Anna Majcher

Klaudia Basiura

Klaudia Dudziak

Angelina Cholewa

GRUPY

1 Pojęcie grupy

Grupa – to dwie lub więcej osób, między którymi zachodzą różnorodne związki (interakce). Członków grupy łączy określony cel, który chcą oni osiągnąć. Grupa posiada określone normy grupowe oraz strukturę (organizację wewnętrzną). Członkowie grupy społecznej mają poczucie wspólnoty, a jednocześnie poczucie odrębności w stosunku do innych grup.

2. Cechy grupy

Struktura to inaczej jej organizacja; składa się na nią przede wszystkim podział pozycji I ról społecznych między członków danej grupy

Cel grupy powinien być jasno określony, aby członkowie grupy wiedzieli, jakie działania muszą być podjęte, aby go osiągnąć

Interakcja polega na wzajemnym oddziaływaniu na siebie dwóch lub więcej osób, grup oraz na wzajemnym wpływaniu na swoje zachowanie np. udzielanie i otrzymywanie pomocy, wymiana informacji

Poczucie wspólnoty opiera się na wspólnej identyfikacji czlonków grupy m. in. wobec uznania wspólnych norm i wartości

Poczucie odrębności każdą grupę charakteryzują również pewne cechy, które wyróżniają się spośród innych. Np. symbol(sztandar) , wspólne wierzenia, tradycje, poglądy

Normy grupy akceptowane przez większość członków danej grupy zasada, określająca jakie zachowanie jest w danej grupie akceptowane lub nieakceptowane. Normy regulują zachowanie i postepowanie, wyznaczają środki służące realizacji określonego celu, ułatwiają także interakcje międzyludzkie

3. Podstawowy element grupy

Podstawowym elementem składowym grupy są członkowie. Aby zostać członkiem jakiejś grupy, trzeba częściowo zinteranalizować jej wartości, trzeba się zidentyfikować z jej zbiorowymi dążeniami, uznać jej cele za własne. Dokonuje się to przez podejmowanie i wykonywanie określonej roli społecznej w grupie.

4. Podział grup i ich cechy:

0. Ze względu na sposób zorganizowania:

 

1. Grupy formalne

0. Cechy grup formalnych:

1. posiadają ściśle określona sformalizowane strukturę

2. są powołane w wyniku aktu prawnego

3. cele i zasady działania określają przepisy prawne

4. możliwe jest stosowanie sankcji wobec członków

Przykłady grup formalnych:

0. szkoła

1. wojsko

2. związek zawodowy

3. partia polityczna

4. stowarzyszenie

5. administracja

2. Grupy nieformalne

Cechy grup nieformalnych:

0. tworzą się spontanicznie, bez stosowania procedur i formalności

1. nie mają sformalizowanej struktury

2. nie posiadają wewnętrznych przepisów prawnych

3. opierają się na wewnętrznych relacjach pomiędzy członkami

4. tworzą się za względu na wspólne zainteresowania, sposób spędzania czasu lub poglądy

Przykłady grup nieformalnych:

0. grupa koleżeńska

1. kółka zainteresowań

2. krąg znajomych

3. gangi

4. klany

0. Ze względu na charakter członków:

 

A. Grupy zamknięte (ekskluzywne)

Cechy grup zamkniętych:

0. przynależności jednostki decyduje spełnienie przez nią określonych kryteriów np. majątek, wykształcenie lub poświęcenie i oddanie.

1. do niektórych grup zamkniętych można należeć automatycznie np. przez urodzenie.

2. Przykłady grup zamkniętych:

3. stowarzyszenie biznesowe.

B. Grupy otwarte (inkluzywne)

0. przynależności decyduje wola jednostki lub polityka prowadzona przez ta grupę

0. Ze względu na wielkość grupy:

 

A. Grupy małe

Cechy grup małych:

0. posiadają prosta strukturę wewnętrzną

1. nie występuje podział na mniejsze podgrupy

2. stosunki pomiędzy członkami są bardziej bezpośrednie i osobiste

Przykłady grup małych:

0. szkolny zespół baletowy

1. rodzina

2. społeczność lokalna

3. grupa rówieśnicza

B. Grupy duże

Cechy grup dużych:

0. posiadają rozbudowaną strukturę wewnętrzną

1. wewnątrz grupy istnieje wiele podgrup

2. członkowie nie zawsze znają się osobiście

3. przynależność do grupy jest pośrednia np. przez małe grupy

Przykłady dużych grup:

0. plemienne

1. narodowe

2. religijne

3. partie polityczne

0. Ze względu na rodzaj więzi:

 

A. Grupy pierwotne (naturalne)

Cechy grup pierwotnych:

0. członków łączy silna więź emocjonalna i kontakty osobista

1. przynależność nie zawsze wynika z woli jednostki

2. każdy członek wspólnoty nosi cechy wspólne z pozostałymi członkami np. rysy ciała, czy język

3. istnieją określone tradycje, zwyczaje i normy

4. udział w grupie wynika z norm i tradycji

Przykłady grup pierwotnych:

0. rodzina

1. grupa rówieśnicza

2. krąg przyjaciół i najbliższych znajomych

3. sąsiedzi mający ze sobą bliskie kontakty

B. Grupy wtórne (tworzone sztucznie)

 

Cechy grup wtórnych:

0. członków łączy więź rzeczowa wynikająca ze wspólnych zainteresowań

1. członkowie są na zasadzie dobrowolnego wyboru

2. mają "sztuczną" genezę

3. tworzone są w celu osiągnięcia określonego celu, wykonania zadania, lub zamierzonego interesu

Przykłady grup wtórnych:

0. partia polityczna

1. związek zawodowy

2. organizacje kościelne

3. stowarzyszenia

4. zakłady pracy

5. szkoły

5. Grupa przedszkolna

Grupa przedszkolna jest grupą hierarchiczną – grupa procesów z procesem odpowiedzialnym za kontakt ze światem zewnętrznym i za rozsyłanie odbieranych z zewnątrz komunikatów do członków grupy.

Na czele stoi formalny przywódca – nauczyciel. Wewnętrzna struktura tej grupy kształtuje się stopniowo, gdyż powiązania między dziećmi, pozycja i ranga poszczególnych członków grupy rozwijają się w ciągu dłuższego czasu.

Oprócz ogólnego pojęcia grupy społecznej grupę przedszkolną można podzielić na grupy:

a) formalne

b) nieformalne.

Granice między tymi grupami są płynne, lecz najważniejszy kierunek rozwoju społecznej struktury grupy przedszkolnej polega na tym, że następuje stopniowo rozbudowa związków nieformalnych w obrębie grupy formalnej. W wyniku kontaktów koleżeńskich wzrasta więź emocjonalna między dziećmi.

Grupa przedszkolna o zwartej strukturze wewnętrznej, zaspokajająca wiele potrzeb społecznych i psychologicznych swoich członków, nie przestaje być grupą formalną. W każdej grupie społecznej wszyscy członkowie zajmują jakieś miejsca to jest pozycje społeczne, które są zdeterminowane rolami społecznymi. Przyjęcie „pozycji społecznej” (statusu społecznego) oznacza miejsce jednostki wśród innych członków grupy.

Pozycje społeczne w grupie często mają aspekt hierarchiczny, który przejawia się w hierarchii władzy i prestiżu. Są one zapewne związane z rolą społeczną jednostki w grupie oraz z popularnością. „Rola społeczna określa zespół zachowań oczekiwanych od jednostki, która uczestniczy (działa) w określonej grupie w ramach przyjętych przez tę grupę norm”.

W obrębie grupy przedszkolnej tworzą się mniej lub bardziej liczne grupy, złożone z dzieci wchodzących ze sobą w stałe kontakty interpersonalne. Są to często osobne grupy chłopców i dziewcząt. Wytwarza się hierarchia grupowa gdzie na jednym biegunie znajdują się jednostki popularne oraz przywódcy (często są to te same osoby), na drugim dzieci niepopularne – odrzucone przez grupę.

Popularność w grupie przedszkolnej:

a) dziewczęta mają większą popularność niż chłopcy, ponieważ są one bardziej uspołecznione, a przez to lepiej przystosowane.

b) większą popularność zdobywają zapewne dzieci inteligentne, a także te, które są atrakcyjne zewnętrznie. Często wygląd zewnętrzny decyduje o wyborze kolegów.

c) również dziecki zdolne zdobywają uznanie rówieśników.

Dzieci niepopularne w grupie przedszkolnej:

a) dzieci różniące się od swoich rówieśników wyglądem, sposobem zachowania, inteligencją może stać się niepopularnym.

b) Niepopularne w grupie są też dzieci nieśmiałe, słabsze fizycznie lub agresywne.

Dziecko niepopularne napotyka trudności w społecznym przystosowaniu się do grupy. Nauczyciel wiedząc, że w grupie przedszkolnej są dzieci niepopularne, powinien pokierować aktywnością dziecka, aby mogło ono być przez grupę poznane z lepszej strony.

Dzieci przedszkolne mogą osiągnąć wysoki poziom aktywności w pełnieniu ról społecznych. Dla uspołecznienia dziecka ważne jest przeświadczenie o ważności pełnionej roli, funkcji w zespole przedszkolnym.
Każda grupa przedszkolna, aby móc funkcjonować jako grupa społeczna potrzebuje czasu, ukierunkowania i pomocy.

Na strukturę społeczną grupy przedszkolnej składa się:

a) układ pozycji dzieci w przedszkolu

b) pełnionych przez nie ról społecznych.

Obowiązek naulczyciela w grupie przedszkolnej:

- Nauczyciel musi troszczyć się o to, aby każde dziecko miało możliwość znalezienia się na wyższych piętrach hierarchii społecznej w grupie, to jest zająć wyższą pozycję. Jeżeli w grupie znajdują się dzieci odrzucone, izolowane, osamotnione, nie można mówić o pełnym uspołecznieniu grupy przedszkolnej i prawidłowym rozwoju jednostek.

- Od nauczyciela w dużej mierze zależy, czy dzieci tworzą zwarty zespół czy też jest rozbity. Nauczyciel też w dużej mierze może kierować liderem jeżeli taki jest w grupie, aby poszczególni członkowie grupy czuli, że przebywają w zespolonym kolektywie.
W obrębie grupy przedszkolnej wyłaniają się mniejsze grupy dzieci, które mogą przybierać charakter formalny lub nieformalny. Korzystna jest taka sytuacja, w której zespoły przedszkolaków tworzą się na zasadzie dobrowolnej przynależności a jednocześnie organizują się dla wspólnej zabawy.

-Dużą rolę ma nauczyciel, którego zadaniem jest tak kierować grupą, aby każde z dzieci czuło się dobrze w grupie przedszkolnej.

W zespole podstawowym, jakim jest grupa przedszkolna, można wyodrębnić stosunki rzeczowe, oparte na wspólnym działaniu, stosunki osobowe, w szczególności koleżeńskie a nawet przyjacielskie. Układ stosunków i zależności między uczniami związany jest również z rolami społecznymi dzieci, ich pozycją, popularnością, rangi
w hierarchii społecznej dzieci.
Grupa przedszkolna, jak każda grupa społeczna jest zróżnicowana pod względem wchodzących w jej skład jednostek. Pozycja każdego przedszkolaka zależy od jego uzdolnień, wyglądu zewnętrznego, poziomu umysłowego. Niektóre dzieci łatwo nawiązują kontakty, inne wprost przeciwnie. Dzieci nieśmiałe często bawią się w pojedynkę.
W okresie przedszkolnym dzieci poszerzają swoje społeczne możliwości i stają się bardziej niezależne i samodzielne.
W wieku przedszkolnym dzieci zaczynają przejawiać zachowania prospołeczne. Jednak to, w jakim stopniu zostaną one podtrzymywane w dużej mierze od rodziców lub innych osób, z których czerpią wzory np. nauczyciela. Zadaniem dorosłych jest stwarzanie sytuacji, w których dziecko będzie miało okazję nauczyć się zachowań prospołecznych.
W grupie przedszkolnej konfrontują zachowania wyniesione z domu z tymi, które są ustalone w przedszkolu.

6. Grupa szkolna

Klasa szkolna jest grupą wtórną, utworzoną w sposób formalny dla celów głównie dydaktycznych. Jednakże, gdy przekształca się w grupę nieformalną, może mieć ogromny wpływ na jednostkę. Grupy nieformalne stanowią pewną odmianę grup pierwotnych. Jednostka należy do nich na zasadzie wspólnych zainteresowań, dobrowolnie członkowie kontaktują się za sobą często i osobiście. Wpływ klasy na osobowość dziecka może być znaczny, a zależy on między innymi od spoistości grupy, atmosfery w niej panującej, podatności jednostki na wpływ otoczenia i indywidualności, krytycyzmu itd.

W procesie rozwoju jednostki klasa w której znajduje się dziecko, odgrywa istotną rolę. Przyczynia się do zaspokajania takich potrzeb psychicznych dziecka jak potrzeba uznania, dodatniej samooceny i identyfikacji z grupą.
Klasa szkolna jest społeczną formacją, która składa się z pewnej ilości osób pozostających ze sobą wzajemnie w bardziej lub mniej określonych pozycjach i rolach, która posiada właściwy system wartości i norm regulujących zachowanie poszczególnych członków co najmniej w sprawach ważnych dla klasy. Powstaje ona w wyniku niezaspokajania pewnych potrzebnych zainteresowań w warunkach życia sformalizowanego.

Klasy szkolne są konkurencją dla rodziny i mogą stać się dla dziecka ważniejszą grupą, której wzory i wartości przeciwstawne rodzinie stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży, wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności.

Każde dziecko w pewnym okresie uczestniczy w życiu klasy szkolnej. Dziecko przyswaja sobie poglądy i zachowanie uznane przez klasę. Zaspokajają one potrzebę zabawy w klasie.

Dzieci w grupach zabawowych odtwarzają rolę starszych, uczą się ról społecznych przez naśladownictwo i wyobraźnię.
Klasa spełnia bardzo ważne zadanie w procesie uspołecznienia. Nie należy dziecku zabraniać kontaktu z innymi dziećmi, tylko umiejętnie obserwować i czuwać nad wpływem kolegów na kształtowanie się cech charakteru dziecka.

Klasa szkolna sprzyja formowaniu u jej członków wartościowych cech osobowości. Grupy formalne to grupy utworzone celowo, do nich możemy przypisać organizacje szkolne i pozaszkolne. Dzieci uczestniczą także w działalności grup nieformalnych tworzących się spontanicznie w wyniku wspólnych zainteresowań. Największym zadaniem wychowawczym jest dążenie do utworzenia z klasy kolektywu, czyli nadanie klasie cech grupy nieformalnej. Grupy nieformalne cechuje istniejąca w nich wieź emocjonalna łącząca członków grupy. Dzięki atmosferze jaka panuje w danej klasie dziecko odkrywa nowe wartości, poznaje, że dobrem jest nie tylko to, co służy do zaspokojenia potrzeb, lecz również to co jest bodźcem do harmonijnej działalności, w której wydatkowanie energii jest zrównoważone przez zadowolenie zmysłowe i ruchowe.
Nie należy dopuścić do tego aby w danej klasie panowała atmosfera ponuractwa, złości lub strachu, ponieważ tego typu emocje mogą się przerodzić we właściwości charakteru niektórych dzieci zwane agresywnością. Te wypaczenia zachodzą na skutek wstrząsów powtarzających się.

Dziecko nieakceptowane przez klasę, wyśmiewane, nie może już panować nad swym postępowaniem, życie wydaje mu się serią zasadzek, przestaje brać udział w kształtowaniu swojej osobowości, staje się również nieznośne, zaczyna wszystkich nienawidzić co w późniejszym okresie odbija się w jego zachowaniu wobec innych ludzi.

W przyjaznej dziecku akceptującej atmosferze najpełniej rozwijają się wszystkie ukryte możliwości.
Klasa szkolna sprzyja rozwojowi procesów identyfikacji, ponieważ więzi powstające podczas wspólnych zabaw w miarę upływu czasu są coraz bardziej utrwalane i prowadzą do tego, że dziecko coraz częściej zamiast "ja" stosuje zaimek "my". Ja to oni, oni to ja, a więc nasza grupa, nasza klasa itp.

Dziecko staje się w ten sposób rzeczywistym członkiem klasy, a przynajmniej tak to odczuwa
Obserwując dzieci w poszczególnych klasach można wyróżnić jednostki, znajdujące się na skrajnych pozycjach pod względem sympatii i antypatii, jakie żywią wobec nich koledzy.
Zbadano, iż stan kontaktów emocjonalnych dziecka z rówieśnikami jest sprzężony z różnymi rodzajami zachowań społecznych. Dzieci o korzystnej atmosferze w klasie (uczniowie powiązani wzajemnymi więzami koleżeńskimi, darzeni sympatią ze strony kolegów) wykazują duży stopień przystosowania społecznego są mili i życzliwy wobec innych ludzi. Natomiast uczniowie zaliczeni do grupy o wzajemnych negatywnych stosunkach uczuciowych oraz uczniowie negatywnie oceniani przez kolegów, wykazują wadliwe postawy wobec innych osób, co w dalszej konsekwencji proces ten pogłębia.

W młodszym wieku szkolnym należy przede wszystkim podkreślić rozszerzający się zakres reakcji, jakie nawiązuje dziecko w swoim otoczeniu społecznym. Działanie w klasie i pod jej wpływem jest charakterystyczne dla tego okresu. Daje to dziecku orientację w stosunkach społecznych, przygotowanie do działania w zespole, kształtuje społeczną motywację działania nie tylko na terenie szkoły ale i poza nią w odniesieniu do innych ludzi.
W młodszym wieku szkolnym dziecko czyni znaczny krok w swoim rozwoju intelektualnym, a z punktu widzenia kształtowania się osobowości ujawnia się szeroki zakres relacji, w jakie dziecko wchodzi ze swoim otoczeniem społecznym.
W zachowaniu się dziecka zaznaczają się też coraz silniej jego indywidualne dążenia, cele, samodzielność w ich stosowaniu. Zaczyna ono sięgać w swoim działaniu we własną przyszłość. Im starsze dziecko, tym bardziej złożone i indywidualne są formy w jakich wyraża się jego dążenie
Wzorem osobowym dla dziecka może być również kolega lub koleżanka z klasy, z którym dane dziecko się najbardziej przyjaźni. Może być także jako wzór osobowy dziecko najbardziej popularne w klasie, którego postępowanie będą naśladowały inne dzieci.
Obejmując całość kształtowania się osobowości dziecka można stwierdzić, iż dziecko w wieku szkolnym zdobywa szerszą orientację w świecie i podstawę do bardziej samodzielnego kształtowania siebie, dzięki uczestnictwu w podstawowej grupie rówieśniczej, jaką jest klasa szkolna.
Wychowanie moralno - społeczne to proces w swej strukturze bardzo złożony i długotrwały a jego efekty są wypadkową oddziaływania całego szeregu wzajemnie od siebie zależnych czynników zarówno zaplanowanych jak i przypadkowych. Jedną z podstawowych grup rówieśniczych, która ma olbrzymi wpływ na pozytywne kształtowanie osobowości dziecka jest właśnie klasa szkolna, w której dziecko spędza bardzo dużo czasu. W klasie szkolnej przebiega główna działalność dzieci tj. nauka, której treści pozytywnie wpływają na kształtowanie rozwoju osobowości, ale głównym czynnikiem jest atmosfera życia klasowego na gruncie którego wyrastają różne formy kontaktów społecznych.
Klasa szkolna może myć potężnym narzędziem wychowania społecznego dzieci i rozwoju osobowości każdego dziecka. Atmosfera jaka panuje w klasie wytwarza u dzieci pożądane w społeczeństwie nawyki i umiejętności współpracy i współdziałania, uczy regulowania wzajemnych stosunków między ludźmi oraz sprzyja likwidowaniu egocentryzmu.
Reasumując przedstawione wiadomości na podany temat stwierdzam, że "człowiek jest to świat człowieka". Jego osobowość, czyli złożona struktura cech psychicznych pozostających w charakterystycznej współzależności, warunkujące względną słabość i odrębność danej jednostki ludzkiej, regulujące jej zachowanie i przebieg procesów, kształtuje się pod wpływem otaczającego go środowiska i odwrotnie.

Ukształtowanie osobowości zależy od wzajemnego oddziaływania na siebie jednostki i środowiska społecznego. Każda cecha osobowości, to wynik jego współdziałania.