Budżet państwa p. nr 79

Postępowanie w Sejmie z projektem ustawy budżetowej p. nr 80

Według ustawy z 1991 r. - Prawo budżetowe - "budżetem państwa jest roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy, która ma zapewnić realizację założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa przyjętych przez Sejm". Wyjątkowo tylko Rada Ministrów może wnieść pod obrady Sejmu projekt prowizorium budżetowego na krótszy okres.

Ustawa budżetowa jest więc ustawą o ściśle określonym przedmiocie regulacji i niedopuszczalne jest umieszczanie w niej postanowień o innym charakterze, np. takich przepisów, które nakładają na obywateli i inne podmioty jakiekolwiek ciężary finansowe wobec państwa.

Szczególny charakter ustawy budżetowej wynika z tego, że - w przeci­wieństwie do innych ustaw - jest to ustawa, której normy mają w znacznej mierze charakter konkretny i indywidualny oraz ograniczoną czasowo moc obowiązywania.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowi­zorium budżetowym (a także zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, która przedkłada Sejmowi projekt ustawy najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego (w wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu).

Warunki, jakim powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, oraz jego formę reguluje prawo budżetowe. Przyjmuje ono m.in. zasadę zupełności budżetu, która wymaga, by były w nim zawarte wszystkie dochody i wydatki państwa, toteż rząd chcąc uzyskać dodatkowe środki finansowe musi się o nie zwrócić do parlamentu w formie ustawy zmieniającej budżet państwa. Kon­stytucyjną zasadą jest natomiast zakaz pokrywania deficytu budżetowego państwa przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa (art. 220).

W polskim systemie prawnym budżet, jako ustawę, uchwalają obie izby parlamentu. Konstytucja ogranicza jednak czas debaty budżetowej. Wynosi on 4 miesiące od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej. Ogra­niczone zostały (w stosunku do innych ustaw) uprawnienia Senatu, który nie może ustawy odrzucić, a jedynie w terminie 20 dni od przekazania jej przez Sejm zgłosić poprawki.

Do rozpatrzenia projektu budżetu ogólnie właściwa jest w Sejmie Komi­sja Finansów Publicznych (w Senacie Komisja Gospodarki Narodowej), po­szczególne zaś części projektu rozpatrują właściwe komisje stałe, które prze­kazują swoje wnioski do komisji "ogólnie" właściwej. Posłowie i senatorowie mogą zgłaszać, zgodnie z wymogami regulaminu, poprawki z jednym istotnym konstytucyjnym ograniczeniem - zwiększenie wydatków lub ograniczenie do­chodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej (art. 220 ust. 1 ).

Konstytucja w szczególny sposób reguluje także uprawnienia Prezydenta wobec ustawy budżetowej. Prezydent podpisuje ją (lub ustawę o prowizorium budżetowym) w ciągu 7 dni. Nie przysługuje mu prawo odmowy podpisu i skierowania ustawy do Sejmu celem ponownego rozpoznania. Może natomiast przed podpisaniem zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej (albo ustawy o prowizorium budżetowym). Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia prezydenckiego wniosku (art. 224).

Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszła w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.