Wyższa Szkoła Bankowa

w Toruniu

SPOŁECZNE ASPEKTY PROCESÓW

KOMUNIKACJI

cz. VII

dr Barbara Bielicka

[e-mail]

Toruń 2010

Istota komunikowania to – obcowanie z ludźmi i ze światem,

budowanie relacji pomiędzy ludźmi, grupami, organizacjami

Komunikowanie przebiega w sieci związków społecznych, ono tworzy

sieć.

Komunikowanie jest przejawem kultury, ale kultura polega na

komunikowaniu.

Wg Edwarda Halla(1959-1966) kultura jest komunikacją.

Bez komunikowania nie byłoby człowieka, społeczeństwa, kultury.

Komunikowanie to:

 przekaz informacji,

 pomoc w zrozumieniu innych i siebie,

 pomoc w zrozumieniu kultury i świata fizycznego,

 oddziaływanie na innych,

 tworzenie łączności z innymi ludźmi,

 tworzenie interakcji i koordynacja działań,

 gromadzenie i przekaz doświadczenia oraz treści pamięci społecznej,

 tworzenie kultury.

Komunikowanie a życie społeczno – kulturowe

Najważniejsze tezy dotyczące komunikowania w kontekście uwarunko-

wań społeczno – kulturowych:

1. Środki komunikowania należy zawsze rozpatrywać w kontekście

społeczeństwa i kultury, w której istnieją i funkcjonują. Istnieją bowiem
zależności między strukturą społeczną, kulturą, techniką, osobowością
(np. wrażliwością, systemami wartości umiejętnością odbioru przekazu).

2. Komunikowanie i poznanie są ze sobą powiązane.

Komunikowanie a życie społeczno – kulturowe

(c.d.)

3. Siłą kształtującą środki przekazu/media są m.in. takie czynniki jak

zmieniające się warunki życia

a) społecznego,
b) potrzeby społeczne.

4. Istnienie i znaczenie danego środka przekazu ujawnia się w ciągłej

współgrze z warunkami i potrzebami społecznymi. Rola i oddziaływanie
danego środka przekazu zależne są od tego, w jakiej kulturze jest on
używany.

Komunikowanie a życie społeczno – kulturowe

(c.d.)

5. Każdy nowy sposób przekazywania informacji w jakimś stopniu wpływa

na strukturę społeczną – a w tym na struktury władzy.

6. Wszystkie środki przekazu są swoistymi „przedłużeniami” naszego ciała

i układu nerwowego, służącemu spotęgowaniu siły, sprawności i efektyw-
ności działania.

Komunikowanie a życie społeczno – kulturowe

(c.d.)

7. Komunikowania musimy się nauczyć, począwszy od rozumienia słów czy

innych przekazów, przez umiejętność ich wypowiadania, umiejętność ich
łączenia w większe całości, aż do nabycia ogólnej kompetencji kulturowej
pozwalającej na sprawne komunikowanie się (kompetencja
komunikacyjna) i rozumienie funkcjonującej w danej kulturze przekazów
oraz wzorców kulturowych. Owo uczenie dokonuje się w procesie
nabywania kultury oraz uczestnictwo w niej.

Ewolucja modeli komunikowania

komunikacja międzyludzka przechodziła przez trzy różne historyczne

okresy:

 przedmedialny

 medialny dominujący

 medialny partnerski

Okres przedmedialny

 komunikacja jest formą społecznego życia osobniczego, w którym

osiągnięcie dominacji w komunikacji jest efektem międzyosobowej
interakcji i wynika z siły osobowości, zdolności retorycznych i użytych
przez komunikującego argumentów.

Okres medialny dominujący

 Osiągnięcie dostępu do odbiorcy i przewagi nad nim jest efektem użycia

sztucznych (wyuczonych, skonstruowanych) narzędzi wywierania
wpływu, które to środki są zastrzeżone dla jednej strony a w którym
komunikowanie medialne odgrywa zasadniczą rolę.

Okres medialny partnerski

 Uczestnicy procesu komunikacji na zbliżonych warunkach posługują

się narzędziami komunikacyjnymi raz akceptując, innym razem starając
się niwelować sytuacje instrumentalnie zdominowane lub po prostu
odrzucać. To przeciwstawienie się w umiejętnościach retorycznych, jak
i wchodzenie w komunikację tylko z osobami, które dysponują
podobnym wyposażeniem technicznym (np. internet, telefon).

Cechy komunikacji w trzech okresach

Nadawca

Treść

Kanał

Odbiorca

Efekt

Przed-

medialność

Partner

Dostosowana

do sytuacji

Współobec-

ność

Partner

Wspólnota

Medialność

dominująca

instrumental-

ność

Dominujący Intencja

nadawcy

Media

masowe

Bierny

Zgoda

Medialność

partnerska

Partner

proponujący

kontakt

Propozycja,

dialog

Spotkanie Partner

Wynegocjo-

wana

wspólnota

Cechy komunikacji w trzech okresach

(c.d.)

Nadawca

Treść

Kanał

Odbiorca Efekt

Przed-

medialność

Partner

Dostosowana

do sytuacji

Współobec-

ność

Partner

Wspólnota

Obecna

tendencja –

okres

przejściowy

Osobowy,

brak

wyraźnej

stronniczości,

liczny

Światopogląd,

tożsamość,

opinie złączo-

ne z faktami,

kultura korpo-

racyjna, etyka

i etykieta

Wielość ka-

nałów zróżni-

cowanych,

możliwość

interakcji.
Miejsce

spotkania

Zróżnico-

wany

aktywny

Negocjo-

wanie

wspólnoty

Sytuacja

polska

okres

przejściowy

Wzrost

liczby

nadawców,

powrót do

osobowości

Mieszane

przekazy

sterowane

i przekazy

interaktywne

Mieszane

miejsca

dyktatu;

miejsca

dialogu

Skonfun-

dowany

Mieszane:

od uległo-

ści poprzez

sprzeciw

do dialogu

Tradycyjne modele komunikacji

1. Model Romana Jakobsona (1960 rok)

- przedstawia proces komunikacji interpersonalnej słownej w styczności

bezpośredniej „twarzą w twarz”.

2. Model Harolda D. Lasswella (1947 – 1948r.)

Kto? Co? jak? komu? jaki wynik

Nadawca Treść Kanał Odbiorca Efekt

Kontekst

Komunikat

Kontakt

Kod

Nadawca

Odbiorca

MÓWCA

PRZEKAZ

SŁUCHACZ

* informacja

* znaczenie

* emocje

* związki

KANAŁ

SZUM

ZAKŁÓ-

CENIA

FEEDBACK

* werbalny

* niewerbalny

(INFORMACJA ZWROTNA)

KONTEKST SYTUACYJNY

Model interakcji twarzą w twarz

UWARUNKOWANIA

* znajomość zagadnienia

* sprawność komunikacyjna

* postawy

* idea komunikatu

* kodowanie

tworzenie przekazu

* adaptacja informacji

zwrotnej (feedback)

UWARUNKOWANIA

* znajomość / zainteresowanie

zagadnieniem

* sprawność komunikacyjna

* postawy

* dekodowanie

komunikatu

słuchanie/widzenie

interpretacja

ocena

reakcja

* myśl i odpowiedź

* umiejscowienie

* kontekst społeczny

* kultura

Nowe spojrzenia na akt komunikacji

Aktualnie, zwłaszcza w naukach ekonomicznych, rysują się dwa podejścia do

komunikacji oparte na modelu Lasswella;

1. Traktowanie komunikacji jako oferty rynkowej:

- media są narzędziem działania na rynku, a zarazem same stają się towarem,

przedmiotem konsumpcji;

- nadawcą jest oferent rynkowy, treścią proponowany wzorzec zachowania,

odwołujący się do kultury i zarazem tę kulturę tworzący, poprzez oferowa-

nie wzorca tożsamości, który zgodnie z celami kultury interpretuje;

- kanałem jest sama dostępność mediów na rynku;

- odbiorcą jest klient;

- efektem jest akceptacja oferty.

Relacje w sytuacji sprzedawca – konsument nadają komunikacji charakter

negocjacyjny, a w sytuacji komunikacji medialnej – dominujący.

Nowe spojrzenia na akt komunikacja

(c.d.)

2. Komunikacja wg wzorca partnerstwa, który wykracza poza zachowania

rynkowe.

- nadawcą jest osoba, która proponuje partnerstwo;
- treścią zindywidualizowany przekaz ukazywany różnymi kanałami;
- kanałem jest medialne pośredniczenie jak i współobecność nadawcy

i odbiorcy w sytuacji komunikacyjnej;

- odbiorca jest realnym lub pożądanym partnerem;
- efektem jest akceptacja ze strony odbiorcy oraz nawiązanie i podtrzymy-

wanie partnerstwa.