Ameryka Południowa – kontynent leżący na półkulach południowej oraz północnej i zachodniej. Od wschodu graniczy z Oceanem Atlantyckim, a od zachodu z Oceanem Spokojnym. Powierzchnia Ameryki Południowej wynosi 17,8 mln km². Od północy, przez Przesmyk Panamski, graniczy z Ameryką Północną. Oba te kontynenty nazywane są też przez Europejczyków Nowym Światem.

Najdalej wysunięte punkty kontynentu na stałym lądzie:

• na północy – Przylądek Gallinas (12°25'N)

• na południu – Przylądek Froward (55°54'S)

• na zachodzie – Przylądek Parinas (81°22'W)

• na wschodzie – Przylądek Branco (34°47'W)

Państwa Ameryki Południowej

Nazwa państwa

Pełna nazwa państwa

Stolica

Język urzędowy

Powierzchnia (w km²)

Liczba ludności

Gęstość zaludnienia (os./km²)

Waluta

Argentyna

Republika Argentyńska

Buenos Aires

hiszpański

2 766 890

40 913 584

15

Peso argentyńskie

Boliwia

Wielonarodowe Państwo Boliwia

La Paz^[1] Sucre^[2]

hiszpański

1 098 580

9 775 246

8,4

Boliviano

Brazylia

Federacyjna Republika Brazylii

Brasilia

portugalski

8 511 965

198 739 269

23

Real brazylijski

Chile

Republika Chile

Santiago

hiszpański

756 950

16 601 707 begin_of_the_skype_highlighting              16 601 707      end_of_the_skype_highlighting

22

Peso chilijskie

Ekwador

Republika Ekwadoru

Quito

hiszpański

283 560

14 573 101 begin_of_the_skype_highlighting              14 573 101      end_of_the_skype_highlighting

49

Dolar amerykański

Gujana

Kooperacyjna Republika Gujany

Georgetown

angielski

214 970

752 940

3,6

Dolar gujański

Kolumbia

Republika Kolumbii

Bogota

hiszpański

1 138 910

43 677 372 begin_of_the_skype_highlighting              43 677 372      end_of_the_skype_highlighting

39

Peso kolumbijskie

Paragwaj

Republika Paragwaju

Asuncion

hiszpański, guarani

406 750

6 995 655

16,4

Guarani (waluta)

Peru

Republika Peru

Lima

hiszpański, keczua, ajmara

1 285 220

29 546 963 begin_of_the_skype_highlighting              29 546 963      end_of_the_skype_highlighting

23

sol

Surinam

Republika Surinamu

Paramaribo

niderlandzki

163 270

481 276

2,9

Dolar surinamski

Urugwaj

Wschodnia Republika Urugwaju

Montevideo

hiszpański

176 220

3 494 382

20

Peso urugwajskie

Wenezuela

Boliwariańska Republika Wenezueli

Caracas

hiszpański

912 050

26 814 843

31

Boliwar

Bogactwa naturalne

Główne złoża: miedź, rudy żelaza, cynk, ołów, cyna, mangan, wolfram, antymon, boksyty, uran, siarka, ropa naftowa, diament, srebro.

System wodny

Ok. 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Największymi rzekami są: Amazonka, Parana, São Francisco, Orinoko. Wśród niewielkiej liczby jezior wymienić należy: Maracaibo, Patos, Titicaca.

Na zachodnich stokach Andów Patagońskich w Chile oraz na nizinie pacyficznej w Kolumbii i w środkowym biegu rzeki Magdaleny opady przekraczają nawet 7000 mm rocznie. Najbardziej suchymi obszarami są zachodnie stoki w środkowej części Andów (pustynia Atacama poniżej 20 mm). Na pustyni Atacama są miejsca, gdzie ostatni deszcz spadł 400 lat temu. W północnej części Chile, w mieście Arica roczne sumy opadów nie dochodzą do 1 mm, a w Iquique bywają okresy kilkunastoletnie, w których nie spada ani jedna kropla deszczu.

Warunki naturalne

Kontynent mało rozczłonkowany, półwyspy i wyspy stanowią niewielką część całej powierzchni kontynentu, największe półwyspy: Brunswick, Taitao. Główne wyspy: Ziemia Ognista, Riesco, Santa Inés. Ameryka Południowa jest kontynentem o przewadze terenów nizinnych, średnia wysokość 655 m n.p.m. Na zachodzie kontynentu biegną góry Andy, będące przedłużeniem Kordylierów z Ameryki Północnej. Najwyższym szczytem jest Aconcagua w Argentynie (6959 m n.p.m.), a najniżej położonym terenem jest obszar Laguna del Carbon (105 m p.p.m.) na terenie Argentyny. Największe wyżyny Ameryki Południowej to: Wyżyna Gujańska, Wyżyna Brazylijska, Wyżyna Patagońska, niziny to: Nizina Orinoko, Nizina Amazonki, Nizina La Platy,

Ludność

Amerykę Południową zamieszkuje ponad 392 mln mieszkańców (lipiec 2009). Ludność Ameryki Południowej jest zróżnicowana rasowo; Brazylia, Peru i Kolumbia to państwa o dużych mieszankach ras. Ludność tubylcza należy do rasy żółtej (mongoloidalnej) i zamieszkuje obecnie głównie Andy Środkowe, Peru i Ekwador, gdzie stanowi około 40% ludności. Główne języki tubylcze to keczua (język Inków) - około 10 mln osób, ajmara – około 1,5 mln osób i guarani – około 1 mln osób.

Kontynent jest bardzo nierównomiernie zaludniony. Najgęstszy wskaźnik zaludnienia posiada Ekwador (40 os./km²), a najmniejszy Surinam (3 os./km²). Największe skupiska ludności w Ameryce Południowej znajdują się na terenach aglomeracji: São Paulo (ok. 21 mln), Rio de Janeiro (12 mln), Lima (ok. 8 mln) i Bogota (ok. 7 mln).

Na kontynencie jest 12 niepodległych państw i jedno terytorium zależne – Gujana Francuska. W sąsiedztwie kontynentu leżą grupy wysp: (Falklandy, Galapagos, Antyle razem z Trynidad i Tobago, Ziemia Ognista), z których tylko niektóre są niepodległe, a pozostałe stanowią terytoria zamorskie innych państw.

Południowoamerykańskie rekordy

• największe miasto: São Paulo (  Brazylia) 20 mln mieszkańców (miasto)

• najwyższy szczyt: Aconcagua (  Argentyna) 6962 m n.p.m.

• najwyższy wulkan: Ojos del Salado (  Chile/  Argentyna) 6885 m n.p.m. – najwyższy wulkan świata

• najwyższy czynny wulkan: Llullaillaco (  Chile/  Argentyna) 6739 m n.p.m. – najwyższy czynny wulkan świata

• najniższy punkt: Laguna del Carbon (  Argentyna) 105 m p.p.m

• największe jezioro: Maracaibo (  Wenezuela) 14 100 km²

• najdłuższa rzeka: Amazonka (  Peru/  Kolumbia/  Brazylia) 6570 km

• największe dorzecze: dorzecze Amazonki (  Peru/  Ekwador/  Kolumbia/  Brazylia) 7,2 mln km² – największe dorzecze świata

• najwyżej położona stolica świata: La Paz (  Boliwia) 3600-4100 m n.p.m.

Języki

Ameryka Południowa jest kontynentem wielojęzycznym. Głównymi językami są: portugalski, którym posługuje się 190 mln mieszkańców Brazylii (byłej kolonii portugalskiej) i hiszpański, którym mówi ok. 185 mln mieszkańców innych krajów (byłych kolonii hiszpańskich). W użyciu są też języki: niderlandzki, angielski, francuski, keczua, guarani i inne języki indiańskie. Językiem polskim posługuje się ok. 90 tys. mieszkańców polskiego pochodzenia z brazylijskich stanów Paraná, Santa Catarina i Rio Grande do Sul.