Filozofia
Okresy filozoficzne:
- okres powstania filozofii(kosmologiczny charakter) - VI - V w.p.n.e
- okres oświecenia starożytnego(humanistyczna) - V w.p.n.e
- okres systemów starożytnych(szczytowy okres filozofii) - IV w.p.n.e
- okres szkół starożytnych(zgromadzenia etyczne) - III - I w.p.n.e
- okres synkretyczny(religijny) - I w.p.n.e
Pojęcie chrześcijańskie: Filozofia jest sposobem życia i drogą do zbawienia(zjednoczenia z Bogiem)
Platon - „Uczta”
Temat: spór w czasie uczty, czy Eros jest bogiem i jakim. Opisany przez Platona Sokrates twierdzi, że Eros jest półbogiem półczłowiekiem.
Eros - patron filozofii
„ Nie ma mędrców są tylko filozofowie, Ci którzy poszukują mądrości”
Etyka według Platona:
Platon zakładał istnienie 3 cnót:
- mądrość - jest cnotą części rozumnej
- męstwo - impulsywnej
- panowanie nad sobą - porządnej
Ale uważał, ze powinna istnieć jeszcze jedna - Sprawiedliwość
Platon - chciał normować świat wedle idei; stawiał cele transcendentne; dedukcyjna etyka; wyprowadzał nomy z idei; uznawał tylko normy powszechne;
Arystoteles
- dążenie do mądrości to dążenie do wiedzy
- filozofia praktyczna to wiedza o dobru
Według Arystotelesa celem najwyższym jest EUDAJMONIA(doskonałość jednostki, osiągnięcie optimum jakie człowiek przy swojej naturze osiągnąć może).
Wyraz eudajmonia można tłumaczyć jako szczęście.
Doktryna środka - złoty środek
Arystoteles - wprowadzał w ramy platońską realistyczną i empiryczną doktrynę; nie ma innego dobra niż realne; szukał celów osiągalnych; etyka Arystotelesa stała się empiryczna; łączył normy z opisem działania ludzkiego wyprowadzał normy z realnej natury człowieka;
AKSJOLOGIA - ogólna teoria wartości - różnica pomiędzy wiedzą a mądrością
INTELEKTUALIZM ETYCZNY - wystarczy wiedzieć co dobre aby dobrze postępować
TRANSCENDENCJA (z łac. transcendens - przekraczający):"istnienie na zewnątrz, poza(ponad) czymś, w szczególności: istnienie przedmiotu poznania poza umysłem poznającym, bądź bytu absolutnego poza rzeczywistością"
ŚWIATOPOGLĄD - ogół czyichś poglądów na świat i życie, jest racjonalny
ETYKA - nauka o tym co dobre w życiu społecznym
POLITYKA - nauka o dobrym i sprawiedliwym państwie
ESTETYKA - teoria piękna, zajmuje się tym co ludzie uważają za piękne
RETORYKA - nauka o mówieniu wzniosłym
POETYKA - teoria dzieła literackiego
ERYSTYKA - sztuka walki na słowa
METAFIZYKA („meta” - „po” czyli to co jest po fizyce) - główny ośrodek filozofii Arystotelesa. Metafizyka to ważny dział w filozofii teoretycznej, miała ona być nauką o bycie wyższym.
ONTOLOGIA - nauka o bycie
EPISTEMOLOGIA - nauka o poznaniu, teoria poznania
LOGIKA - nauka o poprawnym myśleniu. Definicja i dowód były dla Arystotelesa głównymi tematami logiki.
LOGISTYKA - logika matematyczna
Logika dedukcji(Arystotelesowska) - idealny obraz wiedzy już zakończonej
Logika matematyczna - tylko przez znajomość szczegółów można dojść do znajomości ogółu.
Podstawowe zagadnienia filozofii klasycznej:
- teologia racjonalna(Bóg)
- kosmologia racjonalna(świat)
- psychologia racjonalna(człowiek)
Spór filozoficzny dotyczący bytu:
Heraklit - „Byt jest zmienny „
Nazwa stanowiska - „Wariabilizm”(Heraklityzm)
Założenie: jedna rzecz jest niezmienna, jest to prawo zmienności
Parmenides - „Byt jest, a niebytu nie ma”
Własności bytu -nie ma początku; nie może mieć końca - jest wieczny; jest ciągły; jest nieruchomy i niezmienny; niepodzielny; nie ma w sobie różnic
Jaka jest natura bytu?
Opozycja materializmu - idealizm
HYLOZOIZM - reprezentacja, że materia jest żywa
Tales - „Byt jest żywy”
MATERIALIZM - jedynym realnym bytem jest świat materialny
ATOMIZM - zapoczątkowany przez Leucypa, później Demokryt
Atomistyczna teoria materii - materia składa się z atomów ; atomy są trojakie: kształt, położenie, porządek
DETERMINIZM - koncepcja filozoficzna wg. której wszystkie zdarzenia mają zawsze przyczynę
Materialiści byli deterministami.
EPIKUREIZM - filozofia przyrody odrzucająca czynniki nadprzyrodzone i uznaje wszelki byt za cielesny. Przedstawiciel - Lukrecjusz
IDEALIZM - Platon
Platon:
-własnością pojęć jest jedność i stałość
- przedmioty muszą mieć te same własności co pojęcia
- wszystkie rzeczy jakie znamy są złożone i zmienne
Rzeczy są zmienne a idea nie. Idee są wieczne
PLATONIZM - odwrócenie sposobu patrzenia na świat. Platonizm jest nie tylko dualizmem idei i rzeczy ale także ciała i duszy.
Dusza jest niematerialna, jest oddzielona od ciała, niezależna, jest doskonalsza od ciała, jest nieśmiertelna.
ESCHATOLOGIA - dział zajmujący się rzeczami ostatecznymi człowieka
HEDONIZM - przyjemność zmysłowa
Zarzuty Arystotelesa przeciwko Platonowi:
-idee są fikcjami
-idee nie wyjaśniają faktów
HYLEMORFIZM - stanowisko w teorii bytu i filozofii przyrody wg. którego przynajmniej niektóre byty są złożone z materii i formy. Został sformułowany przez Arystotelesa
FORMA - to to, co pozwala nam poznać jest to pewna kategoria umysłowa dzięki której poznajemy rzeczy
Zasada brzytwy Okhama - „Nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę”
NOMINALIZM POJĘCIOWY - pogląd filozoficzny odmawiający realnego istnienia pojęciom ogólnym, uznający je za nazwy do komunikacji językowej. Wg. nominalistów każdemu jednostkowemu pojęciu odpowiadają konkretne przedmioty - desygnanty.
REALIZM POJĘCIOWY - pogląd iż odpowiedniki pojęć ogólnych istnieją niezależnie od rzeczy poprzez które się przejawiają. Takie stanowisko wyrażał Platon w swojej koncepcji.
Idealiści - Realizm
Materialiści - Nominalizm
Hylemorfizm - Konceptualizm
KONCEPTUALIZM - stanowisko pośrodkowe. Jego przedstawiciele twierdzą, że rzeczowniki opisują indywidua, ale uważają, że istnieją także powszechniki.
George Berkeley - irlandzki filozof, uczeń Locke'a - opublikował „ Traktat o zasadach poznania ludzkiego”
Berkeley - „O świecie tyle możemy wiedzieć, ile przyswajamy przez zmysły”
IDEALIZM SUBIEKTYWNY - idealizm choć nie przypomina idealizmu Platona
SOLIPSYZM - wg tego założenia istnieje świadomość, a w niej zespoły wrażeń, zakłada, że nie istnieje nic poza tym.
AGNOSTYCYZM - stanowisko przeczące możliwości posiadania jakiejkolwiek wiedzy. Istnieje rzeczywistość o której nie możemy wiedzieć czy istnieje Bóg.
teizm - opinia że istnieje Bóg lub bogowie
ateizm - brak wiary, że istnieje Bóg lub bogowie albo opinia że nie istnieją.
Deizm - wiara w Boga który nie ingeruje w losy świata.
Panteizm - wiara że bóg jest tożsamy ze światem.
Panenteizm - wiara że świat jest częścią Boga.
politeizm - pogląd że istnieje wielu bogów lub bogiń
monoteizm - pogląd że istnieje tylko jeden Bóg.
Monolatria - wiara w wielu bogów, ale kult obejmuje tylko jednego z nich.
Katenoteizm - rodzaj monolatrii - główne bóstwo jest czczone w danym czasie.
Henoteizm - wiara w wielu bogów z których jeden jest najwyższym Bogiem.
ILOMINIZM - Bóg udziela duszy wiedzę za pomocą oświecenia
Tertulian - „Wierzę bo to jest niedorzeczne, absurdalne”
FIDEIZM - wiara jest z natury nieracjonalna, nie potrzebuje wyjaśnień.
GNOSTYCYZM - wiara może być przekształcona w wiedzę. Wiara jest wiedzą. „ Świat jest domeną walki zła i dobra. Zło jest pozytywne jako potęga i siła”
Tomasz z Akwinu - oddzielał wiarę od wiedzy. Wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny.
APRIORI - sądy analityczne
APOSTERIORI - oparte na doświadczeniu
ZDANIE SYNTETYCZNE - zdanie podmiotowo orzecznikowe
Anziem z Canterbury - wiara prowadzi do zrozumienia a nie zrozumienie do wiary. Byt absolutnie doskonały to Bóg
Św. Tomasz z Akwinu:
Ex motu - z istnienia ruchu wnosi, że istnieje pierwsza przyczyna ruchu
Ex ratione causae effecients - widzimy, że świat jest niesamowity ale musi istnieć swoista istota, która dokonała stworzenia świata. Bóg jest tą istotą - stworzył świat.
Ex possibili et necassario - jeżeli wszystko jest przypadkowe oznacza to, że musi istnieć istota konieczna
Ex gradibus perfections - ponieważ istnieją istoty różnej doskonałości musi istnieć istota najdoskonalsza
Ex gubernatione rerum - świat jako całość ma celową strukturę jest celowo skonstruowany. Nie ma przypadku. Całość ta ma stwórcę który stworzył to celowo.
Bless Pascal - matematyk, filozof - „Nie ogarniamy tego co nieskończenie wielkie i tego co nieskończenie małe”
PROWIDENCJONALIZM - wiara w istnienie opatrzności Boskiej
TEODYCEA - nauka filozoficzna, która bada istotę i naturę Boga, oraz jego relacje ze światem.
- żyjemy w najlepszym z możliwych światów
- jedynym objawem doskonałości świata jest istniejąca w nim wolność
- zło widoczne w szczegółach jest niezbędne do doskonałości
- wątpimy w to bo nie dysponujemy boskim oglądem całości
Leibniz - niemiecki filozof który wyróżnił 3 rodzaje zła:
- zło pojęte w sensie metafizycznym - pojmowane jako zwykła niedoskonałość
- zło pojęte w sensie fizycznym - polega na cierpieniu
- zło pojęte w sensie moralnym - polega na grzechu
HEGEL - koncepcja świata sterowanego przez prawa dialektyki. Proces dziejowy jest logiczny. Zmierza do pewnego celu.
Następca Hegla - Barks(odrzuca istnienie Boga):
- działanie klas społecznych
- historia jest procesem nie bezładem
III część metafizyki - człowiek
Antropologia metafizyczna
- dusza substancjalna - ogół faktów psyduszy dany w doświadczeniu
- pozytywne fakty - konkurentce przeżycia
Co to jest dusza?
Według materialistów to rodzaj materii wypełniającej ciało
Według Arystotelesa to tyle co forma
Według Platona człowiek składa się z dwóch substancji zależnych od siebie - ciało i dusza
II Koncepcja Arystotelesa
Człowiek jest substancją, dusza zamieszkała w ciele jest formą ciała żywego.
FORMA - ogół funkcji, czynności życiowych różnych woli żywych.
Dusza roślinna to dusza wegetatywna
Dusza zwierząt - dusza umysłowa
Dusza ludzka - (najbardziej złożona) dusza umysłu
EPISTEMOLOGIA - teoria poznania
RACJONALIZM GENETYCZNY - na pytanie skąd czerpiemy wiedzę odpowiadają - z umysłu/rozumu. Uważają, ze wiedza jest zawarta w rozumie.
EMPIRYZM GENETYCZNY - wiedzę czerpiemy z doświadczenia.(Platon)
DIALEKTYKA - mądra rozmowa, jedynie w wyniku tej rozmowy możemy sobie przypomnieć to co wiemy.
Platon - „W każdej nauce tyle jest nauki ile w niej matematyki”
NATYWIZM - wiara we wrodzoną wiedzę
Arystoteles nie jest empirystą
Przedstawiciele racjonalizmu genetycznego - Kartezjusz, Spinoza
Immanuel Kent - zajmował stanowisko między empiryzmem gen. a racjonalizmem gen. - stanowisko pośrednie. Stanowisko to zostało nazwane TRANSCENDENTALIZMEM. Czas i przestrzeń to składniki transcendentne.
OPTYMIZM POZNAWCZY - racjonaliści genetyczni wierzyli, że rzeczywistość w całości może być poznana. Rzeczywistość jest inteliobilna( przejrzysta dla naszego rozumu).
PESYMIZM POZNAWCZY - empiryści genetyczni uważają, że świat jest niepoznawalny
NOMINALIZM - istnieją byty idealne
WARIABILIZM(zmienny) - wszystko co istnieje podlega zmianie( Hegel, Heraklit)