1- kierunki ochrony przyrody: a)konserwatorski- ochrona poj tworów przyrody oraz ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. B) biocenotyczny- ochrona biotopów jako droga do zachowania całych kompleksów fauny i flory. C) planistyczny- uwzględnia wpływ gospodarczej działalności człowieka.
2- ustawodawstwo: ustawy: 1 ochrona przyrody(1991+2000). 2 prawo ochrony środowiska(2001). 3 ochrona i kształtowanie środowiska(1980). 4 prawo łowieckie(1995). 5 rybactwo śródlądowe(1980). 6 zachowanie narodowego charakteru strategicznych zasobów naszego kraju(2001). 7 zagospodarowanie przestrzenne(1994). 8 o lasach(1991). Rozporządzenia: 1 ochrona gatunkowa roślin i zwierząt(2001). 2 siedliska przyrodnicze podlegające ochronie(2001). 3 lista zwierząt łownych(2001). Uchwały rad gminnych, konwencje międzynarodowe: 1 Ramsarska(1971- o obszarach wodno błotnych, P od 78). 2 Waszyngtońska(1973-o handlu dzikimi zwierzętami roślinami chronionymi, P od 90, CITES). 3 Berneńska(1979- o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej, P od 96). 4 Paryska( 1972- w sprawie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, P od 76). 5 Bońska( 1979- o ochronie migrujących gat dzikich zwierząt, P od 96).Inne: wiedeńska, genewska, helsińska, bazylejska.
3- międzynarodowe konferencje i dokumenty dotyczące edukacji ekologicznej: a) raport U'Thanta (69); b) międzynarodowy pogram edukacji środowiskowej UNESCO - UNEP (75); c) deklaracja Tibiliska (77); d) deklaracja Vitebska (90 - dot leśnictwa); e) konferencja narodów zjednoczonych „środowisko i rozwój”, Rio de Janeiro (92 - deklaracja z Rio i Agenda 21); f) „edukacja leśna - nowe trendy i perspektywy” WHO 94; g) konferencja UNESCO Ateny 95; h) konferencja UNESCO i komisji trwałego i zrównoważonego rozwoju ONZ Czechy 95
W Polsce: a) Polska polityka kompleksowej ochrony zasobów leśnych 94; b) polska strategia edukacji ekologicznej 96; c) polityka leśna państwa 97: d) zarządzenia DG LP w sprawie utworzenia leśnych kompleksów promocyjnych 94,96,01; e) podstawa programowa kształcenia ogólnego 99,02; f) narodowa strategia edukacji ekologicznej 02
4- typy ścieżek dydaktycznych: podstawowa 2, gimnazjalna 2, licealna, specjalistyczna 2, uniwersalna 40, naukowa
charakter ścierzek: leśny 1, przyrodniczy 3, przyr-leśny 35, przyr-historyczny 3, przyr-archeologiczny, patriotyczno-martyrologiczny, zdrowotno-rekreacyjny, zdrowotno-leśny, szlak turystyczny 2
5- ochrona obszarowa: A)Parki narodowe(23 szt 1%pow. kraju). B) rezerwaty przyrody(1345 0,5%). C) Parki krajobrazowe(120 szt., 7,9%). D) obszary chronionego krajobrazu(412 szt., 23,3%).
Park Narodowy obejmuje obszar chroniony wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi społecznymi i kulturowymi o powierzchni nie mniejszej niż 1 tys. ha ustanowiony przez rade ministrów podpisuje premier. Najstarszy Białowieski(1921) najmłodszy Ujście warty(2001). Największy Biebrzański 59223 ha, najmniejszy ojcowski 2146 ha.
Rezerwaty Biosfery (7): Kampinoski, Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski, Słowiński, Tatrzański, Jezioro Łuknajno, Poleski
Obiekty Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO: Białowieski PN, Kraków, Kazimierz, Wieliczka, Oświęcim, Warszawa, Zamość, Toruń, Malbork
Parki o charakterze transgranicznym: Bieszczadzki, Pieniński, Tatrzański, Karkonoski, Białowieski
PN objęte konwencją ramsarską (1971r.) Słowiński i Biebrzański, Stawy Milickie, Rezerwat Słońsk, Jezioro Siedmiu Wysp, J. Karaś, J. Świdwie, J. Łuknajno
Projektowane PN: Mazurski, Jurajski, Turnicki.
W Polsce są trzy formy ochrony przyrody: częściowa 60,4%, ścisła 20,7%, krajobrazowa 18,9%
6-Rezerwat- obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym ekosystemy cenne pod względem przyrodniczym.
Typy rezerwatów: leśne 680florystyczne 160,faunistyczne 134.torfowiskowe 135,krajobrazowe 99,stepowe 33,wodne 30,słonoroślowe 4,przyrody nieożywionej 70
Srednia pow rezerwatu 110 ha.
7- Park Krajobrazowy - obszar chroniony ze względu na wartości historyczne, przyrodnicze i kulturowe, a celem jest zachowanie tych wartości.
Powoływany zostaje z mocy rozporządzenia wojewody. Przykłady: Mazurski, Chojnowski, Sobiborski, Wdecki, Wdzydzki, Tucholski, Krasnobrodzki, Doliny Sanu, Puszczy Solskiej.
8- Obszar Chronionego Krajobrazu- są to tereny o walorach środowiska i krajobrazu w skali regionalnej i lokalnej. Powstaje z mocy rozporządzenia wojewody i rady gminy.
9-programy: ECONET jest to krajowa sieć ekologiczna, wieloprzestrzenny system obszarów. CORINE wykorzystywany w natura 2000 program utworzenia spójnego systemu obszarów chronionych.
10-Lasy ochronne: kategorie: A)wodochronne 36%. B)w strefie oddziaływania przemysłu 22,8%. C)w miastach i wokoło miast 18,7. D)glebochronne 8,2%. E)masowego wypoczynku ludności 1,9%. F)krajobrazowe 1,9%. G)obronne 3%. H)uzdrowiskowo klimatyczne 1,9%. I)ostoje zwierząt 2%. J)na staych powierzchniach badawczych 1,5%. K)cene pod względem przyrodniczym 1,3%. L)strefy zieleni wysokiej 0,3%. M)nasienne 0,4%. N)strefy górnej granicy lasu 0,1%. Ogółem 3423 tyś ha.
11-Ochrona indywidualna
A)Użytki ekologiczne- ostatnio dynamicznie zwiększają swoją ilość. Są to pozostałości ekosystemów zasługujące na ochronę.: naturalne zbiorniki wodne, bagna, torfowiska, wydmy, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, oczka wodne, itp. 6448. Decyzja wojewody w większości. Przykład: Ląka ostrożeniowa, Góra kopystanka, Podbuczyna.
B)Stanowiska dokumentacyjne-dotyczą przyrody nieożywionej: formacje geologiczne, fragmenty nieczynnych wyrobisk, odkrywki glebowe, kamieniołomy.102 Przykłady: Mur krzeczkowski, Blachówka
C) Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: uzupełnienie środków służących ochronie krajobrazu, obszary niezbyt zagrożone ( leśne, wodne w okolicach dużych miast), dla zachowania wart. estetycznych. 173
D) pomniki przyrody: pojedyncze drzewa 26636, grupy drzew 4535, aleje 786, głazy narzutowe 1053, skałki groty jaskinie 771. razem 33781
Najwięcej jest w woj. Mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim, najmniej opolskie, świętokrzyskie.
Pomniki na podstawie rozporządzenia wojewody
na podstawie uchwały rady gminy
78% to gatunki liściaste
22% to gatunki iglaste
Powierzchniowy pomnik przyrody
Ogród Botaniczny w Bydgoszczy 2,5 ha
Nadleśnictwo Lubsko- drzewostan sosnowy
Bory Tucholskie- stodoła z porostami
Parki Wiejskie
Stroczek Węgrowski- stanowisko Trufli
Najstarsze drzewa w Polsce:
-cis w Henrykowie k. Lubania ma ok. 1270lat, obwód 5 m , dąb Chrobry 740
-cisy staropolskie w Wierzchlesie ok. 170 lat
-najstarsza Wejmutka ok. 200 lat Pokój- miejscowość w woj. Wielkopolskim
-najstarsza sosna ok. 300 lat k. Minska Mazowieckiego
-najstarsze drzewo liściaste Db sz. „Chrobry” w Piotrowicach ma 10 m obwodu, ma ok. 750 lat
-dąb Jana Warzyńskiego- ok. 700 lat
-dąb „Mieszko” Nowoursynowska ok.. 600 lat
Najgrubsze drzewo:
-Topola biała w Lesznie na 10 cm wys. ma obwód 1340 cm
Najwyższe:- martwy Eukaliptus królewski ,- u nas Jodła pospolita 45-50( 56-58)m
12-Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Cel ochrony gatunkowej roślin:
-Aby powstrzymać niszczenie, zanikanie, gatunków
-Aby zwrócić na nie uwagę społeczeństwa (edukacyjna)
-Ochrona bioróżnorodności kraju
-Ochrona przed niszczeniem przez ludzi
W 1423 r. pierwszy akt ochrony - Władysław Jagiełło wziął w ochronę cisa
W 1919 r. Minister Wyznań religijnych i Oświecenia publicznego wziął pod ochronę 6 gatunków:
Cis ,Md p, Limba, Różanecznik żółty, Różanecznik wschodniokarpacki, Smaglica
Pod ochronę brane są:A)gat. endemiczne- żyjące na ograniczonym terenie charakterystyczne dla 1 miejsca ( Warzucha polska, brzoza ojcowska)B)gat. reliktowe- brzoza karłowata i niska, wierzba borówkolistna, zimoziół północny, różanecznik żółty)C)gat. charakterystyczne dla danego typu krajobrazu (rosiczki- torfowiska, kosodrzewina- , mikołajek nadmorski- wydmy)D)gat. o walorach dekoracyjnych (barwinek, widłaki, miłek wiosenny, orlik pospolity, lilia złotogłówE)gatunki rzadko spotykane - rośliny jezior oligotroficznych ( poryblin, lobelia), rośliny wilgotnych łąk ( kosaćce, szachownica kostkowata)F)gat ginące np. storczykowate. G)gat nadmiernie eksploatowane konwalia kruszyna.
Ex- gatunki wymarłe
E - gatunki ginące
V-zagrożone
R-rzadkie
I- nieokreślone
K- niedostatecznie rozpoznane
Flora polska liczy 2468 gat naczyniowych( 19%), kręgowce 613.
Czerwona lista z 1992r.
( 1013 gatunków grzybów
602 porostów 265 pod ochroną ścisłą, 1 pod częściową, 418 roślin naczyniowych 213 ochrona ścisła, 17 pod częściową), łącznie pod ochroną ścisłą jest 513 gatunków.
Czerwona księga są tam gat zaliczone do różnych stopni zagrożenia. Czerwona księga: wymienione w niej są i opisane gatunki (część z listy) te gatunki do których są zebrane dane i fotografie.
Kategorie zagrożenia wg. IUCN: EX-wymarłe całkowicie(tur tarpan). EX-zanikłe(norka europejska, sęp płowy, pustułeczka, drop, jaszczurka zielona, suseł, jesiotr). CR-skrajnie zagrożone(kozica, gadożer, bekasik, eskulapa, łosoś). EN-bardzo wysokiego ryzyka(bielak, żbik, foka szara, żubr, cietrzew, orzeł p). VU-wysokiego rzyka(bączek, dublet, dzięcioł trójpalczasty, gniewosz plamisty, błotniak zbożowy). NT-niższego ryzyka(kosztka, niedźwiedź brunatny, wilk, ryś, puchacz). LC- mniejszej troski(morświn, bielik, orlik krzykliwy, sóweczka, traszka karpacka). Zagrożenie: ssaki 36% fauny Polski, ptaki 30%, gady 50%, płazy 17%, ryby 16%, krągłouste 100%
Ważniejsze zwierzęta chronione: - żubr 749,- wilk 696,- kozica 92,- głuszec 556,- niedźwiedź 100,- cietrzew 2269,- bóbr 30153,- ryś 150.
13-Ochrona czynna: służy do utrzymania bioróżnorodnośi zaliczamy ogrody botaniczne, zoologiczne, banki genów, arboreta. Do czynnej należy też restytucja-odtworzenie w zasięgu naturalnego występowania w przeszłości. Introdukcja zachowawcza- próba osadzenia poza zasięgiem natura występow. Translokacja- zamierzone i przeprowadzone przez człowieka przemieszczenia dzikich osobników osobników obrębie areału występowania. Restytucja- odtworzenie.
14-. Leśne Kompleksy Promocyjne ( 13 )
Obszar złożony z jednego lub kilku nadleśnictw, w miarę zwarty na którym prowadzone są programy pilotażowe.
-Lasy Oliwsko-Darzlubskie `96
-Lasy Puszczy Bukowej i Goleniowskiej `96
-Bory Tucholskie '94 ( 80 tys. ha)
-Puszcza Białowieska `94
-Lasy Gostynińsko-Włocławskie `94
-Bory Dolnośląskie `94
-Lasy Rychtalskie `96
-Lasy Puszczy Kozienickiej '94 ( 30 tys.ha)
-Lasy Janowskie '94
-Lasy Beskidu Śląskiego 94r
-lasy Biczańskie
-lasy Spalsko-rogowskie
Ogółem zajmują 445 tys. ha 9 % pow. L.P
Projektowane jest jeszcze 5 Puszcza Piska, Puszcza Biała, Lasy Doliny Baryczy, Lasy Doliny Popradu, Polanów i Warcino, Kurcz i Potrzebowice.
Funkcje LKP
a) ochrona bioróżnorodności. b) produkcja drewna. c) funkcja edukacyjna ( ścieżki dydaktyczne, ośrodki edukacji ekologicznej). d) funkcje społeczne ( turystyka)
Cel utworzenia LKP
a) rozpoznanie biocenozy leśnej i warunków biotopu. b) rozpoznanie stanu zasobów. c) trwałe zachowanie i odtwarzanie naturalnych walorów lasu. d) integracja celów gospodarki leśnej i ochrony przyrody .,e) promowanie nowoczesnej gospodarki leśnej. f) prowadzenie prac badawczych . g) szkolenie służby leśnej. h) edukacja ekologiczna społeczeństwa
W LKP gospodaruje nadleśniczy i rada społeczno naukowa.
Poziomy różnorodności biologicznej:- genetyczna,- gatunkowa,- ekologiczna,- krajobrazowa.
Ważniejsze organizacje międzynarodowe ochrony przyrody:
FAO Org d.s. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ
IUCN Światowa Unia Ochrony Przyrody
EEA Europejska Agencja O Ś
EPA Agencja O Ś
OECD Org Współpracy Gospod i Rozwoju
UNESCO Org Narod Zjedn d.s. Oświaty, nauki i kultury
UNCED Konferencja Narod Zjedn „ Środowisko i Rozwój
WHO Światowa Org Zdrowia
WWF Światowy Fundusz O Przyrody
Greenpeace Pozarządowa Org Ekolog o zasięgu swiatowym
Ważniejsze programy O Ś:
CORINE Prog Koordyn Syst Infor o Środow
EAP Prog Działań na rzecz O Ś dla Europy Środ i wschod
ECONET Europ Sieć Ekolog
NATURA 2000 Europ Sieć Obszar Chronion
EPE Europ Prog O Ś
GEF Global Fundusz Środowisk
LIFE Instr Finans Ochron Środ UE
PHARE Prog Pomocy Ekon UR
UNEP Prog O Ś Narod Zjednocz
MaB Człowiek i Biosfera- Prog UNESCO
Agenda 21 Zbiór zalec i wytyczn
Feoga Fund wspier zalesień gr porolnych
SAPARD Fund wspier rozw obszar wiejsk
Fundusze ekologiczne:
1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 2. Wojewódzkie Fundusze O Ś i G W 3. Gminne F O Ś i G W 4. Fundusze Ochrony Gruntów Porolnych 5. Fundusz Leśny.
Instytucje kontrolne O Ś:
1. Najwyższa Izba Kontroli 2. Inspekcja O Ś 3. Państwowa Inspekcja Sanitarno- Epidemiologiczna 4. Urząd Nadzoru Budowlanego 5. Państwowa Insp Weterynaryjna 6. Państ Insp Ochr Roślin i Nasiennictwa 7. Państw Insp Radiowa 8. Państ Służba Pomiaru skażeń promieniotw.
Rośliny- ochr częściowa: konwalia maj, kalina koral, bagno zw, kruszyna.
Ptaki: bocian czar, sokół wędrow, orzeł bielik i przedni, orlik krzykliwy.
Płazy: salamandra plam, traszka grzebieniasta, kumak górski, grzebiuszka, ropucha zielona i szara.
Ssaki: suseł perełko, wilk, świstak, kozica, gronostaj.
Ryby: strzelba, dennik, piskorz, ciosa.
Ochrona ścisła: drzewa i krzewy- limba, wawrzynek wilcze łyko i główkowy, rokitnik, dyptam js, kłokoczka poł, jarząb brekin.
Rośl zielne: arnika górska, sasanka alp, lilia złotogłów, szafran spiski, szarotka alp.
Owady: kozioróg dębosz, jelonek rogacz, niepylak Apollo, paź królowej, biegacz skórzasty.
Grzyby: purchawica olbrz, soplówka jodłowa, modrzewnik lekarski, flagowiec olbrz, zagwica listkowata, szyszkowiec łuskowaty, żagiew okółkowa, podgrzybek pasożytniczy.
Działacze: Szafer, A. Humboldt, H. Conventz, Wł. Dzieduszycki, L. Wodzicki, Raciborski.
PN: Babiogórski- okrzyn jeleni, Białowieski- żubr, Bieszczadzki- ryś, Gór stołowych- góry i świerk, Gorczański- jaszczurka, Kampinoski- łoś, Karkonoski- drzewa na tle gór, Ojcowski- nietoperz, Poleski- żuraw, Roztoczański- tarpan, Słowiński- mewa, Świętokrzyski- jeleń, Tatrzański- kozica, Wielkopolski- sowa, Bory tucholskie- wydra, Wigierski- bóbr, Woliński- bielik.