Odżywianie chorego

Odżywianie chorego po zabiegach chirurgicznych dotyczących przewodu pokarmowego

Wskazania do wdrożenia żywienia dojelitowego

0. Wczesne wdrożenie żywienia dojelitowego po operacjach jest najskuteczniejszą metodą terapii. Brak odżywiania doustnego prowadzi do atrofii kosmków jelitowych.

1. Za bardzo ważne uważa się dostarczanie razem z dietą probiotyków, szczególnie probiotycznych pałeczek bakterii kwasu mlekowego, zwłaszcza u chorych leczonych antybiotykami oraz u chorych z grzybicą i drożdżycą przewodu pokarmowego.

Odżywianie chorego:

0. Dojelitowe: doustne lub przez przez zgłębnik założony do żołądka (najczęściej), przełyku, dwunastnicy, jelita cienkiego

1. Pozajelitowe: przez żyły obwodowe lub centralne

Żywienie dojelitowe

0. Odżywianie przez zgłębnik- wprowadzenie sondy przez nos do żołądka lub dalej do jelita. Umiejscowienie zgłębnika należy potwierdzić badaniem RTG ze środkiem cieniującym.

1. Żywienie dojelitowe - bardziej korzystne. Po 6-8 dniach głodówki zachodzą zmiany w jelicie cienkim co może znacznie utrudnić powrót do odżywiania. jeśli podajemy pokarm można uruchomić nie korzystne zmiany w ścianie jelita cienkiego.

W praktyce:

0. Chorzy niewyniszczeni mogą przetrwać okres operacji 5-6 dni na głodówce bez większych szkód. Wystarczy dowóz elektrolitów, trochę glukozy. Jeśli ten okres się przedłuża powyżej 10 dni – należy włączyć odżywianie dojelitowe lub pozajelitowe.

Żywienie pozajelitowe

0. – wprowadza się cewnik do naczyń żylnych - żyła podobojczykowa Podaje się mieszankę odżywczą o dużym stężeniu białka i tłuszczu tak by pokryć całkowite zapotrzebowanie na energię i białko. Średnio od 2,5 do 3,5 tys. kalorii w postaci zagęszczonej glukozy, tłuszczu lub oba razem. Mniej więcej w 150 kaloriach powinno być 1 g białka pod postacią aminokwasów.

1. Cewnik ten służy tylko do żywienia, nie podaje się przez niego leków. Żywienie pozajelitowe nie jest pozbawione ryzyka.

SmofKabiven

Ryzyko:

0. zmiany zakrzepicze wokół cewnika

1. Nakłucie opłucnej

2. odma opłucnowa

3. krwawienie w śródpiersiu

4. zmiany spowodowane złą techniką - zbyt szybkie podawanie pokarmów

5. Tętno, ciśnienie, podane leki i płyny, diurezę, odsysanie przewodu pokarmowego, należy odnotować w karcie pacjenta!

Dieta „zero”

0. Najczęściej w przygotowaniu do zabiegu operacyjnego, okres po operacji i badania diagnostyczne

1. Pacjent nie może otrzymywać drogą przewodu pokarmowego jedzenia ani wody.

2. Podaż płynów i odżywianie odbywa się drogą dożylną.

Żywienie w chorobach nowotworowych

Skutki nowotworu

0. Zmniejszenie masy ciała jest często pierwszym objawem choroby nowotworowej. Zależnie od rodzaju nowotworu utratę masy ciała obserwuje się u 30% do ponad 80% chorych, w tym utratę znaczną (>10% wyjściowej masy ciała) u około 15%.

1. Ten proces jest definiowany jako kacheksja nowotworowa -Ogólnoustrojowa reakcja zapalna rozwijająca się w przypadku wielu nowotworów jest istotną przyczyną utraty łaknienia (jadłowstrętu) i zmniejszenia masy ciała.

żywienie enteralne

Jest to metoda odżywiania chorego z pominięciem niesprawnego przełyku

0. 1. sonda nosowo-żołądkowa – jest to cewnik, rureczka wprowadzana przez nos, gardło, przełyk do żołądka i przez nią chory jest karmiony –

1. 2. wprowadzenie cewnika przez nacięcie w skórze w powłokach brzusznych do żołądka. Obecnie wykonuje się ten zabieg na dwa sposoby: operacyjnie przy pełnym znieczuleniu chirurg robi nacięcie i wkłada cewnik, jest to metoda stara i niezalecana, alternatywą jest tzw. PEG. Przezskórna endoskopowa gastrostomia jest prawie bezkrwawym zabiegiem trwającym około 20 minut przy miejscowym znieczuleniu.

Zgłębnik- sposoby podawania pokarmu:

0. porcjami: (objętość porcji zależy od wieku chorego: od kilku lub kilkudziesięciu ml w okresie noworodkowo-wczesnoniemowlęcym do 300-500 ml u dorosłego). Ta metoda służy do żywienia dożołądkowego.

1. przez wlew. Metoda stosowana zarówno w żywieniu dożołądkowym, jak i dojelitowym.

Zgłębnik

0. Żywienie dożołądkowe rozpoczynamy od podania 50% należnej objętości pokarmu, dochodząc po 2-3 dniach do 100%. W żywieniu dojelitowym maksymalna prędkość podaży pokarmu zależy od wieku i potrzeb chorego. Zarówno u starszego dziecka, jak i u dorosłego nie powinna one przekroczyć 125-150 ml/godz. Dochodzimy do niej w ciągu 4-5 dni. Oczywiście u mniejszych dzieci docelowa prędkość jest mniejsza i może wynosić kilkanaście lub kilkadziesiąt ml/godz.

Przygotowanie pokarmu

0. Najczęściej szpitalna kuchnia przygotowuje zmiksowane produkty spożywcze pełnowartościowe.

1. przed podaniem właściwego pokarmu cewnik musi być przepłukany płynem obojętnym (woda) oraz sprawdzone położenie zgłębnika

2. Po karmieniu również przepłukujemy zgłębnik i zamykamy końcówkę.

Mieszanki specjalne – diety przemysłowe

0. bezlaktozowe, bezglutenowe (chorzy z uszkodzeniem śluzówki jelita)

0. wzbogacone w tłuszcze MCT (mukowiscydoza, niewydolność wątroby, znacznego stopnia uszkodzenie śluzówki jelita)

0. wzbogacone w glutaminę i/lub argininę (chorzy w stresie metabolicznym w oddziałach intensywnej terapii, gastroenterologii lub onkologii)

0. wzbogacone w taurynę (ważne u noworodków i niemowląt)

0. ubogoresztkowe lub bogatoresztkowe

0. modyfikacja składu zależna od jednostki chorobowej (np. diety dla chorych z niewydolnością nerek, niewydolnością oddechową, cukrzycą)

Przykłady diet przemysłowych

Zgłębnik - Niebezpieczeństwa

0. związane z żywieniem drogą przewodu pokarmowego to:

1. niewłaściwy dobór diety, zarówno jakościowy, jak i ilościowy

2. nieprawidłowy sposób podaży (najczęściej zbyt szybki)

3. powikłania mechaniczne związane z wprowadzeniem zgłębnika, metaboliczne (przewodnienie, zaburzenia elektrolitowe, witaminowe, glikemii), infekcyjne (zakażenie diety, zachłystowe zapalenie płuc)

4. nierozpoznanie powikłań żywienia enteralnego i/lub niewłaściwe postępowanie w przypadku ich wystąpienia.

Leczenie dietetyczne w stanach chorobowych

Rodzaje diet

0. Dieta podstawowa

1. Dieta przeciwmiażdżycowa

2. Dieta oszczędzająca

3. Dieta niskowęglowodanowa

4. Dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem błonnika

5. Dieta niskokaloryczna

6. Dieta bogatobiałkowa

7. Dieta niskobiałkowa

8. Dieta z ograniczeniem chlorku sodu

9. Dieta wysokopotasowa

10. Dieta z modyfikacjami konsystencji

Dieta stosowana w chorobach układu krążenia

Choroby układu krążenia w krajach rozwiniętych stanowią główną przyczynę zgonów, związane są z miażdżycą tętnic np.:

0. Choroba niedokrwienna serca

1. Nadciśnienie tętnicze

Choroby układu krążenia związane są:

0. ze wzrostem spożycia tłuszczów zwierzęcych,

1. paleniem papierosów

2. malejącą aktywnością fizyczną

W Polsce na chorobę niedokrwienna serca choruje ok. 1 mln. osób, ilość zawałów mięśnia sercowego wynosi 80-100 tys. rocznie.

Czynniki ryzyka miażdżycy

0. Otyłość typu brzusznego

1. Kompensacyjna hiperinsulinemia

2. Nadciśnienie tętnicze

3. Zaburzenia tolerancji glukozy

4. Nadkrzepliwość krwi

5. Dyslipidemia

Grupy ryzyka otyłości

0. Dzieci przekarmiane w okresie niemowlęcym

1. Kobiety wykazujące przyrost masy ciała w okresie ciąży oraz menopauzy

2. Osoby aktywnie uprawiające sport

Dieta przeciwmiażdżycowa
Zalecenia żywieniowe American Heart Association z 1986 roku:

0. Podaż nienasyconych kwasów tłuszczowych

1. Spożycie tłuszczu nie przekraczające 30% całkowitej liczby kalorii

2. Spożycie cholesterolu nie przekraczające 300 g miesięcznie

0. Spożycie białek pokrywające ok. 15% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego

1. Spożycie węglowodanów pokrywające 50-55% zapotrzebowania energetycznego z uwzględnieniem węglowodanów złożonych

2. Spożycie soli nie przekraczające 0,3g dziennie

3. Całkowita wartość energetyczna posiłków wystarczająca do utrzymania należnej masy ciała

4. Spożywanie posiłków urozmaiconych

5. Spożycie alkoholu nie przekraczające 50cmł/dobę

Dieta z ograniczeniem soli dla chorych z niewydolnością krążenia

0. Ograniczenie sodu (zaniechanie dosalania potraw podczas posiłków, unikanie składników pożywienia bogatych w sód: orzeszki solone, frytki ziemniaczane, chipsy, potrawy wędzone, kiszone, oliwki)

1. Stosowanie ziół i niektórych przypraw zamiast soli

2. Małe posiłki 5-6 razy dziennie o wymaganej wartości energetycznej

0. Uzupełnienie niedoboru potasu u pacjentów otrzymujących środki diuretyczne prowadzące do utraty potasu

1. Należy unikać kofeiny, ponieważ przyśpiesza czynność serca oraz predysponuje do występowania niemiarowości

Dieta z ograniczeniem soli w nadciśnieniu tętniczym

Ok. 70% otyłych wykazuje nadciśnienie tętnicze, co jest związane z większym dowozem soli kuchennej wraz z rosnącym łaknieniem

Dieta z ograniczeniem soli w nadciśnieniu tętniczym

0. Dieta ziemniaczana (1kg ziemniaków na

1 dzień bez soli)

0. Dieta owocowa ( 1-1,5 kg/dzień)

1. Dni picia soków

2. Dieta ryżowo-owocowa Kempnera (ryż w ilości 200-350 g gotowany w destylowanej wodzie z dodatkiem owoców lub soków owocowych)

3. Dieta Karella (800ml mleka/24h)

Wskazówki dotyczące diety:

0. Podaż witamin, ponieważ podczas stosowania leków moczopędnych większość witamin zostaje wydalona z moczem

1. unikanie napojów podnoszących ciśnienie, np.: kawa, herbata, alkohol

2. Ograniczenie spożycia tłuszczów do

25-30% dobowego pokrycia energetycznego

0. U pacjentów z nadwagą dążenie do uzyskania prawidłowej masy ciała

Dieta niskokaloryczna

Istotą diety jest ograniczenie wartości energetycznej do 1000-1500kcal/dobę.Stopień ograniczenia powinien wynosić w przybliżeniu połowę dziennego zapotrzebowania energetycznego i uwzględniać poziom nadwagi.

Zasady diety

Obniżenie energetyczności diety uzyskuje się przez znaczne ograniczenie tłuszczów i węglowodanów (zwłaszcza cukrów i słodyczy)

0. Spożycie białka zwiększamy do 1,2-1,5g/kg m.c.

1. Tłuszcze powinny pokrywać 25% kaloryczności diety. Tę ilość tłuszczu uzyskuje się z produktów białkowych, np. chude mięso, wędliny, nabiał

0. W diecie należy uwzględnić podaż warzyw i owoców

1. Zwiększenie podaży wody poza posiłkami w ilości 1l dziennie

2. Spożywanie 4-5 posiłków dziennie

Wskazania:

Nadwaga, profilaktyka i leczenie otyłości

Dieta oszczędzająca w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Cel:

Oszczędzanie mechaniczne błon śluzowych jamy ustnej, przełyku, żołądka i jelit, podaż pokarmu łatwo strawnego i łatwo przyswajalnego, wykluczenie pokarmów alergizujących.

Zasady diety:

0. Unikanie produktów i napojów nadmiernie pobudzających wydzielanie soku żołądkowego: kawy, alkoholu, napojów gazowanych

1. Unikanie przypraw i pokarmów, które nie są dobrze tolerowane: pokarmy smażone, pieczone, wędzone

0. Spożywanie posiłków małych objętościowo, 5-6 razy dziennie, ostatni posiłek 1 h przed snem

1. Należy dokładnie przeżuwać pokarm, unikać pośpiechu, zmęczenia przed jedzeniem

2. Podczas posiłków ograniczyć ilość płynów

3. Ograniczyć pokarmy z zawartością włókna roślinnego (błonnika): otręby, pieczywo razowe, kasza gryczana, kapusta, rośliny strączkowe)

0. Należy spożywać pokarmy gotowane, duszone, spożywać mleko, sery, chude mięsa,

1. pieczywo pszenne, ciasto drożdżowe

2. Warzywa gotowane: marchew, ziemniaki, buraki

3. Dojrzałe owoce cytrusowe, jabłka, banany, sałata

4. Należy dbać o estetykę i urozmaicenie pożywienia

Przeciwwskazane są :

0. napoje alkoholowe, mocna kawa, herbata,

1. wywary z mięsa, buliony, rosoły,

2. warzywa surowe i zawierające dużo błonnika

3. Tłuste mięsa i produkty zawierające duże ilości cukrów prostych (ciastka, kremy cukiernicze, ostre potrawy)

Produkty zalecane:

0. Produkty mleczne

1. Jaja

2. Masło

3. Chude mięso

4. Pszenne pieczywo

Dieta lekkostrawna (podstawowa)

Składa się z produktów spożywczych, które łatwo ulegają trawieniu, dzięki ich jakości i zastosowanej technologii przygotowania do spożycia.

Dieta podstawowa stanowi podstawę innych diet.

Zasady diety lekkostrawnej

0. Posiłki powinny być gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w folii lub pergaminie

1. Korzystne jest rozdrabnianie potraw oraz podawanie ich w małych ilościach

2. Posiłki 6 razy dziennie

3. Ilość poszczególnych składników powinna być dostosowana do potrzeb zdrowego organizmu z uwzględnieniem wieku, należnej masy ciała, aktywności fizycznej

Produkty zalecane:

0. Czerstwe białe pieczywo

1. Drobne jasne kasze

2. Zsiadłe mleko

3. Jogurty, kefiry

4. Chude gotowane mięso drobiowe i cielęce

5. Chude ryby

6. Ziemniaki purče

7. Pieczone jabłka

Produkty zabronione:

0. Smażone mięso, tłuste wędliny

1. Razowe świeże pieczywo

2. Konserwy mięsne i rybne

3. Rośliny strączkowe, kapusta, cebula, czosnek, grzyby

4. Niedojrzałe surowe owoce

5. Słodycze

6. Kawa, alkohol

7. Ostre przyprawy

Dieta bogatobiałkowa

Jest to zmodyfikowana dieta podstawowa, w której zawartość białka wynosi

1,5-2,0 g/kg m.c. Lub 100-130 g/24h.

Połowę lub ponad połowę białka podawanego powinny stanowić białka zwierzęce.

Produkty diety bogatobiałkowej:

0. Mleko i jego przetwory

1. Jaja

2. Mięso, chuda wołowina i wieprzowina, cielęcina, królik

3. Chude ryby

Zasady diety:

0. Spożywać 5 posiłków dziennie

1. Rozłożenie produktów białkowych na wszystkie posiłki

2. Potrawy gotowane na wodzie lub parze, duszone, bez obsmażania, pieczone w pergaminie

Wskazania do stosowania diety:

0. Choroby wewnętrzne (cukrzyca, zawał mięśnia sercowego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespoły złego wchłaniania)

1. Przewlekłe choroby wątroby (zapalenie wątroby, marskość wątroby, uszkodzenie wątroby)

2. Choroby nowotworowe, stany wyniszczenia i niedożywienia białkowego

Wskazania do stosowania diety:

0. Stany pooperacyjne (po zabiegu nadczynności tarczycy, częściowym wycięciu trzustki, po wycięciu jelita grubego)

1. Urazy czaszki

2. oparzenia

Dieta ubogobiałkowa

Charakteryzuje się zmniejszeniem podaży białka w stosunku do diety normobiałkowej.

Zasady diety ubogobiałkowej:

0. Dobowa podaż białka nie powinna przekraczać 0,6-0,7g/kg m.c.

1. Ograniczenie do 20g/dobę może być prowadzone nie dłużej niż przez kilka dni (48h)

2. Białko powinno mieć dużą wartość biologiczną, np. Białko zwierzęce i powinno stanowić 2/3 podawanej ilości białka

Wskazania do diety ubogobiałkowej

0. Ostra i przewlekła niewydolność nerek

1. Niewydolność wątroby

2. Śpiączka wątrobowa

Dieta małoresztkowa

Założeniem diety jest oszczędzanie chorego narządu (jelita), stanowi zasadniczą formę leczenia, równorzędną z farmakoterapią.

Cel leczenia dietetycznego:

0. dostarczenie ustrojowi niezbędnych składników pokarmowych w ilości pokrywającej dzienne zapotrzebowanie

1. Wyeliminowanie pokarmów drażniących jelito i wywołujących nadmierną fermentację

Wskazania do diety małoresztkowej

0. Choroby jelita grubego

1. Biegunki, zaparcia, wzdęcia

2. Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej

3. Niedobory składników mineralnych i witaminowych

Dieta bezresztkowa

Polega na wyłączeniu substancji resztkowych, których bogatym źródłem są: otręby, razowe pieczywo, płatki śniadaniowe zbożowe, kapusta, kalafior, marchew, ogórki, groch, bób, fasola, owoce, przyprawy korzenne

Wskazania: choroby żołądka i jelit

Zasady diety bezresztkowej

0. Zapewnić dobór łatwostrawnych i łatwoprzyswajalnych produktów przygotowanych do spożycia przez gotowanie, duszenie, pieczenie w pergaminie i folii

1. Dieta powinna być wzbogacona preparatami farmakologicznymi witamin i związków mineralnych

2. Pokarmy podajemy regularnie, w małych ilościach 5-6 razy dziennie

Dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem włókna roślinnego (błonnika):

Wskazania:

0. Choroby dróg żółciowych i trzustki

1. Zapalenie pęcherzyka żółciowego

2. Kamica dróg żółciowych

W okresie ostrym choroby:

Żywienie pozajelitowe, dieta bezresztkowa, żywienie odżywkami

Zasady diety:

0. Zwiększona podaż białka 1g/kg m.c.

1. Ograniczenie dowozu tłuszczów do 25-50g/dobę

2. W stanach ostrych lub po napadach kolki żółciowej należy ostrożnie i stopniowo wprowadzać tłuszcze (mleko, masło)

3. Należy wykluczyć mięsa i kiełbasy, tłuste pieczywo

0. Podaż węglowodanów ze zmniejszeniem ilości cukru i włókien roślinnych

1. Należy unikać warzyw i owoców, które zawierają dużo włókna roślinnego, np.. Warzyw strączkowych, kapusty, cebuli, porów

2. Nie wolno podawać smażonych potraw.

3. Smażenie nasila perystaltykę jelit.

Żywienie w Otyłości

Dieta podstawą leczenie otyłości

0. Podstawą leczenia otyłości jest dieta niskokaloryczna .

1. Ograniczenie energetyczne powinno polegać na zmniejszaniu ilości tłuszczów i węglowodanów z uwzględnieniem pokrycia zapotrzebowania na białko, witaminy i składniki mineralne .

2. Wskazana jest suplementacja diety w postaci gotowych preparatów witaminowych .

Zasady diety

Konsekwencją spożywania mniejszej ilości energii w stosunku do wydatkowanej jest spadek masy ciała .

Kilka zasad diety

0. Wartość energetyczna zmniejszona tylko poprzez ograniczenie tłuszczów i węglowodanów.

1. Zmniejszenie zawartości tłuszczów m.in. przez spożywanie odtłuszczonego mleka, chudego mięsa, chudego sera.

2. Cukru i słodyczy należy nie spożywać .

3. Zmniejszyć spożycie produktów węglowodanowych takich jak : ryż, kasze, pieczywo itp.

4. Dieta musi zawierać prawidłową ilość białka

Zasady diety

6. Dieta musi zawierać prawidłową ilość witamin i składników mineralnych.

7. Dzienna racja żywnościowa powinna zawierać produkty o dużej ilości błonnika.

8. Zaleca się spożywanie większej ilości mniejszych posiłków w ciągu dnia. ( 4-5 )

9. Nie należy stosować przypraw pobudzających apetyt

( musztarda, pieprz, papryka, ocet )

10. Nie należy używać sosów oraz zaprawiania zup mąką i tłuszczem.

11. Gotowanie na wodzie i parze, duszenie bez tłuszczu oraz potrawy z rożna i grila .

Zasady diety

6. Dieta musi zawierać prawidłową ilość witamin i składników mineralnych.

7. Dzienna racja żywnościowa powinna zawierać produkty o dużej ilości błonnika.

8. Zaleca się spożywanie większej ilości mniejszych posiłków w ciągu dnia. ( 4-5 )

9. Nie należy stosować przypraw pobudzających apetyt

( musztarda, pieprz, papryka, ocet )

10. Nie należy używać sosów oraz zaprawiania zup mąką i tłuszczem.

11. Gotowanie na wodzie i parze, duszenie bez tłuszczu oraz potrawy z rożna i grila .

Zasady diety

12. Warzywa podawać z wody lub w postaci surowej.

13. Nie należy spożywać między posiłkami wysokoenergetycznych produktów .

14. Nie należy jeść aż do pojawienia się uczucia sytości.

15. Posiłki powinny być spożywane regularnie i jedzone bez pośpiechu bez podawania napoi

16. Wielkość talerza dostosowana do zmniejszonych porcji

17. Produkty w plasterkach powinny być cienko krojone

18. Uczucie głodu najlepiej załagodzić przez spożywanie warzyw.

Bezpieczne ,,podjadacze”

0. Marchewka

1. Świeża kalarepka

2. Parę listków sałaty

3. Pomidor posypany cebulką

4. Kawałek melona

5. Szklanka soku pomidorowego

6. Miseczka kapusty kiszonej

7. Kromka chudego pieczywa