KLĄTWA. RZECZ O LUDOWEJ MAGII SŁOWA.

Rytuał klątwy jest uniwersalny. Fenomen klątwy to dziedzictwo epoki przedchrześcijańskiej - wspólny polskiej i ruskiej kulturze (wspólne prasłowiańskie źródło).

Źródła : „Lud” Kolberga

„Lud białoruski „ M. Federowskiego

autorka próbuje zrozumieć strukturę, semantykę i funkcję klątwy w znaczeniu synchronicznym.

RODZ. 1. MAGIA

Magia to zjawisko uniwersalne we wszystkich kulturach. W ujęciu językoznawczym - z języka staroperskiego.

„mag” = ten, który ma moc

Negatywne konotacje słowa „magia” - u Greków.

MAGIA - praktyki wykonywane przez Persów (kultury odbierane przez Greków jako gorsza). Negatywnie : św. Augustyn ukuł termin „czarna magia”. (magiczny, pogański). To termin wprowadzony w sredniowieczu, po zniekształceniu słowa z j. Greckiego - nekromancja (u Greków była to sztuka wróżenia polegajaca na wywoływaniu duchów zmarłych w celu pytania ich o przyszłość). Czarna magia przeniesiona jest do sfery antisacrum.

XIX - ewolucjonizm w etnologii : magia jako zacofana nauka, rzekoma nauka. Deprecjonowanie magii

Magiczne - coś niezrozumiałego, tajemniczego, innego niż zwykle.

MAGIA - to pojęcie względne (zależy od wiedzy i przekonania osoby). To kategoria opisowa relacjonująca przynależność do języka obserwatorów, nie zaś wykonawców czynności. Słowa tego używa ten, kto patrzy z boku, obserwuje i nazywa. To słowo jest swiadectwem reakcji obserwarora na spotkanie z obcością.

PERSPEKTYWA PODMIOTÓW MAGII. ZARYS POJĘCIA W SŁOWIAŃSKIEJ KULTURZE LUDOWEJ.

Czar = słowo wspólne wszystkim Słowianom („czynić, „robić ------”czarować”). Praindoeuropejski korzeń - „czarować”. Czary wg Moszyńskiego - „praktyki magiczne wykonywane na szkodę bliźnich”. To wyspecjalizowana grupa czynności - ich hiperoninem jest „czarowanie”.

Walka z czarami to odczarowywanie, odczynianie.

Specjaliści : czarownica, czarnoksiężnik, czarnoksiężnik, czarnokniżnica, ciota, kutin, znachor („ten, kto zna”), wiedzący, wiedząca, zamówca, zamowca, zamawiacz, szeptun, dochtor, dochtór, lekarz.

Wszystkie te nazwy wiążą się z polem etymologicznym słowa „robić, czynić” a także „wiedzą”.

• słowiańska kultura ludowa nie wyróżniła leksykalnie żadnej nadrzędnej, ogólnej kategorii „magii” , nie zna słowa „magia”

• z pktu widzenia kultury lud. Zjawisko magii nie istnieje. Istnieje „robienie”, „mówienie”, „wiedza”

• pojęcie „magii” należy do języka obserwatorów i do opisu innych kultur i subkultur.

MAGIA - UJ. ANTROPOLOGICZNE. KŁOPOTY Z DEFINICJĄ.

Nie ma ogólnie zaakceptowanej definicji. W dychotomii : my - oni, bardziej po stronie „oni”. To słowo jest czasem etykietą dla czynności, słów i pojęć, nie wydających się z pktu widzenia człowieka z Zachodu sensowne.

• K. Dobrowolski - magia to system praktyk oparty na wierze w fikcyjne związki m. 2ma łańcuchami zjawisk. Oba są fikcyjnie jedynie z pktu widzenia autora definicji.

• „Encyclopedia of religion”: magia jest definiowana subiektywnie, a nie przez odwołanie do jakiejś powszechnie przyjętej zawartości pojęcia

• etnologia w XX w:

1. m. Jako rodzaj specyficznej społecznej praktyki, rodzaj działania

2. m. Jako rodzaj świadomości społecznej, czyli światopoglądu

PRÓBY DEFINIOWANIA: M. DZIAŁANIEM A ŚWIATOPOGLĄDEM.

M. Mauss: magia to sztuka działania, jej zadaniem jest powodowanie skutków. Istotą magicznego obrzędu jest jego siła, moc („mana”). W świecie magii wszystko dzieje się jakby był zbudowany w czwartym wymiarze. Mana wyraża tajemną egzystencję

Malinowski: magia to specyficzny rodzaj działania. Malinowski kładł nacisk na praktyczność magii ; „szczególną umiejętność osiągania szczególnych celów”. W ramach sfery sacrum to sztuka praktyczna, mająca swoją ograniczoną technikę: zaklęcie, rytuał, warunki, które musi spełnić osoba wykonująca czynność magiczną.

Mauss i Malinowski uznają magię za określony system przekonań, z którym wiążą się akty magiczne. Magia jest więc rozumiana nie tylko jako działanie, ale także jako światopogląd.

Światopogląd magiczny - waloryzuje całokształt praktyki, z którą jest zintegrowany. Buchowski - magia to synkretyczny typ kultury. Dociekań nad strukturą magii podjęli się strukturaliści i fenomenolodzy.

Podstawą tego światopoglądu jest założenie o jedności człowieka i świata przyrody. (G. Van der Leeuw - „światopogląd religijny” zawsze jest pewnym uczestnictwem). = „mistyczna (magiczna) solidarność lub powszechna partycypacja”.

ZASADA PARTYCYPACJI - zastępuje to, cow myśleniu nie-mitycznym jest możliwe dzięki przeciwstawieniu podmiot - przedmiot. W tym myśleniu ważna jest LOGIKA! ( nie są to przypadkowe przesądy czy zabobony, ale porządek wewnętrzny, systemowość wierzeń i wyobrażeń - gramatyka kultury). Myśl ta ma charakter totalizujący, opiera się na transformacjach metaforyczno - metonimicznych.

LEVI STRAUSS- mit to pole operacji logicznych, jego celem jest rozwiązywanie sprzeczności.

TOMICKI -immanentność magii w świecie, wtopienie w zmitologizowany obraz świata. Ukuł termi „mitologia ludowa”.

II. MAGIA LUDOWYCH RYTUAŁÓW SŁOWNYCH

MAGIA SŁOWA: TEORIA. Ujęcie językoznawcze, czyli magiczna funkcja języka.

FAKTY JĘZYKOWE:

1. tabu językowe, zaklęcia, zamawiania, rytuały słowne

2. przesądy zw. Z mówieniem

3. „nowa magia językowa” - w technikach persfazyjnych w propagandzie politycznej, reklamie itd.

4. język poetycki

do kręgu myślenia magicznego można włączyć wszelkie utożsamianie nazw z desygnatami.

JAKOBSON - model językowy i jego 3 funkcje: 1. emotywna, 2. konatywna, 3. poznawcza

1 osoba = nadawca

2 osoba = odbiorca

3 osoba - ktoś, o kim jest mowa. Dokonuje się przemiana, w której wyniku „to, o czym jest mowa” staje się, wskutek skierowania doń komunikatu konatywnego (wołacza, rozkaźnika itd.) odbiorcą tekstu. Nadawca oczekuje od powołanego metodą owej przemiany odbiorcy iż spełni się rozkaz.

WYPOWIEDZI SPRAWCZE: stwarzanie na mocy wiary, stwarzanie aktów społecznych. Wypowiedź to „fakt sprawczości”. W tekstach sakralnych odbiorca NIE JEST konieczny!

Mówienie magiczne jest zarazem stwarzaniem stanów rzeczy. Mowa magiczna stwarza nową rzeczywistość w sferze przekonań uczestników obrzędu oraz siła sprawcza obrzędu tkwi poza człowiekiem.

Maciej Kamiński posługuje się terminem „mówienie magiczne”. Podkreśla iż mowa oprócz funkcji symbolicznej ma też funkcję użytkowo-techniczną.

UJĘCIE ANTROPOLOGICZNE, CZYLI JĘZYK MAGICZNY.

W społecznościach o świadomości mitycznej język jest sposobem działania, a nie narzędziem myśli!

Bystroń - to słowa wiążące się istotnie z przedmiotem, nie będące jego oznaczeniem, lecz jakby częścią. Wyróżnia rytuały pozytywne i negatywne (unikanie pewnych słów). Formuła takowa jest skuteczna tylko w określonej formie i przy zachowaniu wymogów miejsca, czasu i osoby.

Malinowski - język to zjawisko pragmatyczne, mowa w działaniu. Nie można go badać w izolacji od kontekstu. Ten kontekst jest kontekstem rzeczywistości kulturowej. Mowa jest podporządkowana działaniu. Zasadniczą funkcją języka jest nie wyrażanie myśli lub powielanie procesów intelektualnych, ale raczej odgrywanie aktywnej, pragmatycznej roli w zakresie ludzkich zachowań. Malinowski twierdzi, że słowa są częścią działania i jego ekwiwalentem. Słowa robią, działają, wytwarzają i osiągają. Pisał o dwóch biegunach pragmatycznej mocy słów - jeden z nich znaleźć można w czynnościach sakralnych, czyli w formułach magicznych, wypowiedziach sakramentalnych, egzorcyzmach, zaklęciach, błogosławieństwach i modlitwach. Drugi biegun dynamizmu mowy jest w bezpośrednim pragmatycznym skutku słów.

Język magiczny - jego istota polega na tym, iż jest on święty, niezmienny i służy celom zupełnie odmiennym od celów występujących w życiu codziennym. To słowa o bezpośredniej skuteczności indywidualnej(rozkazy, polecenia, prośby).

Twórcza metafora magii - przekonanie, że przez kilkakrotne powtarzanie pewnych słów wywoła się rzeczywistość. Słowo stosuje się w bezpośrednim połączeniu z realiami, które oznacza. Słowo oddziałuje na rzecz.

TOSHIHIKO IZUTSU : uważa, ze magiczne użycie języka jest najbardziej podstawową funkcją mowy, której wszystkie inne funkcje są pochodnymi. Uważa, ze nie istnieje magiczne użycie języka bez przynajmniej minimum logiczności, podobnie jak w zwyczajnym opisowym użyciu języka słowa nie są całkowicie wolne od nielogiczności. „Powiedzieć znaczy sprawić”. Izutsu chce widzieć wymiar magiczny w całym zachowaniu językowym magię językową Izutsu utożsamia z przywoływaniem. Zasadniczą rolę odgrywa tutaj METAFORA. Izutsu uznaje FUNKCJĘ EMOTYWNĄ języka magii. Jest też STRUKTURA GRAMATYCZNA I SEMANTYCZNA języka.

TAMBIAH: język magiczny to wg niego kompleks specyficznych mechanizmów w obrębie języka sakralnego. Związki m. Słowem a działaniem w rytuale doszukuje się na 2 płaszczyznach :

1. w strukturze zewnętrznej (pragmatyce rytuały) oraz

2. strukturze wewnętrznej (semantyce). Podstawowe mechanizmy to METAFORA, METONIMIA I ANALOGIA.

METAFORA: to substytut

METONIMIA - uzupełnienie, dopełnienie

Tambiah uważa, ze większość rytuałów magicznych łączy słowo i działanie. RYTUAŁ polega na „perswazyjnym przeniesieniu” pożądanych cech z jednego obiektu na drugi. Nie jest to działanie przyczynowe, lecz symboliczne. W „performatywnym ujęciu rytuału” Tambiah przywołuje trójelementową klasyfikacje znaków Pierce'a (symbole, ikony i indeksy)

Jerzy Kmita : „mowa magiczna dotyczy zawsze rzeczywistości, należy do niej, jest sposobem istnienia w niej oraz interweniowania w nią”.

USZCZEGÓŁOWIENIE, CZYLI LUDOWY RYTUAŁ SŁOWNY.

Rytuał słowny - w światopoglądzie mitycznym, dualistyczny obraz kosmicznego porządku, schrystianizowany. W ujęciu Eliadego dzięki rytuałowi następuje „aktualizacja świętości”. Toporow widzi w rytuale centrum życia grupy. To archaiczny mechanizm przeżywania świata, mechanizm, którego celem jest „oswajanie chaosu”.

MIT - jest uzasadnieniem rytuału

RYTUAŁ - to mit w działaniu

OBRZĘD - ma 3 strony:

1. werbalną (słowną)

2. przedmiotową (przedmioty, rzeczy)

3. akcjonalną (działanie, akcja). O ludowych rytuałach słownych mówi się, że są mówieniem - działaniem (np. klątwa)

Treść i struktura RYTUAŁU charakteryzuje się :

1. sformalizowaniem

2. stereotypowością

3. skondensowaniem

4. redundancją (powtarzalnością)

5. performatywnością

MAGIA SŁOWA : PRAKTYKA. WPROWADZENIE W MAGIĘ SŁOWA W KULTURZE LUDOWEJ.

Słowo ma życie i moc. W świetle mitycznego światopoglądu określenie „puste słowa” jest wewnętrznie sprzeczne. Słowo nie bywa puste. Jest rodzajem bytu fizycznego. Słowa można odbierać wzrokiem, dotykiem. Żyją swoim życiem. Dawni Słowianie utożsamiali słowa i rzeczy. Zła wiadomość bywałą zaraźliwa, słowa symbolizujące śmierć wiązały się ze śmiercią metonimicznie. Symbole są traktowane jak sygnały. Nawet słowa niewypowiedziane, ale pomyślane mogą mieć magiczny wpływ.

Ważna jest tu MATERIALNOŚĆ SŁOWA wymówionego, zamierzone i nawet pomyślanego ! człowiek musi się liczyc z materialnymi skutkami słów. V d. Leeuw : w każdym słowie jest coś twórczego, jest czarem, kto wypowiada się wywiera wpływ, lecz także się naraża. Kto wypowiada słowa, wprawia w ruch moce.

KAŻDA RZECZ MA SWOJĄ SOBIE PRZYPISANĄ NAZWĘ. NALEŻY NAZYWAĆ RZECZY PO IMIENIU (tak jest w ludowej filozofii słowa). Moc sprawcza tkwi w słowie, które jest nazwą właściwą. Słowa są tym, co oznaczają. Dla świadomości archaicznej nazwać rzecz to posiąść duszę tego obiektu. Drobna pomyłka może nieść poważne konsekwencje. Moc imienia, nazwy bywa świadomie wykorzystywana przez kogoś, kto wie jak posługiwać się nazwami dla osiągnięcia swoich celów.

*słowa wypowiadane przez osoby reprezentujące sacrum się sprawdzają zawsze! (np. słowa Matki Boskiej - sankcjonują panujący porządek świata, są wypowiedziane w mitycznym czasie, przez mitycznych kreatorów).

• kto zaklął moc może jej rozkazywać. Jeśli się powtórzy 3 krotnie słowo, to ma większą moc. Słowo zawsze jest czarem.

CZĘŚC DRUGA. KLĄTWA

POLE POJĘCIOWE „KLĘCIA”

Klątwa = skierowanie złego życzenia, złorzeczenie, przysięga, ale też „rzucać klątwę”, „przysięgać”, „błagać”. Zaklęcie to magiczna formuła.

PRZEKLĄĆ. - spowodować coś za pom. Określonych słów, że komuś stanie się coś złego, ponieważ zrobił coś złego

Złorzeczyć, sprowadzać na kogoś nieszczęście lub niepowodzenie mocą słowa

PRZEKLĄĆ - rzuć na kogoś klątwę

WYKLĄĆ - wyrzec się

ZAKLĄĆ - wyobcować od społeczeństwa

PRZEKLON, KLON, KLĘSTWO (formy archaiczne)

KLĘCIE jako wyłączenie ze społeczności.

ZAKLĄĆ - wyrzucić ze społ. Kościelnej

3 podznaczenia klątwy :

1. wyklęcie (formuła słowna)

2. wyklęcie (akt jego wypowiedzenia)

3. wyklęcie (skutki wypowiedzenia wyklęcia)

świeca - była używana w prawosławnych rytuałach przeklinania

KLĘCIE = zaczarować, zakląć

ZAKLĘCIE = zobowiązanie mocy by sprawiła, żeby komuś stało się to, czego chce nadawca.

Maciej Grochowski : 3 sensy przekleństwa :

1. wartościujący

2. instrumentalny

3. wyrażeniowy

Przeklecie - to akt sprawczy. Przekleństwo - akt nie-sprawczy.

1. Wierzbicka : Przeklinanie (swearing) wiąże się z dawaniem ujścia negatywnym emocjom. Niezbędne jest tu używanie słów tabu. Przeklinanie ma też cel magiczny (jako substytut działania) i terapeutyczny.

W kulturze ludowej obowiązuje zakaz przeklinania! (związek m. Przeklinaniem a diabłem). Reguły ludowej etyki mowy stanowią, ze słowa wypowiedziane bez uzasadnienia, nie mogą przylgnąć do niesłusznie wskazanego obiektu, gromadzą się na tamtym świecie i czekają na człowieka, który ich nadużył, by po śmierci doświadczył ich skutków.

Ludowa wizja świata zna 2 rodzaje przekleństwa :

1. klątwa - wiąże się ze stojącą na straży porządku mocą boską i jest narzędziem słusznej kary (to rytuał porządkujący świat)

2. przekleństwo, które wiąże się z przeciwnikiem Boga, negatywnym biegunem sacrum, siłami chaotyzujacymi świat. Kto przekleństwo wypowiada, powoduje złe siły do działania i sam oddaje się w ich władanie.

ZAKLINAĆ = prosić, błagać, „zaklinać na coś”

ZAKLINAĆ SIĘ - odniesione do samego nadawcy, o ile nie wypełni on zobowiązania. Warunkowa autoklątwa - dobrowolne sprowadzanie na siebie klątwy, w razie gdyby nasze słowa okazały się niezgodne z prawdą lub gdybyśmy nie dotrzymali zobowiązań. Jest to bliskie przysięganiu

PODSUMOWUJĄC:

• PRZEKLĄC - przez wymówienie określonych słów, odwołujących się do mocy, zobowiązywać moc, by sprawiła, ze komuś stało się coś złego, bo zrobił coś złego

• WYKLĄĆ - przez wymówienie określonych słó, odwołujących się do mocy, zobowiązywać moc, by sprawiła, ze ktoś będzie wykluczony ze społeczności, bo zrobił coś złego

• ZAKLĄĆ - przez wymówienie określonych słów, odwołujących się do mocy, zobowiązywać moc, by sprawiła, żeby komuś (czemuś) stało się to, czego chce nadawca

• PRZEKLINAĆ - przez wymówienie określonych słów, odwołujących się do mocy, łamać tabu językowe, by dać wyraz silnemu negatywnemu stanowi emocji

• ZAKLINAĆ - przez wymówienie określanych słów, odwołujących się do mocy, zobowiązywać moc, by sprawiła, żeby ktoś zechciał zrobić to, czego chce nadawca

• ZAKLINAĆ SIĘ - przez wymówienie określonych słów, odwołujących się do mocy, zobowiązać moc, by sprawiła, żeby komuś stało się coś złego, jeśli nie dotrzyma słowa.

RODZ. IV. LUDOWY RYTUAŁ KLĄTWY

1. klątwa rodzicielska - najbardziej rozpowszechniony w k. Ludowej typ rytuału klątwy. Obiekt rytuału - klątwa istnieje ze wzgl. Na swój obiekt. Przeklęte dzieci są nieposłuszne, kłócą się z rodzicami. Ciężko grzeszą :pijaństwem, zabójstwem, zawierają niedobre małżeństwa. WYKONAWCA RYTUAŁU = gł. Matka (jej klątwa jest silniejsza). Szczególna ta moc jest pochodną swoistości łączącego ją z dzieckiem związku : przekazała mu życia - to związek biologiczny, ale społeczny i duchowy tez. Matce nie wolno nadużywać klątwy. Nawet klątwa niechciana jest nieodwracalna. O zasadności klątwy nie decyduje matka, lecz moc, która nią włada - o tym, że klątwa pada, decyduje owa moc. Matka jest tu mediatorem. Sacrum posługuje się mediatorem.

ELEMENTY RYTUAŁU KLĄTWY:

1. w szczególnych okolicznościach - jedyne wyjście prowadzi przez klątwę

2. obiektem jest nieposłuszne dziecko

3. karę wymierza moc pilnująca, by dzieci nie przekształciły świata w anty światu, kosmos w chaos.

4. wykonawca to mediator, narzędzie mocy

5. rytuał klątwy niesłusznej - nieuzasadnionej, jest nadużyciem, wykroczeniem. Przeklinający wówczas przeklina samego siebie

przejawem bożego gniewu na dzieci

Nazywanie opowiadanych historii „zdarzeniami prawdziwymi” i ich lokalizacja to zabiegi typowe dla kultury ludowej i wyobraźni ludowej. Świadomość mityczna operuje konkretem, nie abstraktem.

LUDOWY FENOMEN KLĄTWY : 1. grzech, 2. konsekwencja grzechu (wypowiedzenie przekleństwa), 3. kara boża (klątwa urzeczywistniona).

Piorun - jest narzędziem wymierzania kary. Klątwa to proces trójpodmiotowy : za każdą z faz procesu odpowiada kolejny z uczestników rytuału : obiekt, wykonawca i sprawca. Klątwa może być karą za wprowadzenie chaosu do uporządkowanego życia.

KLĄTWA DZIECKA. Przeklinanie rodziców to ciężki grzech. Jest zakaz podnoszenia ręki na rodziców. Konsekwencja może być uschnięcie ręki, niedobra śmierć. Kara sięga także poza grób. Klątwa wypowiadana przez dziecko jest zazwyczaj niesłuszna, w przeciwieństwie do słusznej kary rodziców.

Jeśli rodzic przeklnie dziecko NIESŁUSZNIE - kara spada na rodzica.

KLĄTWY INNYCH OSÓB. Mężczyzna wypiera się nieślubnego dziecka. Sąsiad przysięga dla zysku. Klątwa wypowiedziana niesprawiedliwie dotyka tego, kto wypowiedział ja. Bóg jest o stronie skrzywdzonego. Klątwa może, będąc niesłuszna - przerodzić się w auto-klątwę.

RODZ. V. SEMANTYKA KLĄTWY.

Klątwa to akt mowy należący do dyrektyw magicznych - aktów zachodzących na mocy instrumentalnej funkcji języka. Ważny element - PARTYKUŁA („a żeby Cię...”) inaczej nazywane operatorami trybu. Wypowiedzenie zaklinająco - życzące („ a bodajby cię...”). Bodaj jest tu zaklinaniem mocy. Obiekt klątwy nie musi jej słyszeć, by miała ona efekt.

Formuły wzywające w życzeniu imienia bożego, są przykładem realizacji reguł lustra. Mówią, że Bóg ma grzesznikowi wymierzyć karę, ale nie precyzują jaka to ma być kara. Jest sprawca jednak wymierza karę właściwą, bo zna regułę lustra.

MATKA BOSKA. Pełni funkcję orędowniczki grzeszników w ludowej świadomości. Jest też egzekutorka kary boskiej! Rytuał klątwy jest wówczas mocniejszy. Skarać może tylko Bóg i Matka Boska!

DIABEŁ nie może przekląć. Krąży wokół człowieka i nosi przekleństwa. Porywa grzesznika. Mówi się, że jak ktoś przeklina, to diabeł może go opanować (wypowiedzenie imienia mocy, chronionego zakazem tabu, powoduje jej natychmiastowe pojawienie się). Przeklinanie jest tu przyczyną i zarazem sygnałem grzechu - narzędziem współpracy z władcą grzechu - diabłem. Imię diabła podlega eufemizacji, można je zastąpić innym. ( zastępuje się je też określeniem „złe”)

LOS PRZEKLĘTEGO. Choroba - tym narzędziem posługuje się diabeł, służy ono wykluczeniu przeklętego ze wspólnoty ludzi.

*śmierć - nagła, przedwczesna, na skutek spowodowanej klątwą choroby, śmiertelny atak choroby, nieszczęśliwy skon, ciężkie konanie, skon bez modlitwy

konsekwencją niedobrej śmierci jest konieczność pokutowania po śmierci. Przeklęty pozbawiony jest niezbędnego należnego pochówku. Staje się upiorem lub duszą pokutującą.

SZCZĘŚCIE I DOLA - to stan dziedziczny, przekazywany od przodków. Można je stwarzać i obalać. Ten kto traci szczęście i dolę, traci tym samym kontakt z Panem Bogiem i prawo do jego pomocy. Niemożność dobrego życia to też nie dorobienie się majątku. Dotyczy podstaw chłopskiej egzystencji : ziemia nie daje plonów, nie chowają się zwierzęta, przeklęty nie ma chleba i staje się żebrakiem

RODZ. VI. OD PRZEKLĘCIA DO ODKLĘCIA

Życie ludzkie zgodnie z ludowym wzorcem, jest wpisane w opozycję przeciwstawień : szczęście, dola - nieszczęście, błogosławieństwo. To opozycja życie - śmierć. , płodność - niepłodność. Klątwa zostaje w rodzinie. W bajkach występuje bardzo często motyw „wyznaczonego czasu” pokuty, kary, czy zaklęcia. Pokuta taka nie może zostać przerwana zanim jej czas się nie wypełni. Odklęcie następuje po wyznaczonym terminie albo wskutek magicznych działań podjętych przez bohatera.

ODKLĘCIE?

Na podstawie aktu żalu i prośby o przebaczenie. Nadzieja jest wówczas, jeśli matka żałuje swoich słów i prosi Boga o wybaczenie tuż po ich wymówieniu, zanim klątwa zaczęła się jeszcze realizować. Mamy tu do czynienia z rytuałem zażegnującym. Skutek działań przebłagalnych jest jednak niepewny. Klątwą, którą można cofnąć jest jedynie niesłuszna klątwa. Wielką wagę ma tu wyznanie grzechów (v.d. Leeuw). Mycie nóg to znak przeprosin i przebłagania. Wypicie brudu - to udzielone przebaczenie.

PODSUMOWANIE.****************************************************

Rytuał klątwy ma 4 aktorów:

1. obiekt rytuały, czyli przeklinany. Zgrzeszył, uległ kuszeniu przez diabła

2. sprawca rytuały, czyli karzący sędzia. To ludowy Pan Bóg. To źródło magicznej mocy sprawczej

3. egzekutor klątwy - ten, kto ją wykonuje. (np. diabeł, czasem te ż sam Bóg)

4. wykonawca rytuału, czyli przeklinający (nadawca przeklęcia). Matka, ojciec, inne postacie, skrzywdzone przez sprzymierzeńców diabła. Wykonawca może być zarazem obiektem klątwy - gdy jest to klątwa niesłuszna.

KLĄTWA - to proces przeklinania, którego kolejnymi stadiami są :

• przyczyna, czyli grzech

• następstwo grzechu, czyli akt wypowiedzenia słów klątwy

• skutek, czyli klątwa urzeczywistniona (perlokucja)

rozumiejąc ten rytuał na poziomie socjo - kulturowym, klątwa jest sankcja stosowaną przez grupę wobec jednostki, która nie przestrzega norm. To sposób wykluczenia.

Rytuał klątwy mówi o tymczasowej przegranej Boga w walce z diabłem o dusze człowieka.

1

---