Mieczysław B.B, Biskupski

milionom jej biednych mieszkańców na przejście do wolności i nowoczesności, których przykład stanowi Związek Sowiecki.

W wersji tej pojawia się kilka okropnych kwestii. W pierwszej dobrotliwy wuj Leopold potępia Polskę za „obiecanie Niemcom", że będzie „stać z boku, gdy Hitler pożre resztę Czechosłowacji". Umiejscowienie tej sceny nie jest jasne, ale, logicznie rzecz biorąc, musiała mieć miejsce po październiku 1938 roku, kiedy konfe­rencja monachijska rozpoczęła rozbiór Czechosłowacji, ale przed marcem 1939 roku, gdy Niemcy zajęli resztę kraju. Jennifer przy­bywa jednak dopiero wiosną 1939 roku, już po obu tych wyda­rzeniach. Leopold nie mógł potępiać Pavla za niecny układ z Ber­linem, bo Czechosłowacji już nie było, a zatem Polska nie pomagała Niemcom, „stojąc z boku". W rzeczy samej, Polska znajdowała się wówczas pod narastającą presją polityczną Niemiec, a Wielka Brytania, rzekomo jej sojusznik, ponaglała Warszawę do appe-asementu. Pokazanie tych faktów wymagałoby jednak, aby film przedstawił Polskę jako sprzeciwiającą się Niemcom, a Brytyj­czyków jako współdziałających z nimi. Fakty te były bardzo niewy­godne dla scenarzystów, mających na myśli zupełnie inny projekt. Scena ta, opracowana, jak się wydaje, wyłącznie w celu zawsty­dzenia Polski poprzez uczynienie z niej wspólnika Niemiec przy niszczeniu Czechosłowacji, została później wycięta, prawdopo­dobnie dlatego, że nie miała sensu ze względu na chronologię. Próbę przypomnienia amerykańskiej widowni przez St. Josepha o niefortunnej roli Polski w upadku Czechosłowacji trzeba było poświęcić na rzecz zdrowego rozsądku. Zasługuje w każdym razie na uwagę, że w ogóle chciał on umieścić w filmie taką scenę. Obecność Jennifer — symbolizującej Anglię — podczas rozmowy o zniszczeniu Czechosłowacji zapewne nie była zbyt mądrym pomysłem, skoro rząd Chamberlaina odegrał w tej sprawie nie­chlubną rolę, a St. Joseph robił wszystko, by uczynić czarną owcę Europy z Polski, a nie z Anglii.

Długa kwestia Jennifer z tej wersji również została ostatecznie wycięta z filmu. Pierwotnie Jennifer miała natychmiast po tym, juk Leopold potępi machinacje dyplomatyczne Pavla, powie­dzieć: „Tatuś też nie zgadzał się z appeasementem. (...) Mawiał, /.e pan Chamberlain tak bardzo boi się komunizmu, że woli per-I idię Hitlera od przyjaźni Rosji, a nawet jego własnego, angielskiego ludu". Na to przerażona Zophiya, matka Stefana, wykrzykuje: „Twój ojciec był bolszewikiem?". To zupełnie rozsądne pytanie miało na celu ukazanie Zophiyi jako bezmyślnej reakcjonistki. Trzy niechlujnej edycji kwestia Jennifer została wycięta, ale re-nkcja matki pozostała; niesprowokowana przez Jennifer, stanowi niezrozumiały wybuch. Wycięta kwestia mogła być jednym /. tych lewackich kwiatków, których zdaniem St. Josepha Warner Brothers by nie przełknęło. Dla dopełnienia tego bardzo grun-lownego politycznego dzieła, St. Joseph kładzie w usta Leopolda zgryźliwy komentarz o siostrze Stefana: „Dobrze, że jest taka re­ligijna, bo by nas wszystkich wytruła". Później zostaje pokazana przy haftowaniu Serca Jezusowego, abyśmy nie zapomnieli, że jest rzymską katoliczką. Na końcu tej sceny St. Joseph dopisał ołówkiem „nigdy niedokończona". I dobrze, bo w filmie tak na­ładowanym polityczną propagandą mogłoby to już być za wiele, nawet jak na Warner Brothers.

W maju St. Joseph, prawdopodobnie zażenowany nieustę­pliwie antypolską wymową filmu, zmienił otwierającą go se­kwencję. W miejsce płonących i poplamionych map umieścił dedykację „mężczyznom, kobietom i dzieciom Polski, pierw­szym, którzy chwycili za broń przeciw nazistowskiej agresji"³⁶. Uniknęła też wzmianka o oślepieniu architekta na rozkaz króla

W październiku Walc! zaproponował, by zamiast tego rozpocząć film sło­wami: „Dla przypomnienia - mały, aie dzielny kra), Polska, gdzie zaczy­na się nasza opowieść". Słowa te sugerują, że ma Walda Polska i kampania wrześniowa zdążyły już zaginąć w pomroce dziejów.

168

169