PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo, obok gospodarstwa domowego, jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż, jak i popyt. W swojej działalności dąży do efektywności i skuteczności. Samo określa swoje cele spełnia określoną funkcje w gospodarce. Aby realizować swoją działalność musi zgromadzić odpowiednie czynniki produkcji, a nade wszystko kapitał. Przedsiębiorstwo jest to organizacja wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski po przez sprzedaż swoich produktów i usług. Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza wyłączne decydowanie zasobami majątkowymi przez jego właścicieli, którzy samodzielnie odtwarzają i rozwijają działalność gospodarczą z dochodów uzyskiwanych z rentownej działalności. Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów, zaciągania kredytów, występowania jako podmiot w handlu wewnętrznym i zagranicznym. Przedsiębiorstwo funkcjonuje w określony systemie ekonomicznym i społecznym, jest jego częścią, czyli podsystemem. Zbiór przedsiębiorstw jest podstawową częścią systemu gospodarczego państwa, z systemu społeczno-gospodarczego przedsiębiorstwo czerpie czynniki produkcji i po ich przetworzeniu w toku procesu produkcyjnego przekazuje w formie sprzedaży produkty i usługi do otoczenia czyli na rynek. Realne otoczenia przedsiębiorstwa stanowią: zasoby pracy, zasoby i stan środowiska naturalnego, stan wiedzy oraz technologia.

Z celów realizowanych przez przedsiębiorstwo wynikają ich funkcje: potażowa popytowa oraz społeczna.

Funkcja podażowa (produkcyjna)sprowadza się do wytwarzania dóbr i usług oraz kierowania ich na rynek. Mogą to być wyroby i usługi zaspokajające tradycyjne potrzeby lub potrzeby nowo wykreowane w wyniku działań marketingowych. Przedsiębiorstwa, jako uczestnicy rynku zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji, tym samym spełniają funkcję popytową. Przedsiębiorstwa są miejscem gdzie współpracuje wielu pracowników o różnym poziomie kwalifikacji gdzie nawiązują się różnorodne stosunki międzyludzkie: współpracy, konkurencji, konfliktów, a jednocześnie jest miejscem gdzie kształtują się określone nawyki pracy, jak gospodarność dokonuje się proces edukacji - ogół stosunków przedstawionych nazywamy mianem funkcji społecznej.

Rodzaje przedsiębiorstw

Kryterium własności

Firma jednoosobowa - zakłady osób fizycznych- należący do jednego właściciela nie posiada osobowości prawnej

Spółka cywilna - komandytowa jest to organizacja mająca cele gospodarcze którą tworzą dwie lub więcej osób będących współwłaścicielami spółki. Dzielą one między siebie zyski i ponoszą wspólną odpowiedzialność za straty

Spółka kapitałowa jest to organizacja prowadząca przychód sposób prawnie dozwolony działalność produkcyjną handlową

Utarg- przychód jest ilość pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie czasu na ogół jednego roku.

Koszty przedsiębiorstwa są to wydatki poniesione na produkcje dóbr i usług w jakimś okresie.

Zysk stanowi nadwyżkę przychodów nad kosztami

Kapitał rzeczowy- są to maszyny wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji

Amortyzacja - jest to utrata wartości dobra kapitałowego w ciągu jednego roku będące efektem wykorzystywania tego dobra w procesie produkcji

Zapasy- są to dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży

Najważniejsza funkcja przedsiębiorstwa - prowadzenie działalności gospodarczej podejmowanie kluczowych decyzji w zakresie produkcji i ponoszenie ryzyka

Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysków

Przedsiębiorstwa można podzielić :

ze względu na własność

-publiczne (komunalne)

-prywatne (przedsiębiorstwa jednoosobowe prawa handlowego)

-spółdzielnie (pracownicze)

Liczba pracowników

-małe (50pracowników)

-średnie (250)

-duże (powyżej250)

Produkcja jest procesem w którym poprzez kombinację pracy ludzkiej środków i przedmiotów pracy oraz przy użyciu właściwej technologii powstają nowe produkty i usługi. W procesie produkcji zużywane są czynniki produkcji nabywane na rynku bądź zdobyte jnną drogą poza rynkową. Na nabycie tych czynników oraz obsługę procesu produkcyjnego i procesu sprzedaży potrzebny jest kapitał. Kapitał może być własny lub obcy.

Kapitał własny- wkłady właścicieli wspólników wpłaty udziałowców lub akcjonariuszy. Ze względu na funkcjonowanie w ramach kapitału własnego wyróżnia się kapitał zakładowy wykorzystywany na działalność bieżąca- oraz rezerwowy na zabezpieczenie przed ryzykiem lub na pokrycie strat.

Kapitał obcy długoterminowy- zobowiązania hipoteczne pożyczki długoterminowe kapitał obligacyjny. Krótkoterminowe kredyty bankowe zobowiązania wobec dostawców, budżetu a także własnych pracowników.

Prawo malejących przychodów-

Zwiększając nakład czynnika zmiennego (praca) osiągamy taki punkt po którego przekroczeniu każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje mniejszy przyrost produkcji

wynikające z prawa własności zapisanego w obowiązujących ustawach (Kont., KC).

Własność w sensie prawnym rozumiana jest jako stosunek między osobą a rzeczą. Polega on na wyłączności posiadania, użytkowania i rozporządzania rzeczą. Przedmiotem własności są rzeczy, podmiotem - osoby, przede wszystkim prawne (przedsiębiorstwo, państwo, gmina, miasto, instytucja). Własność w sensie ekonomicznym jest stosunkiem między ludźmi, który powstaje z faktycznego, a niekoniecznie odzwierciedlonego w przepisach, korzystania przez ludzi z wyników działalności gospodarczej oraz zarządzania czynnikami produkcji. Przedmiotem własności są tu właśnie czynniki produkcji i środki konsumpcji, podmiotem - konkretni ludzie (pojedyncze osoby, rodziny, grupy osób, społeczność lokalna). Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje własności; prywatną, publiczną.

Własność prywatna to zbiór uprawnień, w którym prawa własności poszczególnych jednostek są wyłączne i dobrowolnie przekazywalne. Oznacza to, że z jednej strony jednostka posiadające uprawnienia własnościowe może wyłączyć innych ludzi z korzystania z nich, z drugiej strony może im ten zbiór przekazać. Właściciel może wystąpić na rynku w charakterze sprzedawcy przedmiotu własności.

Własność publiczna to zbiór, w którym prawa jednostek nie są ani ekskluzywne ani dobrowolnie transferowalne - żadna jednostek nie może dysponować uprawnieniami tak jak w przypadku własności prywatnej.

Pośrednim rodzajem własności jest własność spółdzielcza; zwolennicy zaliczenia jej do własności publicznej akcentują wspólnego użytkowania przez spółdzielców obiektów własności, przeciwnicy tej opcji wskazywali na podobieństwa między spółdzielniami i spółkami.

Ze względu na ilość właścicieli własność może być własnością pojedynczych osób lub własnością zbiorową (grupową), np. spółki. Z punktu widzenia odpowiedzialności majątkowej wspólników można wyróżnić spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością, z odpowiedzialnością ograniczoną lub formę pośrednią - spółkę komandytową. Posługując się kryterium regulacji prawnej wyróżnia się spółki prawa handlowego (tworzone wg zapisów kodeksu handlowego) i spółki cywilne (regulowane kodeksem cywilnym). Dodatkowo, spółki prawa handlowego podzielono wg sposobu finansowania i odpowiedzialności finansowej na spółki osobowe (jawne, partnerskie i komandytowe) oraz kapitałowe (akcyjne i z ograniczona odpowiedzialnością). Ze względu na kryteria społeczno - ekonomiczne do głównych typów własności prywatnej zalicza się własność kapitalistyczną, drobnotowarowa i pracownicza, a do własności publicznej - państwowa i komunalna.

Aktywami nazywamy posiadany przez przedsiębiorstwo majątek

Pasywa to źródło finansowania przedsiębiorstwa, fundusze własne- wkład kapitałowy, fundusze zewnętrzne : zobowiązania

Bilans przedsiębiorstwa jest to usystematyzowanie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia sporządzany na określony dzień i w określonej formie Aktywa = pasywa

Izokwanta produkcji - krzywa jednakowego produktu ukazuje możliwość kapitału i pracy które mogą być użyte do wytwarzania tej samej wielkości w przedsiębiorstwie

Rysunek optimum przedsiębiorstwa

Marginalna stopa technicznej substytucji -(MSTS) -jest to stosunek zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak aby wielkość produkcji nie uległa zmianie. MSTS- jest malejący to znaczy w miarę zastępowania czynni kapitał przez coraz większy czynnik pracy, zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

Izokoszta- reprezentuje wszystkie możliwe kombinacje nakładu pracy kapitału który przy danych cenach tych czynników produkcji mogą być nabyte przy określonych zasobie środków przedsiębiorstwa

TC- całkowite wydatki produkcyjne

W- cena płacona za prace

r- cena usługi kapitału

K - liczba jednostek kupionego kapitału

Optimum produkcji- producent jest w równowadze punkcie styczności (E) Izokwanty produkcji i izokoszty

Punkt równowagi przedsiębiorstwa - punkt w którym przedsiębiorstwo osiąga max. Przy całkowitym koszcie produkcji

Koszt alternatywny - jest to suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów (pracy i kapitału) w najlepszym istniejących alternatywnych zastosowaniach.

Koszty całkowite (ekonomiczne)- stanowią sumę wyrażonych w pieniądzu zużytych nakładów w procesie produkcji poniesionych w związku z realizacją celu gospodarczego przedsiębiorstwa

Pewny ekwiwalent gry - m^' - taka wartość majątku, posiadana z pewnością, której użyteczność dla podejmującego decyzję jest równa użyteczności tej gry. Pewny ekwiwalent może być rozumiany jako maksymalna premia ubezpieczeniowa, jaką decydujący jest gotów zapłacić , aby uwolnić się od ryzyka poniesienia straty

EU² = w₂ -m^'

m^' =w₂ - EU²

Premia za ryzyko - Π -to różnica między oczekiwaną wartością gry a pewnym ekwiwalentem (maksymalna składka ubezpieczeniowa, jaką decydujący się gotów jest zapłacić, aby uwolnić się od ryzyka poniesienia straty). Premia ta jest coraz mniejsza, kiedy taka sama gra oferowana jest przy coraz to większym dochodzie. Malejąca premia za ryzyko świadczy o malejącej niechęci do ryzyka.

1. Obliczamy oczekiwany wynik gry EX

EX= p₁w₁+p₂w₂

2. Obliczamy U_EX

U_EX=

3. Obliczamy U_(w1), U_(w2) i nanosimy na wykres

U_w1,2 =

4. Obliczamy EU

EU_{(w1,w2,p1,p2)} = p₁
+ p₂

5. Określamy postawę wobec ryzyka i rysujemy krzywą

EU ≤ ≥ U_EX EU< U_EX -niechęć do ryzyka, funkcja wklęsła

6. Obliczamy składkę ubezpieczenia i pewny ekwiwalent gry:

EX = w₂-m ; m^' =w₂ -EU²

m^'-pewny ekwiwalent gry,

m-wysokość składki

Π -premia za ryzyko, winno być Π=p₁

7. Obliczamy wariancję gry -WO dla wariantów ze zdarzeniem i bez:

WO =p₁w₁ + p₂w₂

I-przy wariancie z ubezpieczeniem, przed zawarciem umowy, w₁ oznacza stratę jaka może nastąpić, w₂=0

WO =p₁w₁ + p₂w₂

I-przy wariancie z ubezpieczeniem, po zawarciu umowy:

WO =p₁ (w₁ + wysokość odszkodowania - wysokość składki) + p₂ (w₂ - wys. składki)

Koszty wyrażone (księgowe)- zapisy rachunkowe można je ująć te wszystkie elementy czynników produkcji które zostały zakupione na rynku

Koszty stałe - nie zmieniają się - praca pracowników administracji Ks

Koszty zmienne- prąd energia transport płace pracowników produkcyjnych surowce- Kz

Koszty całkowite -Kc= Ks+ Kz

Koszty przeciętne: stałe Kps/Q

zmienne Kpz/Q

całkowite Kpc/Q

Koszty marginalny (krańcowy)jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę. Utarg (przychód) krańcowy- marginalny jest to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę Km=∆Kc / ∆Q

Własność można zdefiniować jako zbiór efektywnie wykorzystywanych (a nie tylko deklarowanych w źródłach prawa) uprawnień (praw własności), jakimi podmiot (właściciel) dysponuje w stosunku do określonego przedmiotu (obiektu) własności. W tym zbiorze uprawnień wyróżnić można dwa podzbiory: -faktyczne korzystanie z obiektu własności (czerpanie dochodów) -udział w podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania obiektu (zarządzanie nim).

W praktyce oba te typy uprawnień najczęściej występują łącznie - czerpanie dochodów jest konsekwencją zarządzania. Poza tym stopień korzystania z uprawnień jest stopniowalny - podmioty mogą w różnym stopniu decydować o obiekcie i różne są ich z tego tytułu dochody; z tego względu wyróżnia się m.in. właścicieli wyłącznych, pełnych, niepełnych, współwłaścicieli.

Podmiotem własności mogą być zarówno konkretni ludzie (osoby, grupy ludzi, rodziny) jak i instytucje (przeds., jednostki samorządu, państwa), czyli osoby fizyczne i prawne. W sensie ekonomicznym właścicielem zawsze jest osoba fizyczna, które relatywnie czerpie największe korzyści z obiektu i w największym stopniu bierze udział w zarządzaniu nim.

Przedmiotem własności bywają zarówno dobra mat. (produkty, surowce), jak i niematerialne (np. prawa do informacji). Własność rozpatruje się przede wszystkim w dwóch aspektach: ekonomicznym - zakres efektywnego wykorzystania uprawnień, prawnym - uprawnienia

NIEPEWNOŚĆ

Ze względu na zakres posiadanych informacji (stopień pewności) wyróżnia się następujące klasy:

-decyzje w warunkach pewności. Znane są wówczas wszystkie możliwe wyniki działań będących przedmiotem wyboru. Dla warunków pewności charakterystyczne jest to, że:

• wiemy, co stanie się w przyszłości;

• istnieje dokładna, mierzalna i wiarygodna informacja, na której można opierać decyzje;

• przyszłość w dużym stopniu da się przewidzieć.

-decyzje w warunkach niepewności. Występują one, jeśli znane są wszystkie możliwe wyniki działań będących przedmiotem wyboru i gdy nie ma możliwości oszacowania prawdopodobieństwa tych wyników na podstawie uzyskanych doświadczeń.

-decyzje w warunkach ryzyka. Są to decyzje podejmowane w sytuacji gdy znane są prawdopodobieństwa otrzymania możliwych wyników. Podstawą oceny prawdopodobieństwa jest doświadczenie dotyczące analogicznych decyzji, podejmowanych w przeszłości. W warunkach ryzyka istotne jest to, że:
a) pełna informacja nie jest dostępna
b) znamy prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych wyników i wszystkie warianty rozwoju sytuacji.

Grami nazywamy sytuacje, kiedy wyniki o pewnej wartości pieniężnej pojawiają się z różnym prawdopodobieństwem.

1, Kryterium oczekiwanej (średniej) wartości pieniężnej (gry).

Wartość oczekiwana WO, EX, to suma jej wyników pomnożonych przez prawdopodobieństwa ich pojawienia się. Informuje ona o spodziewanym przeciętnym wyniku wielu partii gry.

WO = EW = p₁xw₁ p₂xw₂ max określa optymalną decyzję.

Rodzaje gier:

Korzystne (WO>0); Sprawiedliwe (WO=0);

Niekorzystne (WO<0)

Wariancja gry (WG, VX) - to suma podniesionych do kwadratu odchyleń wyników gry od jej wartości oczekiwanej zważonych prawdopodobieństwami wystąpienia tych wyników. Informuje ona o ryzykowności gry.

WG = Σ pi (wi - WO)²

Kryterium oczekiwanej użyteczności decyzji- najistotniejsze kryterium podejmowania decyzji w warunkach ryzyka.

E (U) = Σ U (W) x p - max określa optymalną decyzję,

gdzie: E (U) - oczekiwana użyteczność decyzji, U - funkcja użyteczności

EU (w₁,w₂,p₁,p₂) = p₁ U(w₁) + p₂ U(w₂)

E(U) jest średnią ważoną użyteczności wyników, gdzie wagami są prawdopodobieństwa wystąpienia tych wyników. Kryterium to pozwala nam określić (nazwać) postawy ludzi wobec ryzyka, wyróżniamy trzy spośród nich: niechęć do ryzyka, skłonność do ryzyka, neutralność wobec ryzyka.

Funkcja użyteczności oczekiwanej, (von Neumana-Morgenstema) - przedstawia średnią użyteczność albo oczekiwaną użyteczność struktury konsumpcji (w1,w2).

E (U) =p₁x U(w₁) + p₂x U(w₂)

U (W) =

U(EX) > E(U), Awersja wobec ryzyka. Funkcja użyteczności jest wklęsła dla nielubiącego ryzyka. Neutralność wobec ryzyka U(EX) = E (U)

Skłonność do ryzyka U(EX) < E (U). -funkcja wypukła.

U(EX) - użyteczność wartości oczekiwanej majątku (prawdopodobieństwo równe 1) niż udział w grze opisanej przez oczekiwaną użyteczność E(U)

---