ęłęóZagadnienia wstępne
Pojęcie socjologii-nauka o życiu społecznym i człowieku jako istota społeczna, jest nauka, której przedmiotem jest ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem, przekształcaniem, rozpadem różnych form życia zbiorowego.
Przedmiot socjologii-zjawisko społeczne, wszystko co należy do rzeczywistości, wszystko co istnieje.
Zakres badań socjologii-: zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy, zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach. Socjologia bada więc strukturę i funkcjonowanie wszelkich zbiorowości społecznych oraz zjawiska i procesy w nich zachodzące. Przedmiot badań socjologii jest bardzo szeroki, dokonuje się więc jego podziału na trzy główne działy, którymi są:
- zbiorowości społeczne, czyli kręgi, grupy, klasy, warstwy, kategorie, zbiorowości etniczne i terytorialne oraz inne, oparte na podobieństwie zachowań;
- instytucje społeczne, które są definiowane jako historycznie ukształtowane układy, skupiające ludzi w różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia, wśród których można wyróżnić gospodarcze, kulturalne, medyczne, naukowe, oświatowe, polityczne, religijne, socjalne i inne;
- procesy i zjawiska masowe, a wśród nich głównie ruchliwość społeczna, industrializacja, urbanizacja, alkoholizm, prostytucja, współzawodnictwo, aktywność społeczna, wynalazczość.
Geneza i twórcy socjologii-termin „socjologia” wprowadził francuski filozof August Comte w 1838 roku. Wcześniej zamiast pojęcia „socjologia” używano terminów: „filozofia społeczna”, „fizyka społeczna”.
Ontologiczne koncepcje rzeczywistości społecznej:
Nominalizm-grupa społeczna jest tylko sumą cech jej członka, a więc nie istnieje jakaś specjalna rzeczywistość społeczna, która składałaby się z czegoś więcej niż cech jej członków. Jeśli zatem chcemy wyjaśnić zajście w grupie musimy dokonać redukcji indywidualizującej tzn. sprowadzić je do cech ich członków.
Realizm-socjologizm-grupa stanowi samoistny rodzaj rzeczywistości społecznej ani materialnej, ani społecznej. Ich istota zawiera się w „wyobrażeniach zbiorowych”, które stwarzają specyficzny rodzaj faktów społecznych tj. język, które są zewnętrzne w stosunku do psychiki jednostki wywierane na nie nacisk obiektywny.
Psychologizm-grupa to całość złożona z aktów psychicznych i wyobrażeń jej członków. Rzeczywistość społeczna jest zbiorem dążeń, aktów woli, myśli, popędów i wzajemnych powiązań w skomplikowanym mechanizmie psychicznym. To one zapewniają funkcjonowanie grupy, antagonizmy, przystosowanie. Istotę zbiorowości stanowią zjawiska i procesy psychiczne.
Fikcjonizm-grupa społeczna to pewna fikcja, istniejąca w wyobraźniach ludzi. Istnienie, byt grupy społecznej polega na tym, że ludzie wierzą w jej istnienie i zachowują się tak jakby ona istniała. Gdy ludzie przestają wierzyć w jej egzystencje, przestają się zachowywać jakby ona istniała, grupa rozwiewa się jak mgła.
Holizm-stanowisko filozoficzne i metodologiczne oparte na założeniu, że rzeczywistość należy ujmować całościowo i organicznie oraz, że całość nie da się zredukować do sumy poszczególnych składników. W naukach społecznych holizm to stanowisko zgodnie, z którym społeczeństwo jest wewnętrznie powiązanym układem całościowym podlega specjalistycznym właściwościom o właściwościach różnych od jego części.
Przyrodnicze i ekonomiczne podstawy życia społecznego ludzi.
Pojęcie życia społecznego-życie społeczne to ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek zbiorowości znajdujących się na określonym terytorium. Ogół zjawisk wzajemnego modyfikowania procesów życiowych wynikających ze znajdowania się na wspólnej przestrzeni i korzystanie ze znajdowania zasobów koniecznych do zaspokojenia potrzeb.
Główne formy życia społecznego:
Społeczność roślin-zbiorowość organizmów połączonych wzajemnym oddziaływaniem na procesy życiowe i oddziaływaniem na ich wspólne środowisko.
a)stosunki współzawodnictwa
b)stosunki zależności-występowanie jednych roślin jest koniecznym warunkiem występowania innych,
c)symbioza-przynoszenie korzyści obu organizmom
d)pasożytnictwo-czerpanie pokarmu z innego organizmu.
Warunki środowiskowe wyznaczają procesy życiowe społeczności roślinnej:
1. Warunki klimatyczne-opady.
2. Warunki fizjograficzne-gleba, bilans wody.
3. Warunki biotyczne.
Społeczność zwierząt-wśród zwierząt występują trwałe związki oparte na więzi popędowej, która występuje także u ludzi. Społeczność zwierząt to tylko takie zbiorowości, w których występuje wzajemne oddziaływanie na zachowanie się innych osobników.
Rodzaje zgrupowań:
1. Zgrupowania nieskoordynowane-stałe miejsca.
2. Proste zgrupowanie skoordynowane-wspólne wędrówki.
3. Niższe społeczności zwierzęce-wspólnie wykonują zadania.
4. Społeczności wyższe-stałe zgrupowania, np. termity, osy.
5. Zgrupowania rodzinne kręgowców monogamicznych-żyją samotnie.
6. Społeczność kręgowców monogamicznych żyjących w stadach-ptaki.
7. Społeczność kręgowców poligamicznych-małpy.
Społeczność ludzka-formy życia zbiorowego ludzi ukształtowane historycznie-specyficzny system między jednostkami, tworzącymi względnie samowystarczalna zbiorowość, która zajmuje określone terytorium, wytwarza i uczestniczy we wspólnocie kulturowej. Definiując samą siebie na zasadzie poczucia odrębności pod jakimś względem.
Przyrodnicze podstawy życia społecznego zbiorowości ludzkich:
Czynniki biologiczne:
1. Cechy organizmu ludzkiego-fizjologia, mechanizm dziedziczenia cech, potrzeby biologiczne, popędy, skłonności, anatomia.
2. Postawa wyprostowana jako cecha anatomiczna: wzrok, mózg, złożony system nerwowy.
3. Złożony mechanizm głosowy-krtań, wargi, język.
4. Długie dziedzictwo i długa socjalizacja.
5. Elastyczność popędów i skłonności wrodzonych.
6. Trwały popęd seksualny.
Krytyka teorii rasowej głoszącej prymat cech i czynników biologicznych jako zasadniczych wyznaczników procesów społecznych.
Geograficzno-geofizyczne czynniki:
-ukształtowanie geograficzne,
-klimat,
-roślinność-flora,
-zwierzęta-fauna,
-gleby,
-zasoby wodne-rzeki,
-bogactwa mineralne,
-czynnik naturalny granic,
-determinizm geograficzny.
Demograficzne czynniki-wszystko co się dzieje z ludźmi na danym terytorium:
-przyrost demograficzny(naturalny)-liczba rodzących się i imigrujących osób,
-gęstość zaludnienia na danym obszarze wyznacza formy wykorzystania ziemi i bogactw naturalnych zwiększa konkurencje, sprzyja szybkiemu krążeniu idei, wpływa na wzrost wynalazków(wpływa na rozwój kultury),
-odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym(dzieci, młodzież, które nie podjęły pracy zarobkowej), produkcyjnym(ludzie, którzy są czynni zawodowo, tworzą majątek państwa) i poprodukcyjnym(emigranci, renciści),
-szybki przyrost ludności jest przyczyna(jeśli nie idzie w parze z możliwościami wytwórczymi społeczeństw) utrzymującego się zacofania gospodarczego, obniżenia stopy życiowej.

Kultura i jej wpływ na życie zbiorowości ludzkich
Pojęcie kultury w socjologii i antropologii społecznej-całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społeczeństwa wspólnych grupom i dzięki swej obiektywności zdolnych rozszerzać się w przestrzeni. Do kultury przechodzi to co zostało zobiektywizowane(z subiektywizmu na obiektywizm przejścia z czegoś idea do materii(tego co istnieje)). Obiektywizacja jest to również upowszechnienie. Obejmuje ona materię rzeczową i także duchowość(kultura materii i kultura duchowa).
Kultura a cywilizacja-wyłącznie ta część kultury co jest kulturą materialną(technologia, technika)
-stan kultury materialnej osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej,
-potocznie: rozwój techniczny w odróżnieniu od rozwoju kultury duchowej, moralności, obyczajów,
-część kultury obejmująca ogół wytworów materialnych oraz umiejętności technicznych i produkcyjnych(technologia) uzyskanych przez dane społeczeństwo w procesie rozwoju umożliwiającym opanowanie przyrody i realizację celów praktycznych,
-odrębna całość społeczno-kulturowa, charakteryzująca się istnieniem:
a) rolnictwa
b) skupieniem na zwartym na ogół niewielkim obszarze dużej liczby ludzi, dóbr i usług
c) istnieniem stratyfikacji społeczeństwa(uwarstwienie)
d) istnienie struktur politycznych wykraczających poza rodzinę(państwo)
Cywilizacja to efekt dążenia do racjonalizacji życia ludzkiego i adaptacji do zewnętrznych warunków(elementami cywilizacji są wszelkie wynalazki i udoskonalenia techniczne) podczas gdy: „kultura sytuuje się poza sferą wymogów adaptacyjnych, tam, gdzie zaczyna się kształtowanie naszego życia przez wyznaczanie mu celów, których nie da się wyprowadzić z potrzeby dalszej egzystencji albo lepszego zaspokajania naturalnych potrzeb życiowych”
Struktura wewnętrzna kultury –znaczenie kultury:
a) atrybutywne-kultura jest cechą stałą, atrybut ludzkości w ujęciu globalnym lub jednostkowe(człowiek jako przedstawiciel gatunku ludzkiego)
b) dystrybutywne-zbiór cech określonej zbiorowości, występuje w liczbie pojedynczej, liczbie mnogiej(kultura, kultury).
Sposób przypisania kultury do określonej zbiorowości może mieć charakter:
1. Konkretny-kultura konkretnego społeczeństwa, Np. kultura polska.
2. Typologiczny-kultura zbiorowości określonego typu, Np. kultura robotnicza.
Kultura zbiorowości a kultura osobista jednostki:
1. Neutralne, opisowe, deskryptywny.
2. Wartościujący, oceniający-w nauce tych należy unikać bo oceniają postępowanie ludzi.
Kultura osobowości jednostki-wszystko co jednostka przyjęła do swojego systemu etycznego; ogół jej osobistych wzorów postępowania, jej metod postępowania, wytworów jej działalności, jej idei, sposobów myślenia i odczuwania.
Wzór kulturowy-społeczeństwo uaktualnione, ideały(wzory osobowe działań) określające pożądane sytuacje, uznawane przez grupę społeczna za zgodne naśladowanie, najczęściej nie osiągalne w rzeczywistości, stanowią kryterium oceny sytuacji istniejących przyjmowane są świadomie lub nieświadomie; ważne w socjalizacji.
Kultura zbiorowości-ogół wytworów, wartości, sposobów postępowania, które zostały przyjęte i uznane przez zbiorowość i nabrały ważność dla jej członków wyznaczając zachowania uznane za „obowiązkowe”.
Dziedzictwo kulturowe-część kultury zbiorowości, która została przekazana następnym pokoleniom i zdała egzamin trwałości w czasie. Jest całością żywych, aktualnych funkcjonujących wzorów.
Mechanizm wpływu kultury na życie społeczne: socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostek-proces uspołeczniania przez instytucje społeczne(przekształcenie) indywiduum(jednostki) ludzkiego w jednostce obdarzoną osobowością społeczną uwewnętrznianiu i uczeniu uznawanych przez daną zbiorowość norm społecznych, wartości, wzorów kulturowych i umiejętności. Jednocześnie formuje się jej tożsamość co umożliwia uczestnictwo w życiu.
Główne czynniki ewolucji kultury: czynniki wewnętrzne(innowacje kulturowe, wynalazki), zewnętrzne(dyfuzja). Ewolucja może być jednokierunkowa-zakładająca, że ludzie rozwijają się tak samo, wielokierunkowa-społeczeństwa rozwijają się inaczej, na różne sposoby.
Socjologiczna koncepcja osobowości społecznej
Pojęcie osobowości społecznej-element społeczności człowieka, upowszechniana kultura, dynamiczna organizacja postaw, nawyków nad naturą biologiczną; system zorganizowanego weń życia człowieka wyrażający się w jego zachowaniu. Występują 3 podstawowe modele osobowości:
1. Model, w którym osobowość traktowana jest jako zbiór różnego rodzaju cech ludzkich, które stanowią względnie trwałe dyspozycje do określanych zachowań. Model ten jest najprostszy i najbardziej rozpowszechniany, bliski celom: uczciwość, lojalność, pracowitość.
2. Model, w którym osobowość przedstawiona jest jako struktura, w którym wewnętrzne mechanizmy odpowiadają poziomowi jej organizacji.
Na podstawie psychoanalizy Z.Freuda osobowość składa się z 3 poziomów:
1. Id-zbiór prymitywnych impulsów i popędów, działają one na zasadzie przyjemności.
2. Ego(świadoma jaźń człowieka)-zespół wewnętrznych mechanizmów zabezpieczających przed konfliktami zewnętrznymi.
3. Super ego(nadjaźń)-rezultat przyswajania sobie przez jednostkę norm, zasad, wartości.
Socjalizacja pierwotna a proces internalizacji(uwewnętrznienia) wartości i norm macierzystego środowiska społecznego:
Socjalizacja pierwotna-człowiek przechodzi w dzieciństwie i dzięki której staje się członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się posługiwać językiem i gestem, uczy się, że jest dzieckiem, dziewczynką bądź chłopcem, uczy się, że nie należy bić młodszego rodzeństwa, tylko opiekować się nim, czyli uczy się wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Uczy się także, że rodzice mają nad nim władzę i należy ich słuchać, że są ważniejsi od innych otaczających go ludzi, że są ZNACZĄCYMI INNYMI. Rodzice tacy jacy są, są dla dziecka jedynymi znaczącymi innymi, na których jest nieodwołalnie skazane.
Proces internalizacji-najważniejszy aspekt socjalizacji-proces uwewnętrzniania przez jednostkę elementów rzeczywistości społeczeństwa(role społeczne) właściwych rodzinie, grupom społecznym, której jest członkiem.
Socjalizacja wtórna a role społeczne-dotyczy jednostki mającej już za sobą socjalizację pierwotną i zna w wersji wyniesionej z domu abecadło życia społecznego. Socjalizacja wtórna uczy, jak się nim posługiwać. Ważna część tej nauki jest zdobywana w szkole. W socjalizacji wtórnej uczy się jak być uczniem, kolegą stolarzem, mężem, ciocią, babcią, dziadkiem, przyjacielem. Na sposób odbioru treści socjalizacji wtórnej i na to czy zostaną one przyjęte czy odrzucone ma wpływ socjalizacja pierwotna. W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:
-umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych, tj. zdolność rozumienia znaków, w tym języka, symboli oraz umiejętność posługiwania się nimi,
-normy i wzory zachowań, zarówno społecznie akceptowane i kulturowo określone wzory zaspokajania biologicznych potrzeb i popędów, jak i wzory reakcji emocjonalnych. Uczy się jak zachować się w określonych sytuacjach i jak te sytuacje rozpoznawać.
-umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami, która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji.
1. Socjogenne(socjologiczne)-przekazywanie w procesie socjalizacji polegające na wprowadzeniu w życie społeczne.
2. Biogenne(biologiczne) biologiczne przekazywanie wzrostu, budowy organizmu, właściwości fizjologiczne.
3. Psychogenne(psychologiczne) przekazywane dziedziczne psychologiczne wyposażenie, które w przeciwieństwie do biologicznego charakteryzuje się plastycznością i możliwością modyfikacji pod wpływem socjalizacji.
Socjogenne elementy osobowości:
1. Kulturowy ideał osobowości, narzucany przez społeczeństwo w toku socjalizacji a zwłaszcza wychowania.
2. Role społeczeństwa pełnione w grupach społecznych polegające na wykonywaniu czynności narzuconych przez te grupy.
3. Jaźń subiektywna-wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi.
4. Jaźń odzwierciedlona-zespół naszych wyobrażeń na temat tego jak wyobrażają nas siebie inni ludzie.
Zagadnienia więzi społecznej
Pojęcie więzi społecznej-zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej skupiającej jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość do tworzenia i rozwoju. Istnieją 3 stany, w których występuje więź:
-więź jako coś naturalnego, społecznego, spontanicznego, Np. wieź między matką a dzieckiem,
-więź jako intencjonalny związek, w którym stosunki zależności między partnerami oparte są na zasadzie umowy bądź chęci do przystąpienia do spójnej grupy(więź zrzeszeniowa),
-więź jako przymus, nacisk wobec partnerów interakcji, coś narzuconego(więź stanowiono z zewnątrz pod przymusem) więź to przeciwieństwo wolności, powinności, brak przyzwolenia.
Szerokie rozumienie więzi społecznej odnosi się do wszelkich zjawisk zachodzących w grupie społecznej.
Wąskie rozumienie odnosi się do zespołu elementów wspólnych koniecznych i wystarczających do istnienia grupy społecznej.
Subiektywne i obiektywne aspekty więzi społecznej: subiektywne-traktuje więź jako ogół procesów zbiorowego działania wyprowadzonego z wewnątrz stanów psychicznych jednostek, procesów identyfikacyjnych; obiektywne-traktuje więź jako ogół stosunków i zależności występujących w grupie społecznej.
Więź społeczna jako integracja i organizacja zbiorowości ludzkich:
1. Zespół elementów i czynników wspólnych, koniecznych i wystarczających dla powstania grupy społecznej.
2. Zespół czynników koniecznych dla istnienia grupy społecznej.
3. Zespół zjawisk zachodzących w trakcie tworzenia i funkcjonowania grupy społecznej.
4. Zespół czynników prowadzących do powstania i istnienia grupy społecznej.
5. Wszelkie powiązania, zależności, relacje i stosunki jakie zachodzą między jednostkami będącymi nośnikami więzi.
Proces tworzenia się więzi społecznej:
1. Styczność przestrzenna między jednostkami, która może mieć charakter bezpośredni lub pośredni; można ją określić jako akt spostrzeżenia innego osobnika lub uświadomienie sobie jego istnienia w przestrzeni, w której przebiega działalność człowieka, jego podstawowym składnikiem jest zdanie sobie sprawy z istnienia innych ludzi i postrzeżenia ich cech.
2. Styczność i łączność psychiczna, ma to miejsce wtedy, gdy wystąpi zainteresowanie drugą osobą z punktu widzenia świadomych i nieświadomych potrzeb, może to być zainteresowanie jednostronne lub dwustronne. Styczność psychiczną tworzą wzajemne zainteresowania, może mieć ona charakter też pośredni i bezpośredni, które nie koniecznie muszą wywoływać pozytywne emocje i postawy. Styczność psychiczna może przeobrazić się w łączność psychiczną prowadzącą do wzajemnej sympatii, przywiązania.
3. Styczność społeczna to nie tylko element zainteresowania do podejmowania działania. Są to układy złożone co najmniej z 2 osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności, a także też czynności dotyczące tej wartości. Wyróżnia się kilka styczności: przelotne-trwałe, publiczne-prywatne, pośrednie-bezpośrednie.
Interakcje(bezpośrednie i pośrednie)-wzajemne oddziaływania jednostek i zbiorowości: interakcja-wzajemne oddziaływania na siebie jednostek, może mieć charakter bezpośredni(intencjonalny) i wynikać z subiektywnych zamierzeń jak i pośredni oparty na symbolach i uczestnictwie jednostek w szerszych zbiorowościach bez subiektywnych zamierzeń. Są systematycznym, trwałym wykonywaniem działań skierowane na wywołanie u partnera określonej reakcji, przy czym reakcja ta wywołuje nowe działania pierwszego osobnika. Wzory działań społecznych-metody działań społecznych:
1. Negatywny przymus-nakaz i zakaz.
2. Pozytywne nakłanianie-persfazja, przekonanie.
Stosunki społeczne i zależności społeczne-podstawowe składniki więzi społecznej-wzajemne oddziaływania prowadzące do modyfikowania postaw, wartości, są trwałym elementem więzi społecznej, które stanowią podstawę do rozwoju stosunków społecznych. Stosunki społeczne odnoszą się do oddziaływań partnera na partnera, które są względnie uregulowane poprzez płaszczyznę, na której te oddziaływania przebiegają. Stosunki społeczne porządkują, systematyzują i organizują życie społeczne w całości. Pewien układ zawierający następujące elementy:
-dwóch partnerów(jednostki i grupy)
-łącznik(przedmiot, postawę, interes), która stanowi platformę tego stosunku,
-układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.
Zależności społeczne-oznacza przede wszystkim dysponowanie zespołem środków(przemocy, prawnych, ekonomicznych, emancypacyjnych) zapewniających asymetryczny przebieg stosunków społecznych. Ważnym elementem tego procesu są instytucje społeczne.
Instytucje społeczne a system kontroli społecznej-instytucje społeczne, które są określonymi sposobami, zasadami wedle, których przebiegają stosunki społeczne zwłaszcza zasad wyprowadzonych z określonych norm i wartości.
1. Instytucje społeczne-rozumiane jako zespół ludzi powołane do realizacji zadań ważnych danej społeczności.
2. Instytucja jako zespoły czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w jej imieniu.
3. Instytucja jako dobra materialne i środki działania umożliwiające wskazanym członkom grupy publiczne wykonywania zadań, regulujących funkcjonowanie grupy i zaspokajania ich potrzeb.
4. Instytucja jako istotne role społeczne niektórych członków grup, Np. role starosty wśród studentów.
Instytucja społeczna-zespoły urządzeń, w których wybrani członkowie otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności publicznie i interpersonalnie dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i grupowych i dla regulowania zachowań innych członków grupy. Podział instytucji społecznych:
-formalne-instytucje totalne
-nieformalne-ich funkcjonowanie nie zostało określone wg zasad formalnych, zaakceptowanych przez szersze zbiorowości.
Kontrola społeczna-element więzi społecznej powodujący, iż przebieg życia społecznego jest uporządkowany, zaś jego uczestnicy mogą przewidywać i oczekiwać wzajemnych zachowań.
Elementy strukturalne kontroli społecznej: mechanizmy psychospołeczne-kontrola ma charakter wewnętrzny oznaczający przekaz moralny.
Mechanizmy materialno-społeczne-stosowanie się przez instytucje określonego przymusu maja charakter zewnętrzny wobec jednostki.
Obyczaj-ustalony sposób postępowania, jego naruszenie wywołuje sankcje negatywne.
Zwyczaj-uwzorowane sposoby zachowań jednostkowych lub grupowych sytuacjach, które nie wywołują negatywnego reagowania społeczeństwa.
Sankcja społeczna-reakcje grupy na zachowania jej członków w sytuacjach społecznie ważnych. Dzielimy je na: pozytywne(nagrody), negatywne(kary); formalne, nieformalne(reakcje opinii publicznej kręgów koleżeńskich, sąsiedzkich, grup rówieśników, znajdują swój wyraz w działaniach instytucji nieformalnych). Rodzaje sankcji: etyczne, prawne, religijne(dotyczą norm moralnych), satyryczne(stosowane przez opinie publiczna i instytucje nieformalne pod adresem jednostki).
Rozpad więzi społecznej-procesy dezorganizacji społecznej-z takim procesem mamy do czynienia, gdy nie tyle załamuje się określona, zastana struktura społeczna, ale gdy pojawia się w określonym społeczeństwie niemożność podjęcia skutecznego działania. Sytuacje, w której proces dopasowywania wzajemnych czynności zostaje bądź to przerwany, bądź też zaniechany czy przekształcony. Dezorganizacja społeczna przejawiająca się w postaci jednego lub wielu problemów społecznych następuje wówczas, gdy znaczna część znaczeń i wartości przestaje być wystarczająco zinternalizowana na to, by kierować zachowaniem większości osób pozostających nadal we wzajemnym kontakcie fizycznym.
Anomia-stan świadomości człowieka wykorzenionego moralnie, człowieka który zamiast norm posiada już tylko chaotyczne popędy, który został pozbawiony poczucia ciągłości, wspólnoty, zobowiązania.
Alienacja oznacza często samotność, bezradność człowieka w otaczającym go świecie, bierność społeczna, nieprzystosowanie. Amerykański socjolog M.Seemann wyróżnił 5 jej odrębnych rozumień. Mówi więc o alienacji jako o: poczuciu bezsilności, poczuciu bezsensu, poczuciu anomii, poczuciu izolacji kulturowej i społecznej, poczuciu samo wyobcowania.
Poczucie bezsilności odnosi się do przekonania jednostki, że od jej zachowania nie zależą skutki tego zachowania bądź też oczekiwane nagrody.
O poczuciu bezsensu mówi się najczęściej wtedy, gdy jednostka nie posiada minimum jasności, koniecznej do podejmowania decyzji.
Poczucie anomii oznacza przekonanie jednostki, iż po to, aby osiągnąć zakładane przez siebie cele , musi postąpić w sposób społecznie nieakceptowany, że można, a nawet trzeba lekceważyć propagowane normy i wartości.
Poczucie izolacji odnosi się do przekonania jednostki o tym, iż jest wyobcowana ze społeczeństwa i kultury.
Poczucie samo wyobcowania wiązane jest z brakiem możliwości samo realizacyjnych, określanych w kategoriach autodeprecjacji negatywnej samooceny.
Zbiorowości społeczne a społeczeństwo globalne
Pojęcie zbiorowości społecznej-społeczeństwem możemy nazwać te wszystkie formy życia zbiorowego, współwystępujące, krzyżujące i uzupełniające się, które posiadają określona zasadę odrębności kulturowej i strukturalnej utrzymywaną w dłuższym lub krótszym przedziale czasowym. O zbiorowościach społecznych możemy mówić dopiero wtedy, gdy w ramach określonych, dowolnych skupień ludzi, wytworzyła się i występuje więź społeczna.
Typy zbiorowości społecznych:
-pary i dwójki, skupiające dwie osoby różnej lub tej samej płci, połączone więzią stosunków pokrewieństwa, przyjaźni, pomocy, stosunków seksualnych, wychowawczych, zwierzchnictwa czy zależności przelotnych,
-kręgi społeczne, złożone z niewielkiej liczby osób, których członkostwo w kręgi jest bardzo płynne, nieokreślone i nie jest celem samym w sobie, lecz powstaje na marginesie innych celów,
-grupy społeczne, skupiające co najmniej trzy osoby, powiązane systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadające pewne wspólne wartości i oddzielone od innych zbiorowości wyraźną zasada odrębności, prowadzącą do wytworzenia się wśród ich członków poczucia przynależności do grupy,
-społeczności lub wspólnoty, odnoszone zazwyczaj do zbiorowości lokalnych, w ramach których członkowie mogą zaspokajać swoje podstawowe potrzeby w sensie kulturowym i ekonomicznym,
-zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań, które choć mogą być zbiorowościami krótkotrwałymi, to jednak między ich członkami mogą wytwarzać się niezwykłe silne związki emocjonalne, prowadzące do opisywanych przez socjologię zjawisk dezindywidualizacji i tzw. Zarażania emocjonalnego,
-zbiorowości oparte na wspólnej kulturze, które mogą być grupami w ścisłym tego słowa znaczeniu, bądź tez zbiorowościami swoistymi, zaś podstawę ich wyróżnienia stanowi zazwyczaj wspólne terytorium, kultura.
Grupy społeczne-podstawowy typ zbiorowości. Wartościami są określone idee wyrażające cele i ideały grupy, symbole, przedmioty materialne oraz jakiś ośrodek skupienia, którym zazwyczaj jest określone terytorium, lokal.
Zasada odrębności jest zespołem idealnych określeń i warunków, jakim powinien odpowiadać członek danej grupy, z jednej strony, a z drugiej-wyraża ona kryteria przyjmowania i usuwania jednostek z grupy.
Przynależność jednostek do grupy wynika z faktu członkostwa. Można jednak wyróżnić dwie postacie tej przynależności: przynależność obiektywną i subiektywną.
Grupę, z którą jesteśmy ściśle związani w sensie emocjonalnym określamy mianem grupy odniesienia. Aby grupa mogła trwać konieczne jest zdefiniowanie przez jej członków własnej roli społecznej w tej grupie i choćby częściowa identyfikacja z celami i zasadami jej funkcjonowania.
Charakterystyka grupy społecznej-zbiorowość względnie trwała, w odróżnieniu od publiczności zebranej na koncercie czy od tłumu; jest zbiorowością zorganizowaną i strukturalizowaną, w której poszczególne role są zdefiniowane; w zbiorowości określanej mianem grupy zachodzą względnie trwałe stosunki i interakcje; grupa społeczna składa się z wybranej i ograniczonej liczby członków. Fakt członkostwa oraz subiektywne poczucie przynależności uznaje się dość powszechnie za podstawowe właściwości grupy społecznej.
Rodzaje grup społecznych: grupy małe-grupy posiadające prostą strukturę, wyrażającą się w tym, iż składają się one wyłącznie z niewielkiej liczby członków i nie posiadają żadnych podgrup; grupy duże-grupy o złożonej strukturze, z dużą liczbą członków