ROLA NAUCZYCIELA W EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ I WCZESNOSZKOLNEJ

• „Istotą współczesnej pracy pedagogicznej nauczyciela z dziećmi jest organizowanie szeroko rozumianego doświadczenia.

• Doświadczenie to może być praktyczne, skierowane ku przedmiotom, obiektom, może być także społeczne, skierowane ku innym, (...) może mieć charakter umysłowy, skierowany ku symbolom ( dotyczy lektury tekstów, zdobywania informacji w procesie czytania itp.), może być wreszcie doświadczenie tzw. autokreacyjne - swoiste budowanie siebie według własnego programu.

• Możemy zatem, w tym kontekście, dobierać i porządkować treści, uwzględniając rodzaje projektowanych doświadczeń, organizowanych przez nauczyciela w systemie edukacji wczesnoszkolnej”.

ROLA NAUCZYCIELA…

• Powinnością edukacyjną nauczyciela jest organizowanie sytuacji inspirującej aktywność własną lub twórczą dziecka, prowadzącą do efektywnych zmian w umiejętnościach i wiadomościach, doprowadzających do zewnętrznego rozwoju.

• Nauczyciel przed przystąpieniem do pracy powinien przygotować szczegółowy plan pracy. Jego zadaniem jest prowadzenie obserwacji i rejestrowanie spostrzeżeń, wskazujących na osiągnięcia i ewentualne trudności napotykanych przez dzieci.

• Nauczyciel ma obowiązek po zajęciach lub w czasie zajęć notować spostrzegane zachowania edukacyjne dzieci.

• Spostrzeżenia te, poddane wartościowaniu czy pedagogicznej interpretacji, są oceną opisową.                                                      

ROLA NAUCZYCIELA….

• Nadrzędną wartością nauczyciela jest wspieranie rozwoju dziecka. Obserwując zmiany zachowań, nauczyciel poznaje ten rozwój w zakresie: rozwoju poznawczego, artystycznego, fizycznego i społeczno-moralnego…. „Rozwój następuje przez działanie i dlatego jakość edukacji wiąże się z jakością zajęć. Toteż inicjatywa i możliwość wyboru pozostawione dziecku to warunek dobrego uczenia się.

• Dzieciom potrzebne jest właściwe ukierunkowanie, aby ich inicjatywy służyły rozwojowi. Wymaga to również inicjatywy ze strony nauczycieli, aranżowania różnego typu sytuacji:

cd

ROLA NAUCZYCIELA………

• sytuacji „otwartych”, pozostawiających dzieciom maksimum możliwości wyboru i inicjatywy,

• zajęć zorganizowanych, kierujących uwagę dzieci na konkretne sprawy (nauczyciel nadzoruje i wspomaga działania dzieci),

• sytuacji zaplanowanych i prowadzonych przez nauczyciela, w których większość inicjatywy należy do nauczyciela”

ROLA NAUCZYCIELA ……

• Nauczyciele muszą nauczyć dzieci wiary w siebie i odnajdywania sensu podejmowanych działań.

• „Dobry wychowawca umie nie tylko wejść w świat dziecka razem z nim, wzbogacając i rozwijając to, co już istnieje, ale umie też tworzyć zalążki przyszłej wiedzy i umiejętności, starając się uruchomić wewnętrzną motywację dziecka, a także tworzyć nastawienia typu „chcę”, a nie typu „muszę” ” 

ROLA NAUCZYCIELA……

• Nauczyciel powinien stwarzać dziecku okazje do podejmowania różnorodnych zadań, aby nauczyło się ono samodzielności w zdobywaniu informacji, organizowaniu własnych działań oraz ocenianiu siebie i swojej pracy.

• Realizowane zajęcia powinny być uzupełniane tematycznie powiązanymi zabawami, grami dydaktycznymi i ruchowymi, formami teatralnymi, twórczością plastyczną i ekspresją słowną w celu doprowadzenia do sytuacji, w której dziecko będzie uczyło się przez działanie, przeżywanie, odkrywanie i przyswajanie.

• Regulując czas pracy, nauczyciel powinien brać pod uwagę nie tylko realizację zadań, ale psychofizyczny stan dzieci.

ROLA NAUCZYCIELA…..

• Nauczyciel w trakcie pracy z dziećmi powinien odwoływać się do wewnętrznej motywacji dziecka, zachęcić do poznawania, działania, umożliwiającego przeżywanie i doświadczenia czegoś co go interesuje. Zadania powinien dobierać tak, aby miały one dla dziecka sens i znaczenie. 

• Takie działania nauczyciela będą prowokować dzieci do twórczej pracy, do aktywnego udziału w ich przygotowaniu, a nie tylko do biernego odbioru.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

• Umiejętność poznawania i kształtowania własnej osobowości, swych możliwości i wiedzy. W naturalny sposób z tej umiejętności powinna wyniknąć kreatywność oraz wiara we własne siły. Rozpoznawanie obszarów swej wiedzy i niewiedzy powinno też w efekcie prowadzić do samodoskonalenia i rozumienia konieczności kształcenia ustawicznego.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

2. Znajomość sposobów prawidłowego komunikowania się z dziećmi, rodzicami oraz innymi nauczycielami. Prawidłowe, otwarte i pełne kontaktowanie się z dziećmi i ich rodzicami pozwala uzyskiwać informację zwrotną niezbędną do właściwego funkcjonowania ucznia w szkole. W dotychczasowym systemie kształcenia umiejętności z tego zakresu nauczyciel mógł zdobyć w sposób szczątkowy. Uważano, że właściwe komunikowanie się z otoczeniem wypływa w naturalny sposób z rozwoju człowieka i nie poszukiwano specjalnych dróg jego doskonalenia. Dzięki dzisiejszej wiedzy i jej praktycznej weryfikacji zaistniała potrzeba kształcenia wymienionej umiejętności.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

3. Znajomość metod i technik właściwego monitorowania i diagnozowania poziomu osiągnięć dzieci/uczniów w zakresie umiejętności ogólnych oraz kompetencji społecznych w danym wieku rozwojowym. Ważne jest też nabycie umiejętności właściwego doboru narzędzi diagnostycznych oraz - w miarę potrzeb - ich samodzielnego tworzenia. Niezbędna jest również sprawność analizowania wyników swych obserwacji i przekładanie ich na konkretną sytuację dziecka w przedszkolu/szkole. Diagnozowanie poziomu rozwoju dziecka powinno prowadzić do określania jego "gotowości bycia zajętym".

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

4. Znajomość pracy z grupą i pracy indywidualnej w ramach normalnego toku zajęć oraz w sytuacjach poza nimi. Obecnie nauczyciel ma przekonanie, że potrafi pracować indywidualnie, a jedyną przeszkodę w tej pracy stanowi duża liczba dzieci w grupie/klasie.

Istnieje konieczność uświadomienia, że indywidualizacja polega przede wszystkim na dostosowaniu materiałów dydaktycznych i metod do indywidualnych potrzeb ucznia, a nie na działaniu w parze z nauczycielem bądź w samotności z materiałem jednakowym dla wszystkich dzieci w toku zajęć. Szeroko rozumiana umiejętność tworzenia otoczenia edukacyjnego, z którego dziecko może czerpać na miarę swych możliwości, ze wsparciem ze strony nauczyciela, powinna stanowić podstawę do pracy indywidualnej.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

5. Znajomość psychologii i pedagogiki na tyle aby móc bez przeszkód przyzwyczajać dziecko do samokontroli i osiągania satysfakcji z sukcesu bez uciekania się do tzw. nagradzania zewnętrznego oraz w celu właściwego dostosowania dla danej grupy dzieci - metod, środków i zakresu treści dydaktycznych oraz wychowawczych.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

6. Znać dobrze jeden z języków europejskich w mowie i w piśmie. Idei kształcenia językowego nauczycieli przyświecają dwa podstawowe cele: ukształtowanie światłego nauczyciela znajdującego swe miejsce w zintegrowanej Europie oraz doprowadzenie do wzbogacenia wstępnej edukacji dziecięcej o naukę języka obcego, którą mógłby prowadzić z powodzeniem nauczyciel w pierwszym etapie edukacji.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

7. Posługiwać się komputerem i umieć wykorzystywać go zarówno do własnej pracy, jak i w pracy z dziećmi.

Komputer oraz inne nowoczesne urządzenia stały się codziennością na przełomie ostatnich lat i żaden światły człowiek nie może się bez nich obyć. Nauczyciel powinien nie tylko sam się posługiwać komputerem, ale również wykorzystywać do maksimum jego walory dydaktyczne.             

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

8. Umieć tworzyć otoczenie edukacyjne, wykorzystując właściwe metody i środki. Wiąże się to z szeroką wiedzą pedagogiczną i umiejętnością sensownego wyboru wspomnianych metod i środków w zależności od wieku dzieci i ich indywidualnych możliwości oraz innych uwarunkowań (np. środowiskowych, finansowych).

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

9. Umieć tworzyć warunki sprzyjające, zabawie oraz doświadczaniu i dociekaniu w sensie naukowym i filozoficznym. Tworzyć podstawy do łagodnego przejścia od modelu

zabawa - zabawa

zabawa - praca

praca - zabawa

w ostatnim okresie edukacji wczesnoszkolnej.

ROLA NAUCZYCIELA
umiejętności ogólne i specjalne

10. Posiadać zdolność budowania programu zintegrowanego o charakterze otwartym, którego treści nie są od siebie oddzielone, lecz się przenikają, a traktowane holistycznie wpływają na siebie wzajemnie, uzupełniają się lub rodzą następne zagadnienia i problemy.

Oczekiwania w stosunku do nauczycieli pracujących z dziećmi w młodszym wieku szkolnym

• Według M. Kielar- Turskiej, nauczyciel wspomagający rozwój dziecka powinien:

• umieć dostrzegać, rozumieć i właściwie reagować na emocje dziecka

• być empatycznym, co oznacza- wiedzieć kiedy śpieszyć z pomocą, a kiedy się od niej powstrzymać,

• umiejętnie występować w obronie dziecka,

• rozumieć jego postępowanie;

cd.

• podtrzymywać zapał poznawczy dziecka, wykazywać zainteresowanie tym, co ono robi - raczej zachęcać do działania aniżeli skupiać się na nadmiernym wyjaśnianiu;

cd.

• być dynamiczny- (w sensie fizycznym, jak również w sensie psychicznym) 

- czyli przemieszczać się razem z dziećmi, być otwartym na ich pomysły, przyjmować je i modyfikować;

cd.

• skłonny analizować i wyjaśniać zachowania dzieci, a nie tylko je oceniać i odrzucać ;

• kierujący do dzieci raczej propozycje niż nakazy;

cd.

• otwarty na dziecko i na samego siebie

- czyli pomagać dziecku, ale też dbać o własny rozwój,

• poznawać nowości metodyczne w celu wykorzystywania ich dla ulepszenia swego warsztatu pracy;

- umiejętnie dostosowywać środki dydaktyczne

UWAGI DOT. ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

• Poruszając problem doboru środków dydaktycznych w przedszkolu i klasach I - III należy pamiętać o tym, że jakiekolwiek środki dydaktyczne, a więc te najprostsze, jak i te złożone, nie mogą być celem samym w sobie.

Środki dydaktyczne spełniają tylko wtedy swą rolę, gdy nauczyciel uświadomi sobie cele kształcenia „realizowane" na danych zajęciach oraz prawidłowości występujących procesów poznawczych.

cd.

• Współczesne tendencje nauczania na poziomie przedszkola i klas I-III wymagają od nauczycieli innego, niż dotychczas, „myślenia pedagogicznego". W zakresie organizacji zajęć, doboru metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych należy mieć na uwadze następujące wskazania :
  - nie stosować pedagogiki „czterech ścian”,
  - nie przeceniać podręcznika jako jedynego źródła wiedzy,
  - dać dzieciom szansę samorealizacji i odpowiedzialności za wykonywanie zadań.
  
  

cd.

• Uwzględniając kryteria doboru środków dydaktycznych należy brać pod uwagę nie tylko wymagania stawiane przez sytuację dydaktyczną ale jeszcze trzy grupy czynników ukierunkowujących wybór:
  1. fizyczne właściwości środków,
  2. cechy zadania dydaktycznego,
  3. właściwości ucznia.
  

• Ponadto dokonując wyboru środków i materiałów dydaktycznych nauczyciel powinien odpowiedzieć sobie - Czy ich wykorzystanie wpłynie na realizację zaplanowanych celów ?
  

Kompetencje współczesnego nauczyciela

• Nastawienie na potrzeby uczniów.

• Umiejętność współpracy.

• Nastawienie na jakość.

• Otwartość na zmiany.

• Przedsiębiorczość.

• Etyka działania.

• Komunikowanie się.

• Nastawienie na rozwój.

Kompetencje współczesnego nauczyciela

• świadomość znaczenia jakości edukacji dla pomyślności uczniów,

• świadomość kosztów wynikających z niewłaściwego oddziaływania na uczniów (czego naprawdę uczymy?)

• nastawienie na perfekcyjne wykonywanie każdej czynności (planowanie procesu),

• bieżące monitorowanie jakości własnej pracy,

• szybkie i skuteczne reagowanie na pojawiające się problemy (brak dostatecznie zadowalających efektów),

• niedopuszczanie do popełnienia dwukrotnie tego samego błędu,

• nastawienie na ciągłą poprawę i doskonalenie procesu edukacyjnego, organizacji pracy szkoły.

• opr.na podstawie: Tomasz Rostkowski, Zarządzanie kompetencjami

Kompetencje współczesnego nauczyciela

• Nauczyciel dbający o jakość procesu nauczania powinien rozwijać u siebie umiejętności:
  

• Otwartego komunikowania się z uczniami, rodzicami i innymi nauczycielami,

• Stwarzania sytuacji dydaktycznych aktywizujących uczniów,

• Poznawania i kształtowania własnej osobowości,

• Monitorowania i diagnozowania osiągnięć uczniów,

• Wdrażania ucznia do samokontroli,

• Dobrego planowania własnej pracy,

• Pracy z grupą i pracy indywidualnej podczas zajęć z klasą,

• Określania i stosowania różnych wymagań,

• Stosowania oceniania wspierającego rozwój ucznia,

Kompetencje współczesnego nauczyciela

• Dostrzegania indywidualnych różnic dotyczących strategii i tempa uczenia się uczniów,

• Posługiwania się technologią informacyjną w swojej pracy,

• Zaciekawienia uczniów,

• Pobudzania i stymulowania twórczego myślenia, rozwiązywania problemów oraz różnych rodzajów aktywności,

• Wzmacniania poczucia bezpieczeństwa i pewności dziecka,

• Nauczania interdyscyplinarnego,

.....................................

• opr. na podstawie: M.Duda, J.Maciejewska -Jak badać i podnosić jakość pracy szkoły. Wyd.eMPi2 Poznań 2000r.

---