TRUDNOŚCI DZIECI W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM
W każdej klasie są uczniowie, dla których nauka to problem, którym uczenie się sprawia poważne trudności. Trudności dzieci najmłodszych — pierwszoklasistów — dotyczą podstawowych umiejętności szkolnych, czyli nauki czytania i pisania. Przyczyny trudności dzieci są bardzo zróżnicowane. Często przyczyny tkwią w niekorzystnych warunkach środowiskowych. Dzieci nie mają stworzonych odpowiednich warunków do nauki, nie mają tzw. „własnego kąta.". Czasem nadmierne obciążenie dziecka obowiązkami domowymi lub opieką nad młodszym rodzeństwem bywa również przyczyną trudności szkolnych. Bywają dzieci z trudnościami szkolnymi, wobec których opieka rodzicielska jest niedostateczna. Dzieci takie spędzają większość dnia poza domem, puszczone samopas. U dzieci tych nie został wykształcony nawyk systematycznej pracy, potrzeba wywiązania się z zadań, poczucie obowiązku.
Trudności w nauce mają również uczniowie chorowici, często zapadający na zdrowiu i opuszczający z tego powodu wiele lekcji. Przy czym trudności takiego ucznia nie można wyłącznie sprowadzać do choroby, gdyż zły stan zdrowia, słaba odporność układu nerwowego wywołuje nadmierną podatność na zmęczenie, zwolnienie tempa pracy oraz zmniejszenia tolerancji na sytuacje trudne.
Kolejną przyczyną trudności szkolnych są zaburzenia rozwoju psychicznego dzieci - są to wszelkie odchylenia w budowie i funkcjonowaniu organizmu. Dlatego należy rozwijać sprawność mchową dziecka, gdyż prawidłowy, harmonijny rozwój wymaga zróżnicowanych zabaw, wszechstronnych oddziaływań wychowawczych.
Należy stwarzać dzieciom dużo okazji do rozmów i dyskusji, które rozbudzałyby ich ciekawość, chęć poznania, zainteresowania i słownictwa. W przeciwnym razie dochodzi do opóźnienia w jednej lub kilku sferach. Mamy wówczas do czynienia z zaburzeniami rozwoju. Zaburzenia te ujawniają się w ten sposób, że dzieci unikają niektórych czynności i zabaw, ponieważ czynności te przychodzą im z trudem. Na opóźnienie funkcji percepcyjnych - spostrzegawczych i ruchowych mogą mieć wpływ czynniki biologiczne. Oddziałują one niekorzystnie na funkcje ośrodkowego układu nerwowego i są powodem mikrouszkodzeń. Mikrouszkodzenia w sferze percepcji wzrokowej przejawiają się następującymi „objawami" -dzieci niechętnie rysują, jeżeli już to robią to ich rysunki są prymitywne, zawierają i mało szczegółów, występują w nich wyraźne zakłócenia stosunków przestrzennych i proporcji pomiędzy poszczególnymi elementami, dzieci te mają kłopoty ze wszelkiego rodzaju odwzorowaniem, układaniem według podanego wzoru, nie potrafią wychwycić kształtu litery i odtworzyć go, mylą litery o podobnym kształcie. Dzieci z tymi zaburzeniami mają słabszą pamięć wzrokową, mają kłopoty z zapamiętywaniem pisowni całych wyrazów.
W wyniku tych trudności dziecko wolniej opanowuje proces czytania i pisania. Trudności w czytaniu określamy mianem dysleksji, natomiast w pisaniu tzw. „brzydkie pismo" -dysgrafii. Dysfunkcje w sferze percepcji słuchowej przejawiają się trudnościami dziecka w różnicowaniu dźwięków. Trudności z dźwiękową analizą powodują, że dzieci nie rozumieją, co się do nich mówi. Dzieci unikają tych czynności zabawowych i sytuacji, w których zaangażowane są funkcje słuchowe. Z trudem uczą się wierszyków i piosenek. Przy pisaniu ze słuchu i z pamięci zmieniają i mylą głoski dźwięczne z bezdźwięcznymi. Zaburzenia funkcji słuchowych rzutują na rozwój umysłowy, działając niekorzystnie na rozwój mowy, tym samym niekorzystnie oddziałują na poziom rozwoju myślenia słowno - pojęciowego.
Jedną z przyczyn trudności i niepowodzeń w nauce jest również zaburzenie procesu lateralizacji, czyli przewagi stronnej. Przewaga jednej ręki nad drugą, przy jednoczesnej mchowej ich koordynacji, pozwala człowiekowi osiągnąć wysoki stopień sprawności, za typowy uważa się przy tym taki rodzaj przewagi, kiedy ręka prawa dominuje nad lewą. Przewaga jednej strony ciała nad drugą nie zjawia się od razu lecz powstaje stopniowo w miarę ogólnego rozwoju dziecka. Oprócz zjawiska dominacji jednorodnej, kiedy to praworęczność towarzyszy prawooczności i prawonożności, a leworęczność - lewooczności i lewonożności. Zdarzają się przypadki dominacji niejednorodnej zwanej skrzyżowaną. Liczne badania wykazały, że dzieci różnią się od siebie nie tylko stroną, po której zaczyna się przewaga czynnościowa lecz również tempem oraz siłą procesu lateralizacji. Oprócz dzieci wcześnie i silnie zlateralizowanych są takie, u których lateralizacja przebiega powoli, a nasilenie jej jest słabe. Zakłócenia procesu lateralizacji tylko wtedy odbiją się w sposób decydujący w nauce dziecka, jeśli współwystępuj ą z innymi zaburzeniami rozwoju, przede wszystkim z niezręcznością motoryczną, wadliwą koordynacją wzrokowo-ruchową, zaburzeniami orientacji przestrzennej oraz zaburzeniami mowy. Należy pamiętać, że długotrwałe i utrzymujące się trudności i niepowodzenia w nauce bywają źródłem złych zachowań dzieci. Wiadomo przecież, że satysfakcja z wykonywanej pracy, potrzeba osiągnięć - to naturalne potrzeby każdego z nas. Niezaspokojenie ich przez dłuższy czas prowadzi do frustracji, zniechęcenia, braku zainteresowania. Dzieci nie dlatego źle się uczą, że są leniwe i nie lubią szkoły. Z reguły jest odwrotnie: są leniwe i nie zainteresowane szkołą, ponieważ źle się uczą i nie odnoszą sukcesów. Brak osiągnięć, brak uznania wywołuje stan wewnętrznego napięcia, poczucia lęku i niepokoju. Rezultatem tego jest fizyczna lub słowna agresja, kiedy indziej dziecko ucieka w świat „fantazji i marzeń" - odcina się od rzeczywistości. Pod wpływem niepowodzeń dziecko nerwicuje się. Dzieci z silnym typem układu nerwowego ukazują trudności wychowawcze, ponieważ łatwiej uruchamiają mechanizmy obronne, zaś dzieci mało odporne mają skłonności do reakcji nerwicowych. Rodzice wspólnie z nauczycielami mogą dziecku pomóc.
Chodzi o to, aby dziecko o normalnym czy ponadprzeciętnym rozwoju intelektualnym nie zaprzepaściło swoich możliwości z powodu deficytów, wprawdzie tylko fragmentarycznych, lecz także utrudniających osiągnięcie powodzenia szkolnego, a w konsekwencji często i życiowego.
Bibliografia:
Filipczuk Halina: Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym. Warszawa 1985,NK.
Konopnicki Jan: Problem opóźnienia w nauce szkolnej. PAN-prace komisji Nauk Pedagogicznych.Wrocław 1961,nr.7.
Pietsch Ewa: Trudności szkolne najmłodszych. Warszawa 1981, Instytut Wydawniczy
Związków Zawodowych.
4.Putkiewicz Zygmunt: Uczenie się i nauczanie. Czynniki wpływające na efekty nauki szkolnej. Warszawa 1969, NK.
5. Spionek Halina: Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne. Warszawa 1985,PWN.