Makroekonomia II

Budżet państwa



Budżet państwa

– to plan finansowy

zawierający dochody i wydatki państwa

związane z realizacją przyjętej polityki

społecznej, gospodarczej i obronnej

Funkcje budżetu

funkcja fiskalna

– polega na gromadzeniu

dochodów budżetowych umożliwiających

utrzymanie aparatu państwowego oraz

realizacje określonych zadań

funkcja redystrybucyjna

– umożliwia

dokonywanie pożądanych zmian w podziale

dochodu narodowego, np. zmniejszanie

dysproporcji w poziomie rozwoju

gospodarczego różnych regionów

funkcja stymulacyjna

– polega na

oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu

państwa na życie gospodarcze i społeczne

Zasady polityki budżetowej

zasada rocznego budżetowania –

plan dochodów i

wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku

zasada zupełności

– budżet obejmuje wszystkie

dochody i wydatki państwa

zasada jedności

– budżet państwa powinien tworzyć

jedną całość, tzn. wszystkie wydatki i dochody

powinny być ujęte w jednym zestawieniu

zasada jawności

– budżet państwa powinien być

podany do publicznej wiadomości

zasada równowagi budżetowej

– polega na

dążeniu to tego, żeby bieżące dochody z podatków i

innych źródeł były wystarczające do pokrycia

wydatków budżetowych

Slajd – budżet

Dochody budżetu państwa



Źródła dochodu:

podatki,

cła,

dochody ze sprzedaży prywatyzowanych

przedsiębiorstw

opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i

inne

Dochody budżetu państwa



Podatki

– to przymusowe, bezzwrotne i

nieodpłatne świadczenia pieniężne

pobierane przez państwo.

Dochody budżetu państwa



Klasyfikacja podatków

wg przedmiotu opodatkowania

podatki dochodowe

– pobierane od

dochodów osobistych ludności oraz od

dochodów osób prawnych

podatki konsumpcyjne

– podatki

nakładane na produkty i usługi będące

przedmiotem obrotu (VAT, akcyza)

podatki majątkowe

– płacone od

posiadanego majątku oraz od

przenoszenia praw do majątku

Dochody budżetu państwa



Klasyfikacja podatków

podatki bezpośrednie

– podmiot

odpowiedzialny za płacenie podatku

ponosi jego ciężar i bezpośrednio rozlicza

się z budżetem państwa

podatki pośrednie

– nakładane na

wydatki, zawarte są w cenie nabywanego

produktu lub usługi

Dochody budżetu państwa



Obciążenia podatkowe mogą być

naliczane:

proporcjonalnie –

wszystkich podatników

obowiązuje ta sama stopa podatkowa

progresywnie –

podatnicy o wyższych

dochodach obciążani są wyższą stopą

podatkową

degresywnie

– wraz ze wzrostem

dochodów nakładane są mniejsze

procentowe stawki podatkowe

Dochody budżetu państwa



Składki na ubezpieczenia społeczne –

znacząca pozycja dochodów państwa.

Składki płacone są częściowo przez

pracodawcę, a częściowo przez

pracownika

Dochody budżetu państwa

krzywa Laffera

Nadmiernie

wysokie podatki

osłabiają bodźce

do prowadzenia

działalności

gospodarczej, w

konsekwencji

zmniejszają się

także dochody

budżetowe

Stopa podatkowa %

max

100

Wydatki budżetu państwa

Na co budżet wydaje?



Przede wszystkim na zapewnienie

podstawowych funkcji państwa: wojsko, policję,

administrację.



Ogromną pozycję w budżecie stanowią wydatki

na świadczenia społeczne: emerytury, renty.



Oprócz tego budżet płaci za to, co my sami

jako społeczeństwo uznamy za warte

finansowania przez państwo: szkoły, służbę

zdrowia.



Budżet ma również wydatki inwestycyjne - na

budowę ważnych projektów

infrastrukturalnych

Deficyt budżetowy



Gdy w budżecie wydatków jest więcej niż dochodów, wtedy

mówimy o deficycie budżetowym, określanym również jako

dziura budżetowa

–

Rządy wszystkich państw, które mają deficyt budżetowy,

ściągają środki prywatne emitując papiery skarbowe.

–

Obligacje i bony to pożyczki, jakich budżetowi udzielają

inwestorzy. Państwo może finansować deficyt także

sprzedając należące do niego firmy, czy ziemię

–

W krajach Unii Europejskiej obowiązuje Pakt Stabilności i

Wzrostu, który mówi o tym, że największy dopuszczalny

deficyt budżetowy to 3 proc. produktu krajowego brutto.

Nabywcy obligacji mogą zdecydować się na finansowanie

deficytu nawet jeśli jest on większy, ale państwu, które złamie

reguły Paktu Stabilności i Wzrostu grożą kary, które trzeba

wpłacać do unijnej kasy.

Slajd – deficyt

Deficyt budżetowy

–

Największą częścią długu publicznego są

wyemitowane, oprocentowane obligacje.

Dług może mieć jednak i inne postaci.

Mogą to być kredyty zaciągane nie tylko

bezpośrednio przez budżet centralny, ale

i przez różne agencje i fundusze

budżetowe. W skład długu publicznego

wchodzą również zobowiązania

samorządów. Rzadko mówi się o ukrytej

części długu publicznego, jaką są na

przykład niespłacone na czas

zobowiązania szpitali albo państwowych

firm.

Dług publiczny



Dług publiczny jest często wyrażany nie jako

wielkość bezwzględna w miliardach złotych, ale

jako odsetek produktu krajowego brutto.



W Polsce w 2003 r. wynosił 51 procent PKB i

przekroczył pierwszy próg ostrożnościowy

kryteriów konwergencji.



Jeśli w budżecie jest deficyt – państwo musi

wyemitować nowe obligacje i dług wyrażony w

miliardach złotych rośnie.



Jako procent PKB rosnąć już nie musi –

wystarczy, by produkt krajowy brutto zwiększał

się szybciej niż wynosi deficyt. Wyrażanie

wielkości długu publicznego w procentach PKB

pozwala na ocenę, jak duży wysiłek państwo

musiałoby ponieść, by szybko spłacić swoje

długi.

Mnożnik w polityce fiskalnej

Mnożnik wydatków budżetowych

– jest to

przyrost PKB wynikający ze zwiększenia

wydatków państwa na dobra i usługi o 1 złotówkę

1/(1-MPC)

Mnożnik wydatków publicznych ma dokładnie

taką samą wartość liczbową jak mnożnik

inwestycyjny

Wzrost wydatków rządowych w czasie recesji

wpływa na wzrost dochodu narodowego, a

ograniczenie wydatków wywołuje skutek

odwrotny

Mnożnik

Przykład:

PKB = 3 600 mld – stan równowagi

zwiększamy wydatki rządowe (G) o 100 mld

ΔG = 100 mld

MPC = 2/3

1/1-2/3

Mnożnik = 3

1/(1-2/3)*100 = 300

Suma ta wskazuje przyrost dochodu

narodowego wynikający z pierwotnego

wzrostu wydatków rządowych o 100 mld

Mnożnik podatkowy

Zmiany podatków są potężnym narzędziem

oddziaływania na wielkość produktu. Mnożnik

podatkowy jest jednak mniejszy niż mnożnik

wydatków

Mnożnik podatkowy – informuje o zmianach

wielkości dochodu narodowego w wyniku zmian

kwot podatków

Przy założeniu, że całe podatki są autonomiczne

mnożnik podatkowy = - MPC/1-MPC

Mnożnik podatkowy

Mnożnik jest ujemny, ponieważ zmiany

podatków i dochodu narodowego nie są

jednokierunkowe. Kwotowe podwyższenie

podatków obniża dochód do dyspozycji, a

w konsekwencji wydatki konsumpcyjne, co

prowadzi do obniżenia dochodu

narodowego.

Przy obniżeniu obciążeń podatkowych

dochód do dyspozycji wzrasta, co prowadzi

do wzrostu konsumpcji i w konsekwencji do

wzrostu dochodu narodowego

Mnożnik podatkowy

Mnożnik podatkowy jest niższy niż

mnożnik wydatków, np.

> m

Jeśli rząd przeznaczy 1 złotówkę na zakup

produktów i usług, to cała złotówka staje się

elementem dochodu narodowego. Natomiast

przy obniżeniu podatku o 1 złotówkę tylko część

tej złotówki jest przeznaczona na zakupy

konsumpcyjne tworzące dochód narodowy, a

pozostała jej część jest oszczędzana.

Spowodowanie pożądanej zmiany wielkości

dochodu narodowego wymaga większej zmiany

podatków niż wydatków rządowych

Mnożnik

Paradoks zapobiegliwości

–

zjawisko polegające na spadku

dochodu narodowego pod wpływem

wzrostu oszczędności – teoria

głoszona przez keynesistów

Mnożnik zrównoważonego

budżetu

Wzrost wydatków państwa, któremu

towarzyszy taki sam wzrost

podatków, powoduje wzrost dochodu

narodowego równy wzrostowi

wydatków budżetowych

Mnożniki

Mnożnik ogólne podejście

1/1-MPC

Mnożnik inwestycyjny

zmiana produktu = 1/(1-MPC) *

zmiana inwestycji

Mnożnik wydatków konsumpcyjnych

zmiana produktu = 1/(1-MPC) *

zmiana wydatków konsumpcyjnych

Document Outline