PRAWA I OBOWIĄZKI SENATORÓW

Prawa i obowiązki senatorów i posłów ujęte są przede wszystkim w Konstytucji oraz w

ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Uprawnienia zapewniają niezależność

konieczną przy wypełnianiu obowiązków oraz określają warunki techniczne i finansowe

potrzebne do sprawowania funkcji senatora.

Większość uprawnień przyznawana jest na okres kadencji, a tylko nieliczne przysługują

również po jej zakończeniu. Prawie wszystkie przywileje zaczynają obowiązywać dopiero po

objęciu mandatu, czyli z chwilą złożenia ślubowania.

Członek parlamentu może reprezentować cały naród lub być przedstawicielem tylko swoich

wyborców. W Polsce posłowie i senatorowie są reprezentantami całego narodu i nie mogą

być związani instrukcjami swoich wyborców.

Rota ślubowania senatora

Brzmi ona następująco: "Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki

wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności

Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej

Polskiej".

Immunitet parlamentarny

Senator, gdy wypowiada opinie, powinien być wolny od obaw, że może się narazić i ściągnąć

na siebie represję ze strony organów administracji. Prawne warunki swobodnego działania

zapewnia się, przyznając senatorom specjalne uprzywilejowanie, nazwane ogólnie

immunitetem parlamentarnym. Immunitet zwalnia senatora od odpowiedzialności prawnej w

ściśle określonym zakresie, związanym przede wszystkim z działalnością parlamentarną.

Senator nie może być podany do sądu z powodu głoszonych w Senacie krytycznych opinii

czy sposobu głosowania. Wyjątek stanowi na przykład naruszenie dóbr osobistych innych

osób. Ten rodzaj immunitetu, nazwany materialnym, chroni senatora nawet po wygaśnięciu

mandatu, czyli do końca życia.

Senator nie może być ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej, ani aresztowany lub

zatrzymany bez zgody Senatu. Ma to zapobiec nadużyciom ze strony policji lub prokuratury,

nie zaś służyć bezkarności senatorów. Senat wyraża taką zgodę, czyli uchyla immunitet, w

głosowaniu tajnym większością 2/3 głosów. Ten rodzaj immunitetu, zwany formalnym,

chroni senatora tylko w czasie danej kadencji Senatu.

Uposażenie senatora

Drugim ważnym uprawnieniem, które zapewnia senatorom niezależność finansową, jest

uposażenie senatorskie. Traktowane jest ono jak wynagrodzenie za pracę, od którego

senatorowie, tak jak inni obywatele, płacą podatki. Obecnie uposażenie to określa kwota

wypłacana za każdy miesiąc wykonywania mandatu. Prawo do dodatków, odpowiednio 20%

lub 15%, mają przewodniczący lub wiceprzewodniczący komisji senackich. Prezydium

Senatu ma również prawo określić inne okoliczności uzasadniające wypłacanie dodatków.

Okres pobierania uposażenia traktowany jest jako okres zatrudnienia. Zalicza się go zatem do

stażu pracy. Podobnie jak innym obywatelom, senatorowi, który uległ wypadkowi,

przysługują świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Prawa do pobierania uposażenia nie mają jednak ci senatorowie, którzy nadal wykonują swoją

pracę zawodową, prowadzą działalność gospodarczą bądź nie zawiesili prawa do

otrzymywania renty lub emerytury. Wszyscy natomiast senatorowie mają prawo do

otrzymywania diety parlamentarnej, która przede wszystkim stanowi zwrot wydatków

związanych z wykonywaniem mandatu. W dawnych czasach przysługiwała ona

parlamentarzystom za każdy dzień posiedzenia izby oraz za wyjazdy służbowe. Stąd też

wywodzi się jej nazwa. Dieta parlamentarna wynosi obecnie 25 % miesięcznego uposażenia

senatora.

Podróże senatorów

Wykonywanie obowiązków senatorskich łączy się z koniecznością odbywania wielu podróży

parlamentarnych. Senatorowie podróżują najczęściej do Warszawy i swojego okręgu

wyborczego.

Z podróżami łączy się kolejny przywilej, mianowicie prawo do bezpłatnego korzystania z

publicznych środków komunikacji na terenie całego kraju. Dotyczy to komunikacji kolejowej,

z której senatorowie korzystają najczęściej, autobusowej oraz lotniczej.

Senatorowie wyjeżdżają również, głównie w ramach kontaktów międzyparlamentarnych, za

granicę. Dotyczy to zwłaszcza współpracy z organizacjami, których Polska jest członkiem, na

przykład Unii Międzyparlamentarnej, Rady Europy i innych.

Przygotowaniem i organizacją tego rodzaju wizyt zajmują się wyspecjalizowane jednostki

Kancelarii Senatu.

Uprawnienia pracownicze

Uprawnienia pracownicze posłów i senatorów łączą się z opisanymi wcześniej prawami. Z

uwagi na pełnioną funkcję parlamentarzyści są traktowani przez ustawodawcę w sposób

szczególny.

Mają prawo do otrzymywania bezpłatnego urlopu ze swego zakładu pracy przez cały okres

sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu. Tym senatorom, którzy

korzystają z bezpłatnego urlopu, stosowna ustawa gwarantuje zasadniczo możliwość powrotu

na to samo lub równorzędne stanowisko pracy po zakończeniu kadencji. Istnieje również

zakaz rozwiązywania przez zakład pracy stosunku pracy z senatorem w okresie trwania

kadencji, jak również dwa lata po jego zakończeniu, chyba że Prezydium Senatu wyrazi na to

zgodę.

Sprawowanie mandatu, oprócz uprawnień, nakłada na senatora także pewne ograniczenia.

Najważniejszym z nich jest zakaz podejmowania zajęć mogących podważyć zaufanie

wyborców do wykonywania mandatu zgodnie z dobrem Narodu. Posłowie i senatorowie nie

mogą być na przykład członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek

prawa handlowego z udziałem skarbu państwa.

Inne uprawnienia

Senator korzysta też z innych przywilejów koniecznych do właściwego wykonywania

obowiązków. Jest to m.in. prawo do pomocy ze strony wyspecjalizowanych biur Kancelarii

Senatu. Aby podjąć właściwe stanowisko decyzję co do ustawy uchwalonej przez Sejm,

trzeba mieć w danej sprawie pełne rozeznanie. Dlatego też w Kancelarii Senatu działają

jednostki, których zadaniem jest dostarczanie informacji i materiałów koniecznych do

wykonywania obowiązków senatorskich.

Senatorom, którzy nie posiadają stałego lub czasowego zameldowania w Warszawie,

przysługuje prawo do stałego, bezpłatnego zakwaterowania w stolicy.

Każdy senator ma prawo do utworzenia w terenie lub w Warszawie biura senatorskiego, na

którego prowadzenie otrzymuje środki finansowe z Kancelarii Senatu.