SN V KK76


Wyrok


z dnia 2 czerwca 2010 r.


Sąd Najwyższy


V KK 376/09


1. Przekształcenie postępowania z fazy in rem w fazę ad personam ma miejsce z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, z czym nie należy utożsamiać jego sporządzenia, gdyż wydanie postanowienia oznacza zarazem jego uzewnętrznienie.

2. Wprawdzie ustawa z 2007 r. o lekarzu sądowym nie przewiduje specjalnego trybu wystawiania zaświadczenia o stanie zdrowia dla cudzoziemców przebywających poza granicami, wydaje się wszakże, że istnieje w tym wypadku możliwość skorzystania z uregulowania przewidzianego w art. 12 ust. 4 tej ustawy i wydanie zaświadczenia przez lekarza sądowego na podstawie udostępnionej mu dokumentacji lekarskiej.

Dz.U.2007.123.849: art. 12 ust. 4

Dz.U.1997.89.555: art. 117 § 2(a); art. 313 § 1

Dz.U.1997.88.553: art. 102


Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia SN Tomasz Grzegorczyk.

Sędziowie SN: Tomasz Artymiuk (spr.), Marek Pietruszyński.

Przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej.


Sentencja

Sąd Najwyższy w sprawie Felicitas S. skazanej z art. 270 § 1 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 czerwca 2010 r. kasacji wniesionej przez obrońcę skazanej od wyroku Sądu Okręgowego w Ś. z dnia 31 lipca 2009 r. utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 15 grudnia 2008 r.

1) uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z uwagi na zasadność zarzutu podniesionego w pkt III kasacji (art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k,) i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji;

2) oddala kasację w pozostałym zakresie jako oczywiście bezzasadną;


Uzasadnienie faktyczne

Felicitas S. oskarżona została o to, że "w dniu 24 lutego 1994 r. w W., użyła jako autentyczne w toku postępowania sądowego przed Sądem Rejonowym w W., przerobione uprzednio przez nieustaloną osobę dokumenty w postaci umowy dzierżawy nieruchomości przy ul. R. w S. z dnia 19 sierpnia 1964 r. zawartej pomiędzy nią a Marianem W., jak również umowy do niej uzupełniającej z dnia 16 listopada 1964 r. zawartej pomiędzy Marianem W. a Walterem H." - tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2008 r., Sąd Rejonowy w W. uznał oskarżoną za winną tego, że " w dniu 24 lutego 1994 r. w W., w postępowaniu cywilnym prowadzonym w Sądzie Rejonowym w W., użyła jako autentycznych przerobionych umów: umowy dzierżawy datowanej na dzień 19 listopada 1964 r. oraz umowy do niej uzupełniającej datowanej na dzień 16 listopada 1964 r., w których to umowach jako strony wymienione są Felicitas S. i Marian W., w ten sposób, że na jej polecenie reprezentująca ją osoba złożyła kopie wymienionych przerobionych dokumentów do akt jako dowód w prowadzonej sprawie" - tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 270 § 1 k.k. i za to wymierzył jej karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres próby 3 lat oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych przyjmując wartość stawki dziennej na kwotę 100 zł.

Wyrok ten zaskarżony został w całości przez obrońcę Felicitas S. oraz przez nią samą.

Obrońca orzeczeniu Sądu pierwszej instancji zarzucił m.in. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wyroku, w tym art. 6 k.p.k. "poprzez nieuwzględnienie wniosku obrońcy o odroczenie rozprawy w dniu 8 grudnia 2008 r. i jej przeprowadzenie pod nieobecność oskarżonej, która usprawiedliwiła swoją nieobecność na tej rozprawie chorobą, potwierdzoną zaświadczeniem lekarskim", nadto art. 170 § 1 pkt 4 i 5 oraz § 2 k.p.k., art. 390 § 1 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. (w apelacji omyłkowo wskazano art. 336 § 1 k.p.k.) w zw. z art. 410 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., a także: art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 1 pkt 3 k.p.k., "polegającą na wydaniu orzeczenia pomimo upływu terminu przedawnienia karalności czynu przypisanego oskarżonej" oraz art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., "polegającą na wydaniu w niniejszej sprawie orzeczenia, pomimo prawomocności postanowienia o umorzeniu śledztwa z dnia 14 stycznia 2003 r. i prowadzeniu postępowania przygotowawczego zakończonego wniesieniem aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn, bez wydania postanowienia w trybie art. 327 § 1 k.p.k." i wreszcie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. W oparciu o te zarzuty oraz podniesiony również zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, mającego wpływ na jego treść, obrońca wniósł alternatywnie o uniewinnienie oskarżonej od przypisanego jej czynu lub o umorzenie postępowania albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Z kolei oskarżona w osobistej apelacji zarzuciła:

1. obrazę przepisów prawa karnego materialnego - art. 1 k.k. w zw. 270 § 1 k.k. - przez uznanie, że jej działanie wyczerpuje wszystkie znamiona czynu opisanego w wyroku, podczas gdy owo działanie nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego,

2. obrazę przepisów prawa karnego procesowego, mającą wpływ na treść orzeczenia - art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 1 pkt 3 k.k. - polegającą na wydaniu orzeczenia pomimo upływu terminu przedawnienia karalności czynu przypisanego,

3. obrazę przepisów prawa karnego procesowego, mającą wpływ na treść wyroku - art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. - polegającą na wydaniu w niniejszym postępowaniu orzeczenia pomimo tego, że wobec uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu śledztwa z dnia 14 stycznia 2003 r., prowadzono nowe postępowanie przygotowawcze zakończone wniesieniem aktu oskarżenia przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn, bez wydania postanowienia w trybie art. 327 § 1 k.p.k.,

4. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania orzeczenia i mający wpływ na jego treść.

Przy tak skonstruowanych zarzutach skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości i uniewinnienie jej od zarzutu popełnienia czynu opisanego w wyroku w wypadku uwzględnienia zarzutów podniesionych w pkt 1 i 4 apelacji, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania w razie uznania trafności zarzutów wskazanych w pkt 2 lub 3 zwykłego środka odwoławczego.

Sąd Okręgowy w Ś., po rozpoznaniu obu apelacji, wyrokiem z dnia 31 lipca 2009 r., zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji utrzymał w mocy.

We wniesionej od orzeczenie Sądu odwoławczego kasacji obrońca skazanej Felicitas S. zarzucił:

I. na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. "uchybienie stanowiące bezwzględną przesłankę odwoławczą polegające na wydaniu orzeczenia pomimo zakazu ustanowionego art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., wobec wydania wyroku po upływie terminu przedawnienia karalności czynu zarzuconego oskarżonej (art. 101 § 1 pkt 3 k.k.) z uwagi na to, iż do wszczęcia postępowania przeciwko osobie doszło w dniu 16 kwietnia 2005 r. (w dniu ogłoszenia podejrzanej postanowienia o przedstawieniu zarzutów), a nie w dniu 31 grudnia 2003 r. tj. w dniu sporządzenia ww. postanowienia, a tym samym nie znajdował zastosowania art. 102 k.k.",

II. na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. "uchybienie stanowiące bezwzględną przesłankę odwoławczą polegające na wydaniu orzeczenia pomimo tego, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone, wobec uprawomocnienia się postanowienia Prokuratora Rejonowego w W. o umorzeniu śledztwa z dnia 14 stycznia 2003 r.",

III. na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k. "uchybienie stanowiące bezwzględną przesłankę odwoławczą polegające na przeprowadzeniu rozprawy w dniu 8 grudnia 2008 r. pod nieobecność oskarżonej, choć jej obecność była obowiązkowa (art. 374 § 1 k.p.k.), zaś nieobecność usprawiedliwiona".

Podnosząc te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i umorzenie postępowania.

W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy w Ś. wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej, zaś prokurator Prokuratury Generalnej w toku rozprawy kasacyjnej o jej oddalenie.


Uzasadnienie prawne

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

W związku ze skazaniem Felicitas S. - utrzymanym w mocy przez Sąd Okręgowy w Ś. - wyrokiem Sądu Rejonowego w W. za przestępstwo określone w art. 270 § 1 k.k. na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, oczywiste jest, że wniesienie na jej korzyść kasacji było możliwe jedynie z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. (art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 523 § 2 k.p.k.).

Tego rodzaju uchybienia zostały podniesione w skardze kasacyjnej obrońcy skazanej przy czym, co należy w tym miejscu podkreślić, wszystkie one były już wcześniej podstawą wywiedzionych w niniejszej sprawie apelacji tak samej oskarżonej, jak i jej obrońcy, z tym że zarzut z pkt III kasacji, określony został w zwykłym środku odwoławczym, wniesionym przez obrońcę, jako obraza prawa procesowego, tj. art. 6 k.p.k. Taka redakcja kasacji, bez wskazania na naruszenie przez sąd ad quem, przepisów regulujących tok postępowania przed tym sądem (to wszakże orzeczenie Sądu odwoławczego może być przedmiotem wniesionego przez stronę nadzwyczajnego środka zaskarżenia uregulowanego przepisami rozdziału 55 Kodeksu postępowania karnego - art. 519 k.p.k.), w tym normujących ciążące na Sądzie drugiej instancji obowiązki wynikające chociażby z treści art. 433 § 1 i 2 k.p.k., mogłaby z kolei wskazywać, że przedmiotem zaskarżenia obrońca uczynił ponownie wyrok Sądu pierwszej instancji, a to z kolei rodziłoby wątpliwości co do prawnej dopuszczalności tak skonstruowanej skargi kasacyjnej. Odczytując wszelako treść poddanego ocenie Sądu Najwyższego środka zaskarżenia zarówno przez pryzmat zarzutów sygnalizujących obowiązek działania instancji odwoławczej z urzędu (art. 439 § 1 k.p.k.), jak również w uwzględnieniu argumentacji powołanej na ich poparcie w uzasadnieniu kasacji, wydaje się zasadna konstatacja, że intencją skarżącego było de facto wykazanie błędów popełnionych przez Sąd Okręgowy, co w efekcie spowodowało przeniknięcie do orzeczenia tego sądu szeregu uchybień procesowych, w części zaistniałych zresztą już według autora kasacji na etapie postępowania przygotowawczego, których nie dostrzegł wcześniej również sąd a quo. Przy takim odczytaniu skargi kasacyjnej (art. 118 § 1 i 2 k.p.k.) stwierdzić więc należy, że jest ona dopuszczalna, co nie oznacza wszelako, iż podniesione w niej zarzuty są zasadne.

Oczywiście bezzasadnymi okazały się w szczególności te twierdzenia autora kasacji, w których wskazuje on na wystąpienie w niniejszej sprawie bezwzględnych powodów odwoławczych określonych w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. (pkt I kasacji) oraz w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. (pkt II skargi kasacyjnej). Wydanie orzeczenia po myśli art. 535 § 3 k.p.k. zwalnia zasadniczo sąd kasacyjny z obowiązku sporządzenia w tym zakresie pisemnych motywów, jednakże z uwagi na konsekwencje rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego dla dalszego toku postępowania (o czym niżej), konieczne stało się przynajmniej sygnalizacyjne odniesienie się również do tych zagadnień, które nie miały wpływu na ostateczny kształt wyroku kasatoryjnego, w tym również na rodzaj orzeczenia następczego.

Analizując argumentację zaprezentowaną w pisemnych motywach skargi kasacyjnej zauważyć należy, że w przypadku zarzutów z pkt I i II jedynie w części odnosi się ona wprost do tych, nie zaakceptowanych przez skarżącego, poglądów wyrażonych przez Sąd odwoławczy uznających za nietrafne apelacyjne wywody oskarżonej oraz jej obrońcy, w których wskazywali oni na wystąpienie w toku niniejszego postępowania ujemnych przesłanek procesowych, co w ich ocenie powinno skutkować umorzeniem postępowania już na etapie śledztwa, zaś w pozostałym zakresie sprowadza się do powtórzenia twierdzeń uzasadniających zarzuty zawarte w zwykłym środku odwoławczym. Tymczasem podniesiona w apelacjach obraza prawa procesowego (art. 17 § 1 pkt 6 i 7 k.p.k.) została poddana w uzasadnieniu sądu ad quem rzeczowej analizie, której trafności, w najmniejszym nawet stopniu, nie podważyły okoliczności, na które w uzasadnieniu kasacji powołał się jej autor.

Prawdą jest, że przedłużenie - na podstawie art. 102 k.k. - przedawnienia karalności przestępstwa ściganego z urzędu o wskazane w tym przepisie okresy następuje wyłącznie wówczas, gdy w terminach przewidzianych w art. 101 k.k., wszczęto postępowanie przeciwko osobie. Przekształcenie postępowania w fazy in rem w fazę ad personam ma z kolei miejsce z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, z czym nie należy utożsamiać jego sporządzenia, gdyż wydanie postanowienia oznacza zarazem jego uzewnętrznienie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2007 r., IV KK 31/07, LEX nr 262649). Tak więc dla "wydania" postanowienia o przedstawieniu zarzutów niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych wskazanych w art. 313 § 1 k.p.k. (ogłoszenie postanowienia podejrzanemu i jego przesłuchanie), określanych jako "promulgacja", która jest z kolei niezbędna dla skuteczności tej czynności procesowej i powinna nastąpić niezwłocznie po sporządzeniu postanowienia, co nie oznacza natychmiast (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r., IV KK 256/08, Prok. i Pr. - wkł. 2009, nr 6, poz. 29). Powyższa zasada nie ma wszelako zastosowania w sytuacji, gdy ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie nie jest możliwe z powodu ukrywania się podejrzanego lub jego nieobecności w kraju. Promulgacja postanowienia jest obowiązkowa, ale jedynie wtedy, gdy jest to w ogóle możliwe wobec danej osoby i wówczas ma to nastąpić niezwłocznie. W innych wypadkach (określonych w art. 313 § 1 in fine k.p.k.) sporządzenie i podpisanie postanowienia oznacza, że zostało ono wydane, (art. 71 § 1 k.p.k.), a ogłoszenie go podejrzanemu nastąpi dopiero wtedy, gdy będzie to możliwe, i wówczas niezwłocznie po powstaniu owej możliwości (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 670).

W świetle powyższego nie może budzić zastrzeżeń zajęte - w poddanym kontroli kasacyjnej wyroku - stanowisko, że w niniejszym postępowaniu sporządzenie i podpisanie w dniu 31 grudnia 2003 r. przez Prokuratora Rejonowego w W. postanowienia o przedstawieniu Felicitas S. zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 270 § 1 k.k., stanowiło jednocześnie, z uwagi na jej stały pobyt poza granicami kraju, jego "wydanie" i przedłużyło o kolejne 10 lat okres przedawnienia karalności zarzucanego jej czynu, który w tym układzie upłynie w dniu 24 lutego 2014 r., nie zaś - jak to sugerowali w apelacjach oskarżona oraz jej obrońca - że zakończył swój bieg w dniu 24 lutego 2004 r. Nie są bowiem uprawnione te wywody skarżącego, z których miałoby wynikać, że fakt nieobecności ówczesnej podejrzanej w Polsce nie został w żaden sposób potwierdzony przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze i co więcej, iż w okresie poprzedzającym ogłoszenie jej postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz przesłuchanie, co nastąpiło w dniu 16 kwietnia 2005 r., faktycznie przebywała ona w kraju, zaś miejsce jej pobytu było znane. A przecież okoliczność stałego zamieszkiwania Felicitas S. w Szwajcarii, skutkująca wydanymi wcześniej postanowieniami o przedłużeniu okresu śledztwa (m.in. z dnia 5 września 2003 r.), potwierdzona została - co trafnie skonstatował Sąd Okręgowy w Ś. - chociażby przedłożonym, w toku rozprawy apelacyjnej przez oskarżyciela publicznego, protokołem jej przesłuchania w dniu 2 marca 2004 r. w W., która to czynność dokonana została w ramach międzynarodowej pomocy prawnej w związku z wystąpieniem Prokuratora Okręgowego w J. z dnia 9 lutego 2004. Nie ma przy tym, jak to sugeruje obrońca, znaczenia, że czynność tę przeprowadzono w ramach innego postępowania, bowiem dokumentuje ona wyłącznie obiektywny fakt nieobecności oskarżonej w kraju i jej stałego pobytu poza granicami. Co więcej, wbrew wywodom autora kasacji również w toku niniejszego postępowania, z uwagi na wskazaną okoliczność (nie ustalenie adresu przebywania podejrzanej w Polsce) podejmowane były działania zmierzające do przeprowadzenia czynności procesowych z udziałem Felicitas S. w miejscu jej zamieszkania o czym świadczy, wydane w dniu 9 sierpnia 2004 r., postanowienie o żądaniu (w ramach międzynarodowej pomocy prawnej) wydania rzeczy i o przeszukaniu oraz wniosek Prokuratora Okręgowego w Ś. z dnia 6 października 2004 r., o udzielenie pomocy prawnej w sprawie karnej (ogłoszenie podejrzanej Felicitas S. zarzutu, pouczenie jej o uprawnieniach i obowiązkach oraz przesłuchanie w charakterze podejrzanej). Za trafnością ustalenia Sądu odwoławczego o nieobecności podejrzanej w kraju, czego nie może podważyć fakt jej stawiennictwa na rozprawy w sądzie cywilnym, przemawia wreszcie okoliczność jej zatrzymania w dniu 15 kwietnia 2005 r., a następnie doprowadzenia do Prokuratury Rejonowej w W., co nastąpiło przecież na skutek zawiadomienia, skonfliktowanego z oskarżoną, jednego z mieszkańców domu przy ul. R. w S., który z chwilą gdy Felicitas S. oraz jej mąż Ryszard S. znaleźli się na terenie wskazanej nieruchomości, niezwłocznie powiadomił o tym fakcje organy powołane do ścigania przestępstw. Tak więc w momencie, gdy z uwagi na obecność ówczesnej podejrzanej w kraju, okoliczność powyższa doszła do wiadomości organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, nastąpiło niezwłoczne dopełnienie pozostałych wymaganych treścią art. 313 § 1 k.p.k. czynności, co nie zmienia faktu, że w tym wypadku "wydanie" postanowienia o przedstawieniu zarzutów, a w konsekwencji tego wszczęcie postępowania przeciwko osobie, nastąpiło w dniu 31 grudnia 2003 r., tj. dacie "sporządzenia" tego postanowienia.

Wszystko to czyni twierdzenia autora kasacji, o wystąpieniu ujemnej przesłanki procesowej określonej w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., nieuprawnionymi, skutkując oczywistą bezzasadnością zarzutu wskazującego na wystąpienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.

Równie nietrafny okazał się zarzut oparty o treść art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.

Wystąpienie tego rodzaju uchybienia skarżący, podobnie jak to uczynił wcześniej w apelacji, wywodzi z okoliczności wydania w dniu 14 stycznia 2003 r., przez Prokuratora Rejonowego w W., postanowienia o umorzeniu - z uwagi na przedawnienia - śledztwa w sprawie. Zdaniem obrońcy, postanowienie to uzyskało walor prawomocności, jako że zaskarżone zostało przez osoby, którym nie przysługiwało prawo do występowania w tym postępowaniu w charakterze pokrzywdzonych. Tym samym, uwzględniające zażalenia tych osób postanowienie Prokuratora Okręgowego w Ś. z dnia 6 marca 2003 r., nie mogło być prawnie skuteczne bowiem wydane zostało w oparciu o przepis art. 465 § 2 k.p.k., podczas gdy jedyną możliwą formą wzruszenia postanowienia Prokuratora Rejonowego było podjęcie na nowo umorzonego prawomocnie postępowania na podstawie art. 327 § 1 k.p.k.

W przeciwieństwie do zarzutu z pkt I kasacji, co do którego skarżący podjął próbę wykazania błędów w toku rozumowania Sądu drugiej instancji, w przypadku zarzutu z pkt II wywody obrońcy sprowadziły się w zasadzie do powtórzenia tez zawartych w zwykłym środku odwoławczym oraz konkluzji, że postanowienie Prokuratora Okręgowego w Ś. nie skasowało "prawomocnego" postanowienia Prokuratora Rejonowego w W. o umorzeniu śledztwa. Taki pogląd ma jednak charakter wyłącznie życzeniowy, bowiem nie uwzględnia tych wszystkich przesłanek tak natury faktycznej, jak i prawnej, które stały się podstawą uznania przez sąd ad quem niezasadności zarzutów apelacyjnych wskazujących na wystąpienie w sprawie ujemnej przesłanki procesowej określonej w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. Podzielając argumentację Sądu drugiej instancji powołaną w tym zakresie w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, której trafności skarżący - swoimi twierdzeniami zawartymi w kasacji - nie podważył, Sąd Najwyższy uznał za zbędne jej powielanie, odwołując się jednocześnie do uzasadnienia odpowiedzi na kasacje Prokuratora Okręgowego w Ś. (doręczonej skarżącym), w której zasadnie wskazano, że postanowienie Prokuratora Rejonowego w W. nigdy nie stało się orzeczeniem prawomocnym, a tym samym wykluczone jest przyjęcie, co do przypisanego Felicitas S. czynu z art. 270 § 1 k.k., przesłanki rei iudicatae. W podsumowaniu przypomnieć więc należy jedynie autorowi kasacji, że przedmiotowe postanowienie (Prokuratora Rejonowego) zapadłe w fazie in rem dotyczyło nie tylko czynu wypełniającego dyspozycje art. 265 § 1 d.k.k., a mającego mieć miejsce w dniu 24 lutego 1994 r., lecz również szeregu innych przestępstw (m.in. z art. 266 § 1 d.k.k. i z art. 231 § 1 k.k.), w odniesieniu do których skarżącym je mieszkańcom domu przy ul R. w S. przysługiwał co najmniej status osoby, o której mowa w art. 302 § 1 k.p.k., postanowienie to, jako dotknięte oczywistym naruszeniem prawa, uchylone zostało w całości, zaś podstawą takiego rozstrzygnięcia było stwierdzenie niewątpliwej w tym wypadku obrazy prawa materialnego (art. 101 § 1 k.k.). Mając na uwadze powyższe oczywiste jest, że wskazane postanowienie, będące podstawą sformułowanego przez obrońcę zarzutu z pkt II kasacji, nigdy się nie uprawomocniło, a tym samym nie może być mowy o wystąpieniu bezwzględnego powodu odwoławczego określonego w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.

Oczywista bezzasadność omówionych wyżej zarzutów, czyniąca w efekcie nietrafnym wniosek końcowy skargi kasacyjnej - o umorzenie postępowania, nie oznacza wszelako, że zaskarżony przez obrońcę skazanej wyrok Sądu Okręgowego w Ś. może się ostać. Skuteczny okazał się bowiem zarzut wywiedziony w pkt III kasacji, w którym skarżący wskazał na wystąpienie w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu odwoławczego (jak również z poglądem wyrażonym w odpowiedzi na kasację przez oskarżyciela publicznego), który rozpatrując podniesiony w apelacji obrońcy zarzut obrazy prawa procesowego - art. 6 k.p.k. - polegający na rozpoznaniu sprawy w dniu 8 grudnia 2008 r. pod nieobecność Felicitas S., uznał za trafne stanowisko Sądu Rejonowego w W., zgodnie z którym niestawiennictwo oskarżonej na tym terminie było nieusprawiedliwione i nie uzasadniało odroczenia rozprawy, a w rezultacie tego przeprowadzenie wskazanej czynności procesowej było możliwe na podstawie art. 376 § 2 k.p.k.

Prawdą jest, że złożone przez obrońców oskarżonej, i to dopiero w dniu rozprawy, zaświadczenie lekarskie z dnia 2 grudnia 2008 r. wskazujące na brak po stronie Felicitas S., z uwagi na terminy jej badań i leczenia, możliwości podjęcia podróży do połowy stycznia 2009 r., wystawione i podpisane przez lekarza z Kliniki Prywatnej w Zurychu, a przetłumaczone na język polski w dniu 4 grudnia 2008 r., nie spełnia wymagań, o których mowa w art. 117 § 2a k.p.k. Powyższe, w realiach niniejszej sprawy, nie jest jednak równoznaczne ze ziszczeniem się określonych w art. 376 § 2 k.p.k. przesłanek, pozwalającej na odstąpienie od przewidzianej w art. 374 § 1 k.p.k. zasady obowiązkowej obecności oskarżonego na rozprawie głównej przed Sądem pierwszej instancji.

Po pierwsze, nie można zapominać o tym, co zdaje się całkowicie umknęło orzekającym w tej sprawie sądom, że oskarżonego nie można obciążać (tak uczynił Sąd pierwszej instancji, zaś zaakceptował to, poprzez oddalenie apelacji obrońcy, Sąd odwoławczy) negatywnymi konsekwencjami nie dopełnienia przez ustanowionego obrońcę wymagań określonych w art. 117 § 2a k.p.k., czy też z powodu niewystarczającej dyscypliny po stronie obrońcy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., V KK 130/09, LEX nr 550541).

Po drugie, nie dopełnienie ciążących na oskarżonym obowiązków, może wywołać dla niego ujemne skutki wyłącznie wówczas, gdy o obowiązkach tych został przez organ prowadzący postępowanie pouczony i to prawidłowo (art. 16 § 1 k.p.k.).

W niniejszej sprawie oskarżoną była obywatelka Szwajcarii, której ani na etapie postępowania przygotowawczego (pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego), ani też w fazie postępowania sądowego (pouczenie po myśli art. 386 § 1 k.p.k.) nie wskazano, jaki jest tryb usprawiedliwiania, spowodowanej stanem zdrowia, nieobecności w zaplanowanych czynnościach procesowych. Co więcej, przed dniem 8 grudnia 2008 r., kiedy to Sąd Rejonowy podjął decyzją o kontynuowaniu rozprawy pod nieobecność Felicitas S. nie akceptując przedłożonego przez jej obrońców zaświadczenia, wcześniej dwukrotnie uwzględnił zaświadczenia lekarskie wystawione przez tego samego szwajcarskiego lekarza, uznając wówczas nieobecność oskarżonej na poszczególnych terminach rozpraw za usprawiedliwioną i uwzględniając jej wnioski o odroczenie. Uczynił tak na rozprawie w dniu 19 października 2007 r. w oparciu o zaświadczenia z dnia 11 października 2007 r., a także zarządzeniem z dnia 13 maja 2008 r., zmieniającym termin rozprawy z dnia 16 maja 2008 r. na dzień 5 czerwca 2008 r., na podstawie zaświadczenia z dnia 25 kwietnia 2008 r. Uprawniało to oskarżoną, która co należy podkreślić deklarowała od początku procesu zamiar osobistego w nim uczestnictwa i czyniła to zresztą poprzez stawiennictwo na prawie wszystkie terminy rozprawy, do uznania, że jest to dopuszczalny w prawie polskim sposób usprawiedliwiania nieobecności wywołanej chorobą, a tym samym, że złożony przez nią wniosek o odroczenie rozprawy w dniu 8 grudnia 2008 r., oparty na identycznym - jak w poprzednich wypadkach - zaświadczeniu lekarskim, skutkować będzie decyzją o jakiej mowa w art. 117 § 2 k.p.k. (czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, usprawiedliwiwszy należycie niestawiennictwo i wniosła o nie przeprowadzanie czynności bez jej obecności).

W tym stanie rzeczy, nie uwzględnienie przez sąd a quo wniosku o odroczenie rozprawy i jej kontynuowanie pod nieobecność oskarżonej na podstawie art. 376 § 2 k.p.k., uznać należy nie tylko za przejaw nielojalności organu procesowego wobec strony postępowania, lecz przede wszystkim niczym nieuzasadnione odstąpienie od zasady określonej w art. 374 § k.p.k., stanowiące przy tym rażące naruszenie - art. 6 k.p.k. Ten ostatni przepis statuuje wszakże jedną z podstawowych gwarancji procesowych oskarżonego, jaką jest prawo do obrony w sensie materialnym, rozumiane jako prawo przeciwstawiania się tezie oskarżenia, jak i prawo do obrony w sensie formalnym, pojmowane jako prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Zasada prawa do obrony podniesiona została do rangi zasady konstytucyjnej (w art. 42 ust. 2 Konstytucji RP), zaś jej uniwersalny charakter określają także traktaty międzynarodowe regulujące zagadnienia praw człowieka (art. 6 ust. 3 lit. c Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 14 ust. 3 lit. d Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych). Deklarowany przez oskarżonego zamiar osobistego uczestnictwa w rozprawie głównej przed Sądem pierwszej instancji jest nie tylko jego obowiązkiem, lecz również uprawnieniem, w którym ograniczony być nie może. Korzystanie z tego uprawnienia przez oskarżonego stanowi zarazem wykonywanie prawa do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Postąpienie wbrew wskazanym wyżej nakazom przez Sąd Rejonowy w W. na rozprawie w dniu 8 grudnia 2008 r. i zaakceptowanie tego rodzaju rażącego naruszenia prawa przez Sąd drugiej instancji, a więc rozpoznania sprawy pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa, doprowadziło więc do wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k., co każdorazowo skutkować musi uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i to niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia.

Powyższa konstatacja doprowadzić musiała do uchylenia nie tylko zaskarżonego orzeczenia Sądu odwoławczego, lecz również w całości utrzymanego nim w mocy wyroku sądu meriti, gdyż to na etapie instancji a quo doszło do uchybienia określonego w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.

Procedując ponownie Sąd Rejonowy w W. rozpozna wniesiony w tej sprawie akt oskarżenia, przeprowadzając postępowanie dowodowe skorzysta w szerokim zakresie z możliwości jakie stwarza art. 442 § 2 k.p.k., poza rzecz jasna dowodami, które przeprowadzone zostały w 8 grudnia 2008 r. pod nieobecność oskarżonej, bacząc przy tym, aby zapewnione było prawo Felicitas S. do obrony, w tym jej osobistego - jeżeli to zadeklaruje - uczestnictwa w czynnościach procesowych oraz nie tracąc z pola widzenia kierunku wniesionej w tej sprawie kasacji (art. 443 k.p.k.). Zwolniony będzie jednocześnie, a to w związku z rozstrzygnięciem Sądu Najwyższego zawartym w pkt 2 wyroku, z konieczności rozważenia kwestii wystąpienia w toku niniejszego postępowania ujemnych przesłanek procesowych określonych w art. 17 § 1 pkt 6 i 7 k.p.k. (art. 442 § 3 k.p.k.).

W wypadku - spowodowanego chorobą - niestawiennictwa oskarżonej, nie może zapominać, że skuteczne usprawiedliwienie nieobecności może nastąpić wyłącznie w trybie określonym przepisem art. 117 § 2a k.p.k., o czym należy Felicitas S. pouczyć i to niezależnie od tego, że tego rodzaju informacja została już wyżej wymienionej przekazana przez Sąd Najwyższy w toku rozprawy kasacyjnej. Wprawdzie ustawa z dnia 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym (Dz. U. Nr 123, poz. 849 ze zm.) nie przewiduje specjalnego trybu wystawiania zaświadczenia o stanie zdrowia dla cudzoziemców przebywających poza granicami, co czyni wątpliwym możliwość realizacji wymogu określonego w art. 11 tej ustawy (osobiste zbadanie uczestnika postępowania), wydaje się wszakże, że istnieje w tym wypadku możliwość skorzystania z uregulowania przewidzianego w art. 12 ust. 4 ustawy, i wydanie zaświadczenia przez lekarza sądowego na podstawie udostępnionej mu dokumentacji lekarskiej.

Mając na uwadze powyższe orzeczono, jak w części dyspozytywnej wyroku, nakazując przy tym zwrócić Felicitas S. - stosownie do treści art. 527 § 4 k.p.k. - uiszczoną przez nią opłatę od kasacji.



3




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Mię¶niaki macicy w ci±ży[2]
Kosmos ?śń Andersena
Kogel SN P 90 1 110
Kulas S Koncepcja zakresu wyposazania sieci rozdzielczych SN w reklozery
Gibbs Siła sugestii [SN]
de Waal I natura, i kultura [SN]
WYROK SN Z DNIA 2 PAŹDZIERNIKA 2006 R., Studia, Ochrona własności intelektualnej
Eka Sutta SN.37.28 Sutta o jednym, Kanon pali -TEKST (różne zbiory)
Avenikadukkha Sutta-Sutta o Wyjątkowym Cierpieniu SN.37.3, Kanon pali -TEKST (różne zbiory)
G2 4 PW EN sn pkp Rys 02
G2 4 PW EN sn nn Czesc opisowa
Koło SN 14
Zabezpieczenia przekaźnikowe transformatorów SN nN by Gabcio
sprawko z SN, aaa, studia 22.10.2014, Materiały od Piotra cukrownika, materialy Kamil, Szkoła, Zabez
opisy SN
AA diagram fazowy Sn Pb cz5 97
Badanie zabezpieczeń linii SN jednostronnie zasilanej Fazi, ZABEZPIECZENIA OD ZWARĆ MIĘDZYFAZOWYCH:
AA diagram?zowy Sn Pb cz5
G2 4 PW EN sn nn Rys 04 02