OTRZEWNA

Otrzewna jest największą błoną surowiczą ustroju, jej powierzchnia wynosi tyle, co powierzchnia ciała, czyli u dorosłego ok. 1,8 - 2 m^2.

Wyścieła ją specyficzny nabłonek mezodermalny, który spoczywa na silnie unaczynionej warstwie podnabłonkowej. Sprawia to, że otrzewna w ciągu doby może wytworzyć 10 l płynu (przesiekowego lub wysiękowego ç zapalny).

Potrafi również wchłonąć w ciągu doby aż 40 l płynów podanych dootrzewnowo. Jej właściwości wydzielnicze sprawiają, że w stanach zapalnych (pierwszo-, drugo-, trzeciorzędowe zapalenie otrzewnej). W jamie otrzewnej zatrzymywana jest duża ilość płynów. Jest to tzw. trzecia przestrzeń.

Z kolei właściwości resorpcyjne znalazły zastosowanie przy dializach otrzewnej /we krwi dużo kreatyniny, K (potasu), mocznika, mało składników odżywczych, np. glukozy/. Normalnie w jamie otrzewnej znajduje się ok. 100 ml płynu surowiczego, który zmniejszając tarcie, ułatwia poruszanie się narządów wewnątrz jamy brzusznej.

Podobnie jak inne błony surowicze, tak i otrzewna składa się z 2 blaszek - trzewnej i ściennej. Pomiędzy tymi obiema blaszkami znajduje się szczelinowata, niewielka przestrzeń, zwana jamą otrzewną.

Z powyższego wynika, że jama otrzewna nie zawiera żadnych narządów !

Narządy jamy brzusznej są położone dwojako względem otrzewnej :

0. wenątrzotrzewnowo

1. zewnątrzotrzewnowo

Narząd leży wewnątrzotrzewnowo wtedy i tylko wtedy, gdy cała jego powierzchnia jest pokryta otrzewną trzewną. Na ogół tej otrzewnej jest jeszcze w nadmiarze tak, że wytwarza ona dwublaszkowy fałd, który podwiesza narząd w postaci krezki.

Krezka jest aparatem więzadłowym narządu i pomiędzy blaszkami otrzewnej przeprowadza do tegoż narządu naczynia i nerwy.

Narząd leży zewnątrzotrzewnowo wtedy i tylko wtedy, gdy jest powleczony otrzewną tylko z jednej strony, tj. od przodu - położenie zaotrzewnowe albo tylko od góry - podotrzewnowo.

KREZKA BRZUSZNA sięga tylko od przepony do pępka. Jako, że obejmuje ona wątrobę, to wyróżnia się w niej 3 części :

0. wiezadło sierpowate (lig. falciforme hespatis)

1. otrzewna trzewna pokrywająca wątrobę = torebka surowicza Grissera (tunica serosa hepatis)

2. sieć mniejsza à do krzywizny mniejszej żołądka (omentum minus)

Sieć mniejsza z kolei składa się z 3 więzadeł :

0. wątrobowo-przełykowego (lig. hepatoespophageum)

1. wątrobowo-żołądkowego (lig. hepatogastricum)

2. wątrobowo-jelitowego (lig. hepatoieiunalis)

KREZKA GRZBIETOWA przebiega na całej długości od przepony aż do jelita końcowego. Podobnie jak krezka brzuszna jest tworem 2-blaszkowym. Rozpoczyna się ona swym przyczepem wzdłuż kręgosłupa, obejmując blaszkami aortę brzuszną, jej gałęzie oplecione splotami autonomicznymi.

Krezka grzbietowa składa się z :

0. krezka grzbietowa żołądka /mesogastrium dorsale/

1. krezka grzbietowa dwunastnicy /mesoduodenum dorsale/

Krezka wielkiej pętli jelitowej i krezka jelita końcowego. W krezce grzbietowej żołądka leży śledziona, a w krezce grzbietowej dwunastnicy - trzustka. Wszystkie narządy cewy jelitowej leżą pierwotnie wewnątrzotrzewnowo.

W krezce grzbietowej przebiegają 3 wielkie naczynia trzewne aorty brzusznej :

0. pień trzewny (truncus coeliacus)

1. tętnica krezkowa górna/dolna (arteria mesenterica sup./inf.)

Pień trzewny dochodzi do żołądka, dwunastnicy, wątroby, śledziony i trzustki. Jest on opleciony splotem trzewnym i nn. błędnymi.

Tętnica krezkowa górna - również opleciona splotem trzewnym i nerwami błędnymi (n.X) zaopatruje jelito końcowe.

Najpierw w rozwoju ruch o 90⁰ w prawo wykonuje żołądek wraz ze śledzioną. Po tym obrocie żołądek ustawi się w płaszczyźnie czołowej (krzywizną mniejszą w prawo ; większą na lewo) i śledziona po lewej stronie.

Wraz z przyjęciem przez żołądek położenia czołowego, tworzy się za nim tzw. część głowowa torby sieciowej /zachyłek zażołądkowy/.

Następnym etapem jest obrót o 90⁰ w prawo pętli dwunastnicy wzdłuż osi kręgosłupa.

Po tym obrocie wierzchołek pętli zwraca się w prawo, a dwunastnica i trzustka zrastają się z tylną ścianą brzucha, zyskując położenie wtórne zewnątrzotrzewnowe. Prawie cała dwunastnica leży zewnątrzotrzewnowo, gdyż jej cała krezka grzbietowa zanikła. Jednak do jej części górnej (opuszka) dochodzi część krezki brzusznej w postaci więzadła wątrobowo-dwunastnicowego.

Tylko opuszka dwunastnicy leży wewnątrzotrzewnowo. Wielka pętla jelitowa swym wierzchołkiem jest przytwierdzona do pępka przez przewód żółtkowo-jelitowy.

Wielka pętla jelitowa wykonuje 3 obroty po 90⁰ zgodnie z ruchem wskazówek zegara tak, że jej ramię pierwotne górne stanie się ramieniem lewym.

Po tym obrocie o 270⁰ jelito czcze i kręte ustawia się po stronie lewej jamy brzusznej, a pierwotne ramię dolne pętli po stronie prawej. Po stronie prawej tuż pod wątrobą lokalizuje się też zawiązek kątnicy z wyrostkiem robaczkowym, które następnie zstępują do prawego dołu biodrowego, przez co wytwarza się wstępnica.

Z ramienia górnego wielkiej pętli jelitowej powstaje jelito czcze i kręte bez 1 metra końcowego aż do uchyłka Meckella (diverticulum Meckelli). Występuje u 2 % populacji ludzkiej, stanowią pozostałość przewodu żółtkowo-jelitowego.

Z ramienia dolnego powstaje końcowy odcinek jelita cienkiego, kątnica z wyrostkiem robaczkowym, wstępnica i 2/3 prawe poprzecznicy.

Z jelita końcowego powstaje jelito grube począwszy od 1/3 poprzecznicy, zstępnicy... odbyt.

Na poprzecznicy pomiędzy jej 2 częściami prawą i 1/3 lewą przebiega granica unaczynnienia i unerwienia.

Całe jelito cienkie bez dwunastnicy ma krezkę.

POŁOŻENIE NARZĄDÓW OTRZEWNEJ

POŁOŻENIE PIERWOTNE	POŁOŻENIE WTÓRNE	NARZĄD
I wewnątrz- infra-	I wewnątrz- infra-	cz. górna dwunastnicy, żołądek, śledziona, jelito czcze, kręte, okrężnica poprzeczna i esowata
I wewnątrz- infra-	E zewnątrz- extra-	cz. zstępująca, pozioma i wstępująca dwunastnicy, okrężnica wstępująca i zstępująca, trzustka
E zewnątrz- extra-	E zewnątrz- extra-	nerka, nadnercze, odbytnica, pęcherz moczowy, aorta brzuszna, żyła główna dolna, moczowód
E zewnątrz- extra-	I wewnątrz- infra-	jądro, jajnik

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY BRZUCHA I MIEDNICY

CZĘŚCI OŚRODKOWE

Część ośrodkową sympatyczną dla brzucha i miednicy tworzą neuromery Th6-L2(3) jądra pośredniobocznego w rogach bocznych rdzenia kręgowego.

Część ośrodkową parasympatyczną dla brzucha i miednicy tworzy zarówno jądro grzbietowe nerwu błędnego (parasympatyczne) oraz jądro pośrednioprzyśrodkowe, które zajmuje neuromery S1-S5 w części krzyżowej rdzenia kręgowego.

CZĘŚCI OBWODOWE

Część obwodową sympatyczną brzucha i miednicy stanowią :

0. 2 pnie współczulne, w których każdy zawiera po 5 zwojów lędźwiowych i krzyżowych, oba pnie łączą się na dole tzw. zwojem nieparzystym/guzicznym.

1. Gałęzie łączące białe, które zaczynają się w jądrze pośredniobocznym i zasilają swymi włóknami przedzwojowymi każdy ze zwojów pnia współczulnego.

2. 4 rodzaje gałęzi, które pochodzą od każdego zwoju pnia współczulnego :

3. gałąź łącząca szara

4. gałęzie naczyniowe

5. nn. trzewne

6. gałęzie trzewne

Nn. przedzwojowe :

Nerwy trzewne, które przeszywają /przechodzą na wylot/ zwoje pnia współczulnego w odcinku lędźwiowym noszą nazwę nn. trzewne lędźwiowe.

A te, które przeszywają zwoje pnia współczulnego w odcinku krzyżowym è nn. trzewne krzyżowe.

Do obwodowego układu sympatycznego zalicza sę też inne zwoje niż pnia współczulnego, tzw. zwoje przedkręgowe i śródścienne.

Zwoje pnia współczulnego = przykręgowe = kręgowe

nn. trzewne è tranzyt przez zwoje przykręgowe è przyłączają się do zwojów przedkręgowych

Część obwodową parasympatyczną dla brzucha i miednicy stanowi zarówno gąłąź trzewna n. błędnego z odcinka czaszkowego oraz nn. trzewne miedniczne (z odcinka krzyżowego). Włókna parasympatyczne n. błędnego przełączają się w zwojach parasymaptycznych przedkręgowych splotu trzewnego. Nn. trzewne miedniczne przełączają się w zwojach parasympatycznych przedkręgowych splotu międzykrezkowego i podbrzusznego dolnego.

Każdy z wielkich splotów przedkręgowych posiada :

0. korzenie sympatyczne

1. korzenie parasympatyczne

2. korzenie czuciowe

3. zwoje przedkręgowe współczulne /nazwane/

4. zwoje przedkręgowe przywspółczulne /bezimienne/

Korzeniami sympatycznymi są :

0. nn. trzewne /lędźwiowe, krzyżowe/

Korzeniami parasympatycznymi są :

0. gałąź trzewna n. błędnego

1. nn. trzewne miedniczne

Nn. splotu podbrzusznego górnego /hypogastricus sup./ NIC nie zaopatrują.

PLEXUS	RADIX SYMPHATICA		RADIX PARASYMPHATICA	RADIX SENSITIVA
CELIACUS		/Th 6-9/ n. splanchnicus maius /Th 10-11/ n. splanchnicus minus /Th12/ n. splanchnicus imus nn. splanchnici lumbales I, II	gałąź trzewna n. vagi X	n. phrenicus
INTERMESENTERICUS		nn. splanchnici lumbales III, IV	nn. splanchnici pelvini	XXXXXXXXX
HYPOGASTRICUS INFERIOR		nn. splanchnici sacrales nn. hypogastrici dex. et sin.	nn. splanchnici pelvini	n. pudendus

SPLOT TRZEWNY

Splot trzewny rozgałęzia się wraz z tętnicami, które obejmuje, wytwarzając tzw. sploty wtórnie okołotętnicze :

0. przeponowy dolny

1. nadnerkowy

2. nerkowy

3. gonadalny

4. żołądkowo-dwunastniczy

5. trzustkowo-śledzionowy

6. krezkowy górny

Splot trzewny unerwia więc :

0. cewę żołądkowo-jelitową wraz z 2/3 prawą poprzecznicy

1. nadnercza, nerki, gonady

2. wątrobę

3. trzustkę

4. śledzionę

SPLOT MIĘDZYKREZKOWY

Splot międzykrezkowy opasuje tylko tętnice krezkową dolną. Dzieli się na splot krezkowy dolny i odbytniczy górny. Unerwia on splot krezkowy dolny :

0. 1/3 lewą poprzecznicy

1. zstępnicę i esicę

Natomiast splot odbytniczy górny :

0. bańkę odbytnicy

SPLOT PODBRZUSZNY DOLNY

Splot podbrzuszny dolny, zwany miedniczym. Zaopatruje wszystkie narządy miednicy z wyjątkiem /3/ :

0. gonad (trzewny)

1. bańki odbytnicy (międzykrezkowy)

2. części dolnej nasieniowodu ; część jajowodu w pobliżu jajnika

ŻYŁY GŁÓWNA DOLNA

Żyła główna dolna jest największą żyłą ustroju, która zbiera krew z całej podprzeponowej części ciała i odprowadza ją do przedsionka prawego. Powstaje ona ze zlania się dwóch żył biodrowych wspólnych na wysokości L4/L5.

Wyróżnia się w niej 2 odcinki przebiegu :

0. brzuszny - segment podnerkowy i nadnerkowy

1. piersiowy - część zewnątrz- i wewnątrzotrzewnową

Żyła główna dolna przebiega w części brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej, a w części piersiowej - w śródpiersiu przednim.

Przyjmuje ona parzyste gałęzie ścienne:

0. żż. przeponowe dolne (vv. phrenicae inferiores)

1. 4 pary żył lędźwiowych (vv. lumbales)

parzyste trzewne:

0. żż. nerkowe (vv. renales)

1. żż. nadnerkowe (vv. suprarenalis)

2. żż. gonadalne (vv. ovaricae/testiculares)

3. 2-3 żż. wątrobowe (vv. hepaticae)

Na ogół lewostronne żyły nadnerkowa i gonadalna nie uchodzą bezpośrednio do żyły głównej dolnej, tylko do żyły nerkowej lewej.

ŻYŁA WROTNA /VENA PORTAE/

Jest największym naczyniem czynnościowym ustroju. Zbiera ona krew żylną ze wszystkich nieparzystych narządów brzucha z wyjątkiem wątroby i odprowadza ją do wątroby.

Istotą żyły wrotnej jest obecność na jej obu końcach sieci włosowatej żylnej.

Sieć włosowata początkowa umożliwia wchłanianie z jelit metabolitów białkowych i węglowodanowych.

Sieć włosowata końcowa w obrębie wątroby umożliwia oddanie tych metabolitów hepatocytom.

W żyle wrotnej wyróżnia się 3 korzenie, 1 pień i 2 gałęzie.

Korzenie żyły wrotnej :

0. ż. śledzionowa wraz z wchodzącą do niej żyłą krezkową dolną

1. ż. krezkowa górna

Pień żyły wrotnej przebiega zatrzustkowo, za szyjką trzustki, zadwunastniczo, ale za opuszką i wewnątrz więzadła wątrobowodwunastniczego.

Do pnia żyły wrotnej uchodzą, tzw. dopływy końcowe :

0. ż. żołądkowa lewa/prawa (v. gastrica sin./dex.)

1. ż. trzustkowodwunastnicza górna tylna (v. pancreatoduodenalis sup. post.)

2. ż. przedodźwiernikowa (v. prepylorica)

3. żż. przypępkowe (v. paraumbilicalis)

4. ż. pęcherzykowa (v. cystica)

Gałęzie żyły wrotnej w obrębie wątroby rozpadają się na drzewo żylne aż do naczyń włosowatych, które oplatają hepatocyty /mikrokrążenie naczyń/.

Po oddaniu metabolitów hepatocytom naczynia włosowate ponownie zlewają się w coraz to większe naczynia aż do wytworzenia żż. podzrazikowych, z których powstają w końcu 2-3 żyły wątrobowe.

Ta konfiguracja żylna w wątrobie zwie się siecią dziwną żylną /rete mirabile venosum/.

DNO MIEDNICY

Kanał miednicy to przestrzeń miednicy mniejszej ograniczona jej zrębem kostnym, mięśniami i powięziami. Dno miednicy budują dwie przepony :

0. miednicy

1. moczowo-płciowa

Obie przepony są zbudowane z mięśni poprzecznie prążkowanych, unerwione przez układ n. somatyczny, n. przeponowy i unaczynnione przez gg. t. biodrowej wewnętrznej.

Dno miednicy stanowi podporę dla narządów miednicy mniejszej. Zasadniczą część dna miednicy buduje przepona miednicy. Ma ona kształt leja z klinowatym ubytkiem w części przedniej, przy czym podstawa tego klina jest zwrócona ku przodowi, a wierzchołek ku tyłowi i dołowi.

Przepona miednicy ma sznurowanie promieniste, tzn. że jej włókna zbiegają się ku dołowi, pozostawiając tzw. rozwór odbytniczy. Wolne brzegi dźwigacza odbytu, które ograniczają klin, zwane są wrotami dźwigacza odbytu.

W przeponie miednicy wyróżnia się 2 mm. parzyste (dźwigacz odbytu i guziczny) oraz 1 nieparzysty (zwieracz zewnętrzny odbytu). Przyczep przepony miednicy odbywa się na jej ścianie bocznej.

Przepona moczowo-płciowa uzupełnia ubytek w przeponie miednicy (ma zakładkę). Ma ona kształt trójkątnej płyty z wierzchołkiem zwróconym do przodu, a podstawą do tyłu. Wynika to z faktu, iż przepona moczowo-płciowa przyczepia się do brzegu miednicy, tj. do gg. dolnych kości łonowych i gg. kości kulszowych.

Przepona moczowo-płciowa ma sznurowanie poprzeczne. Jej zasadniczym mięśniem jest m. poprzeczny głęboki krocza. W tej przeponie znajduje się rozwór moczowo-płciowy, przez który przechodzi :

0. u mężczyzn cewka moczowa

1. u kobiet cewka i pochwa

Ta część m. poprzecznego głebokiego krocza, która koncentrycznie obejmuje rozwór moczowo-płciowy, nazywa się zwieraczem zewnętrznym cewki.

Do pomocnicznych mięśni przepony moczowo-płciowej zalicza się jeszcze 5 mm., które tworzą boki, podstawę i wysokość trojkąta przepony moczowo-płciowej :

0. boki - mm. kulszowo-jamiste (mm. ischiocavernosi)

1. podstawa - parzysty m. poprzeczny powierzchowny krocza (m. transversus peritonei profundus)

2. wysokość - m. opuszkowo-gąbczasty (m. bulbospongiosus), które jest nieparzysty u mężczyzn i parzysty u kobiet

Przepona moczowo-płciowa leży poniżej ubytku przepony miednicy, ale częściowo pod nią zachodzi, przez co powstaje tzw. zachyłek łonowy (recessus pubicus).

Obie przepony są powleczone na obu swych powierzchniach (górnej i dolnej) poprzez powięzie.

KRYTERIA PODZIAŁOWE KANAŁU MIEDNICY

Zasadniczym kryterium podziałowym jest przepona miednicy, gdyż przyczepia się do jej ściany bocznej. Dzieli ona kanał miednicy na część nad- i podprzeponową.

W części nadprzeponowej występuje ponadto kryterium pomocnicze podziału w postaci otrzewnej - część nad- i podotrzewnowa.

W części podprzeponowej kanału nie ma dodatkowych kryteriów podziałowych. Wyróżnia się tutaj tylko kilka elementów topograficznych.

CZĘŚĆ NADPRZEPONOWA KANAŁU MIEDNICY

Część nadotrzewnowa to ściana dolna zwisającego do miednicy worka otrzewnej :

0. w miednicy męskiej -

1. zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe (jama Douglasa - excavatio rectovesicalis)

2. w miednicy żeńskiej

3. zagłębienie odbytniczo-maciczne (jama Douglasa - excavatio rectouterina)

4. zagłebienie pęcherzowo-maciczne (excavatio vesicouterina)

W jamie Douglasa spoczywają pętle jelita cienkiego, a ponadto gromadzi się tutaj patologiczny płyn wysiękowy, przysiękowy jamy otrzewnej (krew, ropa, sok żółciowy, trzustkowy). Miejsce to zwie się także półką Scheena. Treść jamy Douglasa można zdrenować przez ścianę przednią odbytnicy u mężczyzn oraz przez ścianę przednią odbytnicy i ścianę macicy u kobiet.

Część podotrzewnowa części nadprzeponowej kanału miednicy jest najważniejsza za wszystkich przedziałów kanału, gdyż zawiera wszystkie narządy miednicy, ich unaczynnienie i unerwienie oraz przestrzenie włókniste.

Narządy miednicy są zasadniczo uszeregowane strzałkowo :

0. u mężczyzn - pęcherz moczowy podparty sterczem z przodu oraz odbytnica z tyłu

1. u kobiet - ponadto pomiędzy pęcherzem moczowym a odbytnicą wciska się macica podparta pochwą.

Unaczynnienie i unerwienie autonomiczne narządów miednicy odchodzi od jej ściany bocznej. Tam właśnie przebiegają naczynia biodrowe wewnętrzne oplecione splotem podbrzusznym dolnym.

A zatem na ścianie bocznej miednicy leży nasada tzw. płyty łącznotkankowej naczyniowo-nerwowej. Płyta ta wysyła do narządów wypustki naczyniowo-nerwowe, które przebiegają zasadniczo w płaszczyźnie czołowej (bo narządy leżą strzałkowo) :

0. u mężczyzn są to 2 wypustki :

1. pęcherzowa (paracystium)

2. odbytnicza (parapropium)

3. u kobiet są to 4 wypustki :

4. pęcherzowa (paracystium)

5. odbytnicza (parapropium)

6. maciczna (parametrium)

7. pochwowa (parakolpium)

W parametrium poza "VAN" przebiega moczownik (urachus). /do 16% przy porodach - uszkodzenie/

jatrogenne - ręką lekarza

Przestrzenie włókniste miednicy mniejszej wystepują pomiędzy narządami (linia strzałkowa) - przestrzenie nieparzyste oraz dobocznie jako przestrzenie parzyste.

Nieparzyste przestrzenie włókniste (spatia fibrosa) w miednicy męskiej :

0. załonowa (przedpęcherzowa) [retropubicum/prevesicale]

1. odbytniczo-pęcherzowa (rectovesicale)

2. odbytniczo-sterczowa (rectoprostaticae)

3. zaodbytnicza (retrorectale)

Parzyste przestrzenie włókniste w miednicy męskiej :

0. przypęcherzowa (paravesicale)

1. przysterczowa (paraprostaticae)

2. przyodbytnicza (pararectale)

Nieparzyste przestrzenie włókniste w miednicy żeńskiej :

0. załonowa (przedpęcherzowa) [retropubicum/prevesicale]

1. pęcherzowo-maciczna (vesicouterinum)

2. cewkowo-pochwowa (urethrovaginale)

3. odbytniczo-pochwowa (rectovaginale)

4. zaodbytnicza (retrorectale)

Parzyste przestrzenie włókniste w miednicy żeńskiej :

0. przypęcherzowa (paravesicale)

1. przymaciczna (parauterinum)

2. przypochwowa (paravaginale)

3. przyodbytnicza (pararectale)

Przestrzenie włókniste nie tylko ustepują miejsca powiększającym się narządom miednicy, ale również stają się podłożem przetok, czyli nieprawidłowych połączeń pomiędzy narządami. Dochodzi do nich na tle przewlekłego stanu zapalnego bądź nowotworowego. Fistula - przetoka.

najwięcej przestrzeni - pochwa ; najwięcej przetok - pochwa

tk. ł. włóknista = tk. ł. upostaciowiona sztywna

tk. ł. wiotka = przestrzenie włókniste

CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA KANAŁU MIEDNICY

Zawiera w części tylnej, tj. pod przeponą miednicy 2 doły kulszowo-odbytnicze, a w części przedniej pod przeponą moczowo-płciową tzw. przestrzenie krocza.

Dół ten ma na przekroju czołowym kształt trojkąta. Od strony górno-przyśrodkowej ogranicza go powięź dolna przepony miednicy. Od dołu powięź podskórna, a od boku - powięź zasłonowa. Ta ostatnia ku dołowi ulega rozszczepieniu na 2 blaszki, które przyczepiają się do kości kulszowej, przez co wytwarza się kanał sromowy. W kanale sromowym przebiegają n. sromowy i naczynia sromowe wewnętrzne. Triada sromowa wysyła naczynia i nerwy kroczowe oraz odbytnicze dolne, które przeszywają wiotką tkankę łaczną dołu kulszowo-odbytniczego. Naczynia i nn. odbytnicze dolne leżą pod przeponą, wobec czego nie zaliczają się do parapropium.

Jako, że przepona moczowo-płciowa zachodzi nieco pod przeponę miednicy, to wytwarza się zachyłek łonowy, który łączy z przodu oba doły kulszowo-odbytnicze.

Przestrzeń głęboka krocza znajduje się pomiędzy powięzią górną a dolną przepony moczowo-płciowej. Zawiera ona m. poprzeczny głęboki krocza, zwieracz zewnętrzny cewki, część moczowo-płciową triady sromowej oraz gruczoły przedsionkowe większe u kobiet /tylko dna/ i gruczoły opuszkowo-cewkowe u mężczyzn.

Obecność 2 przestrzeni powierzchownych krocza wynika z faktu podparcia trójkąta przepony moczowo-płciowej wzdłuż boków podstawy i wysokości, przez co otwierają się one ku przodowi.

0. ograniczenie górne - powięź dolna przepony moczowo-płciowej

1. ograniczenie dolne - powięź powierzchowna krocza

2. ograniczenie boczne - m. kulszowo-jamisty

3. ograniczenie przyśrodkowe - m. opuszkowo-gąbczasty

4. ograniczenie tylne - m. poprzeczny powierzchowny krocza

Przestrzeń powierzchowna krocza zawiera gg. kroczowe i nn. kroczowe triady sromowej.

UKŁAD PŁCIOWY

Układ płciowy jest powiązany z układem moczowym topograficznie i rozwojowo. Rozwija się on ze śródnercza, przewodu śródnerczowego Wolffa i przewodu przyśródnerczowego Müllera. Do 7. tygodnia życia płodowego układ płciowy jest niezróżnicowany (stadium neutrale seu nondiferenciatum).

Niezróżnicowana gonada wyosabnia się w części przyśrodkowej śródnercza. Ze śródnercza wybiega przewód śródnerczowy, który wysyła ku gonadzie cewki śródnercza.

Dobocznie od śródnercza przebiega przewód przyśródnerczowy, który podobnie jak przewód śródnerczowy uchodzi do zatoki moczowopłciowej.

U płodów męskich :

0. zanika przewód przyśródnerczowy

1. rozwojowi ulega przewód śródnerczowy Wolffa è cewki odprowadzające jądra, najądrza, nasieniowód wraz z pęcherzykiem nasiennym i część sterczowa cewki moczowej

2. gonada niezróżnicowana przekształca się w jądro

U płodów żeńskich :

0. zanika przewód śródnerczowy

1. rozwojowi ulega przewód przyśródnerczowy Müllera è 2 jajowody, macica i górna część pochwy

2. gonada niezróżnicowana przekształca się w jajnik

Podczas rozwoju płodowego gonady zstępują. U płci żeńskiej z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej (zstępowanie wewnętrzne), a u płci męskiej z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej (zstępowanie wewnętrzne), a następnie z miednicy do moszny (zstępowanie zewnętrzne).

Zstępowanie gonad odbywa się w sposób bierny i czynny.

Zstępowanie bierne wynika z elongacji tułowia w kierunku czaszkowym, za czym nie nadążają gonady.

Za zstępowanie czynne odpowiada więzadło płciowo-pachwinowe :

0. u płci żeńskiej powstaje z niego więzadło obłe macicy i więzadło właściwe jajnika

1. u płci męskiej przekształca się w jądrowód

Podczas zstępowania jądra skraca się jądrowód, a wydłuża nasieniowód. Zstępujące przez kanał pachwinowy jądro uwypukla przed sobą wszystkie warstwy ściany brzucha, uzyskując w ten sposób 7 osłonek. Zstępowanie jąder powinno nastąpić w 3. miesiącu po narodzeniu, a ostatecznie w 1. roku. Wnętrostwo operuje się w 2. roku życia. Zaniechanie operacji powoduje niepłodność i uprawdopodabnia nowotworzenie.

Do 7. tygodnia życia płodowego narządy płciowe zewnętrzne są również niezróżnicowane. W stadium obojętnym wyróżnia się z przodu guzek płciowy (wyrostek płciowy), a dobocznie 2 fałdy płciowe, które ograniczają szczelinę moczowo-płciową, a jeszcze bardziej ku bokowi 2 wały płciowe.

U płci męskiej z guzka płciowego powstaje żołądź, z fałdów płciowych pozostała część prącia, a z wałów płciowych moszna. Szczelina moczowo-płciowa zarasta w szew moczny.

U płci żeńskiej z guzka płciowego powstaje łechtaczka, z fałdów płciowych wargi sromowe mniejsze, które otaczają niezrośniętą szczelinę moczowo-płciową. Natomiast wały płciowe różnicują się w wargi sromowe większe.

ZESTAWIENIE NARZĄDÓW HOMOLOGICZNYCH

GONADA MASCULINA	GONADA NONDIFFERENTIATA	GONADA FEMININA
spermatogonia	cellulae primae	oogonia
tubuli seminiferi	funiculi genitales	folliculi ovarii
cellulae Sertoli	epithelmium germinale ?	cellulae granulosae
cellulae interstitiales	mesenchyma	cellulae thecales
gubernaculum testis	gubernaculum	lig. teres uteri
ductus abberentes ductuli efferentes paradidymis	tubuli mesonephicus	epopharon
epididymis appendix epididymis	ductus mesonephicus	epopharon, parapharon
ductus deferens	ductus mesonephicus	ductus Gartner
appendix testis	ductus paramesoephicus	uterus, tuba uterina
penis	tuberculum genitale	clitoris
glans penis		glans clitoridis
corpora cavernosa		corpora cavernosa
corpora spongiosa		bubli vestibuli
penis "ventralis"	plica genitalis	labia pudendi minora
scrotum	tarus genitalis ??	labia pudendi maiora
utriculus prostaticus	ductus paramesonepheus ?	vagina - pars superior
pars spongiosa et membranacea urethrae	sinus urogenitalis	pars inferior vaginae
		pars inferior urethrae glandulae urethrales
glandulae prostaticae
urethrales et bulbourethrales		glandulae vestibulares

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE

Narządy płciowe męskie dzieli się na :

0. wewnętrzne

1. dodatkowe

2. zewnętrzne

Do narządów płciowych wewnętrznych zalicza się jądro, najądrze i nasieniowód.

Jądro jest narządem miąższowym o budowie zrazikowej. Zrąb jądra tworzy błona biaława, która na tylnym obwodzie grubieje, tworząc śródjądrze. Od błony białawej w śródjądrzu przebiegają przegródki jądra, dzieląc go na zraziki. W zrazikach znajduje się miąższ jądra w postaci cewek krętych nasiennych i prostych. Cewki nasienne kręte są wysłane nabłonkiem plemnikotwórczym. 4 do 5 cewek krętych łączy się w cewkę nasienną prostą, które przez siatkę jądra odprowadzają plemniki do najądrza.

Najądrze ma kształt hełmu rzymskiego na tylnym brzegu jądra. Składa się z głowy, trzonu i ogona o łącznej długości 4-5 cm, które mieszczą w sobie silnie zwinięty przewód najądrza o długości 4-5 metrów.

Nasieniowód jest kontynuacją przewodu najądrza. Przebiega on najpierw zewnątrzbrzusznie (cz. jądrowa i powrózkowa), przez kanał pachwinowy (cz. pachwinowa) i wewnątrzbrzusznie (odcinek ścienny i trzewny). Końcowy odcinek nasieniowodu wytwarza bańkę, która przyjmuje przewód wydalający z pęcherzyka nasiennego, przez co powstaje przewód wytryskowy, który jest zakończeniem nasieniowodu. 2 przewody wytryskowe uchodzą do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym, dobocznie od łagiewki sterczowej.

Do narządów płciowych męskich dodatkowych zalicza się pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy i gruczoły opuszkowo-cewkowe (Bertolliniego). Wszystkie one produkują część płynną nasienia.

Pęcherzyki nasienne uchodzą do nasieniowodu przez przewód wydalający. Gruczoły sterczowe przez przewodziki sterczowe do części sterczowej cewki. Natomiast gruczoły opuszkowo-cewkowe (glandulae bulbourethrales) do części gąbczastej cewki moczowej.

Do narządów płciowych męskich zewnętrznych zalicza się prącie i mosznę.

Prącie składa się z 2 ciał jamistych przedzielonych przegrodą grzebieniową. Ciało gąbczaste przebiega podbrzusznie do ciał jamistych. Jego część przednia tworzy żołądź, w którą wnikają końce przednie ciał jamistych. Część tylna ciała gąbczastego tworzy opuszkę. Ciało gąbczaste przewodzi cewkę moczową. Moszna składa się ze skóry i błony kurczliwej (tunica dartos).

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE

Narządy płciowe żeńskie dzieli się na :

0. wewnętrzne

1. zewnętrzne

Do narządów płciowych żeńskich wewnętrznych zalicza się jajniki, jajowody, macicę i pochwę.

Jajnik składa się z kory i rdzenia, jest powleczony błoną białawą (cieńsza niż u jąder), przez którą są uwalniane komórki jajowe.

Jajowód składa się z 4 części :

0. lejka

1. bańki

2. cieśni

3. części śródściennej

Rozpoczyna się ujściem brzusznym w jamie otrzewnej, a kończy ujściem macicznym w jamie macicy.

Macica jest narządem wydrążonym, kształtu odwróconej gruszki o 3-warstwowej ścianie (omacicze, m. maciczny, śródmacicze). Błona śluzowa składa się z warstwy czynnościowej, która złuszcza się w cyklu miesięcznym oraz z warstwy podstawnej, w której tkwią dna gruczołów macicznych, z których odrasta warstwa czynnościowa. Macica składa się z dna, trzonu (2/3 długości), cieśni i szyjki.

Szyjka macicy wpukla się w postaci tarczy do pochwy. Stąd wyróżnia się jej część pochwową i nadpochwową.

Jajnik, jajowód i macica leżą w największym fałdzie otrzewnym miednicy żeńskiej, tj. w więzadle szerokim macicy. Jako, że więzadło to rozprowadza do tych narządów naczynia i nerwy, dzieli się go na 3 krezki :

0. jajnika (mesovarium)

1. jajowodu (mesosalpinx)

2. macicy (mesometrium)

Pochwa jest narządem kopulacyjnym, mięśniowo-błoniasty. Wyróżnia się w niej ścianę przednią i tylną oraz 2 ściany boczne. W części górnej opasuje ona szyjkę macicy, a w części dolnej uchodzi do przedsionka pochwy.

Do narządów płciowych żeńskich zewnętrznych zalicza się łechtaczkę, wargi sromowe większe i mniejsze, przedsionek pochwy, opuszki przedsionka oraz wzgórek łonowy.