Administracja publiczna - to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy a także organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie. Przejęcie zadań przez państwo ma polegać na tym, że te zadania, które państwo narzuciło organom prawem, musza wynikać wyraźnie z przepisów prawa - art. 7 konstytucji: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.”. Każde władcze działanie administracji musi być zgodne z przepisami prawa. Określenie „zawisłe” wiąże się z hierarchicznością w administracji, zaś niezawisłe są tylko sądy. Urzędnik musi się liczyć z tym co nakazuje mu organ wyższy. Urzędnik jest związany z poleceniami przełożonego.

Prawo administracyjne - to zespół norm regulujących działalność administracji publicznej. Jest to prawo, które charakteryzuje cecha władztwa, obrazująca możliwość jednostronnego przejawu woli organu korzystającego z władztwa, który orzeka o obowiązkach i prawach (sytuacji indywidualnych) i ma możliwość przymusowej egzekucji tych orzeczeń w razie niedostosowania się do nich w zakresie nałożenych obowiązków. Jest to klasyczna nierówność stron. Na poziomie Sądu Administracyjnego to organ jest w kategorii strony i istnieje wówczas równorzędność stron.

Podział prawa administracyjnego według gałęzi jest niemożliwe. Można go dokonać według tego:

1. kto robi - ustrojowe normy prawa administracyjnego - powołanie organu administracji, struktura, budowa, kompetencje, zadania, relacje wewnętrzne między organami,

2. jak robi - prawo materialne administracyjne - prawa i obowiązki organu administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji. Istotą norm prawa administracyjnego i decyzji administracyjnych jest prawo lub obowiązek - poprzez to są zaspokajane potrzeby społeczne.

3. co robi - prawo procesowe (proceduralne prawo administracyjne, formalne) - jest to jedyne prawo formalne, które ma postać skodyfikowaną (kpa, postępowanie egzekucyjne w administracji) - w jaki sposób ma działać organ, w jaki sposób ma procedować, służy urzeczywistnieniu, wykonaniu norm prawa materialnego i ustrojowego. Jest to tok czynności, podejmowanych w celu realizacji norm prawa materialnego i ustrojowego.

Zasady prawa administracyjnego - punktem wyjścia do określenia zasad prawa administracyjnego są zasady ogólne prawa konstytucyjnego. Zasady ogólne pełnią rolę porządkującą i ujednolicają praktykę i mają zapewnić jednolitość działań organów administracji. Całe prawo administracyjne często orzeka bezpośrednio na podstawie norm konstytucyjnych, nie tylko na podstawie innych ustaw. Wynika to z art. 87 ust. 1 Konstytucji: Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Podział zasad prawa administracyjnego:

1. zasady ustrojowe,

2. zasady materialne,

3. zasady proceduralne.

ZASADY OGÓLNE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO WYNIKAJĄCE Z ZASAD USTROJOWYCH zawartych w Konstytucji. Do podstawowych zasad należy zaliczyć:

1. Zasada demokratycznego państwa prawa - art. 2 Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Z tej zasady wynika szereg innych, które są podstawą działania administracji. Wszystko co jest związane z nakładaniem praw i obowiązków musi mieć oparcie w prawie. Należy tu też zaliczy m.in. prawo do procesu (polega na przyznaniu jednostce prawa do obrony interesu prawnego w unormowanym przepisami prawa procesowego postępowaniu, z zagwarantowaniem prawa do obrony za pomocą środków zaskarżenia) i prawo do sądu;

2. zasada równego traktowania jednostki przez władze publiczne - art. 32 Konstytucji: „1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.”;

3. zasada do wynagrodzenia szkody (odszkodowanie) - art. 77 Konstytucji: „1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”;

4. zasada dwuinstancyjności sądownictwa (od 1.01.2004 r. powstały dwuinstancyjne sądy administracyjne: WSA - I instancja, NSA - II instancja)

1. art. 78 Konstytucji: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa”.

2. art. 176 ust. 1 Konstytucji: „1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne”.

3. art. 184 Konstytucji: „Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej”. Kontrola sądowa odbywa się pod kątem legalności działania organów administracji, tzn. czy organy wydały decyzję zgodnie z prawem ustrojowym, czy zgodnie z prawem materialnym i czy zachowały właściwą procedurę. Czy organ wydający decyzję dobrze zastosował normy. Sąd administracyjny bada również zgodność z prawem przepisy prawa miejscowego. Istnieje też organ nadzorczy w postaci Wojewody, który jak zdąży ocenić prawo miejscowe z prawem to wydaje stosowną decyzję nadzorczą. Jeśli zaś nie zdąży to skarży to prawo miejscowe do sądu administracyjnego.

ZASADY MATERIALNE

1. zasada ochrony prawa własności:

1. art. 64 Konstytucji: 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności (z nią wiąże się wolność budowlana przejawiająca się w możliwości wybudowania np. domu na swojej posesji, jeśli tylko spełnione zostaną odpowiednie wymogi).

2. art. 21 Konstytucji: 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

2. Zakaz cenzury - art. 54 Konstytucji: 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

3. Wolność zgromadzeń - art. 57 Konstytucji: Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

4. Wolność zrzeszania się - art. 58 Konstytucji: 1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się. 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd. 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.

5. Prawo składania wniosków, skarg, petycji - art. 63 Konstytucji: Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.

6. Prawo dostępu do informacji publicznej - art. 61 Konstytucji: 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. Ustawa o udostępnianiu informacji publicznej z 2001 r.;

7. Prawo do bezpłatnej nauki - art. 70 ust. 2 Konstytucji: Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

8. Prawo do opieki zdrowotnej - art. 68 ust. 2 Konstytucji: Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

9. Wolność wyboru i wykonywania zawodu - art. 65 ust. 1 Konstytucji: Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.

10. Możliwość ograniczenia praw i wolności - art. 228 Konstytucji: 1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości. 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa. 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

ZASADY USTROJOWE ORGANÓW ADMINISTRACJI:

1. zasada decentralizacji jednostek samorządu terytorialnego - art. 15 ust. 1 Konstytucji: Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Przy czym kryterium podziału to przymus uwzględniania więzi wskazanych w art. 15 ust. 2 Konstytucji: Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

2. Zasada decentralizacji samorządu zawodowego - art. 17 ust. 1 Konstytucji: W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

3. Zasada subsydiarności - zasada pomocniczości wynika z preambuły Konstytucji i łączy się z art. 15 Konstytucji: 1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

4. Służba cywilna - art. 153 ust. 1 Konstytucji.: W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.

5. Podstawy do powoływania centralnych organów administracji państwowej, m.in. Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów.

ZASADY PROCESOWE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. zasada legalności, praworządności - art. 7 Konstytucji: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

2. zasada prawdy obiektywnej - organ by orzekać o prawach i obowiązkach musi zebrać materiał dowodowy, przeprowadzić postępowanie dowodowe, zbadać czy fakty, o których mowa w przepisie, istnieją w rzeczywistości. Organ musi w sposób obiektywny wyważyć cały materiał dowodowy, nie może pomijać żadnych dowodów, ani też nadmiernie jakiekolwiek uwypuklać.

3. zasada udzielania pomocy i informacji stronom - gdy strona składa pismo o niejasnej treści, to organ musi zapytać czego oczekuje strona, udzielając jej wskazówek i możliwości co ma zrobić w danym przypadku, np. poprzez stosowne pouczenie strony o jej prawach.

4. Zasada szybkości postępowania - sprawy winny być załatwiane bez zbędnej zwłoki, najpóźniej w terminie określonym przez przepisy, np. 14 dni.

5. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki - chodzi o zachowanie równowagi w podejmowaniu decyzji. Interes społeczny jest tutaj szeroko rozumiany. Należy stosować tu zasadę „złotego środka”, np. w zakresie ulg podatkowych, ustawa o pomocy społecznej - organ przyznając wysokość świadczeń pieniężnych miarkuje między potrzebami beneficjentów a możliwościami jednostki, która płaci. Należy rozważyć na ile interes publiczny wymaga priorytetowego traktowania a na ile interes jednostki.

6. Zasada pogłębiania zaufania do organu. Organ tak ma postępować, aby strona wskutek zaniechania albo działania nie straciła zaufania do organu. Organ ma czuwać i dbać by strona nie znająca przepisów nie poniosła ujemnych skutków z nieznajomości przepisów. Organ ma obowiązek dopytać czego strona oczekuje, by była to jedna właściwa interpretacja. Organ nie może nadużyć zaufania wyinterpretowując z pisma strony to co się organowi wydaje i to co chce, np. odwołanie po terminie, w którym strona nie wskazuje by przywrócić jej termin do złożenia odwołania, ale wskazuje w treści dlaczego składa to odwołanie po terminie, wskazując w ten sposób świadomość, że uchybiła terminowi i wówczas organ powinien zapytać czy strona wnosi o przywrócenie jej terminu czy też nie.

7. Zasada trwałości decyzji - decyzja w takim zakresie w jakim rozstrzyga o pewnych prawach i obowiązkach jest ostateczna i nie może być zmieniona, czy zweryfikowana zwykłymi środkami odwoławczymi. Decyzja pierwszej i drugiej instancji może być ostateczna i trwała. Jeżeli strona nie wykorzysta środka odwoławczego to decyzja ta jest ostateczna i wywołuje w stosunku do wszystkich podmiotów skutki prawne, np. w stosunku do sądów, urzędów itp.

8. Zasada dwuinstancyjności postępowania. Gdy organ pierwszej instancji wyda decyzje pierwszoinstancyjną, a strona odwoła się od tej decyzji to organ drugiej instancji rozpatruje w całości decyzję pierwszej instancji, po raz kolejny badając całą sprawę, bez względu na zarzuty podniesione w odwołaniu.

9. Zasada pisemności - od wszczęcia postępowania do jego zakończenia wszystkie czynności i decyzje muszą się materializować w pisemnej formie. Nawet jeśli strona wniesie wniosek w formie ustnej, wówczas pracownik sporządza z takiego zgłoszenia ustnego wniosku protokół, który staje się podstawą wszczęcia postępowania.

10. Zasada zaskarżalności ostatecznej decyzji do Sądu Administracyjnego. W przepisach prawa materialnego administracyjnego ustawodawca wprost wskazuje, kiedy przysługuje skarga do Sądu Administracyjnego. Są też sytuacje, gdzie ustawa materialnie regulująca dany dział administracji nie wskazuje tego, np. gdy mamy akt administracyjny, który kończy postępowanie, to istnieje domniemanie o przysługiwaniu skargi do Sądu Administracyjnego (rozpoznaje się sprawę również dwuinstancyjnie i bada sprawę od podstaw, bez względu na to co napisze strona, bo sąd pierwszej instancji nie jest związany argumentacją odwołania strony. Inaczej jest w NSA, który jest ściśle związany granicami zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej, chyba że istnieją przesłanki do orzeczenia o nieważności postępowania. Dodatkowo istnieje przymus adwokacki - skargę kasacyjną może wnieść adwokat, radca prawny czy doradca podatkowy (można mieć tu wrażenie, że jest to iluzja prawa do Sądu).

PRAWO ADMINISTRACYJNE WARSZTATY I - 14 października 2007 r.

3

---