Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych
Art. 19:
„Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone w formach określonych w niniejszym rozdziale oraz na podstawie odrębnych ustaw jako państwowe lub samorządowe osoby prawne albo jako państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.”
Zasadniczo istnieją 3 formy organizacyjno-prawne dla tych jednostek:
Jednostka budżetowa.
Jest to taka jednostka, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a uzyskiwane dochody odprowadza na rachunek dochodów państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jednostka budżetowa nie ma swojego planu finansowego – jeżeli chce zrealizować jakiś wydatek, musi zdać się na podmiot uchwalający budżet.
Zakład budżetowy:
Jest to taka jednostka sektora finansów publicznych, która:
odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania;
pokrywa koszty prowadzonej działalności z przychodów własnych.
Kiedy wynik działalności zakładu budżetowego jest ujemny, może on otrzymać dotację podmiotową, przedmiotową lub celową, przy czym dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą przekraczać 50% wartości kosztów jego działalności.
Jeżeli natomiast zakład budżetowy wykazuje nadwyżkę środków obrotowych, zobowiązany jest do wpłacenia tej nadwyżki, na koniec okresu rozliczeniowego, do budżetu.
Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, koszty, stan środków obrotowych, należności i zobowiązań oraz rozliczenia z budżetem.
Państwowe zakłady budżetowe tworzone są przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów, inne podmioty – na podstawie upoważnień; zakłady budżetowe samorządowe tworzą odpowiednie organy stanowiące.
Przekształcenie zakładu budżetowego w inną formę wymaga likwidacji tego zakładu i utworzenia nowego podmiotu.
Gospodarstwo pomocnicze:
Jest to wyodrębniona pod względem organizacyjnym i finansowym część jednostki budżetowej, prowadząca działalność podstawową lub uboczną (np. szkolna stołówka).
Prowadzi ona swój plan finansowy, pokrywa koszty działalności z własnych przychodów, może otrzymać dotację podmiotową, przedmiotową i na pierwsze wyposażenie.
Gospodarstwa pomocnicze tworzy, przekształca w inne formy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:
- właściwego ministra/kierownika urzędu centralnego/ wojewody (szczebel państwowy);
- zarządu / burmistrza jednostki samorządu terytorialnego (szczebel samorządowy).