Uścinowicz Artur

I rok Administracja – niestacjonarne

SPÓŁKA AKCYJNA

Uwagi ogólne

Spółka akcyjna wg KSH jest zaliczana do spółek kapi­tałowych i posiada osobowość prawną (od momentu wpisania do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez KRS). Świadczą o tym art. 354 i art. 428-429 KSH. Pierwszy przepis wprowadza możliwość przypisania do osoby akcjonariusza osobistych uprawnień. Statut spółki akcyjnej może przyznać indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi prawa oso­biste. Prawa te należy odróżnić od praw udziałowych. Mogą one w szczególności dotyczyć powoływania i odwoływania członków za­rządu, rady nadzorczej, otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki. Z kolei art. 428-429 KSH wprowadzają prawo do informacji, jakie przysługuje akcjonariuszowi, zarówno na posiedzeniu, jak i poza posie­dzeniem walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Należy pamiętać, że udziały w spółce akcyjnej są papierami wartościowymi.

Powstawanie spółki

Spółkę akcyjną może zawiązać jedna lub więcej osób, z tym że nie może być ona zawiązana przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 301 § 1 KSH). Samo utworzenie spółki akcyjnej jest pewnym procesem, na który składa się wiele czynności zarówno faktycznych, jak i prawnych. Należą do nich:

l) zawiązanie spółki, w tym podpisanie statutu przez założycieli,

2) wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału

zakładowego (z uwzględnieniem art. 309 § 3 i 4 KSH),

3) ustanowienie zarządu i rady nadzorczej,

4) wpis do rejestru.

1.Zawiązanie spółki

W procesie tworzenia spółki akcyjnej szczególną rolę odgrywa podpi­sanie statutu, który pełni podwójną rolę. Z jednej strony jego podpisanie jest warunkiem utworzenia spółki, z drugiej zaś - jako zbiór norm jest podstawą jej funkcjonowania.

Treść statutu określa art. 304 KSH, natomiast formę - art. 301 § 2 KSH. Zgodnie z tym ostatnim przepisem, statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Naruszenie formy aktu notarialnego powo­duje, na podstawie art. 72 KC, bezwzględną nieważność dokonanej czynności prawnej.

Statut może być podpisany przez pełnomoc­nika lecz niezbędne jest wtedy pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego. Statut spółki podpisują wszyscy założyciele. Możliwe jest podpisanie statutu przez założyciela i nieobjęcie przez niego akcji. Statut musi jednak podpisać co najmniej jeden założy­ciel. Po utworzeniu spółki następuje oddzielenie funkcji założycieli i akcjonariusza. Jeżeli założyciele nie obejmą akcji, to ich prawa ogra­niczają się do uprawnień wynikających ze świadectw założycielskich - jeśli przewiduje je statut.

Do obligatoryjnych składników treści statutu należy określenie:

1) firmy i siedziby spółki,

2) przedmiotu działalności spółki,

3) czasu trwania spółki, jeżeli jest on oznaczony (musi być to ujęte w statucie spółki),

4) wysokości kapitału zakładowego oraz kwoty wpłaconej przed zareje­strowaniem na pokrycie kapitału zakładowego (min.100000złotych – 1 akcja 1 grosz),

5) wartości nominalnej akcji i ich liczby ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela,

6) liczby akcji poszczególnych rodzajów i związanych z nimi uprawnień, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,

7) nazwisk i imion albo firm (nazw) założycieli,

8) liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalnej lub maksymalnej liczby członków tych organów oraz podmiotu uprawnionego do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej,

9) co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem, ustalonej na dzień zawiązania spółki

10) pism do ogłoszeń jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym

Firma spółki akcyjnej może być obrana dobrowolnie byleby zawierała dodatek „SPÓŁKA AKCYJNA” Zamiast wyrazów spółka akcyjna można używać skrótu S.A bądź też wyrażeń obcojęzycznych. Zgodnie z art. 41 KC siedziba spółki jest miejscowość w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Decydująca jest tu siedziba zarządu. Siedziba spółki musi być w granicach Polski. Siedziba spółki decyduje o właściwości sądu a jej adres nie musi być w statucie spółki.

2.Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego

Kapitał akcyjny może być zebrany przez założycieli tylko ze swoim własnym udziałem, jak i z udziałem osób trzecich. Skład akcjonariuszy na etapie tworzenia spółki ustalony zostaje przez krąg założycieli. Kapitał zakładowy może być utworzony przez wniesienie do spółki wkładów pieniężnych, wkładów niepieniężnych (aporty) albo z wykorzysta­niem obu typów wkładów (wkłady mieszane) - Artykuł 309 § 3 KSH. W zamian za wniesione do spółki wkłady, akcjonariu­sze otrzymują przydzielone przez spółkę akcje. Pokrycie kapitału zakła­dowego wkładami pieniężnymi jest zobowiązaniem, które nie musi wystąpić w całości przed rejestracją spółki.

Minimalna wartość kapitału zakładowego wynosi 100 000 zł, a jednej akcji minimum grosz. Obecne przepisy wprowadzają ułatwienia przy gromadzeniu kapitału założycielskiego (art. 310 § 2 KSH). W celu ułatwienia zebrania kapitału zakładowego statut może określić mini­malną, maksymalną, a także minimalną i maksymalną wysokość ka­pitału zakładowego. Zwane jest to mianem "widełkowego" określenia.

3. Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej

Powołanie tych organów następuje jeszcze przed wpisem do rejestru. Ponieważ przed wpisem do rejestru istnieje spółka w organizacji, zarząd (jeśli nie został ustawiony w tym celu specjalny pełnomocnik lub nie działają łącznie wszyscy założyciele) podejmuje czynności reprezen­tacyjne oraz z zakresu prowadzenia spraw. Ponieważ do spółki w organi­zacji stosujemy odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej po wpisie do re­jestru (art. 11 § 2 KSH), jeżeli powołana zostanie rada nadzorcza, to może ona działać. Charakterystyczne jest jednak to, że spółka w organizacji nie musi posiadać rady nadzorczej i zarządu. Do czasu ustanowienia zarządu spółka w organizacji może być reprezentowana - jak to już zostało stwierdzone - przez wszystkich założycieli działających łącznie lub przez pełnomocnika ustanowionego jednomyślną uchwałą założycieli. Osoby działające - w tym zarząd - ponoszą odpowiedzial­ność osobistą wobec spółki za zaciągnięte zobowiązania. Odpowiedzial­ność ta ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie. W spółce akcyjnej zniesiono jeden z organów, jakim była komisja rewizyjna.

4. Rejestracja spółki

Ostatnim etapem tworzenia spółki akcyjnej jest jej wpis do rejestru. Wpis do rejestru poprzedza się zgłoszeniem wniosku o wpis oraz dołącza się następujące załączniki:

l) statut,

2) akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,

3) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wymagane statutem wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem,

4) potwierdzony przez bank lub dom maklerski dowód wpłaty na akcje, dokonanej na rachunek spółki w organizacji; w przypadku gdy statut przewiduje pokrycie kapitału zakładowego wkładami niepieniężny­mi, po dokonaniu rejestracji należy dołączyć oświadczenie wszyst­kich członków zarządu, że wniesienie tych wkładów do spółki jest za­pewnione zgodnie z postanowieniami statutu przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki,

5) dokument stwierdzający ustanowienie organów spółki z wyszczegól­nieniem ich składu osobowego,

6) zezwolenie lub dowód zatwierdzenia statutu przez właściwy organ władzy publicznej, jeżeli są one wymagane do powstania spółki,

7) oświadczenie, o którym mowa wart. 310 § 2 KSH (o wysokości obję­tego kapitału zakładowego przy "widełkowym" określeniu wysoko­ści), jeżeli zarząd złożył takie oświadczenie.

W przypadkach gdy wymagają tego przepisy, należy dołączyć spra­wozdanie założycieli wraz z opinią biegłego rewidenta.

Organy spółki

Zarząd

Zarząd jest jednym z obligatoryjnych organów spółki, obok rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. Zarząd ma obowiązek prowadzenia księgi akcyjnej. Ponadto w spółce akcyjnej zarząd korzysta z tzw. domniemania kompetencji, polegającego na tym, że wszystko, co nie zostało zastrzeżone do kompe­tencji rady nadzorczej i walnego zgromadzenia, należy do kompetencji zarządu. Podstawowy układ kompetencyjny jest stały i nie powinno dochodzić do przejmowania kompetencji między organami. Potwierdza to w szczególności norma art. 382 § 2 KSH, zgodnie z którą rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

Ograniczenie kompetencji zarządu do reprezentowania spółki może wynikać tylko z ustawy (np. art. 379,426 KSH). Ponadto zarząd nie ma prawa przejmowania kompetencji nadzorczych innych organów. Każda spółka akcyjna musi mieć zarząd. W przeciwnym przypadku działają przedstawiciele ustawowi (kurator, li­kwidator, syndyk masy upadłościowej).

Zgodnie z art. 368 KSH, zarząd może składać się z jednego lub większej liczby człon­ków. Członkami zarządu mogą być zarówno wspólnicy, jak i osoby powołane spoza ich grona. Zarówno o liczebności, jak i o składzie zarządu decyduje statut spółki akcyjnej. Zasadą jest, że zarząd jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą, jeśli statut spółki nie stanowi in­aczej. W statucie można przyjąć inny tryb ustanawiania zarządu, pole­gający na tym, że:

l) zarząd powołuje inny organ niż rada nadzorcza, np. walne zgromadzenie;

2) zarząd jest powoływany nie przez organy spółki, ale przez poszczególnych ich członków;

3) zarząd jest powoływany w trybie mieszanym: wyboru przez wspól­ników (część) i powołania przez inny organ spółki lub osoby wspól­ników (pozostali);

4) zarząd jest powoływany przez wskazanie, wybór, powołanie przez or­gany i osoby, które usytuowane są poza spółką.

Do zarządu mogą być powołane tylko osoby fizyczne (art. 18 § l KSH). Wiąże się to z faktem, iż uprawnienia zarządu są uprawnieniami osobisty­mi, odpowiedzialność za dokonanie czynności w związku z powstaniem szkody lub za zobowiązania jest również odpowiedzialnością osobistą.

Członkiem zarządu nie może być osoba będąca jednocześnie członkiem rady nadzorczej. Mówi o tym art. 387 KSH i wiele innych przepisów. Do najważniejszych należą: ustawa o ograniczeniu działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawa o samorządzie gminnym, ustawa o samorządzie województwa, ustawa o samorządzie powiatowym czy ustawa o przedsiębiorstwach państwowych.

Wynagrodzenie dla członków zarządu ustala rada nadzorcza na pod­stawie umowy o pracę łub innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej. Walne zgromadzenie może upoważnić radę nadzorczą do ustalenia, że wynagrodzenie członków zarządu obejmuje również prawo do określone­go udziału w zysku rocznym spółki, który jest przeznaczony do podziału między akcjonariuszy (art. 378KSH).

Członek zarządu może być powołany najwyżej na okres 5 -letni. Powołanie może nastąpić nie wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji członka zarządu. Jeżeli statut tak stanowi, możliwe będzie ustanowienie częściowego odnawiania zarządu w ten sposób, że pewna liczba członków zarządu kolejno ustępuje albo w drodze losowania lub starszeństwa wyboru, albo w inny sposób.

Mandaty członków zarządu wygasają najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy pełnienia funkcji. Zasadą jest obecnie powoływanie członków zarządu na okres indywidualnych kadencji. Reguła kadencji wspólnej musi wynikać ze statutu spółki.

W Kodeksie spółek handlowych przyjęto regulację zasad reprezentowania spółki akcyjnej przez zarząd. Zarząd reprezentuje spółkę w sądzie i poza sądem. Prawo członka zarządu do reprezentowania spółki rozciąga się na wszystkie czynności sądowe i pozasądowe. Dotyczy to również:

l) zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

2) zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości,

3) emisji obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa.

W tych trzech przypadkach konieczna jest jednak zgoda wyrażona w formie uchwały walnego zgromadzenia. Skutki naruszenia wymogu zgody określa art. 17 § l i 2 KSH.

Członkowie zarządu za swoją działalność ponoszą odpowiedzialność cywilną i karną.

Rada nadzorcza

Rada nadzorcza musi się składać z minimum trzech członków, którzy są powoływani i odwoływani przez walne zgromadzenie (art. 385 § l KSH). Jest to ustawowe minimum. Jednakże statut może postanowić o zupełnie innym sposobie powoływania członków rady nadzorczej, może to być wybór, wskazanie, powołanie zarówno przez wspólników, pracowników spółki, jak i osoby trzecie. Rady nadzorczej nie może jed­nak powołać zarząd, jako że jest to organ poddany kontroli rady. Na wnio­sek akcjonariuszy, reprezentujących przynajmniej 20% kapitału zakła­dowego, wybór rady nadzorczej powinien być dokonany przez najbliższe walne zgromadzenie w drodze głosowania oddzielnymi grupami, nawet gdy statut przewiduje inny sposób powołania rady. Nie dotyczy to sytu­acji, gdy w skład rady wchodzi choćby jedna osoba wyznaczona przez or­gany określone w odrębnej ustawie. Z chwilą dokonania wyboru co naj­mniej jednego członka rady nadzorczej w drodze głosowania grupami wygasają przedterminowe mandaty wszystkich dotychczasowych członków rady, z wyjątkiem osób, które są powoływane przez podmiot określony w odrębnej ustawie (np. przez pracowników jednoosobowej spółki Skarbu Państwa powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego).

Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż 5 lat.

Obowiązuje zakaz łączenia funkcji członka rady nadzorczej z inny­mi funkcjami i stanowiskami. Zgodnie z art. 387 KSH, członkami tego organu nie mogą być: członkowie zarządu, prokurent, likwidator, kierow­nik oddziału lub zakładu, zatrudniony w spółce główny księgowy, radca. prawny lub adwokat, a także osoby podlegające bezpośrednio członkowi zarządu lub likwidatorowi. Zakaz ten stosuje się również do członków zarządu, rady nadzorczej i likwidatorów spółki lub spółdzielni zależnej.

Rada nadzorcza pełni stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy:

l) ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności zarówno z księgami i dokumentami, jak i stanem faktycznym (art. 382§ 3 KSH); . .

2) ocena wniosków zarządu dotycząca podziału zysku albo pokrycia straty (art. 382 § 3 KSH);

3) składanie walnemu zgromadzeniu dorocznego pisemnego sprawozda­nia z wyników oceny dokumentów, o których mowa w pkt. l i 2 (art. 382 § 3 KSH); ­

4) zawieszanie - z ważnych powodów - w czynnościach poszczegól­nych lub wszystkich członków zarządu oraz delegowanie członków rady do czasowego wykonywania czynności członków zarządu, nie­ mogących sprawować swoich funkcji (art. 383 KSH);

5) zwoływanie walnego zgromadzenia w trybie wart. 399 § 2 KH;

6) reprezentowanie spółki w umowach między członkiem zarządu a spółką oraz w sporach między nimi (art. 379 KSH).

Rada nadzorcza w celu wykonania swoich czynności może badać wszystkie dokumenty spółki, żądać od zarządu i pracowników spółki sprawozdań i wyjaśnień, dokonać rewizji stanu majątku. Rada nad­zorcza wykonuje swoje czynności zbiorowo, ale może delegować swoich członków do indywidualnego wykonywania poszczególnych czynno­ści nadzorczych. Jeżeli rada została wybrana przez głosowanie grupami, każda grupa wybranych ma prawo delegować jednego członka do stałego indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych . Członkowie ci mogą uczestniczyć w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym. Członkowie rady nadzorczej, oddelegowani do stałego indywidualnego nadzoru, otrzymują osobne wynagrodzenia ustalane przez walne zgromadzenie. Walne zgromadzenie może powie­rzyć to uprawnienie radzie nadzorczej (art 390 § 3 KSH). Do członków takich stosuje się zakaz konkurencji.

Członkowie rady nadzorczej mogą ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce przez działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami statutu. Z reguły szczegółowe zasady organizacyjne związane z funkcjonowa­niem rady przyjmowane są w regulaminach.

3. Walne zgromadzenie

Wspólnicy w spółce akcyjnej podejmują uchwały tylko na walnych zgromadzeniach. Rozróżnia się zwyczajne i nadzwyczajne walne zgromadzenia. Te pierwsze muszą się odbyć raz w roku w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu roku obrotowego. Określenie zwyczajne zgromadzenie ma oznaczać, że odbywa się ono w określonym czasie i jego przedmiotem muszą być co najmniej:

1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

2. powzięcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty,

3. udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Poza zwyczajnym walnym zgromadzeniem, bez ograniczeń mogą odbywać się posiedzenia nadzwyczajnych zgromadzeń. Zarówno zgromadzenia zwy­czajne, jak i nadzwyczajne, odbywają się w miejscu siedziby spółki, jeżeli statut nie wskazuje innego miejsca w granicach RP.

Do kompetencji zwyczajnego walnego zgromadzenia należą, poza sprawami określonymi w statucie:

l) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków,

2) postanowienia, dotyczące roszczeń o naprawie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru,

3) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstw,: lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich prawa rzeczowego,

4) nabycie i zbycie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, chyba że statut spółki stanowi inaczej,

5) emisja obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa,

6) nabycie własnych akcji w przypadku określonym wart. 362 § l pkt 2,

7) nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia za cenę przewyższającą 1/10 wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjona­riusza albo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub ak­cjonariusza, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowa­nia spółki (art. 394 § l KSH).

Jeżeli zarząd nie zwoła walnego zgromadzenia w przewidzianym czasie może to zrobić rada nadzorcza. Zwołać walne zgroma­dzenie mogą również inne osoby gdy tak stanowi statut (art.399§3 KSH). Od prawa zwołania zgromadzenia należy odróżnić prawo żądania zwołania zgromadzenia które przysługuje akcjonariuszowi posiadającemu przynajmniej 10% kapitału akcyjnego chyba że statut przyznaje takie uprawnienia mniejszej liczbie wspólników.

Walne zgromadzenie jest zwoływane przez ogłoszenie w Monitorze Sądowym Gospodarczym oraz piśmie dodatkowo wskazanym w spółce na przynajmniej 3 tygodnie przed terminem zgromadzenia. Jeżeli wszystkie akcje wymienione w spółce są imienne walne zgromadzenie może je zwołać wysyłając np. listy polecone do akcjonariuszy przynajmniej 2 tyg. przed planowaną datą zebrania. (art. 402 §2 KSH).

Prawo udziału w walnym zgromadzeniu mają akcjonariusze uprawnieni z akcji imiennych i świadectw tymczasowych oraz zastawnicy i użytkownicy, mający przyznane prawo głosu, jeżeli są wpisani do księgi akcyjnej przynajmniej na tydzień przed terminem zgromadzenia.

Walne zgromadzenie otwiera prezes rady nadzorczej bądź jego zastępcy jeśli statut nie mówi inaczej. Akcja daje prawo jednego głosu.

Odpowiedzialność cywilnoprawna w spółce akcyjnej

W spółce akcyjnej występują wyjątkowo przypadki odpowiedzialności osobistej akcjonariuszy. Do najważniejszych przypadków odpowiedzial­ności akcjonariusza zaliczyć można:

1) odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę w organizacji (art. 13 KSH),

2) odpowiedzialność akcjonariusza za niedobór, gdy kwota uzyskana ze sprzedaży nie pokrywa kosztów i należności związanych z wydaniem nowych akcji (art. 331 § 5 KSH),

3) odpowiedzialność następcy akcjonariusza, w stosunku do którego ak­cjonariusz lub poprzednik prawny akcjonariusza opóźnił się z wnie­sieniem wkładu lub innych związanych z nim świadczeń, w przypad­ku pokrycia niedoboru (art. 332 KSH),

4) odpowiedzialność akcjonariusza, który wbrew przepisom prawa albo postanowieniom statutu otrzymał świadczenia od spółki (art. 350 § 1 KSH),

5) odpowiedzialność akcjonariusza, który - biorąc udział w tworzeniu spółki - wbrew przepisom prawa, ze swojej winy wyrządził spółce szkodę; akcjonariusz taki obowiązany jest do jej naprawienia (art. 480 § l KSH), "

6) odpowiedzialność akcjonariusza w związku z powstaniem spółki ak­cyjnej lub podwyższeniem jej kapitału zakładowego, jeżeli wspólnik ze swojej winy zapewnił sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowaną ponad wartość zbawczą wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia lub też wynagrodzenie albo korzyści szczególne, niewspółmierne z oddanymi usługami, zobowiązany jest do napra­wienia spółce wyrządzonej szkody (art. 481 KSH).

Cechą charakterystyczną w sp. akcyjnej jest odpowie­dzialność organów, a nie wspólników spółki (choć istnieją wyjątki od tej zasady). Członkowie ponoszą odpowiedzialność w następujących sytua­cjach:

1) członkowie zarządu, którzy umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu o tym, że wkłady zostały wniesione do spółki (art. 320 § 1 pkt. 3 i 4 KSH) lub wkłady zostały wniesione na podwyższony kapitał zakładowy, odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez 3 lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego (art. 479 KSH). Zastosowanie też mają wszelkie uwagi dotyczące odpowie­dzialności za fałsz, zawarte przy omawianiu odpowiedzialności w spółce z 0.0. (Nb. 334);

2) członkowie zarządu, ale również pełnomocnicy walnego zgroma­dzenia spółki w organizacji, założyciele oraz inne osoby, które brały udział w tworzeniu spółki, wbrew przepisom prawa ze swojej winy wyrządzili spółce szkodę, zobowiązani są do jej naprawienia (art. 480 § l KSH). W szczególności odpowiedzialność ponosi ten, kto: zamieścił lub współdziałał w zamieszczeniu w statucie, sprawoz­daniach, opiniach, ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechniał bądź też pominął lub współdziałał w pominięciu w tych dokumentach danych istotnych dla powstania spółki, w szczególności dotyczących wkładów niepienię­żnych, nabycia mienia oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lub szczególnych korzyści, albo współdziałał w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podsta­wie dokumentu zawierającego fałszywe dane;

3) członkowie zarządu (obok założycieli, wspólników), którzy w związku z powstaniem spółki akcyjnej lub podwyższeniem jej ka­pitału zakładowego z winy swojej zapewnili sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygórowaną ponad wartość zbywczą wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia lub też wynagrodzenie albo korzyści szczególne, niewspółmierne z oddanymi usługami, obo­wiązani są do naprawienia szkody wyrządzonej spółce;

4) członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiada wo­bec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponosi winy; członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator po­winien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności;

5) osoby współdziałające (przede wszystkim członkowie zarządu), któ­re współdziałały w wydaniu przez spółkę bezpośrednio lub za pośred­nictwem osób trzecich akcji, obligacji lub innych tytułów uczestnic­twa w zyskach albo podziale majątku, obowiązani są do naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli zamieścili w ogłoszeniach lub zapisach fałszywe dane lub w inny sposób dane te rozpowszechniali albo, po­dając dane o stanie majątkowym spółki, zataili okoliczności, które po­winny być ujawnione zgodnie z obowiązującymi przepisami;

Jeżeli szkodę, o której mowa w pkt. 2-5, wyrządziło kilka osób wspól­nie, odpowiadają za szkodę solidarnie. Powództwo o odszkodowanie przeciwko członkom organów spółki oraz likwidatorom wytacza się według miejsca siedziby spółki. W przypadku spółki akcyjnej może mieć miejsce również powództwo wytoczone przez każdego akcjonariusza lub osobę, której służy inny tytuł uczestnictwa w zyskach lub podziale majątku - o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, gdy osoby obo­wiązane do działania nie podejmują czynności (art. 486 KSH - actio pro sodo). Zastosowanie mają tu uwagi zawarte' przy omówieniu odpowie­dzialności w spółce z 0.0. (art. 296 KSH - por. Nb. 334).

Członkowie zarządu ponoszą również odpowiedzialność subsydiarną za zaległości podatkowe - art. 116 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podat­kowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)

Rozwiązanie i likwidacja spółki

W przypadku spółki akcyjnej przepisy- wyraźnie odróżniają pojęcie rozwiązania spółki od jej likwidacji. Użyte pojęcie rozwiązania spółki z jednej strony używane jest jako określenie zdarzenia będącego przy­czyną rozpoczęcia postępowania likwidacyjnego (art. 459 KSH), z dru­giej zaś - jako zakończenie prawnego istnienia spółki (np. art. 461); Likwidacja jest zespołem czyn­ności (postępowaniem), polegającym na zakończeniu interesów bieżących spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypłaceniu zobowiązań i spieniężeniu majątku spółki (art. 468 § 1 KSH).Kodeks spółek handlowych wskazuje na następujące przyczyny roz­wiązania spółki (art. 459 KSH):

l) przewidziane w statucie spółki (np. upływ czasu, na jaki spółkę zawarto),

2) uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki lub o przenie­sieniu siedziby spółki za granicę

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) inne przewidziane w przepisach prawa (np. wygaśnięcie koncesji) czy zaistnienie nieważności spółki (art. 214 KSH).

Zasadą jest, że rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji. Nie możemy przeprowadzić likwidacji, jeżeli przyczyną rozwiązania jest ogłoszenie upadłości, gdyż w takim przypadku spółka rozwiązuje się po zakończeniu postępowania upadłościowego. Jeżeli jednak postępowanie upadłościowe zakończone zostaje układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone lub anulowane, spółka "powraca" do stanu normalnego funkcjono­wania sprzed zgłoszenia wniosku o upadłość (art. 477 KSH).

Jeżeli zajdzie przyczyna rozwiązania spółki, konieczne jest przeprowa­dzenie jej likwidacji. Proces zapobieżenia likwidacji jest możliwy tylko wówczas, gdy podjęta zostanie uchwała walnego zgromadzenia powzięta większością wymaganą do zmiany statutu, w każdym razie co najmniej więk­szością 3/4 głosów oddanych przy obecności akcjonariuszy reprezentujących przynajmniej połowę kapitału zakładowego (art. 460 § 1 KSH). Zasada ta nie obowiązuje, gdy rozwiązanie nastąpiło z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego. Przepis ten ma charakter semiimperatywny i to w dwóch sfe­rach: większości głosów i kworum. Statut spółki może "podwyższyć" wy­mienione progi (np. 5/6 głosów, obecność 3/4 reprezentowanego kapitału ak­cyjnego itp.), ale nie może ich złagodzić. Przy obliczaniu głosów bierze się pod uwagę akcje uprzywilejowane i użytkowe.

Cały okres likwidacji spółki jest czasem, gdy spółka funkcjonuje jako osoba prawna, ale cel jej działalności jest zmieniony. Wydaje się, że w okre­sie likwidacji można mówić o ograniczeniu w zdolności do czynności prawnych spółki - inaczej przyjmując, że nie zachodzą jakiekolwiek zmia­ny w osobowości prawnej. Celem tym jest likwidacja spółki. Spółkę prowadzi się pod zmienioną firmą z do­datkiem "w likwidacji". Ponadto zmienia się zasada, że spółka działa przez organ zarządzająco - reprezentacyjny, gdyż ten zostaje zastąpiony przez przedstawiciela ustawowego, jakim jest likwidator. Likwidatorami są członkowie zarządu, jeżeli statut lub uchwała walnego zgromadzenia nie zawiera co do ustanowienia likwidatorów postanowień odmiennych (art. 463 § l KSH). Na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co naj­mniej 10% kapitału akcyjnego sąd rejestrowy może uzupełnić liczbę likwi­datorów, ustanawiając dodatkowo jednego lub dwóch likwidatorów. Jeżeli o likwidacji orzeka sąd, może on też ustanowić likwidatorów. Likwidatorzy mogą być odwołani. Tylko z ważnych powodów na wniosek zainteresowa­nych sąd rejestrowy może odwołać likwidatorów i mianować innych. Jed­nakże likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać.

Likwidatorzy mają obowiązek zgłoszenia do rejestru otwarcia likwida­cji, imion i nazwisk likwidatorów, sposobu reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkich w tym względzie zmian. Zgłoszenie zasad repre­zentacji powinno być dokonane nawet, gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowych regułach reprezentacji spółki. O otwarciu likwidacji li­kwidatorzy powinni dwukrotnie ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki. W ogłosze­niach tych wzywa się wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w ciągu 6 miesięcy od daty ostatniego ogłoszenia. Ogłoszenia nie mogą być doko­nywane w okresach dłuższych niż miesięczne i krótszych niż dwutygodnio­we. Do kompetencji likwidatorów należy prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja, ale tylko w zakresie zgodnym z celem likwidacji. Likwi­datorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji, który powinien być złożony zgromadzeniu do zatwierdzenia. Jeżeli postępowanie likwidacyjne trwa dłużej, likwidatorzy powinni, po upływie każdego roku, składać walnemu zgromadzeniu sprawozdania i bilans za rok ubiegły.

Tak jak to już zostało powiedziane, likwidatorzy powinni:

l) zakończyć interesy bieżące spółki,

2) ściągną wierzytelności,

3) wypełnić zobowiązania,

4) upłynnić majątek (nieruchomości mogą być zbywane w drodze pu­blicznej licytacji bądź za zezwoleniem zgromadzenia z wolnej ręki i po cenie nie niższej niż uchwalona przez zgromadzenie - art. 468 § l KSH).

Rozpoczęcie nowych interesów może być dokonane tylko wówczas, gdy jest to potrzebne do ukończenia już toczących się spraw. W toku li­kwidacji nie można wypłacać akcjonariuszom dywidendy przed spłace­niem wszystkich zobowiązań. Jeżeli kapitału zakładowego nie wypłacono całkowicie, a majątek spółki nie wystarcza na pokrycie jej zobowiązań, li­kwidatorzy powinni ściągnąć od każdego akcjonariusza wpłaty w takiej wysokości, w jakiej są potrzebne do pokrycia zobowiązań. Ściągnięcie

wpłat następuje w kolejności od akcji zwykłych do akcji uprzywilejowa­nych co do podziału majątku. Jeżeli jednak majątek spółki nie wystarcza na zwrot sum wpłacanych na akcje uprzywilejowane do podziału majątku, akcje zwykłe nie zostały w pełni pokryte wpłatami, należy ściągnąć dal­sze wpłaty od akcjonariuszy posiadających akcje zwykłe. Likwidatorzy powinni złożyć do depozytu sądowego sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili po ogłoszeniach lub których wierzytelności nie są jeszcze wymagalne lub sporne (art. 473 KSH). Podział majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzyciela pomiędzy akcjonariuszy nie może nastąpić przed upływem roku od daty ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek ten dzieli się między akcjonariuszy w stosunku do dokonanych przez nich wpłat na kapitał akcyjny. Jednakże, jeżeli akcje są uprzywilejowane co do pierwszeństwa przy podziale majątku, najpierw należy wypłacić wartość tych akcji w granicach sum wpłaconych na każdą z nich. Następnie w ten sam sposób wypłacana jest wartość akcji zwykłych. Nadwyżka majątku jest dzielona na ogólnych za­sadach między wszystkie akcje bez względu na uprzywilejowanie. Zasady powyższe mogą być zawarte w statucie. Po zakończeniu likwidacji i po zatwierdzeniu przez walne zgromadzenie ostatecznych rachunków likwi­datorzy mają obowiązek ogłosić sprawozdanie likwidacyjne i złożyć je sądowi rejestrowemu z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreśle­nie spółki z rejestru sądowego. Z chwilą wykreślenia z rejestru spółka akcyjna traci osobowość prawną.

LITERATURA:

Prawo Gospodarcze – Andrzej Kidyba

Kodeks Spółek Handlowych z 15 września 2000 r.

Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 r.

Ordynacja podat­kowa z 29.08.1997r. (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.)