Rehabilitacja jest przemyślanym skoordynowanym procesem leczenia, usprawniania, nauczania ludzi, którzy na skutek choroby lub urazu, wad wrodzonych czy nabytych utracili zdrowie.

Celem jest osiągnięcie przez jednostkę chorobową optymalnego poziomu funkcjonowania.

FIZJOTERAPIA (element składowy rehabilitacji)

– kinezyterapia (leczenie ruchem)

– fizykoterapia (leczenie za pomocą zjawisk naturalnych występujące w przyrodzie albo za pomocą urządzeń próbujących stworzyć warunki naturalne)

­– masaż (mechaniczne działanie na pacjenta)

„Ruch jako lek nie ma substancji ani opakowania. Substancją tego leku jest pomysł, zrodzony z nauki i doświadczenia. Przekazanie tego leku choremu wraz z osobowością i sercem czyni ten lek niezastąpionym”

Wiktor Dega

Dzisiaj potrzebny jest zespół, który wspólnie będzie realizował proc. rehabilitacji a wschodzą w niego lekarz, pedagog, fizjoterapeuta, mgr. psychologii, specjalista od terapii zajęciowej, energoterapeuta. Wszystkie działania w rehabilitacji muszą być dobrane indywidualnie do pacjenta.

Inwalidztwo – długotrwałe ograniczenie ról życiowych człowieka po przez naruszenie sprawności organizmu. Uwaga! W zależności od wieku jest różna sprawność czyli co innego jest normą dla dwudziesto latka a co innego dla sześćdziesięciolatka.

Kalectwo – trwała utrata jakiejś funkcji np. anatomicznej, psychofizycznej, czy fizjologicznej czy społecznej. Jednak dany człowiek nie może wykonywać dalej własnej pracy.

Niepełnosprawność – jest to zaburzenie jakiejś funkcji, która ogranicza wykonywanie normalnych ról i działań czy funkcji.

Upośledzenie – wynika z kalectwa lub inwalidztwa uniemożliwiającego pełnienie normalnych ról społecznych, zawodowych.

Rodzaje rehabilitacji:

– medyczna

– zawodowa – dobrana do jakiś czynności zawodowych. Chodzi o to żeby albo przywrócić człowieka do zawodu albo jak to się nie da to dać mu możliwy do wykonania. O konieczności zmiany zawodu pacjenta zazwyczaj zespół dowie się wcześniej.

– społeczna – rozpoczyna się natychmiast zaraz po operacji. Jest przygotowanie pacjenta do nowej sytuacji a w tym nowych warunków wynikających z choroby, która zmieniła pacjentowi możliwości życiowe. Ma no to wpływ stosunek zespołu rehabilitacyjnego rodziny i wzajemna pomoc tych dwóch podmiotów. Mile widziana pomoc specjalizujących się tym zagadnieniem instytucje. Proces konieczny do dojścia do sprawności.

Kompensacja – wyrównanie lub zastąpienie jakiejś funkcji lub czynności która została utracona lub uszkodzona. Może być to przez zastąpienie. Każdy (nie tylko ludzie) żywy organizm ma mechanizmu fizjologiczne służące do tego celu – dotyczy to wszystkich procesów ustroju. Podstawa pracy fizjoterapeutyczne.

Mówią o tym cztery prawa Anochina

Prawa kompensacji Anochina:

1. Każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narzędzi, których prawidłowe działanie zostało zaburzone wskutek defektu wywołanego chorobą, urazem czy innymi czynnikami o charakterze destrukcyjnym.

2. Uruchomienie rezerw czynnościowych (kompensacyjnych) może wystąpić tylko w sytuacji zaburzenia czynności podstawowych mechanizmów fizjologicznych odpowiedzialnych za daną funkcję.

3. Procesy kompensacyjne zostają uruchomione bez udziału naszej świadomości. Ich samoistny rozwój przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconych funkcji, co nie oznacza że sama kompensacja nie jest konieczna. Dlatego powyższe zjawisko wymaga kierowania, sterowania i bodźcowania przez fizjoterapeutę. I tak realizuje się cel rehabilitacji, czasami uda się odzyskać pełną sprawność.

Na przykład należy prawidłowo ułożyć człowieka po udarze aby później nie trzeba było likwidować zmian napięć mięśni nie korzystnych dla funkcji ruchowych.

4. Powrót utraconych funkcji nie jest procesem trwałym. Wymaga stałego treningu przy zmieniających się korzystnie dobranych bodźców fizjologicznych, których skuteczność musi być potwierdzona przez analizator kinetyczny. Analizator kinezytyczny jest pojęciem czynnościowym i składa się z zespołów komórek i dróg nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze, przetwarzaniu i syntezowaniu bodźców przekazywanych z obszaru narządu ruchu do ośrodkowego układu nerwowego (kory mózgowej).

Pojęcie kompensacji łączy się z pojęciem adaptacji i regeneracji.

Adaptacja – przystosowanie się do środowiska i warunków występujących po chorobie urazie organizmu ludzkiego.

Regeneracja – jest odtwarzanie uszkodzonych i utraconych części ciała. Dotyczy ona tkanek np. gojenie się ran i odnowa tkanek.

Homeostaza – osiągnięcie równowagi dzięki adaptacji i regeracji.

Mięśnie się regenerują, zaś stawy i więzadła nie, bo są mało napięte.

Od czego zależy kompensacja?

1. Umiejscowienia uszkodzenia – im precyzyjniej zorganizowana jest funkcja narządu poprzez jego powiązanie z układem nerwowym, tym trudniejszy musi być proces kompensacji utraconych sprawności. W narządach wewnętrznych takich jak nerki czy płuca kompensacja dokonuje się w pełni samoistnie bezpośrednio po uszkodzeniu w narządzie ruchu. Wymaga na ogół długotrwałego treningu jak w przypadku uszkodzeń umiejscowionych w ośrodkowym układzie nerwowym. Odtworzenie funkcji w pełnym zakresie nawet przy długim leczeniu jest niemożliwe.

2. Rozmiar uszkodzenia – większe morfologiczne zniszczenie narządu rokuje gorzej. Szczególnie zaś gdy zostały uszkodzone jego powiązania z układem nerwowym.

Bierny aparat ruchu szybko ulega dewastacji nawet zdrowy staw. Dochodzi do obkurczeń, zależy to od warunków.

3. Szybkość powstania uszkodzeń.

4. Ogólny stan chorego.

5. Motywacja do opanowania kalectwa → MUSI BYĆ → od tego zależy nasze działanie.

6. Wiek chorego – złamania u dzieci nie są groźne, a u osoby starszej bardzo groźne.

7. Pobudzenie i sterowanie.

Historia:

Witkor Dega – ojciec polskiej rehabilitacji Twórca Polskiej Szkoły Rehabilitacji.

Pierwsze środki – kinezyterapia, masaż.

Chiny 1200 r p.n.e. – ćwiczenia lecznicze (oddechowe, relaksacyjne) oraz elementy fizjoterapii np. masaż, akupunktura.

Starożytny wschód np. Indie – masaż, kontemplacja, hipnoza, akupunktura itp.

Herodikos z Sylymbiri – nauczyciel Hipokratesa. Stosował ćwiczenia fizyczne ( biegi, zapasy, kąpiele, polewania ciepłem zimnem ) w każdej chorobie bez umiaru. Jego uczeń przejął je ale wniósł umiar oraz spróbował te ćwiczenia usystematyzować. Oprócz motta po pierwsze nie szkodzić powiedział też że „cała medycyna ma dwa potężne słupy na których się wspiera a są nimi ćwiczenia fizyczne i dietetyka”.

W Sparcie noworodki które nie spełniały norm psychoruchowych zrzucano w przepaść.

W Rzymie rozwijała się fizjoterapia – głównie jednak dbano o profilaktykę i piękno sylwetki.

W średniowieczu zaczęto maskować widoczne ułomności – poprzez ubrania i coś w stulu protez ortez.

W Rzymie zawodnicy smarowali się olejkami w celu:

– wyeksponowania rzeźby mięśni

– bycia śliskim i ciężko chwytnym.

W tym okresie zaczął się rozwój masażu i środków do masażu – obserwowano różne działanie tych środków.

Ambroży Pare ( XVI w. ) zaczął wytwarzać protezy co prawda nie seryjnie. Był grekiem. Opisał masaż.

Prof. Ludwik Wierkowski – kolejny inicjator rehabilitacji w Polsce. W 1837r. w szkole gimnastyki prowadzi zajęcia gimnastyki ortopedycznej dla osób niepełnosprawny. Napisał podręcznik o gimnastyce.

1906-szkoła gdzie uczyli się pionierzy kinezyterapii. W 1925r. w Poznaniu do programu AWF wprowadzono teorię i praktykę i kinezyterapii.

II klinika chorób. wewnętrznych. Instytutu Warszawskiego od 1925-1939 próbowała wcielić kineze jako istotny element leczenia.

Dega zasłynął profilaktyką przeciw dysplazji st. biodrowego. Wymyślił trzymanie nóg w poz. odwiedzenia.

W 1934 W. Dega w Poznaniu założył pierwsze gabinety gimnastyki korekcyjnej.

Po drugiej wojnie światowej z racji ogromnej ilości inwalidów wojennych nastąpił rozwój rehabilitacji kompleksowej.

Cechy polskiej szkoły rehabilitacji.

1. Kompleksowość

2. Ciągłość

3. Powszechność

4. Wczesność

1951 – choroba Heinego Medina – metoda usprawniania dla dzieci – najlepsza rehabilitacja.

1961 – Katedra w Konstancinie, kieruje Marian Weiss.

1962 – Stołeczne Centrum Rehabilitacji STOCER

1969 – rehabilitacja uznana za integralną część medycyny.

Marian Weiss – pacjent wychodził przygotowany do nowego życia. Założenie protezy od razu po amputacji.

Aspekty Herre Barrean

1. Posiadania siły

2. Rozrywka, zabawa, przygotowanie do walki i obrony

3. Przywracania i zachowanie zdrowia

Fizjologia – nauka o czynnościach organizmów żywych. Obejmuje badania czynności jako całości, a także poszczególnych narządów, tkanek, komórek.

Patologia – nauka o nieprawidłowościach.

Fizjopatologia – badanie przyczyn chorób oraz o zmianach anatomicznych funkcjonalnych oraz mechanizmie zaistnienia przyczyn choroby.

W całej medycynie najważniejsza jest profilaktyka (zapobieganie)! Niestety aktualnie jest brak możliwości przyczynowego leczenia, w wielu przypadkach jest nastawiony na likwidację objaw.

Czynniki chorobotwórcze (etiologiczne) – w fizjoterapii mogą być zarówno zewnątrz ustrojowe jak i wewnątrz ustrojowe.

Zewnątrz ustrojowe: choroby o podłożu dziedzicznym.

Wewnątrz ustrojowe: czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne.

Przy czym rodzaj czynnika determinuje często rodzaj choroby.

Początek choroby – łagodny, utajony, nagły lub powolny, a jej przebieg ostry. Każda ostra choroba źle leczona przeradza się w stan przewlekły.

Niektóre choroby przebiegają fazami, a każda choroba może mieć przebieg prosty/powikłany.

Zejście choroby – powolne ustępowanie objawów, do przywrócenia fizjologicznych wartości.

Zaburzenia ruchowej funkcji szkieletu – zmiany anatomiczne kości np. złamanie, zerwanie. Ważnym czynnikiem jest BÓL.

Nadmiar ruchu – ruchy w nieprawidłowym zakresie, ruchy w nieprawidłowych płaszczyznach oraz ruchy zachodzące w miejscach gdzie normalnie nie ma stawu. Z nadmiernym zakresem ruchu, a także z ruchami niewłaściwymi dla danego stawu.

Zmniejszenie ruchów – w stawie często związane z przyczynami tkwiącymi wewnątrz warstwowo, a skutkiem jest niemożliwość wykonania ruchu.

Ograniczenie ruchu – nie możność wykonania pełnego ruchu.

Zaburzenia podporowej funkcji ruchu – mają miejsce w przypadku zaistnienia zmian anatomicznych w szkielecie lub upośledzenie mięśni antygrawitacyjnych. Przyczyną może być ból w czasie obciążenia danego odcinka.

Trwałe lecz częściowe zaburzenie funkcji podporowej – ma miejsce w przypadku gdy są zmiany anatomiczne kości lub w przypadku utrwalonych nieprawidłowych ustawień stawu np. skokowa, choroba Schenermana (okrągłe plecy). Przejściowe zaburzenie podorowe np. stawy po złamaniach, przerwanie ciągłości kości.

Badanie miejscowe:

– pomiar zakresu ruchów w stawach (SFTR)

– pomiar ruchomości kręgosłupa
– pomiar długości względny i bezwzględny kończyn dolnych

– testach wykrywających przykurcze w stawach rzutujących na kręgosłup

– testach wykrywających zablokowanie i asymetrię stawu krzyżowo – biodrowych

– testach odruchów postulanych.

TESTY

1. Test Thomasa

Wykrywa przykurcz mięśni (z przodu) zginaczy stawu biodrowego.

Kończyna dolna lewa, prawą zginamy do siebie, a lewa powinna być prosta, jak się zgina to jest przykurcz.

2. Objaw Trendelenburga/Objaw Kuchenne`a

U zdrowego człowieka miednica opada na stronę obciążoną. Jeśli wysiądzie mięsień pośladkowy średni to miednica opada przeciwnie, po stronie obciążonej

3. Przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych

Dotknięcie palców stóp ręką. Im dalej ręka od palców stopy tym większy przykurcz.

4. Objaw Derbolowskyego – staw krzyżowo – biodrowy.

Nie możemy zrobić siadu.

Pięty na krawędzi materaca, prawa pięta wychodzi za materac.

Osoba z zablokowanym stawem siadając wysuwa kończynę do przodu – pozorne wydłużenie kończyny (po tej stronie jest zablokowany staw krzyżowo – biodrowy)

5. Test Patricka

6. Test Menella

Leżenie przodem, lewa ręka stabilizuje na kości krzyżowej, a pacjent wykonuje wyprost w stawie biodrowym. Jeśli nie boli to ból w stawie biodrowym, a jak boli to w ból w stawie krzyżowo – biodrowym.

7. Testy postawy wg. Mathhiasa

Mięśnie postulane – utrzymują prawidłową postawę ciała, mięśnie postawy działa – wszystkie mięśnie.

8. Objaw Horrera

Wykonywanie symulacji dolegliwości ze strony lędźwiowej odcinka kręgosłupa.

Przy rwie kulszowej pacjent nie może unieść kończyny, przyciska piętą do podłoża. Gdy symuluje nie podpiera się piętą zdrowej kończyny na podłodze.

9. Test sprężynowca (resorowania)

Lokalizacja zaburzeń funkcjonalnych w lędźwiowym odcinku kręgosłupa.

Sprawdzenie sprężystości kręgosłupa.

10. Objaw ze strony mięśnia lędźwiowego
Wyjaśnienie przyczyn bólowych odcinka lędźwiowego.

Pacjent leży na plecach i unosi wyprostowaną kończynę dolną. Następnie badający wykonuje nagły ucisk na przednią powierzchnię uda.

Szybki i nagły ucisk na dalszą część uda powoduje odruchowe napięcie mięśnia lędźwiowego z pociąganiem za wyrostki poprzeczne lędźwiowego odcinka kręgosłupa.

Bóle pojawiają się przy zmianach w lędźwiowym odcinku kręgosłupa (w stawie krzyżowo – lędźwiowym).

TESTY KLATKI PIERSIOWEJ

1. Test ucisku złamania mostka

Chory leży na plecach, nacisk na mostek (tak jak przy masażu serca).

2. Test Adama

Ocena strukturalnej lub funkcjonalnej skoliozy.

Pacjent się pochyla siedząc lub leżąc. Test powinien być wykonany u pacjenta z jakąś skoliozą. Jeśli boczna skrzywienie zanika (ulega korekcji).

Przy zgięciu to jest to skolioza funkcjonalna. Brak korekcji świadczy o zmianach strukturalnych.

Skolioza dwułukowa:

– pierwotny

– wtórny: kompensacja

Skolioza funkcjonalna – ma wyraźna płaszczyznę, można ją korygować.

Skolioza strukturalna – występują zmiany w strukturze kręgów, wyrostków, trzonu, zmienia się kształt klatki piersiowej.

Garb żebrowy (asymetria) – jak się skręca kręgosłup to żebra są wypychane do przodu i tworzy się garb.

Wał lędźwiowy – wybrzuszenie w odcinku lędźwiowym.

3. Testy funkcjonalne barku

Ręka do barku, jeśli wykona to jest dobrze (od góry, od dołu)

4. Test wypadu tułowia

Robi się jak koci grzbiet, tylko pochylenie. Czy zmiana jest utrwalona czy wyleczalna.

Choroba Schoyermana – ma też takie objawy.

INNE TESTY

1. Test wyrostków kolczystych opukiwania wskazuje na zespół lędźwiowy.

Opukiwanie wyrostków kolczystych, ból może świadczyć o podrażnieniu odpowiedniego segmentu odcinka lędźwiowego w zmianach zwyrodnieniowych, zapalnych, ból korzeniowy świadczy o dolegliwościach ze strony krążka międzykręgowego.

2. Test odwodzenia z obciążeniem

Ból stawu krzyżowo – biodrowego.

Pacjent leży na boku, kończyna dolna zgięta w stawie kolanowym.

Test wydolności mięśnia pośladkowego średniego i małego, chory odwodzi nogę wbrew oporowi badającego.

3. Objaw Brudzińskiego

Poniesienie głowy do góry u leżącego tyłem. Podrażnienie opon mózgowych. Jeśli w czasie podnoszenia zginają się stawy kolanowe i biodrowe to jest podrażnienie opon.

4. Test ucisku żeber

Neurologia międzyżebrowa – ból spowodowany nerwami międzyżebrowymi.

5. Test startu

Mięśnie podłopatkowe, podgrzebieniowe, nadgrzebieniowe.

Ręka z tyłu i próbowanie dotknięcia łopatki, coś podobne jak do agrafki tylko ręka na dół.

6. Test mobilizacji stawu krzyżowo – żebrowego (test potrząsania, podrzucania, podnoszenia)

Kolce biodrowe tylne górne.

7. Test Thomasa

Wskazuje na obecność zespołu bolesności bocznego przedziału stawu łokciowego.

Pacjent proszony o wyprostowanie nadgarstka, zgięcie palców w pięści oraz wyprostowanie stawu łokciowego. Jedna ręka badającego fiksuje nadgarstek do strony dłoniowej, podczas druga obejmuje pięść. Później chory powinien prostować pięść wbrew oporowi.

Zanik mięśni – dystrofia mięśniowa, zmiany polegające na zmniejszeniu się masy mięśniowej. Zmniejszenie ilości włókien mięśniowych i zastępowanie ich przez tkankę włóknistą. Przyczyną może być nieczynność ruchowa, niedokrwienie i zw. z tym niedożywienie mięśnia. Inną przyczyną może być zerwanie łączności z nerwową komórką ruchową (artrofia) lub zmiany chorobowe w samym mięśniu (dystrofia)

Zaburzenia czynności mięśni – trzeba je rozpatrywać w obrębie samego mięśnia i zaburzenia w obrębie regulatora, czyli układu nerwowego.

Zaburzenia napięcia mięśniowego są kolejnym czynnikiem mającym zw. z niedowładami, przy czym prawidłowego napięcia mięśniowego (normotonii) mogą zachodzić w dwóch kierunkach. Z jednej strony można mieć bowiem doczynienia z napięciem wzmożonym (spastyczność, sztywność), a z drugiej natomiast z jego obniżeniem (wiotkość).

Spastyczność jest wzmożonym wyrazem wzmożonej aktywności układu gamma i objawia się znaczną reaktywnością mięśnia na rozciąganie. Stawiany przez mięśnie spastyczny opór jest jednak największy na początek ruchu, a ustępuje w trakcie dalszego rozciągania mięśnia tzw. objaw scyzoralny.

Sztywność – plastyczne wzmożenie napięcia mięśniowego. Opór stawiany przez mięsień może być dwojaki- może być na całej dł. jednakowy, lub puszczać skokowo.

Hemipareza – jednostronna sztywność

Plegia – całkowite porażenie

Pareza – wzmożone napięcie, ale może być wykonany ruch

Dekstra – sztywność prawostronna

Ministra – sztywność lewostronna

Hipotonia mięśniowa – zmniejszenie oporności mięśnia na rozciąganie i wahadłowymi ruchami nie podpartych kończyn. Często towarzyszy temu zwiotczenie torebek stawowych i osłabienie odruchów miotatycznych.

Zniesienie/ograniczenie ruchów dowolnych to niemożność wykonywania lub ograniczenia ruchów dowolnych określane są mianem porażenia lub niedowładu.

Niedowłady pochodzenia gł. mięśniowego, są objawem miopatii. Rozwija się w wyniku zmian w mięśniu, gł. w skutek zaniku włókien mięśniowych. Są postępujące pod względem ciężkości, jak i lokalizacji (rozprzestrzeniania się).

Inne objawy ruchowe:

Współruchy patologiczne mają charakter ruchów masowych

Ruchy mimowolne – dla odróżnienia ich od fizjologicznych czynności o charakterze mimowolnych, nazywane są też ruchami nieopanowanymi.

Atetoza – ruchy o charakterze robaczkowym, wężowym i falistym

Ruchy pląsawiczne – są szybkie, zrywne, zmienne i nie wykazujące rytmiczności

Drżenie- może być różnego pochodzenia i mieć różną lokalizację. Ruchy te mają charakter wahadłowy i są względnie rytmicznych, naprzemiennych skurczów antagonicznych grup mięśniowych np. zespół parkinsonowski

Balizm – ruchy mimowolne o charakterze obrotowym, obejmujące kończyny i tułów. Czasem nawet kończyny latają wokół ciała.

Dystronia – przejawia się skręcanymi ruchami ciała. Ruchy te obejmują raczej duże obszary i mają charakter falisty. Powodują przyjmowanie groteskowych postaw i często uniemożliwiają stanie i chodzenie.

Ubóstwo ruchów:

Zaburzenia koordynacji ruchów określone są też mianem niezborności ruchów, bezładu lub ataksji.

Dysmetria – polega na pozbawieniu ruchu należytej miary co do kierunku i odległości z siły i tempa. Ruch staje się zbyt obszerny (hipermetria) lub zbyt skąpy (hipometria) i przebiega w poszczególnych fragmentach nieprosto linijnie oraz z różną prędkością.

Asynercja – z kolei oznacza rozłożenie ruchu na izolowane fragmenty dotyczące poszczególnych jego wycinków, a występujące miejsce jednolitego, harmonijnego ruchu i prawidłowego.

Adiadochokineza – polega na niemożności wykonywania przez chorego szybkich naprzemiennych ruchów. Wyrazem ataksji móżdżkowej są zaburzenia mowy.

Zaburzenia równowagi mogą być uszkodzenia błędnika.

Prewencja zasadnicza (pierwotna) najwłaściwsze postępowanie. Musi być rozpoczęta bardzo wcześnie. Trzeba poznać chorobę.

Prewencja wtórna – wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie leczenia.

Prewencja trzeciorzędowa – zapobieganie rozprzestrzeniania się choroby.