Wychowanie jako rozwój biosu ( życie i zdrowie organizmu).

Warstwowa teoria rozwoju człowieka zakłada, że czynniki wewnętrzne są zróżnicowane rodzajowo i spontanicznie dochodzą do głosu we właściwym dla siebie czasie i w ustalonej kolejności tworząc rożne podłoża wychowania w którym zachodzą tak zmiany jakościowe jak potem dojrzewanie jakościowe.

-Warstwa biologiczna

Tworząca nasz organizm. Formuje się od przyjścia dziecka na świat przez cały okres przedszkolny, w trakcie anatomicznego i fizjologicznego rozwoju organizmu dziecka (przyrost wagi i wzrostu). W okresie tym wygasa instynkt ssania, rozwijają się zaś popędy, odruchy warunkowe, kształtują się reakcje ruchowe jak: chodzenie, mowa itp. Wpływ na ten rozwój mają: właściwości środowiska, położenie geograficzne, fauna, flora itp. Warstwa biologiczna dojrzewa pod względem płciowym w okresie dorastania pod koniec drugiego i na początku trzeciego siedmiolecia. Dojrzewanie płciowe dojrzewa razem z psychicznym i społecznym w pewnej synchronizacji.

-Warstwa psychologiczna

Rozwijająca całokształt psychiki. Warstwa ta rozpoczyna się wraz z dojrzałością szkolną ok. 7 roku życia. Zainteresowania wychowanka zwrócone są ku przyrodzie i technice. Następuje wszechstronne ukształtowanie psychiki jednostki, która rozwija się już pod wpływem czynników fizykochemicznych, pokarmu, powietrza itp. Można zauważyć, że psychika dziecka wiejskiego rożni się od psychiki dziecka miejskiego. Dziecko miejskie jest mniej elokwentne i mało obyte, za to jest bardziej skoncentrowane wewnętrznie. Zna głębiej z doświadczenia życie przyrody.

-Warstwa socjologiczna

Formułująca osobę społeczną wychowanka. Występuje w trzecim okresie dorastania. W wychowanku rodzi się spontaniczne szukanie kontaktu z rówieśnikami, zainteresowanie inną płcią. Rozpoczyna się wówczas właściwy proces uspołecznienia w trakcie rozwoju. Zaczyna się pogłębiać zrozumienie dla potrzeby współżycia z innymi. W wyniku rozwoju warstwy socjologicznej kształtuje się osoba społeczna wychowanka. Na osobę społeczną składa się szereg ról spełnianych w rodzinie, szkole, wśród rówieśników. Dojrzała jednostka pod względem społecznym włącza się stopniowo w coraz szersze grupy społeczne.

-Warstwa kulturologiczna

Wyrabia twórcę kulturalnego w człowieku. Kiedy ukształtowana w zarysie osoba społeczna będzie dalej się rozwijać i dojrzewać w warstwie socjologicznej to w wieku młodzieńczym nadbudowuje się nad nią nowa warstwa kulturologiczna. wyraża się ona w spontanicznym uczuleniu jednostki na wartości zawarte w wytworach kultury wyższej. Pomimo to wychowanek rozwija się na tej drodze jako twórca kulturalny, jako kulturalny odbiorca, krytyk lub entuzjasta nowej twórczości. Czynnikami zewnętrznymi koniecznymi dla rozwoju warstwy kulturologicznej są przede wszystkim dzieła literackie, muzyczne itp.

-Warstwa czysto duchowa

Kształtująca w pełni duchowość i jej stronę religijno-moralną. Jest to ostatnia warstwa. Kształtuje się w początkach wieku dorosłego człowieka. Tworzy się w niej synteza światopoglądowa. W warstwie tej ważna jest duchowość człowieka. Rozumność staje się mądrością w szukaniu prawdy i dobra.

W całości biorąc rozwój podstawowej siły biosu wychowanka zaczyna się od życia biologicznego i aktywności fizjologicznej organizmu, a w końcu przekształca się w życie wewnętrzne duchowe. Całkowity rozwój biosu jednostki jest uwarunkowany pomyślnym działaniem życia społecznego, czyli etosu i oddziaływaniem wychowawców, czyli agosu.

Rozwojowe formy życiowe

Formami aktywności własnej wychowanka nazywamy rozwojowymi formami życiowymi, ponieważ warunkują one prawidłowy rozwój wyższych warstw i są jedynie kształtujące dla dorosłego okresu życia, będąc dostępną drogą do poznania otaczającego świata. Manifestują działanie i rozwijanie się czynników osobowościowych, dlatego decydują o rozwoju normalnym lub o wykolejeniu, stanowią w teorii warstwicowej wychowanka ważny moment. Rozróżniamy takie formy aktywności:

- Zabawa dziecka przedszkolnego

Zabawa dla dziecka jest najgłębszą potrzebą. Podczas zabawy ma ono poczucie dorosłości, swobody, twórczości. Zabawa u dzieci jest biologicznym luksusem, bo daje upust nagromadzonej energii w naśladowaniu czynności dorosłych. Jest użyteczna biologicznie, gdyż przez nią dzieci ćwiczą swe fizyczne i psychiczne funkcje przygotowując się w ten sposób do życia w przyszłości. U niemowlęcia pojawia się zabawa manipulacyjna, ćwiczy ono ruch rąk, w wieku po niemowlęcym rozwijają się zabawy konstrukcyjne. Dzieci przedszkolne lubią zabawy funkcjonalne, rozwijające mięsnie, ruchy i zręczność. Klasyczną zabawa dziecka starszego jest zabawa iluzyjna i receptywna. Zabawa iluzyjna, twórcza tworzy tematy zabaw, receptywna ma charakter ruchowy, jest to wczuwanie się np. w bohaterów bajek.

-Dociekanie jest to forma aktywności w warstwie psychologicznej. Herbert wprowadził do nauczania pojęcie zainteresowania i nawiązał do budzenia w uczniach wielostronnych zainteresowań. Mogą one być różnorodne, jedne naturalne i samorzutne inne nabyte i wywołane.

-Praca ma szczególne znaczenie wychowawcze, gdyż staje się samorzutnie formą trzeciej warstwy socjologicznej. Spełnianie wszystkich rodzajów prac wymaga natężonego wysiłku i trudu który jest powodem do zadowolenia. Podczas pracy często jest różnego rodzaju opór. Może pochodzić z wrodzonej niechęci do wysiłku wykonywanego pod przymusem lub z konieczności.

-Twórczość twórcze czynniki osobowościowe kształtują wyższą formę życiową. Ukierunkowanie prób twórczych warunkują dotychczasowe zainteresowania wynikające z uzdolnień i talentów. Stanowi czynnik jedynie rozwijający i kształtujący jego osobowość.

-Przeżycia światopoglądowe dochodzi w niej do głosu już pełnia wydobywającej się duchowości ludzkiej wraz z otwartością na zagadnienia transcendentalne i metafizyczne. Kształtuje się określony typ światopoglądu. Modlitwa tworzy rozwojową formę życia w warstwie duchowej.

Struktury rozwojowe człowieka

Teoria warstwicowa wychowanie zajmuje się nie tylko procesem ilościowego rozwoju poszczególnych warstw, ale także zwraca uwagę na proces jakościowego dojrzewania każdego podłoża które wiąże się z celowością rozwojową danej warstwy. Każda warstwa dojrzewając wytwarza własną strukturę rozwojową do której należą kolejno: temperament, indywidualność, charakter, osobowość, oraz struktura światopoglądowa. Doskonalenie struktur rozwojowych, polega na tym, że w każdej z nich coś na trwałe pozostaje ze struktur niższych:

a) temperament

Klasyczny podział temperamentów wyróżnia:

-Sangwiników: żywe, zmienne reakcje, słomiany zapał

-Choleryków: wybuchy silnych uczuć

-Flegmatyków: obojętność uczuciowa i nieruchliwość

-Melancholików: łagodne usposobienie i powolność

Podział temperamentów uzależniony od budowy ciała:

-Astenik: wąska budowa ciała

-Pyknik: przysadzista budowa ciała

-Atletyk: muskularna budowa ciała

-Dysplastyk: nieharmonijna budowa ciała

Podział temperamentów zależny od przewagi tkanek:

-Endomorfina: przerost narządów wewnętrznych i tkanki tłuszczowej

-Mesomorfina: przewaga tkanki mięśniowej

-Ektomorfina: rozwój tkanki nabłonkowej i nerwowej

Temperament określa się jako pierwszą strukturę w rozwoju warstwy biologicznej, ponieważ jest uzależniona od organizmu i jego poszczególnych składników biologicznych.

b) struktura indywidualności- jest całościowym układem cech, dyspozycji i tendencji psychicznych jednostki.

-Indywidualność negatywna- polega na celowym rozwijaniu przez jednostkę różnicy pomiędzy sobą a innymi, na podkreślaniu wyższości jej cech, uważając je za powód do dumy.

-Indywidualność pozytywna- z funkcjami poznawczymi staje się indywidualnością intelektualną, natomiast przy rozwinięciu funkcji uczuciowych tworzy indywidualność sentymentalną przy wybujałych funkcjach wolitywnych indywidualność woluntarna.

c) charakter- kształtuje się on w warstwie socjologicznej. Stanowi on pierwszy wyraźny cel w pracy wychowawczej nad wychowankiem. Charakter tworzy zespół cech w których wyraża się osobisty stosunek wychowanka do innych ludzi, do zagadnień życia codziennego i do siebie samego. W charakterze łączy się temperament i indywidualność.

Rodzaje charakteru:

-Chrześcijański- zespół cnót teologicznych rozwijających się na gruncie cnót kardynalnych

-Liberalny- zespół zalet moralnych

-Socjalistyczny- układ cenionych społecznie nawyków, socjalistycznego stosunku do pracy

d) osobowość- maksymalny rozwój osoby jako jedności celowo działającej. Metafizycznie osobowość znaczy jaźń, duszę lub ducha. Empirycznie oznacza każdorazową indywidualną całość cech psychicznych i fizycznych jednostki.

Wyróżniamy:

-Osobowość endoponiczną- zamyka swe szczęście i rozwój w ramach umiłowanej pracy zawodowej z powołania.

-Osobowość egzoponiczną- obok pracy zawodowej rozwija się szczególnie w jakiejś dziedzinie kultury

e) struktura światopoglądowa- najwyższa struktura rozwojowa. Światopogląd osobisty kształtuje się w nas przez całe życie. Stan cnoty tworzy podstawę struktury światopoglądowej. Tak jak struktura światopoglądowa rośnie z rozwojem człowieka.

Rozwój struktury w biosie nie jest autonomiczny lecz kształtuje się przez wzrost duchowości przy pomocy dynamizmów zewnętrznych procesu rozwojowego kierujących i modyfikujących rozwój biosu. Rozwój człowieka to nie tylko rozwój moralny i samorzutny biosu, ale także działania środowiskowe etosu i działania agosu.