BUDŻET PAŃSTWA

POSTĘPOWANIE W SEJMIE Z PROJEKTEM USTAWY BUDŻETOWEJ

Według ustawy z 1991 r. - Prawo budżetowe - "budżetem państwa jest roczny plan finansowy

obejmujący dochody i wydatki państwa, uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie

ustawy, która ma zapewnić realizację założeń polityki społeczno-gospodarczej państwa przyjętych przez

Sejm". Wyjątkowo tylko Rada Ministrów może wnieść pod obrady Sejmu projekt prowizorium

budżetowego na krótszy okres.

Ustawa budżetowa jest więc ustawą o ściśle określonym przedmiocie regulacji i niedopuszczalne jest

umieszczanie w niej postanowień o innym charakterze, np. takich przepisów, które nakładają na obywateli i

inne podmioty jakiekolwiek ciężary finansowe wobec państwa.

Szczególny charakter ustawy budżetowej wynika z tego, że - w przeciwieństwie do innych ustaw - jest

to ustawa, której normy mają w znacznej mierze charakter konkretny i indywidualny oraz ograniczoną

czasowo moc obowiązywania.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym (a także

zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz udzielaniu gwarancji finansowych

przez państwo) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, która przedkłada Sejmowi projekt ustawy

najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego (w wyjątkowych przypadkach możliwe jest

późniejsze przedłożenie projektu).

Warunki, jakim powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, oraz jego formę reguluje prawo

budżetowe. Przyjmuje ono m.in. zasadę zupełności budżetu, która wymaga, by były w nim zawarte

wszystkie dochody i wydatki państwa, toteż rząd chcąc uzyskać dodatkowe środki finansowe musi się o nie

zwrócić do parlamentu w formie ustawy zmieniającej budżet państwa. Konstytucyjną zasadą jest natomiast

zakaz pokrywania deficytu budżetowego państwa przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku

państwa (art. 220).

W polskim systemie prawnym budżet, jako ustawę, uchwalają obie izby parlamentu. Konstytucja

ogranicza jednak czas debaty budżetowej. Wynosi on 4 miesiące od dnia przedłożenia Sejmowi projektu

ustawy budżetowej. Ograniczone zostały (w stosunku do innych ustaw) uprawnienia Senatu, który nie może

ustawy odrzucić, a jedynie w terminie 20 dni od przekazania jej przez Sejm zgłosić poprawki.

Do rozpatrzenia projektu budżetu ogólnie właściwa jest w Sejmie Komisja Finansów Publicznych (w

Senacie Komisja Gospodarki Narodowej), poszczególne zaś części projektu rozpatrują właściwe komisje

stałe, które przekazują swoje wnioski do komisji "ogólnie" właściwej. Posłowie i senatorowie mogą

zgłaszać, zgodnie z wymogami regulaminu, poprawki z jednym istotnym konstytucyjnym ograniczeniem -

zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może

powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy

budżetowej (art. 220 ust. 1 ).

Konstytucja w szczególny sposób reguluje także uprawnienia Prezydenta wobec ustawy budżetowej.

Prezydent podpisuje ją (lub ustawę o prowizorium budżetowym) w ciągu 7 dni. Nie przysługuje mu prawo

odmowy podpisu i skierowania ustawy do Sejmu celem ponownego rozpoznania. Może natomiast przed

podpisaniem zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy

budżetowej (albo ustawy o prowizorium budżetowym). Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w

ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia prezydenckiego wniosku (art. 224).

Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszła w życie w dniu

rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie

przedłożonego projektu ustawy.