Formy organizacyjno-

prawne przedsiębiorstw

Ogólny podział przedsiębiorstw

ze względu na formę własności

• przedsiębiorstwa sektora

publicznego

• sektora prywatnego

Formy działalności

gospodarczej z sektora

prywatnego

Przedsiębiorstwa

Jednoosobowe

Spółki

Spółdzielnie

Osobowe

Kapitałowe

-

cywilna

- z o.o.

-

jawna

- S.A

- partnerska

-

komandytowa

-

komandytowo-akcyjna

Wybór odpowiedniej formy

prawnej zależy od:

l) rozmiaru działalności,
2) wielkość posiadanych zasobów kapitałowych,
3) możliwości pozyskania wspólników,
4) czasu niezbędnego na uruchomienie

przedsiębiorstwa,

5) kosztów prowadzenia ewidencji finansowo-

księgowej,

6) wyboru formy zatrudnienia w swojej firmie,
7) posiadanych przez organizatorów

przedsięwzięcia kwalifikacji.

Osoba fizyczna prowadząca

działalność gospodarczą

najprostsza forma prowadzenia działalności

gospodarczej, wyłącznie przez 1 osobę
fizyczną,

nie

ma

wymagań

odnośnie

minimalnego

kapitału

na

rozpoczęcie

działalności,

  rozmiar działalności nie jest ograniczony,
 firma: określenie działalności (np. PPHU) +

dowolna nazwa + imię i nazwisko.

Zalety:

 największe możliwości wyboru formy

opodatkowania

podatkiem

dochodowym,

  mało formalności przy zakładaniu i

później, przy ewentualnej likwidacji,

   o wszystkim decyduje właściciel,

możliwe szybkie podejmowanie decyzji,

 zysk w całości dla zarejestrowanego

właściciela.

Wady:

 trudność w pozyskaniu kapitału na

rynku

kapitałowym

lub

przez

przyjęcie nowego wspólnika,

  odpowiedzialność całym swoim

majątkiem

osobistym

za

zobowiązania,

 konieczność

opłacania

zryczałtowanych składek ZUS bez
względu na dochody.

Kryteria podziału spółek:

• podstawa ekonomiczna utworzenia;
• zakres odpowiedzialności

wspólników za zobowiązania spółki;

• źródło prawa regulujące powstanie i

działalność spółki.

Ogół przedsiębiorstw – spółek

dzielimy na

• Spółki osobowe
• Spółki kapitałowe
Oraz
• Spółki cywilne
• Spółki handlowe

Spółka cywilna

 jest to umowa zawarta przez co najmniej

dwie osoby, na mocy której wspólnicy

zobowiązują się dążyć do osiągnięcia

wspólnego celu gospodarczego,

 prosta forma organizacji działalności oparta

na wzajemnym zaufaniu wspólników,

 konieczność odrębnej rejestracji każdego ze

wspólników,

 firma: określenie działalności (np. PPHU) +

dowolna nazwa + nazwiska lub nazwy

wszystkich wspólników + spółka cywilna

(s.c.),

•  brak zdolności prawnej i sądowej.
 spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, nie

posiada majątku,

  spółka

cywilna

jest

nadal

jednostką

organizacyjną

nie

posiadającą

osobowości

prawnej,

  wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do

spółki własności lub innych praw albo na

świadczeniu usług,

 za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni

są solidarnie; wierzycielowi przysługuje prawo

swobodnego wyboru majątku, z którego uzyska

zaspokojenie,

 każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do

prowadzenia spraw spółki,

 występuje ograniczenie rozmiaru działalności

prowadzonej przez spółkę cywilną.

Zalety spółek cywilnych

• nieskomplikowana i dość tania procedura

założenia spółki

• proste procedury prowadzenia;

• prostota złączenia zasobów kilku osób i ich

pomysłów;

• odpowiednia do prowadzenia interesu rodzinnego

– oparta na zaufaniu ich członków;

• zaangażowanie wszystkich wspólników;

• możliwość z korzystania z prostych

zryczałtowanych podatków;

• podatek od czynności cywilno-prawnych, który z

tytułu umowy spółki wynosi 1% od wartości

wkładu;

• niedrogie koszta wpisu do ewidencji;

• będąc wspólnikiem spółki można prowadzić

książkę przychodów i rozchodów.

Wady spółek cywilnych

• duże ryzyko działalności – pełna osobista

odpowiedzialność wspólników, muszą
ręczyć całym swoim majątkiem

• zaangażowanie wszystkich wspólników w

sprawy spółki, choć niektórzy sprawdzają
się jedynie jako bierni dostarczyciele
gotówki;

• niemożliwość działania na większą skalę,

czasami niekorzystne opodatkowanie od
osób fizycznych.

Spółka jawna

jest spółką osobowa, nie posiada osobowości

prawnej,

 umowa spółki stwierdzona pismem pod

rygorem nieważności,

firma: określenie działalności (np. PPHU) +

dowolna nazwa + nazwisko lub nazwa co
najmniej jednego wspólnika + spółka jawna
(sp. j.),

   rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym,
  spółka posiada zdolność prawą, sądową oraz

swój majątek, 

  wspólnicy wnoszą na rzecz spółki

wkłady,

 wspólnik odpowiada za zobowiązania bez

ograniczenia całym majątkiem solidarnie
z pozostałymi wspólnikami oraz ze
spółką; odpowiedzialność subsydiarna.

  spółka

nie

posiada

organów

zarządzających, sprawy spółki prowadzą
wspólnicy. Każdy wspólnik ma prawo
reprezentować spółkę.

Spółka partnerska

 spółka osobowa, utworzona przez wspólników

(partnerów) w celu wykonywania wolnego

zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo

pod własną firmą,

 partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby

fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych

zawodów: adwokata, aptekarza, architekta,

biegłego

rewidenta,

brokera

ubezpieczeniowego,

doradcy

podatkowego,

księgowego, lekarza, stomatologa, weterynarza,

notariusza,

pielęgniarki,

położnej,

radcy

prawnego,

rzecznika

patentowego,

rzeczoznawcy

majątkowego

i

tłumacza

przysięgłego.

 umowa spółki w formie aktu notarialnego,

rejestracja w KRS,

 firma: nazwisko co najmniej jednego

partnera + oznaczenie „i partner” lub

„i partnerzy” albo „spółka partnerska (sp.

p.)”

+

określenie

wolnego

zawodu

wykonywanego w spółce,

• ograniczona odpowiedzialność z tytułu

wykonywania wolnego zawodu w spółce,



w

przypadku

zobowiązań

„ogólnobiznesowych” – odpowiedzialność

całym swoim majątkiem,

 każdy partner ma prawo reprezentować

spółkę samodzielnie, ale prowadzenie

spraw spółki można powierzyć zarządowi.

Spółka komandytowa



spółka osobowa mająca na celu prowadzenie

przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec

wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej

jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia

(komplementariusz),

a

odpowiedzialność

co

najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest

ograniczona,

 umowa spółki w formie aktu notarialnego; w

umowie określa się „sumę komandytową”

 firma: określenie działalności (np. PPHU) + dowolna

nazwa + nazwisko lub nazwa co najmniej jednego

komplementariusza + spółka komandytowa (sp.

k.); nazwisko komandytariusza nie może być

zamieszczane w firmie spółki,



spółkę

reprezentują

komplementariusze,

komandytariusze najwyżej jako pełnomocnicy,

Zalety spółki komandytowej

• silna ochrona prawna;
• możliwość prowadzenia

przedsiębiorstwa na większą skalę;

• skala działalności jest nie

ograniczona ilościowo.

Wady spółki komandytowej

• pełna odpowiedzialność wspólników

za zobowiązania spółki
(przynajmniej niektórych);

• koszty aktu notarialnego, wpisu do

rejestru;

• wymóg prowadzenia pełnej

księgowości.

Spółka komandytowo-

akcyjna

 spółka osobowa mająca na celu prowadzenie

przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której

wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co

najmniej jeden wspólnik odpowiada bez

ograniczenia

(komplementariusz),

a

co

najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem,

 aktem założycielskim jest statut w formie aktu

natarialnego,

   firma: określenie działalności (np. PPHU) +

dowolna nazwa + nazwisko lub nazwa co

najmniej jednego komplementariusza + spółka

komandytowo-akcyjna

(S.K.A);

nazwisko

akcjonariusza nie może być zamieszczane w

firmie spółki,

 kapitał zakładowy powinien wynosić

co najmniej 50.000 złotych,

wyłączenie

odpowiedzialności

akcjonariusza za zobowiązania spółki,

 spółkę

reprezentują

komplementariusze,



władzami

spółki

są

walne

zgromadzenie, zarząd oraz rada
nadzorcza (powołuje się ją, gdy liczba
akcjonariuszy przekracza 25).

Spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością

  spółka może być utworzona przez jedną (z

wyjątkiem jednoosobowej sp. z o.o.) albo więcej
osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym,

   umowa w formie aktu notarialnego.
 z chwilą zawarcia umowy powstaje spółka z o.o.

w organizacji, która posiada zdolność prawną i
sądową,

może

prowadzić

działalność

gospodarczą. Właściwą spółką z o.o. staje się
jednak po rejestracji w KRS

 firma obrana dowolnie + spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością

(spółka

z

o.o.,

sp. z o.o.)

 kapitał zakładowy powinien wynosić co najmniej

5.000 zł, udział 50 zł

  Do powstania spółki z o.o. wymaga się:
  zawarcia umowy spółki,
 wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie

całego kapitału zakładowego,

 powołania zarządu
 ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej

gdy umowa lub przepisy prawa tak przewidują

       wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego
 organy spółki: zgromadzenie wspólników, zarząd,

rada nadzorcza

 za zobowiązania spółki z o.o. spółka odpowiada

całym swoim majątkiem, wspólnicy tylko do

wysokości

wniesionych

wkładów.

Możliwość

przeniesienia

odpowiedzialności

na

członków

zarządu

Spółka akcyjna

• zawiązana przez jedną (z wyjątkiem jednoosobowej sp.

z o.o.) albo więcej osób,

• kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej

100.000 złotych, wartość nominalna akcji co najmniej

0,01 złoty

• statut w formie aktu notarialnego
• za zobowiązania spółki akcyjnej odpowiada spółka

całym

swoim

majątkiem,

akcjonariusze

nie

odpowiadają za zobowiązania spółki. Możliwość

przeniesienia odpowiedzialności na członków zarządu

• organy spółki: walne zgromadzenie akcjonariuszy,

zarząd, rada nadzorcza

• możliwość

pozyskiwania

kapitału

na

rynku

kapitałowym poprzez emisję akcji czy obligacji

• stosowana w dużych przedsięwzięciach gospodarczych

Spółdzielnia

• jest dobrowolnym zrzeszeniem

nieograniczonej liczby osób, o

zmiennym składzie osobowym i

zmiennym funduszu udziałowym,

prowadzącym działalność gospodarczą

w celu zaspokojenia potrzeb swoich

członków.

• może prowadzić działalność społeczną

i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich

członków i ich środowiska.

Charakterystyczne cech

spółdzielni

• zrzeszeniowy charakter spółdzielni,
• dobrowolność zrzeszania się i

dobrowolność wystąpienia,

• reguła demokracji w zarządzaniu,
• maksymalizacja korzyści członków.

Rozróżnia się trzy grupy

spółdzielni:

• spółdzielnie użytkowników, tj. spółdzielnie

zaspokajające potrzeby gospodarcze członków

(świadczące usługi na rzecz członków);

• spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu, z którym

związane są przedsiębiorstwa rodzinne, gospodarstwa

rolne, rzemiosło, drobny handel itp. Ich zadaniem jest

tańsze zaopatrzenie i lepszy zbyt produkcji ich

członków, np. GS, „SCh", rzemieślnicze spółdzielnie

zaopatrzenia i zbytu;

• spółdzielnie wytwórcze (pracy) - ich zadaniem jest

wytwarzanie dóbr i usług, w spółdzielniach tych

członkowie występują w podwójnej roli: są

producentami (współwłaścicielami) i jednocześnie

pracobiorcami, co oznacza, że spełniają określone

zadania i funkcje

Statut powinien określać:

• oznaczenie nazwy z dodatkiem „spółdzielnia" lub

„spółdzielczy" i podaniem jej siedziby;

• cel i przedmiot działalności oraz czas trwania;

• wysokość wpisowego oraz wysokość i liczbę

udziałów, które członek obowiązany jest

zadeklarować i wnieść;

• prawa i obowiązki członków;

• zakres i tryb przyjmowania członków, wypowiadania

członkostwa, wykreślania i wykluczania członków;

• zasady zwoływania walnych zgromadzeń i

podejmowana na nich uchwał; zasady i tryb wyboru

oraz odwoływania członków organom spółdzielni;

• zasady podziału nadwyżki bilansowej (dochodu

ogólnego) oraz pokrywania strat spółdzielni.

Przedsiębiorstwa sektora

publicznego

• Przedsiębiorstwa państwowe
• Przedsiębiorstwa komunalne

Przedsiębiorstwo

państwowe

• to wyodrębniony formalnie z gospodarki

narodowej pod względem organizacyjnym,
ekonomicznym i prawnym podmiot
gospodarczy, posiadający osobowość
prawną, utworzony przez upoważniony
organ administracji państwowej. Tworzone
są przez odpowiednie organy administracji
państwowej (np. ministrowie, wojewodowie)
nazywane organami założycielskimi, które
sprawują nadzór nad ich działalnością.

Cechy przedsiębiorstw

państwowych

• samodzielność,
• samorządność i
• samofinansowanie

Organami przedsiębiorstwa

państwowego są:

• ogólne zebranie pracowników

(delegatów),

• rada pracownicza i
• dyrektor.

Przedsiębiorstwa państwowe

można podzielić na:

• przedsiębiorstwa działające na zasadach

ogólnych i zarządzane podobnie, jak

inne przedsiębiorstwa,

• przedsiębiorstwa działające na zasadach

szczegółowych, np. PKP, PLL „LOT",

• przedsiębiorstwa użyteczności

publicznej, które mają za zadanie

zaspokajać nieprzerwanie bieżące

potrzeby ludności;

• Treść i charakter połączeń

przedsiębiorstw

Przyczyny połączeń

przedsiębiorstw

- dążenie do zwiększenia produktywności w

drodze racjonalizacji i wynikającej z niej obniżki

kosztów, jakie można osiągać w dużej jednostce

gospodarczej,

- poprawienie pozycji na rynku wobec odbiorców,

dostawców i kredytodawców,

-zmniejszenie ryzyka poszczególnych

przedsiębiorstw w drodze jego rozłożenia na

większą liczbę uczestniczących jednostek, i

wreszcie:

- uzyskanie silnej pozycji gospodarczej (władzy

gospodarczej) w rezultacie ograniczenia

konkurencji.

Formy połączeń
przedsiębiorstw

• kooperację – współpraca w ściśle

określonym obszarze działalności

• Koncentrację – częściowa lub

całkowita utrata samodzielności
gospodarczej, (utrata autonomii)

Połączenia przedsiębiorstw

mogą przebiegać w kierunku

• poziomym (horyzontalne) - polega

na łączeniu przedsiębiorstw tej samej
fazy produkcji lub handlu

• pionowym (wertykalne) - polega na

łączeniu przedsiębiorstw kolejnych
faz produkcji lub handlu, względnie
produkcji i handlu.

Formy kooperacji

przedsiębiorstw

• luźne formy kooperacji
• Kartele i syndykaty

Do luźniejszych form

kooperacji zalicza się głównie:

• wspólnotę interesów,
• wspólnotę pracy oraz
• konsorcjum.

Wspólnota interesów

• stanowi oparte na zawartej umowie

powiązanie dwóch lub większej liczby
osób fizycznych lub prawnych dla
wspólnego celu.

Wspólnota pracy

• stanowi zazwyczaj tzw. spółkę

okolicznościową. Stanowi ona połączenie
przedsiębiorstw, pozostających nadal
samodzielnymi pod względem ekonomicznym i
prawnym dokonywane w celu podjęcia się
wspólnej realizacji określonego wielkiego
zadania (względnie określone] liczby takich
zadań) produkcyjnego lub zaopatrzeniowego,
które wymaga współdziałania większej liczby
różnych wyspecjalizowanych przedsiębiorstw.

Konsorcjum

• stanowi również spółkę

okolicznościową, która tworzona jest
w postaci umownego powiązania dla
zrealizowania ściśle określonego
dużego zadania, po spełnieniu
którego zostaje rozwiązana.

Kartel

• stanowi umowny związek

przedsiębiorstw o charakterze
monopolistycznym, dążący do
podwyższenia lub utrzymania
rentowności w drodze
eliminowania konkurencji między
członkami porozumienia.

Porozumienia kartelowe mogą

dotyczyć różnych dziedzin:

• stosowania jednolitych cen i

warunków transakcji

• Stosowanie tzw. kontyngentów

produkcji (limitów),

• kartele strefowe,
• kartele racjonalizujące
• kartele inwestycyjne

Syndykat

• powstaje z chwilą, gdy kartel dążąc

do większego zdyscyplinowania
uczestników, tworzy własne
wydzielone przedsiębiorstwo zbytu,
które przejmuje od wszystkich
uczestników wszelkie kontakty z
odbiorcami i rynkiem.

Koncentracja

przedsiębiorstw

• polega na tym, że uczestniczące

przedsiębiorstwa rezygnują w
określonym stopniu ze swej
gospodarczej samodzielności i
poddają się jednolitemu
kierownictwu gospodarczemu.

• występuje w formach: holdingu, spółki

holdingowej lub holdingu
zarządzającego

spółka holdingowa

• sama nie produkuje, ani nie

sprzedaje żadnych dóbr i usług, a
jedynie gromadzi udziały w innych
spółkach, administruje nimi i
kontroluje w ten sposób połączone
przedsiębiorstwa.

holding zarządzający

• (zwany czasem dyrektorskim)

przejmuje także koordynację
strategicznej działalności
zgrupowanych przedsiębiorstw i tym
różni się przede wszystkim od
holdingu tradycyjnego.

Koncern (grupa)

• stanowi połączenie przedsiębiorstw,

które stają się częściami całego
zgrupowania, podporządkowanymi
jednolitemu kierownictwu przez
przedsiębiorstwo-matkę, względnie
przez wyodrębnioną centralę (np.
spółkę holdingową).

Fuzja (albo scalenie,

stopienie)

• stanowi formę połączenia, przy której

połączone dotychczas samodzielne
przedsiębiorstwa zostają pozbawione
nie tylko ekonomicznej
samodzielności, ale i osobowości
prawnej, a następnie zostają scalone
(sfuzjowane) w jedno
przedsiębiorstwo, najczęściej
wielozakładowe.

Fuzja może być

przeprowadzona w dwóch

formach:

a) scalenia przez nowe założenie,
b) scalenia przez wchłonięcie

(przejęcie).