Paweł Górniak

AMERYKANIN, KTÓRY ZBUDOWAŁ EUROPĘ

Dziś historycy są zgodni, że w dużej mierze dzięki niemu zachodnie demokracje

przetrwały. Był geniuszem biurokratycznej wojny, w której liczyły się nie tyle błyskotliwe

czyny, co logistyka. Był "najwyższym z wielkich" - jak powiedział o nim premier Winston

Churchil. Ten człowiek to generał George Marshall - wybitny dowódca wojskowy z czasów II

Wojny Światowej, ale przede wszystkim autor planu Marshalla - lekarstwa na powojenny

kryzys gospodarczy w Europie.

Jego zasługi wojenne są również nieocenione. Kiedy w 1939 roku obejmował stanowisko

szefa sztabu, armia amerykańska była 17-tą armią świata, ustępowała nawet bułgarskiej i

portugalskiej. Marshall przeszkolił w przeciągu kilku lat osiem milionów żołnierzy, na ich

dowódców wybierał często swoich uczniów z akademii wojskowej Fort Benning. Dokonał

cudu. Jego marzeniem było dowodzenie desantem w Normandii. Roosevelt wybrał jednak

Eisenhovera. Marshall był mu potrzebny w kraju. Obaj i Roosevelt i Marshall byli

przekonani, że w ten sposób ten ostatni straci szansę na zapisanie się w historii. I tutaj się

mylili. Generał Marshall zapisał się w pamięci, ale przede wszystkim w pamięci

europejczyków, jednak wcale nie z powodu zasług wojennych.

Zanim 5-go lipca 1947 roku doszło do słynnego przemówienia Marshalla na uniwersytecie

Harvarda w Bostonie, w którym sformułował program pomocy zniszczonej Europie,

zmęczony wojną bohater marzył tylko o jednym - o odpoczynku. Zgliszcza wojenne jeszcze

dobrze nie ostygły, kiedy Marshall odszedł na emeryturę. Jednak, kiedy w Chinach groził

wybuch wojny domowej Marshall musiał ratować prezydenta w kłopotach. Potem generał

objął stanowisko ministra spraw zagranicznych. W tej roli nie był jednak tak dobry, popełniał

dużo błędów, jednak Truman bronił go do ostatniej chwili.

Inicjatywa programu powojennej odbudowy Europy nie wyszła od niego, ale to on sam

napisał owo słynne przemówienie, które wygłosił w Harvardzie. Apelował o pomoc dla

Europy do biznesmenów. Pomimo początkowych oporów Kongres zaakceptował jego

postulaty. Nie był to gotowy plan. Nie miałoby sensu, żeby Ameryka sama tworzyła plan

odbudowy Europy - mówił Marshall. Inicjatywa musi wyjść od samej Europy. "Każdy rząd,

który gotów jest zaangażować się w odbudowę może liczyć na pełne poparcie USA, każdy

rząd, który będzie w tym przeszkadzał, napotka opór USA" - mówił Marshall. Tak więc rola

Ameryki powinna polegać tylko na udzielaniu życzliwej pomocy. ZSRR pomimo próśb

odizolował się zupełnie od poczynań ekonomistów amerykańskich. W ślad za nim zmuszone

poszły inne "demoludy", dla których alternatywą miała być RWPG, ale czy w rzeczywistości

była?

Zasługi i osiągnięcia zawodowe generała Marshalla same w sobie czynią z niego postać

wybitną. W gruncie rzeczy był to człowiek minionego stulecia - urodził się w roku 1880,

wychowany w małym miasteczku w duch dawnych wartości. W 1949 roku Marshall odszedł

ze stanowiska ze względu na zły stan zdrowia. Dwa lata później znowu wrócił do rządu na

stanowisko ministra obrony. Szykowała się wojna koreańska i jego doświadczenie było

niezbędne. W 1953 roku otrzymał pokojową nagrodę Nobla za zasługi dla pokoju,

porozumienia i odrodzenia gospodarki europejskiej. Niemal do końca życia doradzał rządowi

i armii. Zmarł w 1959 roku. Był człowiekiem, który potrafił wygrać nie tylko wojnę, ale i

pokój.