Zagadnienia na kolokwium

1.Czym jest kultura?
Kultura (z łac. colere = "uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie") – termin wieloznaczny, pochodzący początkowo od łac. cultus agri ("uprawa ziemi"), interpretowany w różny sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).

Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

Całość wiedzy na temat kultury próbuje badać dziedzina wiedzy, jaką jest kulturoznawstwo, jednak także na poszczególnych aspektach kultury uwagę skupiają: filozofia kultury, historia kultury, antropologia kulturowa, socjologia kultury, etnografia czy memetyka.

W nauce, inaczej niż w języku potocznym, termin "kultura" nie ma charakteru wartościującego.

Główne dziedziny kultury:

Kultura materialna: wszelkie wytwory człowieka, technika, umiejętności praktyczne.

Kultura duchowa: wierzenia, wiedza, literatura i wszelkiego rodzaju piśmiennictwo, sztuka, w tym: sztuki plastyczne, teatr, muzyka, film, a także wszystko co należy do wytworów umysłu, np. filozofia;

Kultura społeczna: normy moralne, ideologia, uczestnictwo w życiu kulturalnym;

kultura języka: porozumiewanie się zgodnie z obowiązującą (w danym społeczeństwie) normą językową

kultura polityczna: systemy wartości i wzorce zachowań (polityków, partii) biorących udział w wykonywaniu władzy państwowej lub aspirujących do tej roli;

kultura fizyczna: system zachowań i działania związane z dbałością o rozwój fizyczny człowieka;

wychowanie fizyczne, sport, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa, turystyka.

• Etymologia, definicja, cechy
Etymologia (gr. ἐτυμολογία, od ἔτυμος etymos – "prawdziwy" i λόγος logos – "rozumowanie"- czyli "rozumowanie o prawdziwości") – dział językoznawstwa badający pochodzenie wyrazów, zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Jednocześnie wyraz ten oznacza objaśnienie pochodzenia konkretnego wyrazu i jego znaczenia.

Zadaniem badań etymologicznych jest odtworzenie wyrazu, wykrycie przypuszczalnego pierwotnego znaczenia, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badaniaetymologiczne opiera się często na analizie porównawczej.

2.Czym jest cywilizacja?
Cywilizacja - poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.

• Etymologia, definicja, cechy

3. Gościnność w starożytności:

Proksenia-

proksenos- Proksenos, proksen (gr. dla gości, gospodarz), w starożytnej Grecji obywatel polis pełniący funkcje opiekuna dla przybyszów z innego polis, którego był proksenosem. Funkcja zbliżona do zadań dzisiejszego konsula. Fakt, że proksenos nie był urzędem państwa, którego obywatelom pomagał, upodabnia go do konsula honorowego.

Greckie polis nie posiadały własnych przedstawicieli w obcych miastach. Proksenos musiał być obywatelem miasta, w którym mieszkał pełniąc swe obowiązki. Nie mógł być obywatelem państwa, które reprezentował. Proksenosem zostawała najczęściej osoba mająca więzy rodzinne lub przyjacielskie z obywatelami państwa, które reprezentowała. Nieraz funkcja ta stawała się dziedziczna.

W przypadkach konfliktów między państwami, proksenos, mając zaufanie obu uczestników konfliktu, stawał się często mediatorem zwaśnionych stron, używany był jako poseł.

Periegeza - Periegeza, w starożytnej Grecji opis podróży o charakterze sprawozdania naukowego bądź przewodnika krajoznawczego, zawierającego charakterystyki poszczególnych miejscowości oraz praktyczne wskazówki dla podróżników.

3. Samoidentyfikacja Egipcjan, persów, greków, rzymian

Wyjasnienie pojęć:

barbarzyńca - Barbarzyńca (gr. bárbaros, łac. barbarus - cudzoziemiec) – człowiek dziki, pierwotny, niecywilizowany, okrutny, o prymitywnych odruchach, nieznający kultury europejskiej. W starożytnej Grecji każdy cudzoziemiec, w Rzymie ten, kto nie był Rzymianinem lub Grekiem.

U starożytnych Greków pierwotnie neutralne określenie cudzoziemca czy człowieka posługującego się innymi językami niż grecki, później nabrało negatywnego znaczenia, oznaczając przedstawiciela niższej/innej od greckiej i rzymskiej kultury. Rzymianie określali tak przedstawicieli wszystkich ludów, które nie należały do grecko-rzymskiej cywilizacji, które miały cechować się dzikością i brakiem kultury.

W toku kontaktów z obcymi cywilizacjami, przede wszystkim wschodnimi, Grecy zauważyli dość istotne różnice, które zaowocowały tezą o wyższości Greków. Wyższość ta miała przejawiać się tym, iż Helle miał prawo do uczestniczenia w życiu politycznym swojej polis, natomiast barbarzyńca wschodni podlegał władcy. Arystoteles doszedł do wniosku, iż "słuszną rzeczą jest, by Hellenowie nad barbarzyńcami panowali, jako że barbarzyńca, a niewolnik to z natury jedno i to samo".

barbaricum,

goj - Goj (z hebr. גוי goj = 'naród', l.mn גויים gojim) - określenie pojawiające się wielokrotnie w Torze, tłumaczone najczęściej jako "narody" czyli zwykle nie-Żydów, kogoś spoza narodu Izraela. Niektóre tłumaczenia Biblii pomijają słowo goj i zastępują je słowem "narody", np. w Biblii Tysiąclecia (Księga Rodzaju 10:5 "Od nich pochodzą mieszkańcy wybrzeży i wysp, podzieleni według swych krajów i swego języka, według szczepów i według narodów"). W Torze słowo goj pojawia się 550 razy.

medyzm,

ksenofobia - Ksenofobia (gr. ξένος ksenós - obcy, gr. φόβος phóbos - strach, czyli strach przed obcymi) - niechęć, wrogość, lęk wobec obcych, przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców.

Często źródłem ksenofobii jest bezkrytyczne podejście do stereotypów etnicznych. Ksenofobia może dotyczyć wszystkiego, co wiąże się z obcokrajowcami, osobami nieznanymi, innymi pod pewnymi względami.

Pojawienie się ksenofobii towarzyszy zazwyczaj narastaniu w społeczeństwie nastrojów nacjonalistycznych i stanowi ona swoiste dopełnienie wobec nacjonalizmu. Zazwyczaj obawa przed wpływami z zewnątrz i aktywne im przeciwdziałanie ma swe źródła w sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju. Narasta w chwilach złej sytuacji gospodarczej, pogorszenia się warunków życia.

patriotyzm - Patriotyzm (łac. patrio = ojczyzna, gr. patriates) – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar. To wypełnianie obowiązków konstytucyjnych i obowiązków narzucanych przez państwo. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a często także gotowością do poświęcenia własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka.

Cechami patrioty jest umiłowanie własnej ojczyzny i narodu. Może być ono realizowane poprzez kultywowanie tradycji, oddawanie czci bohaterom narodowym i pamięć o nich, jak i również działania na rzecz danej społeczności; uczestnictwo w wyborach, świadoma postawa obywatelska. Jednakże również działania na szkodę aparatu państwowego mogą być uznawane jako patriotyczne, jeśli służą budowaniu ojczyzny - nieposłuszeństwo obywatelskie.

Patriotyzm to stawianie dobra kraju ponad interes osobisty, a nawet rezygnacja z prywatnych korzyści. Wynika on z więzi społecznej i emocjonalnej z narodem, kulturą i tradycją. Wiąże się także z poszanowaniem innych narodów i ich kultury.

kosmopolityzm - Kosmopolityzm − pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne. Zwolennicy kosmopolityzmu uważają za swoją ojczyznę nie jakiś kraj czy inny obszar, ale cały świat. Dążą oni do politycznej i społecznej jedności świata, wolnego od podziałów i konfliktów, stopionego w jedną masę ludzką. Tak sformułowana doktryna jest przeciwieństwem patriotyzmu jak i nacjonalizmu.

"Jestem obywatelem świata", taka miała być odpowiedź Diogenesa na pytanie, gdzie jest jego kraj ojczysty. Od użytego w tym wyrażeniu gr. kosmopolites pochodzi wyraz kosmopolita. Sokrates miał powiedzieć podobnie, że należy nie do Aten ani do Grecji, lecz do świata. Kosmopolityzm propagowali stoicy. Seneka Młodszy w liście do Lucyliusza pisał, że cały świat jest jego ojczyzną (łac. patria mea totus hic mundus est).

etniczność - Etniczność (od gr. ethnos oznaczającego rasę) zasadnicza cecha określonej zbiorowości etnicznej, stanowiąca zespół wzajemnie i silnie z sobą powiązanych cech społeczno-kulturowych, określających odmienność i specyfikę konkretnej zbiorowości ("swoich") wobec zbiorowości innych ("obcych"). Termin ten jednak nie jest jednoznacznie ujmowany i ciągle w naukach społecznych trwają próby jego odpowiedniego zdefiniowania.

Anthony D. Smith wyróżnia 6 elementów etniczności:

wspólnota pochodzenia (legendy i mity o wspólnym pochodzeniu),

wspólne dzieje,

wspólne terytorium (nawet, jeżeli jest to przestrzeń, z której członkowie zbiorowości zostali wypędzeni),

odrębna kultura , w szczególności język i religia. Członkowie grup etnicznych postrzegają siebie samych jako osoby odmienne w porównaniu z członkami pozostałych grup etnicznych, jak również są za takie uważane przez innych.

nazwa zbiorowości, będąca kryterium wyodrębniania się od społecznego otoczenia,

poczucie tożsamości i silne więzi społeczne.

Etniczność odnoszona jest do wielu różnorodnych praktyk kulturowych, dzięki którym i poprzez które dochodzi do ustanowienia i manifestowania różnic międzyetnicznych.

państwo - Państwo – polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów [wg Mariusz Gulczyński: Nauka o polityce, Wyd. Druktur, Warszawa 2007].

imperium - Imperium rzymskie (łac. Imperium Romanum - "władza rzymska") - pojęcie rozumiane na dwa sposoby:

Całość terytoriów podległych władzy państwa rzymskiego. W ten sposób rozumieli je starożytni Rzymianie, którzy nie utożsamiali podbitych ziem ze swoim państwem.

Twór polityczny ukształtowany w wyniku podbojów rzymskich, synonim państwa rzymskiego, we wszystkich jego formach istnienia. W ten sposób zwykle rozumie się je dzisiaj.

monarchia - Monarchia (gr. μοναρχία monarchía – jedynowładztwo) – ustrój polityczny lub forma rządów, gdzie suwerenem jest jeden człowiek, nazywany monarchą. Monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio, jego funkcja jest często dziedziczna i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne. Obecnie w wielu państwach monarcha pełni często jedynie funkcje reprezentacyjne i nie sprawuje realnej władzy.

król – kapłan - król – tytuł osoby sprawującej najwyższą władzę w państwie o ustroju monarchicznym; władca przeważnie koronowany w specjalnym obrzędzie; najpowszechniej występujący tytuł monarszy. Słowo Król w języku polskim i innych językach pochodzi od imienia Karola Wielkiego. Czeski Král, litewski karalius, ros Король itd.

Z czasem nadanie tytułu królewskiego chrześcijańskiemu władcy połączono z namaszczeniem przez papieża lub arcybiskupa. Insygnia królewskie to korona, berło, jabłko. Obecnie królowie państw europejskich pełnią zwykle funkcje reprezentacyjne i są jedynie symbolem wieloletnich tradycji państwowych, jak np. w Wielkiej Brytanii lub Szwecji. W krajach pozaeuropejskich król posiada znacznie większą władzę (np. Maroko, Jordania, Tajlandia). W niektórych państwach sprawuje władzę absolutną (Arabia Saudyjska).

cesarz - Cesarz (od łac. Caesar) - suwerenny monarcha, przypisujący sobie rangę wyższą niż król. Termin "cesarz" pochodzi od przydomka (ostatniego członu nazwiska) dyktatora Republiki Rzymskiej Gajusza Juliusza Cezara. Pierwszym władcą, którego uznaje się za cesarza jest Oktawian August, który używał tytułów: imperator (co znaczy wódz sprawujący władzę uzyskaną z woli bogów), caesar (cognomen przyjęty na podstawie testamentu Juliusza Cezara) i august ("wywyższony przez bogów", a dokładniej na podstawie greckiego odpowiednika sebasthos tłumaczony jako dostojny, boski, godny boskiej godności).

Wbrew obiegowym opiniom termin Cezar, używany przez Oktawiana Augusta nie stanowił nazwy godności, ale funkcjonował jako nazwisko rodowe, co było spowodowane faktem, iż jako adoptowany syn Juliusza Cezara odziedziczył jego nazwisko (przed adopcją nazywał się Gajusz Oktawiusz, po adopcji - Gajusz Juliusz Cezar Oktawianus). Nazwisko to naturalną koleją rzeczy dziedziczyli potomkowie Augusta, czyli kolejni władcy z dynastii julijsko-klaudyjskiej. Linia ta wygasła na Neronie, jednak do tej pory nazwisko Cezar tak zrosło się już z tronem imperium, że kolejny władca przyjął je niejako automatycznie.

dyktator - Dyktator (Dictator) – w republice rzymskiej był to urzędnik nadzwyczajny (extraordinarius), któremu przyznawano władzę absolutną na okres maksymalnie sześciu miesięcy, aby zapobiegł nadzwyczajnym kryzysom (np. podczas ciężkiej wojny lub wewnętrznych rewolt). Wybór dyktatora należał początkowo do komicjów centurialnych. Później powoływany był przez konsulów na polecenie senatu i był to jedyny urząd w republice rzymskiej, na który mianowano, a nie wybierano. Dyktator powoływał dowódcę jazdy (magister equitum), który w czasie wojny dowodził jazdą, podczas gdy dyktator stał na czele piechoty. Oznaką nieograniczonej władzy dyktatora było 24 liktorów towarzyszących mu nawet w samym mieście. Do legendy przeszedł Lucjusz Kwintus Cincinnatus – rolnik, którego w 458 p.n.e. obwołano dyktatorem podczas wojny z ludem Ekwów. Po jej zakończeniu natychmiast zrezygnował z urzędu i powrócił do pracy na roli.

W I wieku p.n.e. nadużywanie tego urzędu (np. przez Juliusza Cezara) doprowadziło do końca republiki.

Współcześnie dyktatorem określa się przywódcę kraju sprawującego władzę w sposób autorytarny, nie licząc się z prawem danego państwa i łamiąc prawa człowieka (np. Saddam Husajn w Iraku, Idi Amin w Ugandzie, Józef Stalin w ZSRR, Adolf Hitler w nazistowskich Niemczech, Fidel Castro na Kubie, Alaksandr Łukaszenka na Białorusi).

W Polsce najbardziej znanym dyktatorem (według nowożytnej definicji) był Józef Piłsudski, jednak nigdy nie używał on tego tytułu. Natomiast dwóch innych sławnych Polaków tytułowało się dyktatorami (powstania), hołdując rzymskiej tradycji tego słowa: Tadeusz Kościuszko i Romuald Traugutt.

republika - Republika (łac. res publica - dosł. rzecz pospolita, rzecz publiczna) – zgodnie ze współczesną definicją ustrój polityczny, w którym władza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.

Do czasów II wojny światowej w języku polskim w nomenklaturze polityczno-prasowej używano słowa Rzeczpospolita. Odnoszono je nie tylko do Polski (jak się to obecnie robi), ale również do innych państw o ustroju republikańskim, np. Rzeczpospolita Francuska itp.

W republice występują różne systemy rządów, zależnie od organu sprawującego władzę, którym może być:

prezydent wybierany na określony czas, z ograniczoną (albo z nieograniczoną) możliwością ponownego wyboru; prezydent może być odpowiedzialny przed innym organem państwa, albo przed Historią (lub Bogiem);

rząd odpowiedzialny przed parlamentem lub przed prezydentem.

tyrania - Tyran (gr. τύραννος tyrannos) – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem. Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę tyranii.

Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w mieście-państwie i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w VII wieku p.n.e. w wierszach poety Archilocha z Paros[1] [2]. Tyran był zazwyczaj przywódcą ludu w walce z oligarchami i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny.

Jednym z pierwszych tyranów był Kypselos, władca Koryntu w VII w. p.n.e., który obalił rządy oligarchów, a następnie przekazał władzę synowi. Dziedziczenie władzy w tyraniach było jednak wyjątkiem.

arystokracja - Arystokracja (gr. ἀριστοκρατία aristokratia, od wyrazów ἄριστος aristos "najlepszy" + κρατέω kratoi "najsilniejsi") – najwyższa warstwa społeczna wykształciła się w starożytnej Grecji, podczas najazdu Dorów w 1200 r. p.n.e.
Arystokracja w starożytności:

W ustroju arystokratycznym podmiotem władzy państwowej była grupa „najlepszych", nie odpowiedzialna przed narodem, ale sprawująca rządy wedle własnego uznania. Rządy arystokratyczne mogły mieć charakter bardzo różnorodny, bardziej lub mniej ograniczony. Najczęściej jednak arystokracja miała charakter czysto świecki i powstawała w drodze wyboru, na podstawie pewnych z góry ściśle określonych reguł, albo też miała charakter dziedziczny, kiedy to poszczególne urzędy publiczne przechodziły z ojca na syna na podstawie zasady dziedziczenia. Tak wyróżniona arystokracja stanowiła oddzielną klasę społeczną.

Główną przyczyną powstania klasy arystokratycznej był upadek ustroju rodowego. Arystokracja zrodziła się na polach bitew, w blasku wojennych zdobyczy, gdzie pewne rody gwałtownie się bogaciły i trzymając razem oraz wspomagając, tworzyły grupy bardziej wpływowe, skupiające w swych rękach większość zaszczytów i funkcji politycznych. W Sparcie grupę arystokracji stanowili potomkowie najeźdźców doryckich (spartiaci), natomiast w Atenach były to stare rody, tzw. eupatrydzi. Arystokracja pojawiła się we wszystkich despotycznych monarchiach starożytnego Wschodu. Przeciw tendencjom do arystokratyzacji części społeczeństwa wybuchały czasem plebejskie powstania, które jednak zwykle prowadziły do włączenia zwycięskich "powstańców" do wyższych grup społecznych, nie zagrażając zwykle zbytnio samej arystokracji.

oligarchia - Oligarchia (gr.ὀλιγαρχία "panowanie nielicznych", od wyrazów ὀλίγος oligos "nieliczny" + ἀρχή arche "władza") – forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez niewielką grupę ludzi. Najczęściej ludzie ci wywodzili się z arystokracji lub warstwy bogatych. Występowała np. w wielu polis starożytnej Grecji, XVII-wiecznej Anglii (protektorat Cromwella) i Wenecji.

Najogólniej rzecz ujmując, oligarchia to rządy podobne do dyktatorskich, które cechują się przywłaszczeniem suwerennej roli w państwie przez małą grupę np. wyodrębnioną ze starszyzny rodowej lub elit majątkowych.

ochlokracja - Ochlokracja (gr. ὀχλοκρατία ochlokratia - "rządy tłumu", od słów ὄχλος óchlos - "tłum, motłoch" i κρατέω kratéõ - "władam") – zwyrodniała forma demokracji, w której władza jest sprawowana bez żadnych struktur i zasad prawnych, bezpośrednio przez niezorganizowany i ulegający zmiennym emocjom tłum. Wpływ na władzę mają wszyscy, bez względu na urodzenie lub przynależność obywatelską.

Polibiusz umieszcza ochlokrację, obok oligarchii i tyranii, jako jedną z niewłaściwych form państwa.

teokracja - Teokracja (gr. theokratía, od theós – bóg, kratós – władza) – doktryna polityczna, według której władzę w państwie sprawuje kapłan lub kapłani i w której duchowni decydują o sprawach cywilnych i religijnych. Sprawujący władzę w państwie są powoływani przez Boga lub bogów, który sprawuje w nim rzeczywistą władzę. Celem władzy ziemskiej jest realizacja nadrzędnej woli, Władzy Boskiej i urzeczywistnienie uniwersalnych zasad ustanowionych przez Boga lub bogów.

4. Wychowanie w starożytności:

Paideia: Paideia - w starożytnej Grecji słowem paideia nazywano to, co współcześnie określamy mianem wychowania czy kultury. Takie rozumienie pojęcia paidei sięga poematów Homera i Hezjoda, dzieł antycznych poetów i tragików greckich, artystów, w szczególności zaś filozofów oraz instytucji czy urządzeń społecznych o charakterze wychowawczym – prawa, tradycji, ustroju państwa-miasta (polis), narodzin szkolnictwa. Paideia była istotą i głównym nurtem czy zasadą ich funkcjonowania. Celem tak pojętej paidei było ukształtowanie, wyedukowanie człowieka pięknego i mądrego w oparciu o najwyższe ideały i najdoskonalsze wzorce, zaś jej podstawowym składnikiem były kwestie związane ze szlachetnością, moralnością czy dobrocią człowieka.

Paideia [gr.]:

w starożytnej Grecji początkowo wychowanie dzieci, a od późnego okresu klasycznego kształcenie ogólne, humanizacja;

dążenie do idealnej jedności cielesnego, politycznego i muzycznego wychowania w ramach greckiej polis (kalokagatia); do ideału paidei nawiązywał humanizm, klasycyzm[1]

(gr. παιδεία, łac. educatio, humanista, kultura) – formowanie człowieka od najmłodszych lat przez edukację i wychowanie; uniwersalne podstawy edukacji lub ideał wypracowany przez starożytnych Greków, a uznany za ogólnoludzki.[2]

Paideia [gr. pais ‘dziecko’, dosłownie ‘wychowanie, wykształcenie dziecka’] w starożytności jedno z najważniejszych pojęć greckiej kultury, oznaczające całościowe kształtowanie człowieka zgodnie z ideałem wypracowanym w kręgach greckiej arystokracji epoki archaicznej.

Edukacja w Grecji Rzymie Sparcie

Kalokagathia -

Agonistyka - Agonistyka – sztuka walki, w antycznej Grecji wszelka rywalizacja w sporcie lub w sztuce. Pochodzi od greckiego agonistikós (nadający się do walki; kłótliwy).

Agon (gr.) walka, rywalizacja i współzawodnictwo zarówno w sferze fizycznej, jak i intelektualnej.

Termin użyty przez Friedricha Nietzsche w dziele "Zmierzch Bożyszcz" (Problem Sokratesa, s. 8). W tej części rozprawy, poddaje rozważaniu, a finalnie krytyce, sokratesowską dialektykę (wg definicji – znaczenie nr 1. dialektyka). Nietzsche porównuje dialektykę do nowego rodzaju "agonu", walki zapaśniczej dla wytwornych kręgów ateńskich, którą rozpropagował i której pierwszym mistrzem był Sokrates. Jednak w ocenie kontrybucji Sokratesa do rozwoju intelektualnego ateńczyków, Nietzsche pozostaje daleki od pozytywów. I tym razem przewartościowuje ogólnie przyjęte wartości i dowodzi, że Socrates, "monstrum in animo" (z łac. potwór w duszy), poprzez dialektykę zyskał możliwość kompromitacji "wyższych stanem", zadaje pytanie, czy aby "agon" jakim jest dialektyka, nie jest jedynie przejawem rewolty motłochu".

Efebia - Efebia - system wychowania obowiązujący w miastach starożytnej Grecji, który poprzedzał przyjęcie do wspólnoty pełnoprawnych obywateli. Głównym elementem efebii było szkolenie wojskowe. System ten istniał w wielu poleis, ale znanych jest najlepiej na przykładzie Aten w IV wieku.

Pierwsze wzmianki o ateńskiej efebii pochodzą z roku 335 p.n.e. (w okresie po bitwie pod Choreneją). Młodzi Ateńczycy w wieku 18 lat poddawani byli najpierw testowi sprawnościowemu, po którym składali przysięgę w świątyni Aglauros. Następnie zakładali chlamidy i byli przydzielani do oddziałów stacjonujących w Pireusie (fortece Akte i Munichia). Tam uczyli się posługiwania bronią, strzelania z łuku i rzutu oszczepem. Pod koniec pierwszego roku najlepsi efebowie otrzymywali włócznie i tarcze hoplitów i wysyłani byli do granicznych fortec ateńskich. Po odbyciu rocznej służby zostawali pełnoprawnymi obywatelami Aten.

Wychowanie wg sofistów Platona Arystotelesa, Sokratesa

5.Religia – wyjaśnienie pojęć, przykłady

Totemizm

Monoteizm

Politeizm

Antropomorfizm

Zoomorfizm

Sacrum ,profanum

Amulet

Talizman

Monizm

6.Religia egipska

• Reforma echnatona

Religia mezopotamska

• Ziggurat

Zaratusztrianizm

Religia grecko-rzymska

judaizm a chrześcijaństwo – podobieństwa i różnice

frazeologia mitologiczna

7. Obrzędy pogrzebowe – Egipt Mezopotamia, Grecja Rzym, chrześcijaństwo

8. Powstanie państw starożytnych

Egipt

Grecja

Rzym

9. Kryzys trzeciego wieku – upadek Rzymu