnia się dwie grupy:
- użytkowników- spółdzielnie zaspakajające potrzeby gospodarcze członków, świadczące usługi na rzecz członków (min: spółdzielnie handlowe, budownictwa mieszkaniowego, wydawnicze, turystyczno- wypoczynkowe, mleczarskie, ogrodnicze itd.)
- wytwórcze (pracy)- zatrudniające członków zarobkowo (min: rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie inwalidów, transportowe, studenckie, chałupnicze itd.)
Spółdzielnia powstaje w drodze założenia przez członków założycieli i wpisania do rejestru sądowego. Założycielami spółdzielni powinno być co najmniej 10 osób fizycznych lub trzy osoby prawne (wybierają spośród siebie komisje, ona tworzy statut i ten statut wraz z oświadczeniem celowości składa w sądzie, tam rozpatrywane sprawy, następnie rejestracja następuje nadanie osobowości prawnej)
Statut spółdzielni:
Zawiera nazwę, siedzibę, cel, przedmiot działania, wysokość udziałów członkowskich, prawa i obowiązki członków a także zasady działania organów samorządowych spółdzielni.
Statuty zawierają warunki jakim powinien odpowiadać kandydat na członka spółdzielni (najczęściej zamieszkiwanie na określonym terenie, wykonywanie pracy).
Członkowie spółdzielni: każda osoba fizyczna mająca zdolność do czynności prawnych.
Obowiązki członkowskie:
Wniesienie zadeklarowanych udziałów (co najmniej jednego udziału) te udziały stanowią granice do których członek zobowiązuje się pokrywać ewentualne straty spółdzielni.
Organizacja wewnętrzna oparta na samorządności.
Nazwa spółdzielni powinna zawierać wyraz „spółdzielnia” lub „spółdzielni”, siedzibę spółdzielni oraz informować o przedmiocie działalności (np. „spółdzielnia kominiarzy świetlana przyszłość w Katowicach)
Organy spółdzielni:
- Walne zgromadzenie członków- prawo uczestniczenia w nim ma każdy członek spółdzielni ale tylko osobiście z prawem jednego głosu bez względu na liczbę wniesionych udziałów (odmienne rozwiązanie niż w spółkach). Walne zgromadzenie zwołuje zarząd spółdzielni co najmniej raz w roku. W przypadku dużej liczby członków może być zastąpione zgromadzeniem delegatów.
- Rada nadzorcza- nadzoruje i kontroluje działalność zarządu spółdzielni i czuwa nad właściwym wykonywaniem przez spółdzielnie jej zadań statutowych. W skład wchodzi co najmniej 3 członków spółdzielni wybranych na walnym zgromadzeniu.
- Zarząd spółdzielni- składa się z co najmniej 3 członków przy czym sposób wyboru zarządu jest różny (określony w statucie). Zarząd podobnie jak rada nadzorcza jest organem kolegialnym (prezes i jego zastępcy a także członkowie zarządu maja te same prawa- decyzje w formie uchwał zarządu). Zarząd kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz.
Mogą być też inne:
- sąd koleżeński
- rady członkowskie itd.
Działalność jest prowadzona na zasadzie samowystarczalność w oparciu o majtek spółdzielni. Źródłem finansowania są najczęściej fundusze własne:
- udziałowy- powstaje przez wkład własny członków
- zasobowy- powstaje z wpłat wpisowego członków i przelewu części nadwyżki bilansowej
Może korzystać z zewnętrznych źródeł finansowanie (np. kredyty bankowe).
c) spółki:
SPÓŁKA- umowny związek osób (wspólników) i ich kapitałów w celu prowadzenia zarobkowej działalności gospodarczej.
Stronami spółki są wspólnicy (zarówno osoby fizyczne, prawne jak i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej)
Przedmiotem wkładu kapitałowego może być wniesienie określonej kwoty pieniężnej lub wkładu rzeczowego (aport).
SPÓŁKI HANLOWE:
spółki osobowe:
jawne
partnerskie- w ich obrębie mogą działać przedstawiciele wolnych zawodów (adwokat, radca prawny, rzeczoznawca majątkowy, biegły rewident) umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, zgłaszana do sądu rejestrującego, odpowiedzialność ograniczona (partner nie ponosi odpowiedzialności za działania partnerów w spółce, odpowiada za swoje błędy i błędy personelu, który nadzoruje).
Może być reprezentowana przez każdego z partnerów, przy czym można wybrać…
komandytowa- posiada dwa rodzaje wspólników:
- komplementariusze- ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność całym swoim majątkiem
- komandytariusze- ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki w sposób ograniczony do wysokości sumy komandytowej.
Umowa zawierana w postaci aktu notarialnego i zawiera wartość wkładów wnoszonych przez pracowników oraz wysokość sumy komandytowej.
Uprawnienia do kierowania spółką mają wspólnicy aktywni- komandytariusze, natomiast wspólnicy bierni- komplementariusze posiadają funkcję kontrolną.
komandytowo- akcyjna- jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń a co najmniej jeden jest akcjonariuszem, który pełni rolę komandytariusza.
Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki i może reprezentować ją jako przedstawiciel (prokurent). W spółce może być utworzona rada nadzorcza przy czym jeżeli liczb akcjonariuszy przekracza 25 to rada nadzorcza MUSI być utworzona. Członkiem nie może być komplementariusz (bo: nie można być on jednoczenie nadzorującym i nadzorowanym, członkami mogą być jedynie akcjonariusze).
spółki kapitałowe:
Podstawowa różnica między spółkami osobowymi i spółkami kapitałowymi sprowadza się do posiadania osobowości prawnej, którą posiadają spółki kapitałowe. Posiadanie osobowości prawnej powoduje oddzielenie majątku oraz odpowiedzialności w obrębie wspólników. Wspólnicy schodzą na drugi plan, na pierwsze miejsce wysuwa się udział w kapitale (w spółkach akcyjnych udziałowcy są odsunięci od zarządu spółki, kontrola działalności z ich strony prowadzona jest pośrednio po przez ewentualny udział w radzie nadzorczej i walnym zgromadzeniu wspólników)
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o) - może byś utworzona przez jedną lub większą liczbę osób. W chwili zawarcia umowy powstaje spółka z o.o. w organizacji. Po wpisaniu do rejestru powstaje spółka z o.o. i uzyskuje osobowość prawną.
Organy:
- Zarząd- kieruje bieżącą działalnością spółki i reprezentuje ją (przy czym jeżeli zarząd jest wieloosobowy a umowa nie zawiera punktu co do jej reprezentowania to reprezentować ją musi dwóch członków zarządu lub jeden członek + prokurent).
- Rada nadzorcza i/lub komisja rewizyjna- stały nadzór nad działalnością spółki w imieniu wszystkich wspólników. Nie każda spółka musi mieć radę lub komisję (kapitał 500 tys. lub 25 członków)
- Walne zgromadzenie- liczba głosów zależy od liczby posiadanych udziałów. Wspólnicy mogą uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników i nie muszą osobiście uczestniczyć (prawo głosu przez pełnomocników).
spółka akcyjna (S.A.)- najstarsza, najbardziej rozpowszechniona spółka kapitałowa, tworzona przez wniesienie wkładów przez właścicieli lub przez subskrypcje. Kapitał w spółce jest dzielony.
[Akcje- papiery wartościowe, które potwierdzają udział w spółce.]
W tej formie spółek następuje wyraźne oddzielenie własności kapitału akcjonariuszy od zarządzania przedsiębiorstwem i odpowiedzialność za nie. Akcjonariusz odpowiada za wysokość kapitału, przy dużym rozproszeniu akcjonariatu następuje oddzielenie funkcji właściciela od funkcji przedsiębiorcy, funkcji kapitałodawcy od funkcji zarządcy. Zarządzaniem zajmują się menadżerowie.
Podstawowe prawa akcjonariuszy (wynikają z posiadanych akcji):
- udział w dywidendzie
- wpływ na wybór władz
Układ władz i kompetencji taki sam jak w spółce z o.o.
Tworzenie spółki:
- przygotowanie
- objecie akcji przez założycieli- zawiązanie spółki
- rejestracja spółki- zarząd zgłasza zawiązanie do właściwego sądu rejestracyjnego i z chwilą rejestracji nabywa osobowość prawną