Wyższa Szkoła Bankowa

w Toruniu

SPOŁECZNE ASPEKTY PROCESÓW

KOMUNIKACJI

cz. VIII

dr Barbara Bielicka

[e-mail]

Toruń 2010

Człowiek a kultura



Najważniejsze aspekty kultury:

1) Kulturę należy traktować jako byt złożony:

- wielopoziomowy,

- wielowymiarowy,

- wielopłaszczyznowy.

2) Kultura stanowi system o strukturze współzależnej. Zmiana w obrębie

dowolnego elementu kultury wywołuje zmianę w pozostałych

obszarach.

3) Kultura jest bytem dynamicznym.

4) Kultura jest rezultatem twórczych i odbiorczych działań ludzkich.

Człowiek jest twórcą kultury a zarazem jej odbiorcą.

Człowiek a kultura

(c.d.)

 Najważniejsze aspekty kultury:

5) Kultura jest bytem nabywanym (z pokolenia na pokolenie) w formie

zwyczajów, tradycji, rytuałów.

6) Nabywanie kultury następuje w procesie socjalizacji.

7) „Nabycie kultury” powoduje zmianę komunikowania się jednostki.

Jednostka staje się zdeterminowana kulturowo, co widoczne jest

w sposobie postrzegania, odczuwania, myślenia, wnioskowania,

reagowania.

8) Kultura traktowana jest jako swego rodzaju „zaprogramowanie

umysłu” lub „program mentalny”.

Człowiek a kultura

 Socjologiczne ujęcie kultury:

1) W ujęciu socjologicznym kultura odnosi się do określonej społeczności,

która ją wytwarza i egzekwuje. Kultura wpływa na jednostki tylko jeżeli są

one członkami danej społeczności;

2) Kultura (wg socjologicznego ujęcia) – to całościowy sposób życia

charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składa się wszystko to,

co ludzie robią, myślą i posiadają jako członkowie społeczeństwa (wzory

działania, myślenia i wyposażenia mentalnego);

3) Społeczeństwo może posiadać różny kształt i rozmiar. Grupy społeczne,

jako elementy społeczeństwa, wytwarzają własną kulturę grupową.

Rodzaje kultur:

- kultura etniczna,

- kultura zawodowa,

- kultura organizacyjna (korporacyjna),

- kultura narodowa,

- kultura ponadnarodowa.

Człowiek a kultura

Człowiek funkcjonuje w układzie wielu kultur.

W ciągu swego życia przechodzi wiele razy proces socjalizacji.

Współistnienie kultur

Wartości, przekonania i założenia jednej osoby

x

w

a

e f

d

b

h

c

y z

g

Legenda:

-

wartości, przekonania i założenia

podzielane przez wszystkich w

danej kulturze (kultura centralna)

a-h - wartości, przekonania i założenia

podzielane w danej kulturze nie

przez wszystkich (subkultury)

w-z - wartości, przekonania i założenia

charakterystyczne dla poszczegól-

nych osób w danej kulturze (cechy

specyficzne); mogą one pochodzić

z innych kultur

Człowiek a kultura

 Antropologiczne ujęcie kultury:

- W ujęcie antropologiczne akcentuje fakt, że kultura jest konstrukcją stanowiącą

klucz do pojęciowego świata ludzi, a więc i możliwości komunikacji z nimi.

- Wg ujęcia antropologicznego:

„kultura istnieje zarówno w umyśle jednostki, jak i poza nią w otaczającym

ją społeczeństwie. Kultura jest ekstensją zarówno umysłu, jak i mózgu. Tkwi

w umyśle człowieka, ale istnieje poza nim, w zewnętrznym świecie”

[ E.T. Hall ]

- Kultura stanowi wyposażenie jednostki w podstawową „materię” rzeczywistości

myślowej. Dostarcza pojęć, schematów pojęciowych wraz z określoną koncepcją

świata, jak również z normami, zasadami, regułami, wyobrażeniami, przekona-

niami, wierzeniami, stereotypami, uprzedzeniami oraz wszelkimi czynnikami

kognitywnymi, na podstawie których człowiek formuje swoje zachowania

Człowiek a kultura



Elementy kultury:

- warunkują sposób myślenia i postrzegania świata przez jednostkę,

- wpływają na charakter działań człowieka podejmowanych przez niego

w celu osiągnięcia sukcesu,

- determinują posługiwanie się określonym słownictwem (stosowanie

i rozumienie określonych pojęć), a także składnią i stylem konwersacji,

- kształtują uprzedzenia, stereotypy oraz postawy etnocentryczne,

- warunkują pozawerbalne elementy procesu komunikowania się.

Człowiek a kultura



Zależność kultury i komunikacji

-

wg E. T. Halla:

kultura jest komunikowaniem się,

a komunikowanie jest kulturą;

- wg innych badaczy:

„... nie cała komunikacja jest kulturą

i nie cała kultura jest komunikacją ...”

- Kultura i komunikacja ciągle się zmieniają, odkrywają od nowa,

tworzą i odtwarzają swe części składowe.

Obie te kategorie współistnieją w swojej symbiozie.

Kultura jako komunikacja

1. wg Edwarda T. Halla

 kultura jest treścią międzyludzkiej komunikacji

„umysł to zinternalizowana kultura”

kultura istnieje zarówno w umyśle jednostki, jak i poza nią w otaczającym ją

społeczeństwie

„komunikacja jest kulturą a kultura jest komunikacją”

Kultura jest ekstencją zarówno umysłu jak i mózgu.

Tkwi więc w umyśle człowieka, ale istnieje poza nim w zewnętrznym świecie.

Kultura sama w sobie jest zbiorem sytuacyjnych modeli zachowań i sposobów

myślenia.

W procesach międzyludzkiej komunikacji następuje internalizacja modeli, choć

człowiek jest par exellance organizmem budującym modele.

[

def. wg E.T. Halla]

2. wg Geerta Hofstede'a

 kultura to „program werbalny jednostki”,



kultura to „kolektywne zaprogramowanie umysłu, które oddziela członków

jednej grupy lub kategorii ludzi od innych”.

Kultura realizuje się poprzez zjawiska komunikacyjne

w następujących formach

STEROWANIE

 jednokierunkowe działanie, poparte kontrolą, którego celem jest przekaza-

nie kulturalnych treści i wzmocnienie stojących za nimi wartości

 np. tradycyjny

a) system edukacyjny tradycyjny (instrumentalne uczenie oraz kontrola

przez wychowawcę/nauczyciela przy równoczesnej kontroli kontaktów

ucznia ze światem zewnętrznym)

b) instytucje wychowawcze, szkoły, powszechna służba wojskowa

c) tradycyjne modele masowego komunikowania, gdzie system wzmacnia

działanie nadawcy i ustawia odbiorcę w pozycji podrzędnej.

 powstaje tzw. kultura sterowana.

 postać ludzkiego istnienia

- członek społecznego systemu, kierowanego przez odległe od nas instytucje

Kultura realizuje się poprzez zjawiska komunikacyjne

w następujących formach

(c.d.)

INTERAKCJA

to proces wspólnego demokratyczne-go dochodzenia do zasad społecznej

kohabitacji poprzez równoprawną wymianę komunikatów.

produktem interakcji są sposoby życia będące efektem współdziałania

uczestników oraz reakcji na otoczenie.

np. rówieśnicza grupa zabaw, zespoły projektowe,

- modele interakcyjne

powstaje tzw. kultura interakcyjna

postać ludzkiego istnienia

- członek mniejszych grup i kręgów, których obecności doświadczamy

bezpośrednio i na co dzień

Kultura realizuje się poprzez zjawiska komunikacyjne

w następujących formach

(c.d.)

EKSPRESJA

 to zjawisko wyróżnienia się osobnika w języku komunikacyjnym, lecz nie-

skierowanego bezpośrednio na odbiorcę i nieadresowanego do niego

 ekspresja jest wyrażaniem siebie po-przez komunikację bez potrzeby zew-

nętrznego adresata, lecz zachowuje swoje wartości komunikacyjne ponie-

waż podlega pewnym powszechnym regułom komunikacyjnym

 adresatem w ekspresji jest w rzeczywistości sam podmiot wyrażający.

np. prace artysty rzeźbiarza, malarza

–

artysta tworząc dzieło jest na przemian jego autorem jak też oceniającym

proces i obserwatorem efektów tego procesu.

–

ekspresja jest źródłem twórczości

 postać ludzkiego istnienia

- jednostka, która w swym działaniu łączy własne potrzeby i dążenia z wy-

maganiami życia społecznego.

Kulturowe postacie komunikacji

I. Style poznawcze

otwartogłowi

zamkniętogłowi

II. Język

hipoteza lingwistycznego determinizmu

hipoteza lingwistycznej względności

III. Style komunikacji

teutoński

narodowe style interkulturowe galijski

niponiczny

stylistyczne linie komunikacji

linia angielska

linia romańska

linia słowiańska

linia germańska

linia orientalna

Kulturowe postacie komunikacji

(c.d.)

IV. Ramowanie medialne

 dobór słów i ich użycie

 użycie zaimka

V. Metafora

VI. Gatunki

VII. Dyskurs

akademicki
menedżerski
urzędniczy
polityczny
inteligencki

Człowiek a komunikowanie się

 Człowiek funkcjonuje w pewnej rzeczywistości społecznej,

którą wytworzył, ustalając i realizując właściwe tylko sobie
wartości i która istotnie wykracza w swej zawartości poza
pierwotny świat natury.

[A. Ingarden, 1973 ]

„Książeczka o człowieku”

Człowiek a komunikowanie się

 Ludzie komunikują się wszystkimi składnikami swojego ciała,

wszystkimi posiadanymi zmysłami, całymi swoimi postaciami,
swoją nagością i swoim ubiorem, swoją fizycznością, swoim
makijażem, swoją „pięknością” i swoją „brzydotą” [...] swoim
otoczeniem, sposobem jego zorganizowania i przetworzenia.

[

F. Grucza, 1992, [w:] „Modele komuikacji

międzyludzkiej red. W. Woźniakowski; podane

za: R. Winkler, Zarządzanie komunikacją

w organizacji, 2008 ]

Człowiek a komunikowanie się

 Ludzie funkcjonują przez komunikowanie się i dzięki niemu, w każdym

wymiarze swego życia.

 Komunikowanie się stanowi podstawowy mechanizm przetrwania istot

ludzkich, w sensie zewnętrznym jak i wewnętrznym.

Manipulacja w społeczeństwie informacyjnym

 Manipulacja – to wszystkie skryte, celowe rozmyślne oddziaływania
na odbiorców przez wywieranie na nich wpływu
i dążenie do zmiany ich postaw a w efekcie zachowań
w sytuacji, gdy sami odbiorcy tych oddziaływań sobie
nie uświadamiają, bowiem z jakiegoś powodu mają
„wyłączony krytycyzm”.

Manipulacja w społeczeństwie informacyjnym

(c.d.)

 Techniki manipulacji – różnią się pod względem intensywności:
od selektywnego informowania,
- cieniowanie informacji,
- zwykłe wprowadzanie w błąd przez słowa

lub obraz

Manipulacja w społeczeństwie informacyjnym

(c.d.)

 Manipulacja – polega na produkcji, przetwarzaniu i nadawaniu
kształtu wyobrażeniom i informacjom, które nie
odpowiadają realiom.

 Przekazy oparte na technikach manipulacji

- stwarzają pewien styl myślenia,
- pewien schemat wartościowania,
- pewną aurę świadomościową w której człowiek funkcjonuje

Manipulacja w społeczeństwie informacyjnym

(c.d.)

 Manipulacja – kształtuje fałszywy wizerunek rzeczywistości

i urabia świadomość odbiorców tak, że nie mogą

oni pojąć faktycznych uwarunkowań życia jedno
stkowego i społecznego lub te uwarunkowania
negują.