7 grudzień 2005

Temat: SPLOTY AUTONOMICZNE BRZUCHA I MIEDNICY

1. Charakterystyka ogólna.

2. Część ośrodkowa sympatyczna i parasympatyczna.

3. Część obwodowa sympatyczna.

4. Część obwodowa parasympatyczna.

5. Sploty autonomiczne brzucha i miednicy.

ad. 1.

W układzie autonomicznym brzucha i miednicy wyróżnia się część sympatyczną i parasympatyczną, a każda z tych dwóch części ma część ośrodkową i obwodową.

Układ sympatyczny w obrębie brzucha i miednicy hamuje narządy, a więc zmniejsza perystaltykę jelit:

• zmniejsza napięcie pęcherza moczowego i macicy,

• obkurcza zwieracze wewnętrzne odbytu i cewki moczowej,

• hamuje wydzielanie gruczołów zewnętrznych np. trzustki, gruczołów jelitowych.

Układ parasympatyczny w obrębie brzucha i miednicy hamuje narządy, a więc zmniejsza perystaltykę jelit:

• zwiększa napięcie jelit, macicy i pęcherza moczowego,

• rozluźnia zwieracze wewnętrzne odbytu i cewki moczowej,

• pobudza perystaltykę jelit,

• wzmaga wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego.

ad. 2.

Część ośrodkową sympatyczną przeznaczoną dla brzucha i miednicy tworzy jądro pośrednio-boczne o długości 9-10 neuromerów w przedziale od Th₆ do L_2-3.

Część ośrodkową parasympatyczną dla brzucha i miednicy tworzą:

• z odcinka czaszkowego jądro grzbietowe nerwu błędnego,

• z odcinka krzyżowego całe jądro pośrednio-przyśrodkowe (S₁-S₅).

ad. 3.

Część obwodową sympatyczną dla brzucha i miednicy tworzą 2 pnie współczulne w odcinku lędźwiowym, krzyżowym i guzicznym połączone w drabinkę nerwową.

Znajduje się więc tutaj po każdej stronie pod przepona brzuszną od ośmiu do dziesięciu zwojów sympatycznych, a ponadto 1 zwój nieparzysty.

Każdy z tych dwóch zwojów jest zasilany przez gałąź łączącą białą.

Każdy z tych zwojów oddaje po 3 gałęzie:

• gałąź łączącą szarą (dociera do nerwu rdzeniowego splotu lędźwiowego i krzyżowego),

• gałęzie naczyniowe (oplatają naczynia tętnicze wytwarzając w przydance sploty okołotętnicze),

• gałęzie trzewne (przeznaczone do pobliskich narządów).

Przez każdy zwój pnia współczulnego przechodzi ponadto, tranzytem, taka gałąź łącząca biała, która się w nim nie przełącza, to tzw. nerwy trzewne; wiodą one włókna sympatyczne przedzwojowe, które ostatecznie przełączają się w zwojach sympatycznych przedkręgowych wielkich splotów autonomicznych albo nawet dopiero w sympatycznych zwojach śródściennych narządów wydrążonych.

W skład układu sympatycznego obwodowego wchodzą 3 rodzaje zwojów współczulnych:

• zwoje pnia współczulnego, czyli kręgowe, czyli przedkręgowe,

• zwoje przedkręgowe,

• zwoje sympatyczne śródścienne.

Nerwy trzewne są najważniejsze spośród tych czterech gałęzi, gdyż tylko one przyczyniają się do wytworzenia wielkich splotów przedkręgowych, stanowiących tzw. korzeń współczulny splotu.

Z części dolnej jądra pośrednio-bocznego w odcinku piersiowym odchodzą 3 nerwy trzewne:

• większy (przechodzi tranzytem przez VI, VII, VIII, IX zwój współczulny piersiowy),

• mniejszy (przechodzi tranzytem przez X, XI zwój współczulny piersiowy),

• trzewny (przechodzi tranzytem przez XII zwój współczulny piersiowy).

Przez zwoje lędźwiowe przechodzą nerwy trzewne lędźwiowe, a przez zwoje krzyżowe przechodzą nerwy trzewne krzyżowe.

ad. 4.

Część obwodową parasympatyczną brzucha i miednicy tworzą:

• gałąź trzewna nerwu błędnego, która jest korzeniem parasympatycznym splotu trzewnego.

Z jądra pośrednio-przyśrodkowego wychodzą nerwy trzewne miedniczne, inaczej prostujące N. SPLANHNICI PELVICI, N. ERIGENTES; tworzą one korzeń parasympatyczny splotu międzykrezkowego i podbrzusznego dolnego,

Zarówno włókna nerwu błędnego, jak i nerwów trzewnych miednicznych, przełączają się w zwojach parasympatycznych wielkich splotów autonomicznych, albo dopiero w zwojach parasympatycznych śródściennych narządów wydrążonych.

ad. 5.

Wielkie sploty autonomiczne przedkręgowe brzucha i miednicy to:

1. splot trzewny PLEXUS CELIACUS,

2. splot międzykrezkowy PLEXUS INTERMEZENTERICUS

3. splot podbrzuszny dolny, czyli miedniczny PLEXUS HYPOGASTRICUS INFERIOR seu PLEXUS PELVINUS.

Występuje ponadto tzw. splot podbrzuszny górny na rozwidleniu aorty, który jest bardzo słabo rozwinięty, gdyż w tym obszarze brakuje odgałęzień tętniczych.

Sploty autonomiczne lokalizują się w sąsiedztwie wielkich naczyń odchodzących od aorty brzusznej.

Im większa jest koncentracja naczyń tym większy splot.

Sploty obejmują początki tętnic i rozprowadzają się wraz z nimi do poszczególnych narządów jako tzw. sploty wtórne PLEXUS SECUNDARIAE.

Każdy z wielkich splotów przedkręgowych ma:

1. korzeń sympatyczny,

2. korzeń parasympatyczny,

3. zwoje sympatyczne i parasympatyczne,

4. sploty wtórne.

Splot trzewny, zwany splotem słonecznym PLEXUS SOLARIS, albo nawet mózgiem brzucha CEREBRUM ABDOMINALE, powstaje z gałęzi trzewnej nerwu błędnego (korzeń parasympatyczny) oraz trzech nerwów trzewnych większego, mniejszego i najniższego (korzeń sympatyczny) z licznych bezimiennych zwojów parasympatycznych oraz imiennych zwojów sympatycznych:

• zwojów trzewnych, czyli półksiężycowatych,

• zwoju krezkowego górnego,

• zwoju aortowo-nerkowego,

Splot trzewny umiejscawia się od przepony brzusznej i sięga poniżej początku tętnicy krezkowej górnej obejmując początki następujących tętnic:

• pnia trzewnego,

• tętnicy krezkowej górnej,

• tętnic nerkowych,

• tętnic gonadalnych,

• tętnic nadnerkowych środkowych,

• tętnic przeponowych dolnych.

Do nieparzystych splotów wtórnych zalicza się:

• splot żołądkowy,

• splot wątrobowy,

• splot trzustkowy,

• splot śledzionowy,

• splot krezkowy górny.

Do parzystych splotów wtórnych zalicza się:

• splot przeponowy dolny,

• splot nadnerczowy,

• splot naerkowy,

• splot gonadalny.

Splot międzykrezkowy rozpoczyna się na górze, poniżej tętnic gonadalnych, a kończy poniżej ujścia tętnicy krezkowej dolnej: budują go:

• nerwy trzewne lędźwiowe III i IV (korzeń sympatyczny),

• nerwy trzewne miedniczne (korzeń parasympatyczny),

• sympatyczny zwój krezkowy dolny,

• liczne bezimienne zwoje parasympatyczny.

Splot międzykrezkowy oplata jedynie tętnicę krezkową dolną pokrywając się całkowicie z obszarem jej unaczynienia.

Oddaje on zatem:

• splot krezkowy dolny, który unerwia ¹/₃ lewą poprzecznicy, zstępnicę i esicę,

• splot odbytniczy górny dla bańki odbytnicy.

Splot podbrzuszny górny, który leży na rozdwojeniu aorty, w związku z brakiem tętnic w tej okolicy, nie oddaje żadnych splotów górnych, pozostaje mu jedynie rozdzielić się na 2 nerwy podbrzuszne, które dołączają do splotu podbrzusznego dolnego.

Splot podbrzuszny dolny, czyli miedniczny jest największym i jedynym splotem miednicy tzw. mózgiem miednicznym CEREBRUM PELVINIUM; ma on kształt podkowy otwartej ku przodowi, pomiędzy ramionami, w której leżą wszystkie narządy miednicy.

Budują go:

• nerwy trzewne krzyżowe,

• nerwy podbrzuszne (ze splotu podbrzusznego górnego; korzeń sympatyczny),

• nerwy trzewne miedniczne (korzeń parasympatyczny RADIX SYMPATICA),

• liczne bezimienne zwoje współczulne i przywspółczulne.

Splot podbrzuszny obejmuje nasadę tętnicy biodrowej wewnętrznej i rozprowadza się po jej wszystkich gałęziach.

Unerwia on wszystkie narządy miednicy, z dwoma wyjątkami:

• gonad (unerwionych przez splot trzewny międzykrezkowy),

• bańki odbytnicy (unerwionych przez splot trzewny międzykrezkowy).

Niekiedy każdemu ze splotów dodaje się korzeń czuciowy RADIX SENSITIVA.

W splocie sercowym i trzewnym jest to nerw przeponowy, a w splocie międzykrezkowym i podbrzusznym jest to nerw sromowy.

UWAGI KLINICZNE

Wszystkie nerwy trzewne sympatyczne, z wyjątkiem włókien sympatycznych przedzwojowych, wiodą również włókna czuciowe, które odpowiadają za tzw. ból trzewny z danego narządu, np. gniotące bóle za mostkiem, bóle w nadbrzuszu przy zapaleniu trzustki.

Znalazło to uzasadnienie w przeprowadzaniu tzw. laparoskopowych ? piersiowych, czyli przecinaniu nerwów trzewnych, np. w raku trzustki.

---