JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

• JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNCYH

1. PODSEKTOR RZĄDOWY

   1. OWP

      1. organy kontroli państwowej i ochrony prawa

      2. sądy i trybunały

      3. organy administracji rządowej

   2. PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

   3. jednostki, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka podsektora rządowego

      1. państwowe zakłady budżetowe

      2. państwowe jednostki budżetowe

      3. gospodarstwa pomocnicze państwowych jednostek budżetowych

      4. państwowe fundusze celowe

      5. państwowe szkoły wyższe

      6. państwowe jednostki badawczo – rozwojowe

      7. państwowe samodzielne publiczne ZOZy

      8. państwowe instytucje kultury

      9. inne państwowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw, w celu wykonywania zadań publicznych, z wyjątkiem:

         1. przedsiębiorstw

         2. banków

         3. spółek prawa handlowego

2. PODSEKTOR SAMORZĄDOWY

   1. JST = gminy, powiaty, samorząd województwa

   2. organy JST

   3. związki JST

   4. jednostki, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest JST

      1. samorządowe zakłady budżetowe

      2. samorządowe jednostki budżetowe

      3. gospodarstwa pomocnicze samorządowych jednostek budżetowych

      4. samorządowe fundusze celowe

      5. samodzielne samorządowe publiczne ZOZy

      6. samorządowe instytucji kultury

      7. inne samorządowe osoby prawne, utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań , z wyjątkiem:

         1. przedsiębiorstw

         2. banków

         3. spółek prawa handlowego

dominują budżetowe formy prowadzenia gospodarki finansowej

lokalna gospodarka finansowa charakteryzuje się większym rygorem dotyczącym zakazu tworzenia innych publicznych podmiotów prawa finansowego

1. PODSEKTOR UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH – obejmuje

   1. ZUS

   2. KRUS - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

   3. zarządzane przez nie fundusze np. NFZ

      1. są to państwowe osoby prawne powołane do wykonywania zadań związanych z realizacją praw socjalnych społeczeństwa

      2. podsektor ten w przeciwieństwie do rządowego i samorządowego opiera się na zasadach

         1. wzajemności

            1. podstawą funkcjonowania podsektora ubezpieczeń społecznych są składki ubezpieczeniowe

            2. między wysokością składek a wysokością wypłacanych świadczeń zachodzi relacja

         2. solidaryzmu –ogranicza a nawet wypiera wzajemność

            1. także osoby niepłacące składek korzystają ze świadczeń objętych gospodarką finansową podsektora ubezpieczeń społecznych

            2. wysokość wypłacanych świadczeń nie jest do końca zależna od wysokości zgromadzonych dochodów nie ma pojęcia indywidualnego konta ubezpieczenia

      3. podsektor ten tworzy pozabudżetowy system gospodarki finansowej, ale nadal jest on publicznoprawny

         1. państwo ma prawo nadzoru i wpływania na prowadzenie gospodarki finansowej przez instytucję tego podsektora

         2. mimo odrębnej osobowości prawnej np. NFZ występuje współodpowiedzialność państwa za realizację zadań i wypłacalność instytucji tego podsektora

• FORMY DZIAŁANIA PODMIOTÓW SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

1. Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone

   1. w formach określonych w UFP

      1. jednostki budżetowe

      2. gospodarstwa pomocnicze JB

      3. zakłady budżetowe

      4. fundusze celowe

   2. na podstawie odrębnych ustaw jako

      1. państwowe lub samorządowe osoby prawne

      2. państwowe jonop’y

2. JEDNOSTKI BUDŻETOWE – jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych

   1. nie mają osobowości prawnej w sferze obrotu cywilnoprawnego stanowią stationes fisci lub stationes municipii

   2. są one wyodrębniane organizacyjnie w obrębie SP lub JST w obrocie prawnym występują jako jednostki organizacyjne SP / JST

   3. 2 typy JB

      1. 1- stanowią zaplecze organizacyjne i techniczne dla organów i władz - są to np.

         1. urzędy administracji

         2. urzędy wojewódzkie

         3. urząd skarbowy , izba skarbowa

         4. NIK, KRRiT

         5. SN, TK

         6. kancelaria Sejmu

         7. kancelaria Senatu

         8. urząd RM

      2. zakłady użyteczności publicznej zorganizowane jako JB

         1. np.

            1. szkoły

            2. przedszkola

         2. wykonują zadania niewładcze

         3. pozwala to uniezależnić wydatki ZUP od uzyskiwanych dochodów

         4. kierownik ZUP który jest jednostką budżetową poddany jest wielu rygorom – jest związany wielkością wydatków przeznaczonych z budżetu

            1. np. nie może swobodnie podwyższyć wynagrodzenia nauczycieli

            2. aby łagodzić te rygory tworzone są rachunki dochodów własnych, fundusze motywacyjne i GPJB

   4. ZASADA: podlegają budżetowaniu brutto pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa / JST a uzyskane dochody odprowadzają do budżetu państwa/JST

      1. wykonują zadania publiczne w zasadzie w sposób nieodpłatny lub za odpłatnością która nie stwarza możliwości pokrycia własnymi dochodami kosztów ich funkcjonowania

      2. WYJĄTKI

         1. mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych dochody uzyskiwane z wyliczonych w UFP źródeł

            1. JB mogą nimi dysponować:

               • tylko w trybie określonym w ustawie

               • tylko na cele określone w ustawie

               • w imieniu państwa

               • na rachunek państwa

         2. fundusze motywacyjne (nie są funduszami celowymi!!!)

            1. środki finansowe gromadzone na wyodrębnionym rachunku bankowym przez państwowe JB

            2. tworzony jest z przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw i wykroczeń skarbowych

            3. są przeznaczone na nagrody dla pracowników i funkcjonariuszy, którzy przyczynili się do ich wykrycia

   5. tworzenie JB

      1. tworzone są na podstawie statutu

      2. państwowe JB tworzą

         1. ministrowie

         2. kierownicy urzędów centralnych

         3. wojewodowie

         4. inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów

      3. samorządowe JB tworzą

         1. organy stanowiące JST

      4. przy tworzeniu są wyposażane w środki

   6. prowadzenie gospodarki finansowej

      1. JB prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie

      2. zasada pełnej jawności i przejrzystości prowadzenia gospodarki finansowej

      3. zasada racjonalizacji wydatków – maksimum efektów przy istniejących nakładach

      4. dochody i wydatki są dokonywane w cyklu rocznym

         1. JB nie może wydać więcej niż było jej przeznaczone na dany rok

            1. jeśli wyda więcej to narusza dyscyplinę finansów publicznych

            2. jeśli wyda mniej to zaoszczędzone środki nie przechodzą na następny rok - musi zwrócić je do budżetu państwa

      5. JB prowadzą działalność finansową na podstawie rocznego planu dochodów i wydatków

         1. plan ten odzwierciedla fragment budżetu, za którego pośrednictwem odbywa się finansowanie JB

   7. przy JB mogą być tworzone GOSPODARSTWA POMOCNICZE

      1. GPJB - wyodrębniona z JB pod względem organizacyjnym i finansowym

         1. część jej podstawowej działalności

         2. lub działalność uboczna

      2. przy 1 JB może istnieć kilka GPJB

      3. ZASADA: podlegają budżetowaniu netto –rozliczają się z budżetem państwa/JST saldem swoich zysków (nadwyżką lub niedoborem)

         1. samofinansowanie - koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych

         2. WYJĄTEK:

            1. dotacje przedmiotowe z budżetu państwa

            2. dotacje na pierwsze wyposażenie GPJB

      4. GPJB mogą prowadzić działalność usługową, szkoleniową, remontową itp.

      5. GPJB wykonują zadania

         1. na rzecz JB - tylko po kosztach własnych nie działają na zasadach rynkowych

         2. na rzecz innych podmiotów – na zasadach rynkowych

      6. prowadzenia gospodarki finansowej

         1. GPJB prowadzą gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego

         2. jeśli uzyskują dochód

            1. płacą do SP podatek od dochodu

            2. jeśli zostanie im jakiś zysk to ½ odprowadzają do SP a ½ zostawiają sobie

         3. jeśli ma straty może otrzymać dotacje z budżetu państwa

3. ZAKŁADY BUDŻETOWE – jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania

   1. nie mają osobowości prawnej ale

      1. mają zdolność prawną

      2. są podmiotem obowiązku podatkowego

   2. zakłady budżetowe to np.

      1. szkoły

      2. MPK

   3. świadczą usługi publiczne - usługi świadczone przez państwo lub samorząd, które służą zaspokajaniu potrzeb zbiorowych danej wspólnoty

      1. infrastruktura techniczna, np. drogi

      2. infrastruktura społeczna, np. oświata

      3. porządek i bezpieczeństwo publiczne, np. ochrona przeciwpożarowa

      4. ład przestrzenny i ekologiczny , np. planowanie przestrzenne

      1. usługi te z reguły świadczone są na podstawie umów cywilnoprawnych, np. MPK

      2. statutowym celem ZB jest jak najlepsze wykonanie wyodrębnionych zadań państwa lub samorządu terytorialnego, a nie dążenie do osiągnięcia zysku nie prowadzą działalności gospodarczej

   4. ZASADA: podlegają budżetowaniu netto –rozliczają się z budżetem państwa/JST saldem swoich zysków (nadwyżką lub niedoborem)

      1. samofinansowanie - koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych

      2. jeśli ZB zamknie rok budżetowy ze stratą - otrzymuje dotację podmiotową na pokrycie straty

         1. Zasada: dotacje nie mogą przekroczyć 50% kosztów działalności ZB

            1. sankcja- jest to przesłanka likwidacji zakładu

         2. Wyjątek:

            1. dotacje inwestycyjne

            2. dotacje otrzymywane w związku z realizacją projektu lub zadania współfinansowanego ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności UE

      3. jeśli ZB zamknie rok budżetowy osiągając zysk - nadwyżka środków obrotowych pozostała po sfinansowaniu kosztów działalności ZB jest wpłacana w całości do budżetu

   5. ZP prowadzą gospodarkę finansową na podstawie rocznego plany finansowego

4. FUNDUSZ CELOWY

   1. fundusz - wyodrębniony zasób środków majątkowych przeznaczonych na realizację określonych celów

      1. powołany ustawą

         1. UFP nie może stanowić podstawy prawnej do powołania funduszu celowego

         2. poszczególne fundusze działają na mocy odrębnych ustaw

      2. jego przychody pochodzą ze środków publicznych

      3. jego wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań

      4. dochody powiązane są ze ściśle określonym zadaniem państwa / JST (charakter celowy)

   2. FC może być powołany w formie

      1. osoby prawnej

      2. lub wyodrębnionego rachunku bankowego

   3. FC dysponuje organ wskazany w ustawie powołującej fundusz

   4. FC to np.

      1. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

      2. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

      3. PFRON

   5. FC prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego

      1. plany finansowe państwowych/samorządowych FC nie są objęte budżetem państwa/JST

      2. FC jest wyodrębniony z budżetu prowadzi pozabudżetową działalność finansową

   6. wydatki funduszu celowego nie muszą być ponoszone jedynie na cele wskazane w ustawie o jego utworzeniu UB może odmiennie określać przeznaczenie tych wydatków

   7. fundusz dysponuje zyskiem – środki finansowe nie wygasają po roku przechodzą na następny rok budżetowy - nie są przekazywane do budżetu

   8. jeśli fundusz celowy ponosi straty otrzymuje dotacje z budżetu/ JST

   9. fundusze celowe miały gwarantować racjonalność i samofinansowanie – ale nie udało się to

      1. na wielką skalę są robione przekręty, np. duże premie dla pracowników

• SKRYPT: ZASADY GOSPODARKI FINANSOWEJ JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

1. formalizacja podstaw prowadzenia gospodarki finansowej

   1. sposoby gromadzenia środków publicznych z poszczególnych tytułów określa ustawa

2. zasada jedności

3. zasada przejrzystości

4. zakaz prymatu planowania finansowgo (zasada niefunduszowania)

   1. jedność materialna – całość dochodów powinna być przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych

   2. dochody nie powinny być wiązane z poszczególnymi źródłami wydatków – 1 pula

   3. realizowana jest tylko częściowo – art. 31 ust 2 ufp

      1. „środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej

      2. ale ograniczenia tego nie stosuje się do

         1. wydatków finansowanych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe instytucje finansowe

         2. wydatków finansowanych ze środków pochodzących z budżetu ue

         3. wydatków finansowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi

         4. jednostek prowadzących działalność gospodarczą, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych

   4. sprzeczne z tym jest tworzenie funduszy celowych

      1. funkcjonują poza budżetem

      2. ich przychody pochodzą ze środków pieniężnych stanowiących dochody publiczne i są przeznaczane na realizację wyodrębnionych celów część środków publicznych rozdysponowywana jest poza budżetem

5. zasada prognostycznego charakteru dochodów

6. zasada pobierania dochodów i ponoszenia wydatków określonych w budżecie państwa na podstawie odrębnych ustaw, a nie na podstawie ustawy budżetowej

7. zasada dokonywania wydatków publicznych w sposób

   1. celowy

   2. oszczędny

   3. terminowy

   4. w zgodności z budżetem i planem finansowym jednostki sektora finansów publicznych

8. zasada odrębnego traktowania bezzwrotnych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

9. zasada ciągłości (kontynuacji/nieprzerywalności) prowadzenia gospodarki finansowej